KREML BOI SIĘ

ŚWIAT  |  Lewica w natarciu  |

przywrócono go na stanowisko. Jego re- należy go uciszyć. Debata publiczna staje sało się na początku lipca pod listem ot-
putacja została jednak zniszczona, wielu się zbędna, bo od początku wiadomo, kto wartym w obronie wolności słowa, czyli
darczyńców fundacji wycofało swoje ma moralną słuszność. Pokolenie lewicy, przeciwko cancel culture. Powodem był
wsparcie. Wszystko dlatego, że Buckley do którego należała Ginsburg, uznawało, zapewne przypadek J.K. Rowling, która
wyraził opinie, iż Wielka Brytania „nie jest że każdy medal ma dwie strony, ich wy- przez noc z uznanej i lubianej pisarki za
krajem głęboko rasistowskim”, a BLM to chowankowiewidzątylkojedną.Czasami sprawą rzekomego transsceptycyzmu
„organizacja marksistowska”, co sama ot- z fatalnymi skutkami. stała się „nędzną pisarzyną”. Treść listu
warcie przyznaje, a nawet się tym chwali. W lipcu tego roku prof. Mike Adams, jest ciekawa. „Wolność wymiany infor-
20latpożytecznejspołeczniepracyz bez- kryminolog z Uniwersytetu Karoliny macji i idei, siła napędowa liberalnego
domnymi i młodzieżą z niskich warstw Północnej, popełnił samobójstwo mie- społeczeństwa, z każdym dniem staje się
społecznych wyrzucone przez okno, bo siąc po tym, jak stał się przedmiotem coraz bardziej ograniczona. O ile ocze-
Buckley nie chciał krakać jak pozo- kujemy tego od radykalnej prawicy,
stałe wrony. Jak wskazał w artykule cenzura rozprzestrzenia się również
na łamach brytyjskiego portalu w naszej kulturze: nietolerancja spo-
The Critic, wielu przyjaciół i zna- Cancel culture znalazła się łecznych poglądów, moda na pub-
jomych bało się poprzeć go publicz- liczne znęcanie się i ostracyzm oraz
nie ze strachu, że sami padną ofiarą w samym sercu kampanii tendencja do ślepego rozwiązywania
„tłuszczy” (the mob). Woleli się nie
narażać, bo w ramach kultury unie- prezydenckiej w USA. Podczas złożonych problemów politycznych.
ważnienia łatwo można znaleźć się [...] Zbyt często słyszy się wezwania
po niewłaściwej stronie barykady, konwencji republikanów Donald do szybkiej i surowej zemsty” – czy-
wśród tych, co nie mają racji.
Trump podkreślił, że celem tamy. „Niezależnie od argumentów
Cancel culture znalazła się przy kultury unieważnienia jest w kontekście każdego incydentu
tym w samym sercu kampanii przed wynikiem będzie stałe zawężanie
wyborami prezydenckimi w USA. granic tego, co można powiedzieć,
Donald Trump zrobił z niej jeden spowodowanie, by „przyzwoici bez groźby odwetu” – głosi list. Jego
z czołowych tematów swojej walki Amerykanie żyli w strachu sygnatariusze zwracają uwagę na
o reelekcję. Podczas konwencji na- to, że autorzy, pisarze i dziennika-
rodowej republikanów podkreślił, przed zwolnieniem z pracy, rze, którzy odchodzą od konsensu,
że celem kultury unieważnienia poniżeniem i wyrzuceniem już teraz płacą za to największą cenę
jest spowodowanie, by „przyzwoici i obawiają się o swoje środki utrzy-
Amerykanie żyli w strachu przed ze społeczeństwa” mania. Na koniec apelują, że należy
zwolnieniem z pracy, poniżeniem
i wyrzuceniem ze społeczeństwa”. zachować „możliwość prowadzenia
Jak informuje CBN News, 84 proc. dyskusji w dobrej wierze bez poważ-
Amerykanów uważa, że cancel culture to nych konsekwencji zawodowych”.
„ogromny problem”.
petycji, która miała na celu zwolnienia Epilog
Przekonywać, nie atakować go z uczelni za „homofobię, mizoginię,
transfobię i ksenofobię”. 1 sierpnia miał Apel jest jak najbardziej słuszny, ale może
Przy czym zjawisko krytykuje nie tylko odejść na wymuszoną emeryturę. Kilka się okazać nieskuteczny, unieważnienie
prawica. Zmarła 18 września 2020 r. sędzia dni wcześniej zastrzelił się w swoim jest bowiem o wiele łatwiejsze niż spiera-
amerykańskiego Sądu Najwyższego Ruth domu. Czym zawinił prof. Adams? Napi- nie się o polityczne racje na argumenty.
Bader Ginsburg zasłynęła z tego, że łą- sał na Twitterze, że ludzie protestujący po Tym bardziej że wymienianych w liście
czyła ją głęboka przyjaźń z konserwatyw- śmierci czarnoskórego George’a Floyda cnót nierzadko brakuje w gronie samych
nym sędzią Sądu Najwyższego Anthonym w Minneapolis to „przestępcy, którzy wy- apelantów. Fareed Zakaria w swoim pro-
Scalią.Ponadpodziałami.W 2015r.Gins- korzystują sytuację, by bezkarnie łamać gramie w CNN wielokrotnie wyrażał
burg udzieliła kobietom rady, by walczyły prawo”. Jego własna uczelnia nazwała go niepokój z powodu rządów PiS w Polsce,
o to, w co wierzą, ale w taki sposób, by „nienawistnikiem”, znajomi się od niego na podstawie informacji zaczerpniętych
„przekonać innych do swoich racji, tak aby odwrócili. Stał się przedmiotem narodo- od Anne Applebaum i jej męża, byłego
przyłączyli się do tej walki”. Jak podkre- wej kampanii nienawiści w mediach spo- szefa MSZ, polityka PO Radosława Si-
śliła Ginsburg, należy atakować idee, nie łecznościowych. Można powiedzieć, że korskiego. Strony przeciwnej na wszelki
ludzi. Kultura unieważnienia czyni prze- była ona skuteczna. Prof. Adams już żad- wypadek nie wysłuchał. To też jest wyraz
konywanie kogokolwiek do naszych racji nego „niewłaściwego” posta nie napisze. kultury unieważnienia. Tak powszechny,
zbędnym. Wystarczy głośno wykrzyczeć że mało kto zwraca dziś na niego uwagę.
swoje poglądy, a jeśli ktoś się z nami nie Pisarze – Margaret Atwood, Jeffrey Jednostronność dyskursu i zemsta za
zgadza, to dlatego, że jest głupi i zły. Wtedy Eugenides, Salman Rushdie, naukowcy odejście od czystej doktryny to nowa ja-
– Noam Chomsky, Gloria Steinem i Fran- kość życia publicznego, przed którą, jak
cis Fukuyama, a także mistrz szachowy się wydaje, nie ma ucieczki.
Garri Kasparow. Ponad 150 sław podpi-

| 50 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

gospodarka  |

Kierowcy z ubezpieczeniem od PZU
otrzymają dodatkową ochronę

Dobra wiadomość dla kierowców, którzy korzystają także z roweru czy hulajnogi.
PZU pokryje szkody wyrządzone przez posiadaczy OC komunikacyjnego także
podczas jazdy urządzeniem transportu osobistego – w skrócie zwanym UTO.
To m.in. rowery, segwaye czy coraz popularniejsze w Polsce hulajnogi

C oraz więcej Polaków przesiada się na rower czy hu- spowodowane podczas jazdy UTO – mówi Tomasz Piekarski, Tekst powstał we współpracy z partnerem komercyjnym | 30/0820/F
lajnogę, a to niestety oznacza także rosnącą liczbę dyrektor ds. ubezpieczeń komunikacyjnych w PZU.
wypadków z udziałem takich środków transportu.
To dlatego największy polski ubezpieczyciel zaproponował OC UTO działa na terenie całej Polski. Ochroną ubezpie-
swoim klientom dodatkową ochronę. PZU pokryje szkody czeniową objęty jest właściciel i współwłaściciel pojazdu,
rzeczowe i osobowe wyrządzone przez posiadaczy OC komu- którego dotyczy umowa OC, a także leasingobiorca i kre-
nikacyjnego w wyniku korzystania z roweru i innych urządzeń dytobiorca. Suma gwarancyjna ubezpieczenia to 5 tys. zł
transportu osobistego (UTO). na jeden wypadek, bez względu na liczbę poszkodowanych.

– Od dłuższego czasu widzimy zmianę modelu zachowania – Wprowadzając OC UTO, dodatkową ochroną obejmu-
Polaków. Dotyczy to szczególnie większych miejscowości. Pan- jemy miliony klientów PZU. Tym samym zapewniamy naszym
demia tylko przyśpieszyła ten proces. Korki przed światłami na klientom spokój i bezpieczeństwo, niezależnie od sytuacji,
ścieżkach rowerowych to już normalność. Chętnie korzystamy w jakiej się znajdą – dodaje Tomasz Piekarski.
z rowerów i hulajnóg, ale mało kto pamięta, by zabezpieczyć się
na wypadek wyrządzenia szkody podczas przejażdżki. Dzięki Obecnie trwają prace nad projektem zmian w ustawie
dodatkowi do OC rozszerzamy ochronę także na zdarzenia Prawo o ruchu drogowym, która ureguluje status prawny
UTO. Po wejściu w życie ustawy elektryczne hulajnogi będą
traktowane jak pojazdy.

28.09–4.10.2020 | 51 |

[email protected]

Świat  |  Społeczeństwo  | Fot. akg-images/East News

Mtraerłwoajakndoo lzuiecjżi

| 52 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Utopijne programy inżynierii społecznej jako awangardę
zmian wykorzystują najczęściej młodzież. Szczególnie podatni na
uleganie ideologiom okazują się studenci. Zmieniają się sztandary,

ale mechanizm pozostaje ten sam

S ą wydarzenia, które jak w so- Dokładnie ten sam schemat powtarzał
czewce skupiają w sobie szersze się wielokrotnie w XX w. w różnych cza-
procesy społeczne. Oto przykład. sach i miejscach. Jest on ilustracją szerszego
Niedawno na Uniwersytecie Śląskim so- zjawiska, a mianowicie wykorzystywania
cjolog prof. Ewa Budzyńska prowadziła młodzieży jako tarana rewolucji. Awan-
zajęcia „Międzypokoleniowe więzi w ro- gardą tego procesu byli przede wszystkim
dzinach światowych”. Wykładowczyni studenci, którzy zaczynali od denuncjowa-
akademicka z 28-letnim stażem pracy grzegorz górny nia swoich wykładowców i uniemożliwiania

podała definicję rodziny jako komórki im wykładów.
społecznej „złożonej z męża, żony, ojca, Nie mamy danych statystycznych, jaki
matki, dzieci, krewnych, powinowatych”. Powiedziała też, odsetek młodzieży niemieckiej głosował na narodowych
że dziecko w łonie matki jest człowiekiem. Te stwierdze- socjalistów podczas wyborów i referendów w latach 1932,
nia spotkały się ze sprzeciwem grupy studentów, którzy 1933 i 1934, ponieważ nie prowadzono wtedy takich an-
wystosowali skargę do władz uczelni. Oskarżyli badaczkę kiet. Dysponujemy jednak danymi osobowymi z kartotek
o „promowanie poglądów anty-choice, poglądów homo- NSDAP, z których wynika, że w tym okresie średnia wieku
fobicznych, antysemityzmu, dyskryminacji wyznaniowej, członków ugrupowania Adolfa Hitlera wynosiła zaledwie
informacji niezgodnych ze współczesną wiedzą naukową 29 lat. Była to najprawdopodobniej najmłodsza wiekowo
oraz poglądów radykalno-katolickich”. partia na świecie.
Do stanowiska studentów przychylił się rzecznik dyscypli- W „Historii społecznej Trzeciej Rzeszy” Richard Grun-
narny uczelni prof. Wojciech Popiołek, który zapowiedział berger pisze, że młodzież była dla nazizmu „grupą społeczną
wyciągnięcie konsekwencji wobec prof. Budzyńskiej i uka- najbardziej poddającą się jego zamierzeniom”, a zarazem „po-
ranie jej. W swoim oświadczeniu napisał: „Wymierzenie ob- trafiącązapłacićlojalnościąażdogranicsamopoświęcenia”.Po-
winionej kary nagany będzie stanowiło adekwatną dla czynu ciągałają„brunatnarewolucja”,którazapowiadałazbudowanie
obwinionej karę, a także będzie stanowiło wyraz prewencji nowegoświata.Młodzibyliawangardąpostępu,którymFührer
ogólnej i prewencji szczególnej. W środowisku akademickim obiecał cywilizacyjny skok do przodu. Hitler nie chciał two-
nie mogą mieć miejsca takie zachowania, jakie są przypisy- rzyć społeczeństwa na wzór średniowiecza, lecz nowoczesne,
wane obwinionej”. sprawnie funkcjonujące, wysoko rozwinięte technologicznie
Trudno odebrać ten komunikat inaczej niż jako sygnał państwo, którego znakiem rozpoznawczym były volkswageny,
wysłany do innych wykładowców, by nie ośmielali się pre- messerschmitty,autostradyiturbinySiemensa.Wnastępnych
zentować podobnych poglądów, bo w przeciwnym wypadku latach entuzjazm młodzieży wobec nazizmu wcale nie osłabł.
spotka ich kara. Poddana presji prof. Budzyńska zdecydowała Dominował zachwyt przyspieszoną modernizacją, industria-
się odejść z uczelni. lizacją i urbanizacją kraju.

Fot. Andrzej Wiktor Najbardziej młodzieżowa partia świata Koryfeusze nauki i piewcy postępu

Przyjrzyjmy się częściom składowym tego wydarzenia, po- Od samego początku NSDAP cieszyła się szczególną sym-
nieważ układają się one w pewien schemat. Oto studenci patią wśród studentów. W 1931 r. narodowi socjaliści byli
piszą doniesienie na profesora akademickiego za głoszone popierani przez 60 proc. niemieckich studentów, podczas
przez niego poglądy. Zarzucają mu wyrażanie sądów krzyw- gdy w skali całego społeczeństwa poparcie to wynosiło ok.
dzących inne osoby, np. homoseksualistów, sami stając po 30 proc. To właśnie uniwersytety były pierwszymi arenami
stronie ofiar. Oskarżają wykładowcę o głoszenie nienauko- bojkotów i pogromów antysemickich, które później roz-
wych poglądów, sami stawiając siebie po stronie nauki. To lały się na cały kraj. Często dochodziło na uczelniach do
oni reprezentują wiedzę i postęp w odróżnieniu od niego. On przypadków donoszenia przez studentów na profesorów,
jest nosicielem przestarzałego, nietolerancyjnego i godnego że głoszą poglądy nienaukowe zasługujące na potępienie.
odrzucenia światopoglądu. Studenci, domagając się ukara- Gdy później następowały czystki kadrowe, pierwsi tracili
nia, nie podejmują z nim nawet dyskusji na argumenty. I to pracę właśnie wykładowcy denuncjowani przez swoich
kończy się odejściem profesora z uczelni. słuchaczy.

28.09–4.10.2020 | 53 |

[email protected]

Świat  | Społeczeństwo |

Z kartotek NSDAP wynika, że w pierwszej połowie lat 30. ubiegłego wieku Fot. akg-images/East News
średnia wieku członków ugrupowania Adolfa Hitlera wynosiła zaledwie 29 lat.
Była to prawdopodobnie najmłodsza wiekowo partia na świecie

Co charakterystyczne, młodzi delatorzy podkreślali, że fantom uszlachetniania rasy aryjskiej, nie było skrajnie niena-
występują w imieniu ofiar, a największą ofiarą był dla nich ukowe, wręcz antynaukowe? Nie powinniśmy jednak wycho-
naród niemiecki, pokrzywdzony przez upokarzający traktat dzić od tego, co dzisiaj rozumiemy przez naukę i naukowość.
wersalski, niesprawiedliwe odszkodowania wojenne, utratę Eugenika, nauka o ulepszaniu ludzkiego genotypu, cieszyła
terytoriów, krwiożerczą plutokrację czy zakulisowe dzia- się w latach 20. wysokim uznaniem naukowym. I to nie tylko
łania Żydów. Ich zdaniem ten ciężko doświadczany ­naród w Niemczech, ale w wielu krajach, i w żadnym wypadku jedynie
osłabiały jeszcze bardziej nienaukowe poglądy, opinie i idee wśród zwolenników skrajnej prawicy, ale po części nawet na
podejrzanych wykładowców, które (i których) należało lewicy politycznej. Ideologia nazistowska leżała najwyraźniej
zwalczać. znacznie bardziej, niż chciano to przyznawać po 1945 r., na linii
tego, co uznawane było kiedyś za postęp naukowy”.
Młodociani donosiciele z pełnym przekonaniem utrzy-
mywali, że stoją po stronie nauki. Uważali, że ich twierdze- Potwierdza to inny badacz nazizmu Rainer Zitelmann,
nia o wyższości rasy aryjskiej nie wynikały wcale z żadnych który pisze: „Jednym z konstytutywnych elementów ideo-
uprzedzeń, lecz udowodnionej niezbicie wiedzy. Oburzyliby logii narodowosocjalistycznej był darwinizm społeczny, ro-
się, gdyby im powiedziano, że rasizm to ideologia, a nie nauka. zumiany jako konsekwentne przeniesienie wiedzy naukowej
Stał za nimi autorytet całej plejady słynnych profesorów znaj- (biologicznej) na społeczeństwo”. Jego zdaniem myśl o stwo-
bardziej prestiżowych uniwersytetów niemieckich, którzy rzeniu doskonałej rasy ludzkiej, bazującej na nordyckim
twierdzili, że nauka o rasach jest oparta na biologii, genetyce, genotypie, miała wielu zwolenników wśród poważanych
medycynie, antropologii i higienie. Kto twierdził inaczej, był naukowców, moralistów, filantropów i społeczników: „Idee
obskurantem, odrzucającym współczesną wiedzę naukową. »hodowli« forsowane przez przedstawicieli higieny rasowej
naznaczone były optymizmem wyrastającym z wiary w po-
Na marginesie dyskusji o eugenice, która utorowała drogę lu- stęp. Według nich postęp ludzkiej filogenezy zależał od przy-
dobójstwu w Trzeciej Rzeszy, współczesny historyk niemiecki jęcia przez społeczeństwo zasady selekcji. Ich wyobrażenia
Joachim Radkau pisze: „Czy jednak ideologiczne jądro nazizmu,
| 54 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Na krakowskiej ASP sygnałem do w latach 30. pierwsi dowiedli szkodliwości tytoniu. To spowo-
ataku na kadrę profesorską stał się dowało rozpoczęcie wielkich społecznych kampanii antyniko-
opublikowany na łamach tygodnika tynowych – zakazano palenia papierosów w wielu miejscach
„Wieś” artykuł dwóch studentów publicznych, ograniczono poważnie reklamę wyrobów tyto-
tej uczelni, Konrada Nałęckiego niowych, rozpoczęto kampanię uświadamiania ludzi o negatyw-
i Andrzeja Wajdy „Głos młodych nych skutkach nikotyny. Przykład dawał sam Adolf Hitler, który
plastyków”. Tekst krytykował uczelnię nie palił papierosów, nie pił alkoholu i był wegetarianinem.
i jej wykładowców, których nauki miały
nie przystawać do wymogów budowy Szczególnym poparciem nazizm cieszył się też wśród nie-
społeczeństwa socjalistycznego mieckich kobiet. Hermann Rauschning notował, że na wie-
cach NSDAP słuchaczki „wbijały w Hitlera nieprzytomny
o »zdrowiu narodu« zbiegały się z tendencjami w medycynie wzrok, jakby w religijnej ekstazie”. Na kronikach filmowych
i psychiatrii, zarysowującymi się już na długo przed powsta- z tamtych lat utrwalono obrazy młodych dziewcząt wpada-
niem Trzeciej Rzeszy”. jących na widok Führera w zbiorową histerię, co jako żywo
przypomina sceny uchwycone przez kamery 30 lat później,
Dla nazistowskich studentów były to poglądy tak oczywiste, gdy nastolatki piszczały i mdlały na widok Beatlesów.
że nie widzieli nawet potrzeby dyskutowania z wykładowcami,
którzy prezentowali odmienne stanowisko. Zamiast debaty na Nie było w tym nic dziwnego, ponieważ nazizm spowodował
argumenty żądali ukarania nieprawomyślnych profesorów. Co masową emancypację kobiet, wyrywając je zzaklętego kręgu
ciekawe, w przypadku eugeniki głównymi oponentami zwo- „Kinder, Küche, Kirche” (dzieci, kuchnia, kościół) i dając im
lenników higieny rasowej nie byli wcale lewicowi i liberalni możliwość samorealizacji zawodowej oraz robienia nieosiągal-
humanitaryści, którzy także sytuowali się w „obozie postępu”, nych dotąd karier zawodowych. Narodowosocjalistyczna Liga
lecz zacofani zwolennicy etyki chrześcijańskiej, obstający przy Kobiet (NS-Frauenschaft), Związek Niemieckich Dziewcząt
świętości i nienaruszalności ludzkiego życia. (Bund Deutschen Mädel) czy wydział żeński Deutsche Ar-
beitsfront (DAF) były wręcz organizacjami feministycznymi.
W trosce o kobiety i zdrowie Prowadziły np. akcje przeciwko przesądom męskim w prze-
myśle, kampanie na rzecz równości płci czy działania przeciw
Poparcie dla narodowego socjalizmu wśród najmłodszych rocz- tradycyjnej etyce seksualnej, dowartościowujące kobiety.
ników wynikało również z szerzonego przez nazistów kultu
młodości, tężyzny fizycznej i zdrowia. Państwo hitlerowskie Tak doszło do paradoksu, o którym pisał wspomniany już
było pierwszym na świecie, które zaczęło promować zdrową Richard Grunberger, że „reżim hitlerowski zdołał włączyć
żywność i walczyć z nikotyną. To właśnie niemieccy badacze w działalność publiczną znacznie więcej kobiet, niż uczy-
niło to państwo weimarskie, które pierwsze dało im przecież
prawa wyborcze”.

Tym wszystkim zmianom towarzyszyło jednoczesne ru-
gowanie Kościoła z przestrzeni publicznej, ograniczenie roli
duchownych i działania sekularyzacyjne. Hitlerowcy zlikwi-
dowali m.in. wszystkie szkoły wyznaniowe, z których więk-
szość była katolicka. Chodziło o to, by obywatele niemieccy
od dziecka nie mieli możliwości zetknięcia się z przekazem
alternatywnym wobec ideologii narodowosocjalistycznej.
Sam Hitler nie miał zresztą wątpliwości, że nauka w końcu
wyprze i zastąpi religię.

Zwalczając przesądy
i niesprawiedliwość

Harcerze na pochodzie pierwszomajowym. Ten sam schemat możemy zaobserwować w przy- Fot. Andrzej Wiernicki/East News
Warszawa, 1 maja 1969 r. padku komunizmu, gdzie także taranem rewolu-
cji stała się młodzież, zauroczona ideą postępu.
Widać to było podczas instalowania tego ustroju
w Polsce, zwłaszcza na uczelniach wyższych,
gdzie skargi i donosy pisane przez studentów na
przedwojennych wykładowców były sygnałem do
nagonek i czystek kadrowych (nie mówiąc już o re-
gularnym zakłócaniu przez studenckie bojówki
zajęć takich naukowców, jak Kazimierz Ajdukie-
wicz, Henryk Elzenberg, Konrad Górski, Roman
Ingarden, Władysław Konopczyński, Tadeusz
Kotarbiński czy Maria i Stanisław Ossowscy).

28.09–4.10.2020 | 55 |

[email protected]

Świat  | Społeczeństwo |

List otwarty napisany przez ośmiu studentów na czele Co ciekawe, w przypadku Fot. Andrzej Wiktor
z Henrykiem Hollandem, atakujący poglądy prof. Władysława eugeniki głównymi oponentami
Tatarkiewicza i domagający się zakazania mu wykładów, przy- zwolenników higieny rasowej nie
czynił się do usunięcia tego wybitnego nauczyciela z Uniwer- byli wcale lewicowi ani liberalni
sytetu Warszawskiego. Na krakowskiej ASP z kolei sygnałem humanitaryści, którzy także sytuowali
do ataku na kadrę profesorską stał się opublikowany na łamach się w „obozie postępu”, lecz zacofani
tygodnika „Wieś” artykuł dwóch studentów tej uczelni, Kon- zwolennicy etyki chrześcijańskiej,
rada Nałęckiego i Andrzeja Wajdy „Głos młodych plastyków”. obstający przy świętości
Tekst napisany w duchu socrealistycznej ideologii Andrieja i nienaruszalności ludzkiego życia
Żdanowa krytykował uczelnię i jej wykładowców, których na-
uki miały nie przystawać do wymogów budowy społeczeństwa Mao Zedong nazywał studentów „małymi generałami”. Furia
socjalistycznego. Zaczęła się nagonka, zakończona usunię- hunwejbinów obracała się przeciwko kadrom uniwersyteckim,
ciem z akademii jej rektora Eugeniusza Eibischa oraz jego które reprezentowały „cztery stare rzeczy do zniszczenia: stare
współpracowników. myśli, starą kulturę, stare zwyczaje i stare nawyki”. Profesorów
nie tylko wyrzucano z uczelni i publicznie poniżano, lecz nawet
We wszystkich przypadkach młodzi donosiciele występo- mordowano. Studenci wierzyli, że są nosicielami postępu, a ich
wali w imieniu uciśnionych ofiar, czyli uciemiężonej klasy wykładowcy nie mają nawet prawa głosu. Na ogłoszonej przez
robotniczej, gnębionej przez kapitalistów, wywodzących Mao liście „dziewięciu śmierdzących kategorii” znaleźli się
uzasadnienie dla swych niesłusznych idei m.in. z dorobku także inteligenci, bohaterem narodowym został zaś student,
owych profesorów. Studenci oskarżali jednak wykładowców który podczas egzaminu oddał czystą kartkę.
nie tylko o szerzenie poglądów niemoralnych i dyskrymi-
nujących innych, lecz także nienaukowych. W ich oczach Nieprzypadkowo ruchawka studencka na Zachodzie
prawdziwą naukę reprezentowały komunizm naukowy w 1968 r. prowadzona była pod hasłami 3M (Marks, Mao,
i materializm dialektyczny. Gdyby im ktoś powiedział, że Marcuse). Wtedy również studenci terroryzowali wykła-
marksizm to ideologia, a nie nauka, wyśmialiby go. Tego dowców. Czesław Miłosz wspominał, że w Berkeley ci pro-
nauczano przecież w katedrach marksizmu-leninizmu na fesorowie, którzy odważali się mówić o istnieniu prawdy
uniwersytetach we wszystkich państwach postępowych. To obiektywnej, byli oskarżani o faszyzm. W Paryżu studenci
oni reprezentowali wiedzę w odróżnieniu od opóźnionych nałożyli na głowę wybitnego filozofa Paula Ricoeura kosz na
cywilizacyjnie profesorów, przywiązanych do swych prze- śmieci, pytając go, dlaczego to właściwie on jest profesorem,
brzmiałych, tradycyjnych i chrześcijańskich poglądów. a nie oni.

Owi studenci, przekonani o prawdziwości swych teorii, ***
nie uważali nawet za stosowne podejmować jakiejkolwiek
dyskusji na argumenty z wykładowcami. Odmawiali im po We wszystkich przywołanych przypadkach
prostu prawa do głoszenia na uczelni poglądów, które uważali – niezależnie od tego, pod jakiego koloru sztan-
za niezgodne z nauką i postępem. darami prowadzona jest walka – brunatnymi,
czerwonymi czy tęczowymi – mechanizm jest
Dzieci rewolucji kulturalnej ten sam. Studenci jako przedstawiciele świata
przyszłości oraz nosiciele wyższych wartości
Szczególnie drastyczny przebieg proklamowana przez komu- występują przeciw reakcyjnym, zacofanym
nistów „wojna pokoleń” miała w Chinach, gdzie młodzież aka- i niebezpiecznym profesorom. Są awangardą
demicka stała się gwardią szturmową „rewolucji kulturalnej”. wojny kulturowej, która ma zmienić oblicze
naszej cywilizacji. Nie ma żadnej racjonalnej
Parada równości w Warszawie dyskusji na argumenty, nie ma nawet chęci
podjęcia rozmowy. Jest za to obrzucanie
| 56 | 28.09–4.10.2020 obelgami i epitetami.

[email protected] Następny etap to już pochwała „akcji bezpo-
średniej”. W tej dziedzinie Antifa mogłaby się
wiele nauczyć od Hitlerjugend i Komsomołu.

FILM TEATR MUZYKA LITERATURA

Wybrano ją z ponad
tysiąca kandydatek.
I zagrała znakomicie.
W każdej scenie
poruszającego filmu
Piotra Domalewskiego
„Jak najdalej stąd”,
który właśnie wszedł
do kin. Zofia Stafiej,
warto zapamiętać
to nazwisko

Fot. ForumFilm Drboegaz łez

28.09–4.10.2020 | 57 |

[email protected]

JOLANTA GAJDA–ZADWORNA Fot. ForumFilm

S tudentkałódzkiejFilmówkiZofia Stafiej od podstawówki występowała żegna się z dawnymi marzeniami. Zna-
Stafiej (rocznik 1999) nie mogła so- w szkolnych przedstawieniach, marząc czenie obecnego tytułu – „Jak najdalej
bie wymarzyć lepszego kinowego jednocześnie, że zostanie lekarzem. Jak stąd” – łączy, zdaniem Zofii Stafiej, dwie
debiutu. I to w roli głównej. Na dodatek jej babcia. To się zmieniło po lekturze... podróże, które bohaterka odbyła –  fi-
u tak ciekawego reżysera jak twórca głoś- „Zbrodni i kary”. zyczną i emocjonalną. Ta pierwsza, do
nej „Cichej nocy”. Irlandii – kraju nie tak przecież od Polski
W drugiej klasie gimnazjum stworzyła oddalonego, z powodu celu okazuje się
Mistrzowski plan własny spektakl (napisała scenariusz, wy- niezwykle obciążająca. Drugą Ola mu-
stawiła go i zagrała w nim), a potem wy- siała odbyć w sobie. Zarówno w kontek-
Gdy – będąc jeszcze na pierwszym roku brała warszawskie liceum Słowackiego ście relacji z ojcem (który od lat pracując
– wyprzedziła podczas wieloetapowych z klasą o profilu teatralno-filmowym, za granicą, był w jej życiu właściwie nie-
kastingów kilkaset konkurentek, nie równocześnie bardzo poważnie przy- obecny), relacji z matką i wymagającym
przypuszczała, że w nowym filmie Piotra gotowując się na różnych kursach i war- stałej opieki niepełnosprawnym bratem,
Domalewskiego zagra niemal w każdej sztatach. Po maturze złożyła papiery do jakrównieżw kontekściezrozumieniasa-
scenie i że praca nad debiutem w peł- wszystkich aktorskich uczelni. Dostała mej siebie, a to w okresie nastoletniego
nometrażowej fabule stanie się dla niej się do łódzkiej Filmówki, na której za buntu nie jest łatwe.
wyjątkowym zawodowym warsztatem. chwilę rozpocznie trzeci rok.
Wspomnienia z Irlandii
W filmowe życie 17-letniej Oli – po- Tej jesieni można ją zobaczyć w pełno-
gmatwane, pełne dramatycznych na- metrażowym debiucie reżyserskim Jana Z ekipą filmu „Jak najdalej stąd” młoda
pięć i wyzwań – wchodziła pod czujnym Holoubka „25 lat niewinności...”, gdzie aktorka wróciła w miejsca, które poznała
okiem: zarówno reżysera (który ma rów- zagrała epizod. Była już wtedy po zdję- jako dziecko. – Mój tata pracował przez
nież aktorskie wykształcenie), jak i ope- ciach do kolejnej, oczekiwanej premiery kilka lat w Dublinie – mówi. – Ale na
ratora Piotra Sobocińskiego juniora, oraz września – „Jak najdalej stąd”. zupełnie innych warunkach niż tata Oli.
u boku takich mistrzów ekranu jak Kinga Mógł się tam rozwijać zawodowo. Jako
Preis czy Arkadiusz Jakubik. Nie czas na płacz ośmiolatka znalazłam się w tym mieście
i mieszkałam w nim przez dwa lata.
Domalewski wspomina, że już na eta- Pierwszy tytuł filmu Piotra Domalew-
pie kastingów Zofia ujęła ekipę „dojrza- skiego (w wersji angielskiej wciąż obo- Jest w filmie scena, gdy bohaterka idzie
łością pomimo młodego wieku”, a także wiązujący) brzmiał „I Never Cry”. przez leżący w centrum Dublina biały
energią i temperamentem. most Ha’penny. Milczy załamana wizytą
– Kiedy przeczytałam scenariusz, od w miejscu, gdzie pracował jej ojciec. Zofia
To w dużej mierze za sprawą jej przeko- razu spytałam reżysera, czy dobrze rozu- wspomina: – Pamiętam, jak na realizo-
nującej roli do widzów mógł trafić kinowy miem postać, którą mam zagrać – wspo- wane ujęcia nakładały się moje prywatne
obraz, który porusza – czasem nawet do mina aktorka. – Czy to osoba, która nie doświadczenia: dziewczynki, która wę-
łez – ale nie przytłacza. Nasycony dodat- pozwala sobie na emocje, dopóki nie wy- drowała tą trasą do szkoły, nie przypusz-
kowo sporą dawką czarnego humoru, daje wiąże się z zadań i zobowiązań, którymi czając, że wróci na nią jako aktorka. Na
szansę zarówno na wejście w opowiadaną jest obarczona? Przytaknął. dodatek w głównej roli, w filmie reżysera,
historię, jak i na dystans do niej. Nie nisz- którego debiutancka „Cicha noc” zrobiła
czy oceną. I podobnie jak „Cicha noc” po- Tak więc Ola nie płacze, bo nie może na niej tak ogromne wrażenie, że płakała
zostawia z nadzieją. sobie na łzy pozwolić. Ani gdy przycho- na seansie. – Życie potrafi być nieprze-
dzi wiadomość, że pracujący na budowie widywalne – konkluduje. – Jeśli jednak
Po zbrodni do Łodzi w Irlandii ojciec miał śmiertelny wypa- pozwala wyruszyć jak najdalej stąd, mogę
dek, ani gdy się okazuje, że to ona, 17-latka, mu być tylko za to bardzo wdzięczna.
Urodzona w Warszawie, wychowana musi sprowadzić jego ciało do Polski.
w podwarszawskim Legionowie Zosia Kiedyprzebijasięprzezpolskąi irlandzką
biurokracje, kiedy z każdym krokiem

| 58 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

zaremba przed telewizorem

Dokąd zmierzasz, Teatrze Telewizji?

R uszył popandemiczny sezon Teatru Telewizji. Tylko trochę zgadzam się, że Łukaszem Adamskim, że
Telewizja publiczna ma się czym chwalić. W nie- umowna komiksowa realizacja Bodo Koksa, ze świetną sceno-
dawnym programie w TVP Kultura poświęconym grafią Wojciecha Żogały, zzabawnymi animacjami, usprawied-
temu specyficznemu rodzajowi sztuki ni to teatralnej, ni fil- liwiagrubąkrechę,jakąnapisanotentekst.Niechodzimio gro-
mowej wspominałem wielki dorobek tego teatru sprzed lat. teskowe przerysowania, te lubię, ale o szeleszczące papierem
Ale przyznawałem: nastąpił cud odrodzenia. Żałuję, że nie nawiązania do publicystycznych sporów z Facebooka i Twit-
wymieniłem nazwiska Ewy Millies Lacroix, szefowej Teatru tera. Jednowymiarowe „darcie łacha” z KOD-owskiej „elity”
Telewizji od 2016 r. Odeszła niedawno ze stanowiska w nie- powinno mi się podobać, a jawi mi się jako zbyt łatwe – poza
jasnych okolicznościach. komplikującym schemat, jednak uciętym, zakończeniem.

Następuje po niej Kalina Zalewska, ceniona teatrolog, Naturalnie świetni są bracia: Cezary i Radosław Pazuro-
wiceszefowa pisma „Teatr”. A ja sygnalizuję obawy. Obecny wie. Dla nich samych warto zobaczyć ten spektakl. I cieszę
na śniadaniu prasowym prezes TVP Jacek Kurski wraca do się, że Bodo Kox, artysta kojarzony prawie z anarchią, kryty-
pomysłu prostego wprowadzania kamer do teatrów i nagry- kuje dziś, także w swoim występie w programie „Tego się nie
wania spektakli na scenie. Oczywiście są takie, które warto wytnie” w TVP Kultura, polityczną poprawność. Zaskoczył
rejestrować. Oczywiście, jest wartością, gdy się dowiemy, jeszcze bardziej, bo nakręcił idący teraz w Jedynce serial „Lu-
co wspaniałego zrobiono w Krakowie, a co w Legnicy. O to dzie i bogowie”, o egzekutorach z AK. To efektowna, oglądana
dbano i wcześniej. Tylko żeby to nie zastąpiło własnych pro- z polskiej perspektywy, opowieść o okupowanej Warszawie.
dukcji, żeby nie zniszczyło tej specyficznej, jedynej formy. Bo
pokusy zastąpienia jednego przez drugie można tłumaczyć Ale… Marek Kochan wygłosił kiedyś w mojej obecności
choćby oszczędnościami. krytykę „Emigrantów” Sławomira Mrożka. Tamten tekst

Na razie nowe premiery „własne” są daje jakoby fory inteligentom, a źle poka-
zapowiadane, choć mniej niż przed pan- zuje lud. Mamy więc odpowiedź, ale nie
demią. Kilka pozycji mnie zaciekawiło dorównuje ona niestety „Emigrantom”.
– choćby „Cud biednych ludzi” Mariana Notabene Kochan czerpie garściami
Hemara, w reżyserii Zbigniewa Lesienia, z innych sztuk „Mrożka”, choćby z „Na
z wyborną obsadą. Ale nie widzę wśród pełnym morzu”. Dlaczego jednak mam
nowych ofert klasyki. A tu jest miej-
sce, aby ją przypominać, kiedy poczucie, przy zabawnych miejscami dia-
wiele scen się od niej odwróciło. logach, czegoś zbyt łopatologicznego?
Oczywiście produkcje dopiero
ruszyły, uruchamia się zaległości. Polecam za to talk-show „Tego się nie
Ale przed pandemią była i „Ze- wytnie” Mariusza Cieślika w TVP Kultura.
msta”, i „Hamlet”. Lekko, co nie znaczy głupio, komentuje nowości kul-
turalne. U boku Cieślika m.in. Łukasz Adamski.
Na razie ruszyliśmy z „Trójkątem
Bermudzkim” Marka Kochana. To Piotr Zaremba
autor, który z podziwu godną 28.09–4.10.2020 | 59 |
konsekwencją zajmuje się te-
matyką współczesną i robi
to w duchu niepoprawnym
z punktu widzenia libe-
ralnego mainstreamu. Tu
mamy historyjkę o dwóch
rozbitkach na bezludnej
wyspie, którzy uosabiają
dwa klasowe, a może i spo-
łeczno-polityczne odłamy
naszego społeczeństwa. Ko-
lejny po „Zemście” Redbada
Klynstry spektakl o podzie-
lonej Polsce, ale tekst nowy,
oryginalny.

[email protected]

3 miłości

Kochaj się
bezwstydnie

N a TikToku filmik, na którym dekryminalizacja tego procederu skaże Robert Tekieli
widzimy, jak zboczeniec sek- kolejne dziesiątki tysięcy kobiet i dzieci
sualny obmacuje publicznie na niewolę. ONZ wspiera handel ludźmi w łóżku kontrolę. Pozwala na swobodne
dzieci. Niemożliwe? Joe Biden ma wiel- i prostytucję nieletnich. Dlaczego? i ciche oddychanie, utrudnia natomiast
kie szanse na to, by zostać wkrótce ame- mówienie. Ucisz nim swojego partnera
rykańskim prezydentem. Molestowana Również w Polsce neomarksistowska lubpartnerkęi przejmijkontrolęnadjego
dziewczynka w bordowej sukience jest rewolucja seksualna wykorzystująca ciałem i orgazmem”.
sparaliżowana, potem próbuje zwrócić perwersyjne ciągoty i ludzkie słabo-
uwagę dorosłych na rękę Bidena spoczy- ści zdobywa kolejne szańce w wojnie Panie są aktywistkami Grupy Sto-
wającą na jej biodrze. Zboczeniec dobiera z cywilizacją Matki Teresy i Kanta. Te- newall będącej część ogólnopolskiego
się nawet do pięcioletniego dziecka. Sto- raz pracownice sex shopu będą edukować lobby LGBT. Aktywiści z Stonewall
jąc za plecami dziewczynki, głaska ją lu- polskie dzieci. Agata Ptak i Marta Brze- ściśle współpracują z „edukatorami”
bieżnie dwiema rękami po buzi. Dziew- zińska promują w sieci poradnik „eduka- seksualnymi z innych miast, m.in.
czynki się odsuwają, on je mimo to całuje. cji” seksualnej „Kochaj się bezwstydnie”. z Warszawy, gdzie odpowiadają za prze-
Poradnik został stworzony przez Grupę forsowanie Karty LGBT+ i wdrażanie
Ten 78-latek musi być totalnie uza- Stonewall – organizację LGBT, która ja- „edukacji” seksualnej w stołecznych
leżniony od perwersji, skoro nie jest kiś czas temu otrzymała od urzędu miasta szkołach.
w stanie powstrzymać rąk wobec ka- Poznań dofinansowanie na przeprowa-
mer. Komu potrzebna jest pedofilna dzenie warsztatów w szkołach. Chcecie edukatorów z grup Stone-
marionetka na czele największego mo- wall, Ponton i innych w szkole waszych
carstwa świata? W jednym z odcinków „edukatorki” dzieci? Być może już byli. Najbardziej
zgodnie z zaleceniami WHO zachęcają postępowe szkoły nie informują rodzi-
Mający dziś sondażową przewagę nad do regularnej masturbacji i prezentują ców o takich wizytach.
Donaldem Trumpem kandydat demokra- „gadżety dla lesbijek”, prowadzą bowiem
tów na prezydenta USA pisze na Twitte- własny sex shop. W innym namawiają do Ludzie z nieuporządkowaną seksu-
rze w kontekście fejkowej prowokacji obudzenia w sobie „seksualnej zwierzę- alnością opanowują po kolei kluczowe
polskiego stypendysty fundacji byłego cości” i do zezwolenia sobie na zwierzęce instytucje Zachodu, forsując aprobatę
demokratycznego prezydenta Baracka fantazje: „Daj się ponieść fantazji zluksu- zboczeń. Rewolucja LGBT zrobiła na-
Obamy: „Prawa LGBTQ+ to prawa czło- sową skórzaną smyczą i odkryj na nowo stępny krok.
wieka”. Próbuje w ten sposób wywrzeć swoją seksualną zwierzęcość (...). Daj się
presję na polskie władze. Do czego się po- zapiąć na smycz lub zrób to komuś in- A w Szczecinie w ramach budżetu
sunie, gdy zostanie prezydentem naszego nemu, zamieniaj się rolami według włas- obywatelskiego zgłoszono projekt bu-
najważniejszego sojusznika? Dziś pisze, nych upodobań, a gwarantuję, że seks dowy pomnika szatana na planie penta-
że „strefy wolne od LGBT nie mogą mieć nigdy nie będzie nudny. Szeroki zakres gramu i cyfr 666. Figura rogatego bóstwa
miejsca ani w Unii Europejskiej, ani na regulacji długości pozwoli na praktykę Baphometa miałaby stanąć obok alei
świecie”. Czy to jest odpowiedź na pyta- przeróżnych sensualnych wariacji. Za- Jana Pawła II. „Będzie to obiekt kultu
nie, komu potrzebna jest można mario- bierz swoją »ofiarę« na spacer i delektuj religijnego i atrakcja turystyczna” piszą
netka na globalnym świeczniku? się słodkim zniewoleniem”. W sex sho- obywatele. W USA satanizm jest reli-
pie kobiety sprzedają też m.in. gadżety gią uznaną przez państwo. Szczeciński
Dwa tygodnie temu specjalnym spra- do seksu sadomasochistycznego, takie jak projekt został odrzucony z powodów
wozdawcą ds. zdrowia ONZ została Tla- liny i sznury do krępowania ciała partnera formalnych. Sataniści ogłosili, że czują
leng Mofokeng zRPA, zagorzałaaborcjo- w trakcie stosunku oraz baty i pejcze do się dyskryminowani.
nistka, która opowiada się za prostytucją zadawania bólu w trakcie seksu. Zachwa-
nieletnich. Prawo, za którym od lat lob- lają także kneble do uciszania partnera
buje Mofokeng, w pełni dekryminalizuje w trakcie stosunku: „Wysokiej jakości
wszystkie aspekty handlu seksem, włącz- drewniana uzda na skórzanym, regulo-
nie z prowadzącymi domy publiczne oraz wanym pasku daje seksowne pole do po-
sutenerami. Organizacje zajmujące się pisu dla tych, którzy kochają przejmować
handlem ludźmi protestują, ponieważ

| 60 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Wojna CYWILIZACJI

Na scenie całkowicie nadzy dorośli lu-popKULTURA POPKULTURA
dzie. Na widowni dzieci. Dorośli tłustawi,
nieapetyczni. 8-11-letnie dzieci nawiązują z nimi relacje. Pytają.popKULTURA „Nastoletnie łowczynie nagród” Netflixa
Oswajają się z bezwstydną nagością, zarezerwowaną przecież to dość śmieszna historia Blair (Anjelica
dla sytuacji skrajnie intymnych. Tracą naturalną niewinność. Bette Fellini) i Sterling (Maddie Phillips), które przez przypadek
Wstydliwość jest barierą ochronną ludzi psychicznie i emocjo- w tajemnicy przed rodzicami zaczynają ścigać poszukiwanych
nalnie niedorosłych do seksu. Jeśli to nie jest seksualizacja dzieci, przez prawo przestępców. Bliźniaczki pochodzą z bogatych
to co nią jest? Program konserwatywnych domów z chrześcijańskiego południa USA.
wyprodukował duński Humor w serialu budowany jest na zderzeniu świata wartości
oddział Warner Bros. ze współczesnością. Oczywiście to konserwatywne jest nienor-
Nosi tytuł „Ultra Strips malne. Mamy więc kupę „dobrej zabawy”, w tym naśmiewanie
Down”. W jakim celu, się z chrześcijaństwa i naszych wartości. Blair i Sterling duszą
w czyim interesie emi- się w (skarykaturyzowanej) chrześcijańskiej szkole, nie mogą
tuje go duńska telewizja? „być sobą”, robić tego, co „normalni” ludzie. Ale w końcu „nor-
Producenci twierdzą, że malnieją”, choć uprawiając seks przedmałżeński, usprawiedli-
to audycja edukacyjna wiają go sobie cytatami z Pisma Świętego. Sterling wręcz cytuje
mająca na celu „uświadomienie dzieci, że ludzie są zbudowani Biblię podczas uprawiania seksu. Jest to zwyczajnie obrzydliwe
na różne sposoby”. Mężczyźni w slipach, kobiety w bikini nie da- i wulgarne, a serial jest nieodpowiedni dla dzieci i nastolatków.
waliby takiej wiedzy? Po co pokazywać dzieciom czyjeś narządy No i pojawia się oczywiście obowiązkowe sześciokolorowe.
intymne? Czyje wizytówki albo adresy e-mailowe po programie Bo przecież „Bóg kocha wszystkich niezależnie, jakie literki kogo
dostają uczestniczące w programie dziewczynki, a czyje chłopcy? definiują”. Jeden z widzów skomentował to na forum Filmweba
Pytanie nie na miejscu? W Polsce w latach 90. mieliśmy pedo- tak: „Całkiem fajnie to śmieszne i gejoza dopiero od 7 odcinka,
filny „Tęczowy Music Box”, a potem homopedofilny „Rower ale taka spokojna”, jak na Netflix oczywiście.
Błażeja” (zwany „Pedałem Błażeja”). Współtwórca pierwszego „Nastoletnie łowczynie nagród”, Kathleen Jordan
z nich jest oskarżony o gwałty i molestowanie dzieci. Program był
sposobemnaichzwabieniei oswojeniezpedofilem.Sądzakazał / komedia, USA 2020
dziennikarzowi, który ujawnił tę tragedię, informowania o tym,
że Krzysztof Sadowski, jak relacjonuje kilkanaście skrzywdzo- I na koniec, żeby nie osza- KULTURA
nych jako dzieci kobiet, jest gwałcicielem pedofilem. leć: jak donosi KAI, już od
Ile miesięcy po demokratycznym zwycięstwie w PL nurtu 25 września w polskich ki-
„proeuropejskiego” w telewizji publicznej zobaczymy pedofor- nach będzie można zobaczyć
mat z Danii? Czy elektorat mnie słyszy? Słyszą politycy? „przełomowy dokument
O Harrym Sty- o św. Janie Pawle II” zatytu-
lesie fantazjuje łowany „Wojtyła. Śledztwo”,
niejedna fanka. Były wokalista kulto- nakręcony przez hiszpań-
wego boysbandu One Direction do- skiego reżysera José Maria
czekał się fanfika, na podstawie któ- Zavalę, znanego już polskiej
rego zrealizowano film „After” (fan widowni z głośnego obrazu
fiction – dzieła literackie tworzone „Tajemnica Ojca Pio”.
nieoficjalnie przez fanów). A teraz, na
początku września, do kin wszedł film Robert Tekieli
„After 2” („After We Collided”). Ten Polskie Radio
„Grey dla nastolatków” ma fabułę zbliżoną do „50 twarzy Greya”,
choć nie ma tu tyle nagości. Nazywany jest zwodniczo „dramatem 28.09–4.10.2020 | 61 |
romantycznym”, ale opowiada nie tyle o pierwszych miłościach,
ile o odkrywaniu nastoletniej seksualności. Pokazuje rozszalałą
namiętność, a nie miłość. Mamy ułożoną, świetnie uczącą się
i ambitną Tessę Young, mamy szkołę z internatem i mamy bad
boya. Więc oczywiście zasady Tessy idą w kąt. Bohaterowie zostają
kochankami, bo nie parą przecież. Ten wulgarny film podpowiada
dzieciakom, by uprawiały seks. W końcu książka, na podstawie
której go nakręcono, była książką dla dorosłych.

„After 2”, reż. Roger Kumble
/ melodramat, USA, premiera 11 września

[email protected]

Czytanie jako sp

Sokrates
spotyka Kyioko

Wojciech Stanisławski Powieść Dukaja jakby wyszła z kuźni japońskiego
Hefajstosa: wibruje jak dzwon, dudni jak mosiężna płyta,

dźwięczy. I wynosi nas na zawrotne wyżyny

I tak nie sposób pisać o „Imperium gościć obrazom; a za trzecim czytaniem autora, który świat fizyczny „Lodu” prze-
chmur” bez odwołań do cywiliza- wiemy już, jak wysoko to – trzy chō. mienił za sprawą tungetytu, i tym razem
cji Japonii, pozwólmy więc sobie od nie zawahała się przed wyciągnięciem do
razu na lekko bombastyczne porówna- Ale zarazem ta powieść nie jest prze- końca konsekwencji zjednego paradok-
nie: najnowsza powieść Jacka Dukaja ma cież „japońska” za sprawą kostiumów. To salnego konceptu. Ale najwspanialsze
tyle warstw, ile katana. Jednosieczne mie- tuziny pismaków czynią tak, wciskając jest to, że nie dał się przy tym wciągnąć
cze samurajów skuwane były, wiadomo, kimona na postaci europejskie w swo- logice political ani science fiction: oczy-
z kilku rodzajów stali, które przylegają do ich emocjach i gestach, przebierając je wiście, alternatywny świat, powstały
siebie płasko jak ciasto francuskie, choć niezdarnie za samurajów i gejsze, żeby w XX w. za sprawą flot powietrznych, jest
cieńsze są i od niego, i od słojów drzewa. sprzedałsiękolejnyharlequinz seriiExo- zupełnie inny niż ten, jaki znamy, nie do
Nie ma sposobu, by je rozdzielić; pozo- tic. „Imperium chmur” po prostu JEST poznania są w powieści losy Rosji, Chin,
staje podziw. Można go poczuć, trzyma- japońskie, stworzone w niemałej części Polski.Aletam,gdzieinniposzlibyw ma-
jąc oburącz katanę, trzymając tę książkę. za pomocą zderzanych ze sobą obrazów, kiaweliczne kombinacje polityczne, two-
jakby – to zabrzmi jak oksymoron – haiku rząc coś na kształt „Fundacji” Asimova
Pierwsze warstwy da się może jesz- pisane było prozą. „Kołysze się lekko w po- czy „Człowieka z Wysokiego Zamku”,
cze, z trudem, nazwać. Jedną z nich wietrzu, lampion skała, skała origami, ori- Dukaj pozwolił, by do końca wybrzmiał
jest sama „japońskość”. Jaką straszliwą gami grzmot”. Ale powaga takiego obra- jeden pomysł, rozbudowując na jego
krzywdę uczyniły tej kulturze (zresztą zowania świata ( jeśli w powieści słychać kanwie bardzo piękne, czasem bardzo
każdej) popkultura, komercja, komu- śmiech, to tylko dzieci) udziela się rów- okrutne obrazy. Z jednej myśli, z jed-
nał. Nużąca płytkość, jakby brnęło się nież bardziej europejskim zdaniom, na- nego paradoksu rodzą się zatem rdzawa
po kostki w zaśmieconym piachu. Bar pisanym jak wersy Rilkego, stworzonym rosa, metaliczne deszcze i unoszące się
sushi w przejściu podziemnym, sake do czytania na głos, nie do przelatywania nad morzem stada meduz, miecz, który
w budzie Alkohole 24, kursy kendo wzrokiem w metrze. „Ogromne, kancia- wisi nad Doliną na wysokości dziesięciu
i kyūdō w osiedlowych domach kul- ste serce stali rotujące w powietrzu nad jō („w słoneczne dni aż do Godziny Kozła
tury, zajęcia z parzenia herbaty dla pań chorągwiami Kaitakushi”. pobłyskuje na wysokościach zimnymi tę-
domu. Anime w komórkach, manga czami stali”), pociski, których nie ściąga
w kioskach, tatuaż na łopatce, kalendarz Nie, to na nic. Spróbujmy innej war- wdółgrawitacja,i tenpomysłnajbardziej
z ikebaną. „Oddali historię i weszli w le- stwy: historii, fabuły, fikcji. Dukaj sięga wymyślny, jakby z krwawych rysunków
nistwo gablotek”. Kawaii? Nie, horror. chwilami po rozwiązania ze swojej naj- Yoshitoshiego: więźniowie powietrz-
większej powieści, „Lodu” z 2007 r. Wi- nych zbroi, wynoszących ich na takie
Czasem coś przetnie tę plastikową dać, że dobrze się czuje w świecie belle wysokości, że duszą się z braku powietrza
tapetę, raz na dekadę: czasem będzie époque i cyberpunkowych wizji ze i polatują tak, kościotrupy komandosi, na
to „Japoński wachlarz” Joanny Bator, świata tużprzedspalinowego, gdy prze- których upaść się mogą drapieżne ptaki.
czasem haikai Miłosza i innych, czasem strzeń podbijana była przez stal, parę
piwowska seria japońskiej prozy, a cza- i elektryczność. A w przypadku „Im- Ale przecież nie jest to cyberpunk, bo-
sem, tak, „Imperium chmur”. Słowni- perium chmur” w grę wchodzi jeszcze daj i najwyższej próby. Mamy do czynie-
czek pojęć na końcu tej powieści ma jedna siła: marzenie profesora Geista, nia z autorem, który w wydanym przed
tuzin stron i jest niezbędny, od piecyka które na drugi koniec świata zaniósł jego rokiem zbiorze esejów z wnikliwością
kotatsu, przez miary długości, po ten- uczeń i współpracownik, znany tam już i bez znieczulenia podjął zagadnienie
nyo, unkai, mon; i bardzo dobrze, przy- nie jako subiekt od Hopfera, nie jako ku- indywidualności i tego, w jakim stopniu
dają się te przerwy w lekturze, która i tak piec z Krakowskiego Przedmieścia, lecz poczucie ja kształtowane jest (czy też, jak
powinna zwalniać, żeby dać w sobie za- jako „Wo Ku Kyi”. Niezwykła wyobraźnia

| 62 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

ort ekstremalny

chce, kształtowane było) przez pismo, Jacek Dukaj, „Imperium chmur”, Stoczni, na kilkanaście jardów wysokie,
przez piśmienność, szerzej, przez sposób Wydawnictwo Literackie, 2020 na kilkadziesiąt rozłożyste, w których ko-
sekwencjonowania informacji. W „Impe- łyszą się zielone skorupy okrętów tetsu
rium chmur” wraca do tego zagadnienia z kuźni Hefajstosa: wibruje jak dzwon, temasi”. Lawa żar-rudy płynie w górę,
– za sprawą kolejnego, zdumiewającego dudni jak mosiężna płyta, dźwięczy, sze- w dół spadają deszcze żużlu i ołowiane
konceptu, związanego z możliwościami leści: „Bambusowe kielichy rusztowań kule, wysoko, wysoko kołyszą się ma-
zapisu języka japońskiego (tu jednak nie lachitowe i błękitne blachy, niczym na
pisnę już ani słowa). Nawet i ten koncept obrazie Magritte’a wisi niepojęcie w górze
jednak, chociaż zawiązuje akcje w najzu- „kanciaste kłębowisko płacht brudnego
pełniej niespodziewany sposób, jest zara- metalu”. Ale przecież jest to też hymn
zem pretekstem tylko do rozważań o fe- o olśnieniu, o „bezgłośnym wdechu
nomenie „muga”, czyli „bez-ja”: odejścia idącym przez duszę dziecka, gdy po raz
od naszego, zachodniego wyobrażenia pierwszy ujrzało ono tęczę, słonia, sa-
tożsamości, jaką posiada jednostka. „Kim molot”. Więc i o dziecku, które zostanie
jesteś? Nie wiem”. Gdzieś, na wysokich z nami na długo po lekturze, a całą tel-
łąkach Trzech Dolin, Sokrates spotyka luryczność tej prozy kruszy jedna fraza
małą Kiyoko. czułości: „Gaworzy wiatr do ciepłych mu-
szelek uszu”. Jest to powieść, jak mogłoby
Nie, powyższy akapit też jednak nie być inaczej, o miłościach, niespełnionych
oddaje sprawiedliwości „Imperium – i dlatego, kiedy ucichną dzwony, dud-
chmur”. Być może jest to niemożliwe, nienia i brzęki, na długo zostanie też
skuwanych warstw katany nie sposób z nami srebrna strużyna smutku.
oddzielić. Powieść Dukaja jakby wyszła

Kandyd na polach śmierci

R dzeń wspomnień reżysera się domyślić. Korzeniewski, oddany AUTOPROMOCJA
i historyka teatru Bogdana czasom, urodzie i wartościom polskiego
Korzeniewskiego tworzą dwa oświecenia, pisząc o tym, wprowadził Bogdan Korzeniewski, „Było, minęło…
zapisy z Auschwitz i jeden traktujący do literatury polskiej nieznany dotąd Wspomnienia”, PIW, 2020
o ratowaniu przezeń książek zrabowa- ton: Kandyda, spokrewnionego może
nych z BUW przez Niemców i odna- odrobinę z Kubusiem Fatalistą, stąpają- dan Korzeniewski opisał kilkoro ludzi
lezionych wiosną 1945 r. w sowieckiej cego po polach śmierci z odwagą, której – kapo o wyglądzie Quasimodo, który
strefie okupacyjnej. Ten tryptyk po raz dorównać może jedynie powściągli- „nie chciał należeć” do zabawy w zabi-
pierwszy został opublikowany w pod- wość słowa. Wszędzie, gdzie mógł janie, śląskich górników współpasaże-
ziemnej edycji NOWej w 1989 r. Ci, sobie na to pozwolić, gdzie sytuacja rów pociągu, bez słowa kładących na
którzy z pewną dezynwolturą sięgali przez chwilę była groteskowa raczej kolana zwolnionych z Auschwitz więź-
wtedy po zapiski „jakiegoś teatrologa”, niż tragiczna, nie zaniedbał w komenta- niów swoje śniadania, enkawudzistę,
przez kilka dni chodzili oniemiali. Lek- rzu powściągliwego, doskonale takto- zapijającego eterem pamięć o spalonej
tura obecnego wydania, uzupełnionego wanego półuśmiechu („Albo spokojny rodzinnej wiosce – w sposób, który
o kilka innych tekstów i wspomnienia żart etruski / W powiekach jak sos- rozszerza nasze pojmowanie człowieka
mówione, pozostawi czytelników nowe łuski”). W nieporównanie częst- i wojny podobnie jak lektury nieporów-
z podobną przypadłością. Jak oddać tej szych momentach nieusuwalnej grozy nanie bardziej głośne, od Borowskiego
książce sprawiedliwość, nie uciekając (pierwsze morderstwa, dokonywane po Grossmana.
się do dwóch wytartych zwrotów: „świa- na oczach współwięźniów przez kapo;
dectwo” i „doświadczenie graniczne”? zastrzelenie przez szaulisa kilkulet-
niego żydowskiego dziecka; gwałcone
Że to ostatnie było niejednokrotnie Niemki) Korzeniewski robi ostatnie, co
udziałem häftlinga z niskim (4880) nu- jeszcze zrobić można: patrzy, rozważa-
merem, jeńca niemieckiego w dniach jąc granice i przemiany natury ludzkiej.
Powstania, więźnia Sowietów kilka
miesięcy potem i „negocjatora” zbroj- Rzeczowość i uważność występują
nego w kilka pism z okrągłą pieczęcią zwykle osobno; pierwsza obarczona
i cztery flaszki wódki na terenach kon- jest oschłością, druga – zbytnią emocjo-
trolowanych przez Smiersz, nietrudno nalnością. Zdoławszy je połączyć, Bog-

28.09–4.10.2020 | 63 |

[email protected]

historia  |  Jak PRL walczyła z pamięcią o bohaterach  |

Skradziona śmierć

Remigiusz Stefani W „wojnie o groby” komuniści stosowali różne metody.
Zdecydowanie najobrzydliwszym procederem było chowanie
poległych żołnierzy AK, zidentyfikowanych i rozpoznanych, jako
bezimiennych NN. Praktyka taka stosowana była bardzo często,

szczególnie na Cmentarzu Powstańców
Warszawy przy ul. Wolskiej

I dąc główną aleją Cmentarza Wojna trwa ginalizowano w ten sposób znaczenie Fot. Remigiusz Stefani
Wojskowego na warszawskich AK i Polskiego Państwa Podziemnego,
Powązkach, mijamy znajdującą Kwaterę tworzy pięć rzędów ustawia- budując mit AL i PPR jako głównej siły
się po prawej stronie (w kwaterze B6) nych nieregularnie obok siebie bloków walczącej z Niemcami.
kwaterę Armii Ludowej (AL). Gdyby- kamiennych. Niewielkie tabliczki epita-
śmy jednak weszli głębiej i zaczęli czy- fijne są umieszczone na co trzecim, co Według najnowszych badań histo-
tać tabliczki epitafijne, okazałoby się czwartym kamieniu. Jeszcze do 2014 r. ryków stan liczebny AL na 1 sierpnia
ku naszemu zdziwieniu, że są tu rów- napisy na większości z nich sugerowały, 1944 r. w Obwodzie 1 Warszawa-
nież groby żołnierzy Armii Krajowej że są to groby wyłącznie gwardzistów. -miasto nie przekraczał 400 słabo
(AK), funkcjonariuszy MO, żołnierzy Wszystko to razem miało na celu wy- uzbrojonych i wyszkolonych osób.
LWP i osób cywilnych zmarłych już wołanie wrażenia dużo większej liczby Nie stanowiło to zatem nawet 1 proc.
po wojnie, w tym rocznego syna mar- żołnierzy AL poległych w powstaniu wszystkich walczących w powstaniu
szałka Mariana Spychalskiego. Na warszawskim (PW). Był to jeden z epi- (szacuje się, że siły powstańcze to po-
ponad 150 pochowanych niespełna zodów tzw. wojny o groby mającej na nad 55 tys. osób).
połowę stanowią członkowie Gwardii celu zakłamanie i zawłaszczenie pa-
Ludowej i AL. mięci powstania. Jednocześnie mar- Na kilkadziesiąt lat pochowani w kwa-
terze B6 żołnierze AK zostali po śmierci
„wcieleni” do AL. Spotkało to m.in.:

| 64 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

– p łk. Alojzego Horaka „Nestorowicza”, Fot. Z archiwum Anny Rożałowskiej Pozowane zdjęcie gniewa Ścibora-Rylskiego „Motyla”
komendanta warszawskiego Okręgu Janusza Gawdzika brał udział w walkach na Muranowie
ZWZ w latach 1940–1942, rozstrze- (nie palił), wykonane i Starym Mieście. Poległ 25 sierpnia
lanego przez Niemców 12 lutego tuż przed Powstaniem w trakcie wycofywania się z zabudowań
1943 r. w Lasach Chojnowskich pod szpitala św. Jana Bożego przy ul. Boni-
Stefanowem; rzezi Woli. Podczas ekshumacji PCK fraterskiej. Zginął od wybuchu pocisku
w 1947 r. został zidentyfikowany i rozpo- czołgowego w bramie budynku przy
– st. strz. Zbigniewa Dardzińskiego znany, a mimo to pogrzebany w zbioro- ul. Sapieżyńskiej 21. Pośmiertnie został
„Głazka” z Oddziału Dyspozycyjnego wym grobie na Cmentarzu Powstańców odznaczony Krzyżem Walecznych.
„A” Kedywu Okręgu Warszawa AK. Warszawy jako NN. Po ponad 70 latach
W czasie powstania walczył w pluto- dzięki Muzeum Powstania Warszaw- Prowizorycznie został pochowany
nie dowodzonym przez ppor. Bole- skiego (MPW) na podstawie protoko- na podwórzu domu przy ul. Francisz-
sława Góreckiego „Śnicę”, włączonym łów ekshumacyjnych PCK udało się kańskiej 14 razem z kolegą z oddziału,
zlokalizować miejsce, gdzie złożono st. strz. Edwardem Molendą „Taliz-
do Batalionu AK „Zośka”. Przeszedł jego ciało, i umieścić dane na tablicy manem”. Na początku 1945 r. zwłoki
cały szlak bojowy Zgrupowania AK w kwaterze, w której został pochowany. „Kruka” i „Talizmana” przeniesiono tym-
„Radosław”. Przed upadkiem Czer- czasowo do grobów żołnierzy AK w Ogro-
niakowa udało mu się przepłynąć Symbolem „wojny o groby” na Cmen- dzie Krasińskich. Jesienią 1945 r. ciało Ja-
Wisłę, został wcielony do 1 Armii tarzu Wojskowym na warszawskich nusza Gawdzika zostało wykopane przez
Wojska Polskiego. W 1945 r. zginął Powązkach może być historia Janusza specjalną ekipę wojskową i mimo ozna-
w walkach z UPA; Gawdzika, 17-letniego żołnierza Bata- czenia mogiły krzyżem z tabliczką: „ŚP.
– łączniczkę Helenę Leśniewską lionu AK „Miotła” i jego symboliczny Janusz Gawdzik – Kruk – plut. pchor. od-
„Lalkę”, pochodzącą z Grodna, grób w kwaterze Armii Ludowej. znaczony K.W. poległ 25 VIII 1944 r.”, zo-
ciężko ranną 12 sierpnia 1944 r. w re- stało pochowane jako NN w ramach „po-
jonie Królikarni, zmarłą 15 sierpnia Plut. pchor. Janusz Gawdzik „Kruk” większania” liczby poległych żołnierzy AL
1944 r. w szpitalu sióstr elżbietanek urodził się 1 grudnia 1926 r. w Horo- w kwaterze Batalionu im. Czwartaków.
przy ulicy Goszczyńskiego; chowie w ówczesnym województwie
– kpr. Kazimierza Seydla „Młota”, żoł- wołyńskim. Przed wojną był uczniem Historię „Kruka” przywoływał w swo-
nierza Batalionu WSOP „Dzik”, po- gimnazjum w Lublinie, należał do ZHP. ich książkach, m.in. we wspomnieniach
ległego 23 sierpnia 1944 r. przy ul. Ry- W czasie okupacji przeniósł się wraz „Sierpień przez całe życie”, jego cio-
baki na Starym Mieście; z rodziną do Pruszkowa pod Warszawą, teczny brat Juliusz Kulesza, również po-
– n iespełna 13-letnią Basię Kowalską, gdzie uczęszczał do Zawodowej Szkoły wstaniec warszawski, 16-letni obrońca
która zginęła 16 września 1944 r. od II stopnia (dawne gimnazjum i liceum Reduty PWPW. Streścił ją na potrzeby
wybuchu bomby przy ul. Wspólnej 18 im. Zana). Na tajnych kompletach uzy- tego artykułu. Oddaję mu zatem głos:
w Śródmieściu. skał tzw. małą maturę. Należał do Sza-
Tym i wielu innym poległym w PW rych Szeregów i uczestniczył w Małym Jak „władza ludowa”
żołnierzom i cywilom cynicznie przy- Sabotażu. Od 1943 r. z innymi żołnie- pozbawiała tożsamości
pisano przynależność do AL, zbroj- rzami 6 Rejonu „Helenów” Obwodu VII
nego ramienia komunistycznej PPR, „Obroża” (powiat warszawski) Okręgu Mój siedemnastoletni, cioteczny brat Ja-
organizacji jednoznacznie kojarzonej Warszawa AK został przeniesiony nusz Gawdzik był podoficerem plutonu
z sowiecką agenturą. Nie odebrano im do oddziału dyspozycyjnego „Ana- „Torpeda” w Batalionie AK „Miotła”, no-
jednak tożsamości, zostali pochowani tol”– „Lilpop” Kedywu Komendy Głów- sząc pseudonim „Kruk”. Nie wrócił po po-
pod swoimi nazwiskami. Rodziny mo- nej AK w patrolu sierżanta Tadeusza wstaniu do Pruszkowa, gdzie mieszkał, nie
gły zapalić znicze i się pomodlić nad Palusiaka „Konstantego Jasińskiego”. było też informacji o jego pójściu do nie-
grobem bliskiej osoby. woli, więc początkowo nie wiedziano, co
Ale w „wojnie o groby” komuniści W PW walczył od 1 sierpnia na Woli się z nim stało. Dopiero latem 1945 r. przy-
stosowali nagminnie inny, zdecydo- w plutonie ppor. Kazimierza Jackow- padkowo zobaczyłem jego prowizoryczną
wanie bardziej obrzydliwy proceder. skiego „Torpedy” w składzie Batalionu mogiłę w Ogrodzie Krasińskich – pośród
Poległych żołnierzy AK, którzy zostali „Miotła”. Od 11 sierpnia jako żołnierz Ba- wielu innych grobów powstańczych.
zidentyfikowani i rozpoznani, chowano talionu „Czata 49” w kompanii kpt. Zbi- Przybita do krzyża tablica zawierała pełną
bezimiennie jako NN. Praktyka taka informację: imię, nazwisko, pseudonim,
stosowana była bardzo często, szcze- stopień wojskowy, rok urodzenia…
gólnie na Cmentarzu Powstańców
Warszawy przy ul. Wolskiej. Rodzice Janusza właśnie przenosili
Los taki spotkał m.in. mojego dziadka, się z Pruszkowa na Śląsk, a ja mieszka-
Edwarda Stefani „Szpagata”, żołnierza łem wówczas w Łodzi, trudne więc było
III Obwodu AK Wola („Waligóra”), doglądanie mogiły. Grób zaś niebawem
który zginął 5 sierpnia 1944 r. w czasie zniknął z Ogrodu Krasińskich, nie było
też żadnej informacji o ekshumowaniu.

28.09–4.10.2020 | 65 |

[email protected]

historia  |  Jak PRL walczyła z pamięcią o bohaterach  |

Wielki znak zapytania trwał przez robotnik dłużej, niż ty żyjesz na świecie. w PW. Przywoływał go też we wspo-
cały okres stalinowski. W międzyczasie A ten, co tu leży, to jest żołnierz Armii mnieniach jako pogodnego, wiecznie
potwierdziła się informacja o śmierci Krajowej i mój syn i będę się wtrącał, bo adorującego dziewczęta, świetnie śpie-
„Kruka”, bo dzięki pułkownikowi Ada- go nie dam nigdzie zabrać!”. To mi na to wającego i grającego na gitarze, wcho-
mowi Borkiewiczowi dotarłem do kilku odpowiada, że ja kłamię, bo on jest z Armii dzącego w życie młodego człowieka.
kolegów Janusza z „Torpedy”. Jeden Ludowej. Jak mi to znowu powiedział, to Wspomniany „Kwiatkowski” Roman
z nich „Kwiatkowski” (Roman Sta- jak mówię: „Cooo? Z Armii Ludowej? No Staniewski, autor szkicu historycznego
niewski, niestrudzony badacz historii dobra! To ty się go teraz zapytaj, gdzie on o Batalionie „Miotła”, również opisał
Batalionu „Miotła”), skierował mnie do był? Jak odpowie, że w Armii Ludowej, to historię zawłaszczenia ciała „Kruka”
człowieka, znającego tajemnicę grobu se go zabieraj, ale jak nie odpowie, to won w jego biogramie. I właśnie ten biogram
„Kruka”. Był to Stanisław Molenda, od niego gnoju! Bo ja tu całe Warszawe (fotografowany podczas digitalizacji
ojciec „Talizmana” z „Torpedy”,
którego grób zapamiętałem – jako Według najnowszych badań Archiwum Romualda Śreniawy-
sąsiadujący z mogiłą mego brata na historyków Armia Ludowa -Szypiowskiego w Archiwum Akt
skwerze Ogrodu Krasińskich. 1 sierpnia 1944 r. mogła liczyć Nowych) i patrzący melancholijnie
w Warszawie na ok. 400 słabo ze zdjęcia chłopak, jakby proszący:
Stanisław Molenda z żoną miesz- uzbrojonych i wyszkolonych „Nie zapomnij o mnie”, zrobił tak
kali na Woli, ulicy nie pomnę. osób. Nie stanowiło to zatem ogromne wrażenie na jednym z wo-
Stracili wszystkich trzech synów, nawet 1 proc. wszystkich lontariuszy MPW, że postanowił on
żołnierzy Batalionu „Miotła”. Dru- walczących w powstaniu przywrócić tożsamość „Krukowi”
żynę braci nazywano „drużyną Mo- warszawskim w miejscu jego pochowania.
lendów”, a dowodził nią najstarszy
–  Tadeusz „Sęp”, poległy we wrześ- i wszystkie fabryki na nogi postawię!”. Dzięki pomocy i życzliwości
niu na Czerniakowie. Wcześniej na No i dali spokój, przeszli do innych. Ale się pana dr. Piotra Oleńczaka z Ma-
Starówce zginął Edward „Talizman”, to tak nie skończyło, bo mnie spisali. Pa- zowieckiego Urzędu Wojewódz-
zaś Marian „Mściciel” przeżył po- nie, gdzie mnie nie wzywali! Na Karowej kiego oraz kwerendzie przepro-
wstanie, nie przeżył jednak wojny, ulicy to taki jeden Rusek na mnie nogami wadzonej przez panie Zdzisławę
na pięć dni przed jej zakończeniem tupał ze złości, ale ja nic. Powiedziałem, Korycką i Ewę Kijowską z Cmen-
zatopiony w morskich odmętach że do Bieruta pójdę, a chłopaka nie dam. tarza Wojskowego na Powązkach,
wraz ze statkiem „Cap Arcona”, zała- I obroniłem go. uzyskano zgodę wojewody mazo-
dowanym więźniami hitlerowskiego wieckiego na umieszczenie tablicy
obozu Neuengamme. „Przeszli do innych”… To znaczy epitafijnej w kwaterze AL. Miejsce
– wykopali Janusza. Tak straciło wszelki symbolicznego grobu (niestety nie
Słów Molendy nie notowałem, sens dalsze poszukiwanie grobu mojego udało się jednoznacznie wskazać,
lecz tego, co usłyszałem, nie zapomnę brata. Leży dziś jako jeden z nieznanych pod którą NN kryje się Janusz Gawdzik)
do końca życia. Do dziś mam w uszach żołnierzy AL. wybrała pani Anna Rożałowska z domu
nawet formę językową jego opowieści. Gawdzik, młodsza siostra „Kruka”.
A Stanisław Molenda? Od roku 1969 W 74. rocznicę śmierci na dosłownie
– Mój chłopak leżał w tym ogrodzie spoczął razem ze swoim „Talizmanem” i w przenośni symbolicznym grobie ro-
u Krasińskich, więc żeśmy tam zaglądali, w batalionowej kwaterze „Miotły”. Nosił dzina i koledzy z oddziału mogli zapalić
żeby go potem pochować na normalnym pseudonim „Zając”, lecz serce w nim nie znicze i pomodlić się za duszę Janusza.
cmentarzu. Aż się rozeszło, że przyjeż- było zajęcze. Historia ta powinna stać się symbolem
dżają jakieś ciężarówki, wykopują chło- wygranej „bitwy w wojnie o groby” oraz
paków i zabierają cholera wie dokąd. To Nie zapomnij o mnie natchnieniem dla rodzin poszukujących
żeśmy się zebrali, ja, żona i ile nas było swoich bliskich, ale również dla urzęd-
z dalszej rodziny i żeśmy tam zrobili dy- Pan Juliusz przez wiele lat śledził losy ników, wolontariuszy i społeczników.
żury. Gorąc był, to się wzięło oranżadę, swojego ciotecznego brata. Odtworzył Wiele takich „skradzionych śmierci”
coś do jedzenia i siedziało się na zmianę bardzo szczegółowo jego szlak bojowy czeka cały czas na wyjaśnienie. Pamięć
pod krzakami przy ogrodzeniu. Akurat na o poległych nie może pójść wzapomnie-
mnie wypadło, jak podeszli złopatami do nie. Jak widać na przykładzie „Kruka”,
mojego chłopaka. To wstałem i podcho- nawet po wielu latach można i trzeba
dzę do takiego oficerka, co miał może ze zwracać im tożsamość. Dbanie o groby
25 lat i mówię mu: „A co wy od tego grobu oraz przywracanie nazwisk żołnierzy
chcecie?”. A on na mnie od razu basem, że i cywilnych ofiar PW jest naszym naro-
niby to właśnie ja co mam do tego, że to dowym obowiązkiem. Bo jak powiedział
są groby Armii Ludowej i żebym się nie powstańczy kapelan ks. kardynał Stefan
wtrącał. A ja mu na to mówię: „Synku, ty Wyszyński: „Gdy gaśnie pamięć ludzka,
na mnie nie wykrzykuj, bo jesteś naprze- dalej mówią kamienie”.
ciw mnie gówniarz, ja jestem warszawski

| 66 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Światowa działalność
LOTOSU

Grupa LOTOS z sukcesem działa na ponad 80 rynkach na świecie. Wachlarz usług naftowego
potentata jest bardzo szeroki. To przede wszystkim najwyższej jakości oleje oraz przewozy kolejowe

P rodukty LOTOSU sprzedawane są nie tylko w Pol- Koncern może się także pochwalić udaną kooperacją z In- Tekst powstał we współpracy z partnerem komercyjnym | 35/0620/F
sce. Trafiają do Niemiec, Holandii, Belgii, Szwecji, diami. Ciekawostką jest fakt, że Hindusi doskonale kojarzą
Danii, Wielkiej Brytanii, Francji, Estonii czy Czech, słowo LOTOS, gdyż kwiat o tej nazwie na trwale jest zwią-
ale także na daleki Wschód – do Indii czy Chin. zany z tamtejszą kulturą. Jego nazwa to symbol doskonałości
i czystości. Warto pamiętać, że Indie przodują na świecie nie
– LOTOS to solidna marka, rozpoznawalna nie tylko w Pol- tylko pod względem demograficznym, ale także gospodar-
sce, ale również za granicą. To dowód na to, że najwyższa jakość czym i motoryzacyjnym. LOTOS dostrzega olbrzymi poten-
produktów oraz usług, w połączeniu z doświadczonym zespo- cjał w tym rejonie.
łem handlowców, zawsze procentuje. Na przestrzeni lat naszym
spółkom udało się wejść na wiele ważnych, światowych rynków. Spółka LOTOS Oil podpisała także umowę z chińską firmą
Silne, polskie marki to najlepszy sposób promocji naszego kraju OUPUL Oil & Gas Group Co. Ltd., zgodnie z którą do Chin
na arenie międzynarodowej – mówi Paweł Jan Majewski, prezes trafia kilkanaście olejów smarowych rocznie.
zarządu Grupy LOTOS.
LOTOS na zagranicznych torach
Polskie oleje w… Kambodży i Indiach
Swoją działalność międzynarodową rozwija również LOTOS
Zagraniczne rynki podbija m.in. spółka LOTOS Oil – dzięki niej Kolej, drugi największy przewoźnik kolejowy w Polsce pod
do najbardziej wymagających odbiorców na całym świecie tra- względem pracy przewozowej i lider na rynku pod wzglę-
fiają tysiące ton olejów i smarów rocznie. Oleje LOTOSU można dem przewozów towarów niebezpiecznych. W 2020 r.
nabyć w tak egzotycznych krajach jak Martynika czy Mauritius. spółka uzyskała od czeskich urzędników specjalny certyfi-
Spółka stara się budować trwałe i długoletnie relacje biznesowe kat bezpieczeństwa, dzięki któremu może prowadzić prze-
z kontrahentami. W tym celu organizuje spotkania oraz semina- wozy w Czechach własnymi składami pociągowymi aż do
ria technologiczne z zagranicznymi klientami, których celem jest 2024 r. Pierwszy transport do Czech odbył się w lipcu tego
prezentacja Grupy Kapitałowej LOTOS oraz gdańskiej rafinerii. roku. Równolegle od 2015 r. realizuje przewozy kolejowe
w Niemczech.
W lutym tego roku spółka LOTOS Oil po raz kolejny gościła
w Gdańsku m.in. autoryzowanego dystrybutora z Kambodży Firma realizuje również przewozy na stacjach granicznych
oraz jego kluczowych klientów – dyrektorów stacji obsługi sa- z Rosją, Czechami, Słowacją i Białorusią. W planach jest roz-
mochodów i punktów wymiany oleju. Goście zwiedzili zakład poczęcie przewozów do stacji granicznej z Litwą, co wpisuje
produkcyjny i wzięli udział w szkoleniu z zakresu portfolio się w trend wzmacniania siatki tak bardzo pożądanych połą-
produktowego prowadzonego przez technologów LOTOS Oil. czeń wschód–zachód.. W Polsce LOTOS Kolej rozbudowała
Wielokrotnie podkreślali, że są pod wrażeniem miejsca oraz pro- sieć swoich oddziałów regionalnych. Jej pociągi towarowe
fesjonalizmu polskiego producenta środków smarnych. Kam- wożą coraz więcej i częściej. Potwierdzają to również ostatnie
bodża jest dla gdańskiej spółki ważnym rynkiem strategicznym. miesiące. Pomimo pandemii i mniejszego zapotrzebowania
na transport różnych grup produktowych, LOTOS Kolej
W Gdańsku odbyło się także spotkanie przedstawicieli wzmocniła swoją pozycję. Udziały gdańskiej spółki w rynku
LOTOS Oil z innymi kluczowymi kontrahentami z wielu re- przewozowym za ostatnie miesiące są jednymi z najwyższych
gionów świata: Azerbejdżanu, Turcji, Gruzji, Kazachstanu, w historii.
Rosji, Ukrainy, Białorusi, Estonii, Łotwy i Litwy.

28.09–4.10.2020 | 67 |

[email protected]

10.PoulraSołcawdynzi,iny port

którzy zmienili świat

Filomata w Chile

Co łączy „Dziady” Mickiewicza i Chile? Bohaterem obu był Ignacy Domeyko.
Filomata i powstaniec listopadowy, stworzył podstawy przemysłu wydobywczego,
meteorologii, działalności społecznej i systemu oświaty tego południowoamerykańskiego kraju

iosną 1931 r. Ignacy
Domeyko miał 29 lat

w czwartek 25 czerwca oi wiele wskazywało

W na to, że więcej mieć
Ziemianin pod policyjnym dzinnym majątku Zapole, pod stałym
dozorem dozorem policyjnym. Dla młodego,
targanego temperamentem i wiecznie
Na Rosjanach mógł robić wrażenie głodnego chłopaka było to bolesne, ale
zwykłego młodego mężczyzny, ale już
wówczas Domeyko nikim zwyczajnym
nie był. Na Uniwersytecie Wileńskim
doskonale poznał nauki przyrodnicze,
już nie będzie. Uzbro- dla Zapola i jego mieszkańców z pew-
jony w niedawno nością nie. Administrując majątkiem,
kupiony karabin przechodził przez Domeyko znacznie ograniczył pań-
szczyznę, założył szkołę dla chłopów,
oglądaj naPuszczę Augustowską, by dołączyć do
oddziału gen. Józefa Zygmunta Skrzy- brylował na zajęciach z fizyki, astro- a także wspaniałą hodowlę koni.
neckiego i wziąć udział w trwającym nomii, architektury, chemii i filozofii, I być może dożyłby swoich dni jako
wówczas powstaniu. Pech chciał, że szczególnie pociągały go jednak mate- wzorowy ziemian, gdyby nie wybuch
natknął się na rosyjski patrol. Był to matyka i historia naturalna Ziemi z na- powstania listopadowego. Do oddziału
czas, kiedy młodego Polaka z karabi- ciskiem na mineralogię. Nie miał jeszcze Skrzyneckiego co prawda nie dotarł,
nem z założenia uznawano za szpie- okazji się wykazać, bo po pierwsze – był ale wkrótce potem dołączył do gen. De-
ga. To zaś oznaczało karę śmierci bez młody, po drugie – wciągnęły go wypad- zyderego Chłapowskiego. I tu jednak
sądu – obowiązywał stan wojenny, ki polityczne. Podczas studiów w Wilnie nie powalczył zbyt długo – kampania
a tak po prawdzie formalnie trwała zaangażował się w działalność Towarzy- litewska była w zasadzie z góry skaza-
po prostu wojna. Wbrew obiegowej stwa Filomatów, nawiasem mówiąc, jako na na porażkę i po rozbiciu oddziałów

Sprawdź, kogo nagrodzimy statuetkamopinii w tamtych latach nawet rosyj- bodaj najmłodszy. Tam też poznał Ada- wraz z niedobitkami Domeyko prze-
scy żołnierze nie byli jednak prosty- ma Mickiewicza, z którym zaprzyjaźnił kroczył granicę Prus. W tym momen-
mi dzikusami. Domeyce pozwolono się blisko, co z kolei zaowocowało tym, cie rozpoczął tułacze życie emigranta.

Biało-Czerwonych Róż portalu wPolitycsię wyspowiadać, skądś znalazł się że Domeyko przeszedł do kanonu świa- Trudne, ale przynajmniej pozbawione
nawet ksiądz. I jemu właśnie chło- towej literatury jako pierwowzór postaci kontroli rosyjskiej policji.
pak zawdzięczał życie, a świat – wiele Żegoty z „Dziadów części trzeciej”.
znakomitych odkryć. Kiedy oddalili Zanim to jednak nastąpiło, musiał
się między drzewa, ksiądz kazał mu odpokutować działalność patriotycz- Wycieczki z wieszczem

uciekać. Domeyce nie trzeba było tego ną. Dzięki wstawiennictwu rodziny Początkowo osiadł w Dreźnie,
powtarzać. Uciekł. Jaki los spotkał uniknął co prawda zesłania, ale na ko- w którym spotkał Mickiewicza. Były
księdza, nie wiemy. lejne sześć lat został uwiązany w ro- to beztroskie miesiące, w czasie

PARTNER ZŁOTY PARTNERZY STRATEGICZNI

partner dodatku

[email protected]

których przyjaciele głównie podró- wybuch Wiosny Ludów znów wzbudził awansowanego wieku, nie chce nigdzie fot. Biblioteka Narodowa
żowali w malownicze zakątki Alp. To nadzieję na odzyskanie niepodległości. osiadać. Zdążył jeszcze odwiedzić Pa-
zapewne w tym momencie Domeyko Przed wyjazdem powstrzymy-
ponownie zainteresował się geologią wały go jednak jednocześ- ryż, we Włoszech wdrapać się na
i mineralogią, bo wkrótce, po kolejnym nie chilijski rząd i serce. Wezuwiusza, nie wspominając
okresie tułaczki, rozpoczął na tych kie- Pierwszego zapewne by o nieustannych wycieczkach
runkach studia w paryskiej Sorbonie, nie posłuchał, choć ofe- po Małopolsce. Ostatnich
w College de France i wreszcie w Szko- rowano mu zaszczyty, siedem lat życia upłynęło
le Górniczej. Musiał wykazywać na- stanowiska i pieniądze. mu na takiej właśnie ak-
prawdę duże zdolności, skoro najpierw Serce jednak przeważy- tywności, wieku jednak
został zatrudniony przy poszukiwaniu ło – Domeyko poślubił nie był w stanie oszu-
złóż minerałów w Alzacji, a w 1837 r. wkrótce ponad 30  lat kać. Zmarł w 1889 r.
otrzymał propozycję prowadzenia wy- młodszą Enriquettę. Jednak nie całkiem.
kładów w Coquimbo w Chile. Został więc w Chile Oprócz wszystkich
i zrobił dla tego kraju swoich badań nauko-
Każdy polski emigrant w Europie więcej niż ktokolwiek. wych przez całe życie
czuł na plecach oddech Rosji. Tajne Nie tylko przebadał go pod był bardzo zaangażowa-
służby wszystkich państw podjęły kątem geologicznym, ale ny społecznie, co wynika-
w tym okresie ścisłą współpracę przy stworzył także podstawy ba- ło zapewne z jego natury, ale
zwalczaniu ruchów rewolucyjnych, dań meteorologicznych, uspraw- zostało też mocno podkręcone
a Polacy cieszyli się wówczas zasłu- nił rolnictwo, a także zreformował
żoną opinią „producentów rewolucji” oświatę, co przyczyniło się do znacz- przez młodzieńczy kontakt z filo-
i „profesorów barykad”. Domeyko nie nego ożywienia intelektualnego w tym matami. Tak zapamiętano go również
zastanawiał się więc długo i po cztero- dość zacofanym wówczas państwa. w Chile, a pamięć tę podsyciła jeszcze
miesięcznej podróży znalazł się Ame- bardziej zmarła w 2007 r. wnuczka Ig-
ryce Południowej. I właśnie w Chile Na powrót zdecydował się dopiero nacego i Enriquetty, Ana Domeyko Ala-
znalazł drugą ojczyznę. w mocno już podeszłym wieku. Miał mos de Salazar – wybitna działaczka na
wówczas 82 lata. I dopiero wtedy prze- rzecz biedoty i emigrantów, zwłaszcza
Zaaklimatyzował się tu natych- konał się, jaką cieszy się sławą. Cała podczas II wojny światowej. Czuła też
miast. Na co dzień wykładał na uni- trasa jego przejazdu była jedną wielką wielki związek z Polską. Założyła m.in.
wersytecie, ale każdą wolną chwilę fetą na jego cześć, która w Warszawie Towarzystwo im. F. Chopina i zgrupo-
poświęcał na wyprawy w głąb kraju. i Krakowie przemieniła się w tłumne wała wokół siebie całkiem liczną w Chi-
Odkrywając i badając złoża minera- manifestacje. Kiedy w końcu dotarł na le Polonię.
łów, składając projekty ich eksploata- Litwę, gdzie zamierzał osiąść w ma-
cji – w zasadzie tworząc tu podwaliny jątku rodziny, stwierdził, że mimo za- W tym odległym kraju nazwisko
przemysłu górniczego. Był niezwykle Domeyko jest do dziś szerzej znane niż
pracowity, a efekty jego działań na tyle w Polsce.
imponujące, że bardzo szybko docenił
to rząd – najpierw mianując go głów-
nym sędzią górniczym, a wkrótce po-
tem przyznając obywatelstwo chilijskie.

Jednocześnie zyskiwał sławę na Sta-
rym Kontynencie. Wysłał do Paryża ok.
4 tys. znalezionych przez siebie minera-
łów, z których wszystkie omawiane były
na posiedzeniach akademickich, a na-
stępnie regularnie publikowane. Dzięki
temu w latach 40. XIX w. zyskał już sła-
wę o światowym zasięgu. Tym bardziej
że napisane przez niego podręczniki
wydawane były w wielu krajach i, co
najważniejsze, pozwoliły wykształcić
kolejne roczniki młodych geologów.

Po półwieczu w Polsce Fot. Shuterstock
Pierwotnie zamierzał po okresie
chilijskiego kontraktu wrócić do Fran- 2
cji, skąd chciał obserwować wydarzenia
w Polsce. Zwłaszcza wówczas, kiedy

[email protected]

sławni POLACY, KTÓRZY ZMIENILI ŚWIAT

Człowiek, który rozświetlił Amerykę

Z temperamentu był żołnierzem, z wykształcenia chemikiem, a z natury filantropem.
Polski powstaniec Erazm Jerzmanowski stworzył cały przemysł gazowy Stanów Zjednoczonych

Fot. Library of Congress Wmomencie gdy Ostaszewski dokonywał swo- wrogich państwom zaborczym. Był to w każ-
ich rewolucyjnych odkryć, Jerzmanowski dym razie w życiu Jerzmanowskiego ostatni
właśnie umierał. Był blisko ćwierć wieku star- epizod wojskowy.
szy, ale w jego przypadku o szaleństwie nie
mogło być mowy. Przeciwnie. Swoją dosko- Podbój Dzikiego Zachodu
nałą wiedzę z zakresu chemii potrafił przekuć Już w 1873 r. znalazł pracę we francuskim
jedną z największych fortun, jakie zbił Polak w XIX stuleciu. przedsiębiorstwie gazowym, które prowadziło
eksploatację złóż gazu świetlnego w USA. Dosko-
Ze szkoły na wojnę nale znał język, a także zagadnienia związane z ga-
Urodził się w 1844 r., co niejako automatycznie sprawiło, zownictwem, dlatego został wysłany do Ameryki.
że jako 20-latek prosto z politechniki w Puławach trafił do Nikt wówczas jeszcze nie zdawał sobie sprawy, że
powstania styczniowego, w którym walczył w oddziałach fakt ten nie tylko postawi na głowie życie tego nie-
Mariana Langiewicza. Po zakończeniu walk został zmuszo- spełna 30-letniego wówczas emigranta, lecz także
ny do emigracji. Ale dla takich umysłów nie był to dramat. odmieni oblicze Stanów Zjednoczonych.
Przerwaną naukę kontynuował na studiach w Szkole In- Był młody, przystojny, zarabiał stosunkowo do-
żynierii i Artylerii Wojskowej w Metz i być może właśnie brze. Wkrótce po przybyciu do Stanów ożenił się
z wojskiem chciał związać swoje dalsze losy, bo zdecydo- i z tym krajem zdecydował się związać swoją przy-
wał się wziąć udział w wojnie francusko-pruskiej w roku szłość. Wykazał się też niezwykłym wręcz zmysłem
1870. Pewności nie mamy, ale nie jest wykluczone, że trak- do interesów. Był założycielem kompanii gazowej
tował to jako dalszą walkę z zaborcami – wielu Polaków w Nowym Jorku, potem w Chicago i Baltimore, a na-
angażowało się w ówczesne konflikty zbrojne po stronach stępnie w wielu innych miastach Ameryki.

Leonardo ze Wzdowa

Sam określał siebie cesarzem Antarktydy i – zdaje się – królem Troi.
Czy to problem? Niekoniecznie, skoro z całą pewnością był pionierem polskiego
lotnictwa. Wynalazł pierwowzór silnika odrzutowego, a także prototyp helikoptera

Fot. NAC A dam Jan Kanty Ostaszew- sem, rodzajem złudzenia optycznego. wiście wiele łączyło go z najtęższym
ski był zapewne całkowi- Ale jednocześnie nawet on nie mógł mózgiem renesansu.
cie szalony, ale geniuszu zaprzeczyć faktom. Ostaszewski znał
nie odmówił mu nikt. biegle około 20 języków – od chińskie- Marzenia o lataniu
Boy-Żeleński śmiał się go po starożytną grekę i od perskiego Miał wiele szczęścia, bo urodził się
z jego teorii, jakoby Słoń- po stworzony przez siebie język, pier- w roku 1860, w dodatku w Galicji – omi-
ce leżało wewnątrz Ziemi, a to, wokół wowzór esperanto. A wszystkie żywe nęły go więc wszelkie popowstaniowe
czego kręciła się Galaktyka, było tak języki europejskie w stopniu biegłym. represje carskie. Nawiasem mówiąc,
naprawdę tylko słonecznym reflek- tym być może należy tłumaczyć, cze-
Nawet cyniczny z natury Boy nie mu to właśnie Podkarpacie stało  się
mógł odmówić Ostaszewskiemu, że kolebką wielu XIX-wiecznych geniuszy.
w stopniu absolutnie profesjonalnym Tak czy inaczej, ziemiańskie pochodze-
poruszał się w kwestiach astronomii nie i względna zamożność pozwoliły
i akustyki, filozofii i elektryczności, Ostaszewskiemu najpierw studiować
filozofii i mechaniki, a jakby tego było w europejskich centrach naukowych:
mało, doskonale sprawdzał się też Berlinie, Wiedniu, Paryżu i Krakowie,
w całkiem przyziemnej roli agronoma. później zaś spokojnie czerpać zyski
Przydomek „Leonardo ze Wzdowa”
nie brzmi może poważnie, ale rzeczy-

3

[email protected]

Fortuna za światło w majątku w Prokoci- Fot. Biblioteka Narodowa
Po kilkunastu latach był już niekwestionowanym guru miu, natychmiast zadbał
całego przemysłu gazowego USA, a o jego każdej kolejnej o poprawę losu najbied-
inwestycji rozpisywała się prasa całego świata, nadając niejszych. Zdarzało się,
mu przy okazji przydomek „człowieka, który rozświet- że obdarowywał ludzi
lił Amerykę”. Fortuna, jaką przy tym zbił, była zawrotna działką ziemi lub domem,
– został trzecim najbogatszym człowiekiem w kraju. Ża- przeznaczał zawrotne
den Polak nie zbliżył się nawet do tego pułapu. sumy na Skarb Narodo-
Co najważniejsze jednak, Jerzmanowski bardzo się sta- wy, wspierał Muzeum
rał, żeby żaden Polak nie musiał w Ameryce biedować. In- Narodowe w Rapperswi-
westował wielkie kwoty w oświatę dla Polonii, otworzył pol- lu, niezliczone fundacje
ską czytelnię, zbudował kościół katolicki, czynnie wspierał dobroczynne, a nawet
działalność naukową i kulturalną rodaków. Za działalność konkretne instytucje dla
charytatywną otrzymał wiele odznaczeń, z których bodaj sierot. Ufundował witra-
najwyższy był Order Ostrogi przyznany mu przez papieża że na Wawelu, które mi-
Leona XIII. Ale chyba nie to było dla niego najważniejsze. strzowsko wykonał jeden z najwybitniejszych plastyków
Młodej Polski Józef Mehoffer.
Filantropia poza kontrolą
Nigdy nie przestał czuć silnych związków z Polską, Zmarł w 1909 r., ale jego fortuna nadal wspierała pol-
a szczególnie z rodzinną Małopolską. Dorobiwszy się for- ską kulturę. W testamencie zapisał bowiem Akademii
tuny, przekazał doskonale funkcjonujący przemysł gazowy Umiejętności 1 mln 200 tys. koron, czyli 365 kg złota,
młodszym, a sam postanowił porzucić Amerykę i wrócić na utworzenie Fundacji im. Anny i Erazma Jerzmanow-
do kraju. Był już w tym momencie obywatelem USA, w do- skich, z której corocznie miano wypłacać nagrody dla
datku sławnym i bogatym – pozostawał więc całkowicie wybitnych polskich twórców lub społeczników. A mowa
poza zasięgiem władz zaborczych, co stawiało tego daw- tu o kwocie 40 tys. koron, co pozwalało takiej osobie żyć
nego powstańca w sytuacji psychicznie bardzo komforto- i tworzyć wiele lat bez potrzeby zdobywania dodatkowe-
wej. I bardzo się starał tym komfortem dzielić. Kiedy osiadł go dochodu. Wielu z nich wykorzystało tę okazję dosko-
nale. Dość wspomnieć, że korzystali z niej m.in. Henryk
Sienkiewicz, Ignacy Paderewski, Oswald Balzer, Napole-
on Cybulski czy Aleksander Brückner.

z rodzinnego Wzdowa i bezstresowo napęd był bowiem rowerowy. Najcie- rzył z myślą o lataniu. Był też wielkim
prowadzić tam swoje eksperymenty. kawsze jednak w samolocie było to, że miłośnikiem lotów balonem. Jeszcze
czterołopatowe śmigło wykonywało w 1888 r. dokonał wyczynu odważnego,
Całe dnie upływały mu na malo- jednocześnie ruch wirowy i wiosłowy, jak na swoje czasy, mianowicie prze-
waniu, tłumaczeniu poezji, a także co – po pewnych przeróbkach – miało leciał balonem, na którym powiewała
uprawianiu licznych sportów, wieczo- stanowić prototyp śmigłowca. biało-czerwona flaga, nad Berlinem
ry z kolei spędzał na obserwacjach as- – stolicą jednego z państw zaborczych.
tronomicznych w zbudowanym przez Jednocześnie zbudował we Francji
siebie obserwatorium. Jednak jego kolejny samolot (wzorowany na ma- Miał chyba zresztą w tej kwestii
obsesją było lotnictwo. Mając zale- szynach braci Wrightów), który wie- szersze ambicje. Jak kilku innych swo-
dwie 17 lat, zbudował swój pierwszy lokrotnie i z pełnym powodzeniem ich rówieśników snuł plany przenie-
– latający – model sterowca, a pięć oblatał. Uznaje się, że była to pierwsza sienia nieistniejącej formalnie Polski
lat później prototyp samochodu. Ma- w pełni sprawna latająca konstrukcja w inne miejsce świata. Tak jak Stefan
rzył jednak o samolotach. Pierwszy zbudowana przez Polaka. Szolc-Rogoziński zamierzał umieścić
projekt (Stibor 1) powstał w 1892 r. ją w Kamerunie, a Beniowski na Mada-
i kilkakrotnie wzniósł się w okolicach Polska na biegunach gaskarze, tak Ostaszewski, wykorzystu-
Krakowa na wysokość ok. 100 me- Na tym oczywiście nie koniec, bo jąc luki w prawie międzynarodowym,
trów. Pilot przeżył, co było wówczas Ostaszewski pracował nieustannie. ogłosił się władcą obu biegunów, Troi
sporym osiągnięciem. Zachęcony po- Jego dziełem jest np. automat do gry i kilku innych miejsc. Kto wie, być może
wodzeniem Ostaszewski udoskonalał w szachy, wiele drobniejszych instru- rewolucja w lotnictwie miała na celu
swój projekt, konsultując go m.in. ze mentów astronomicznych, a także tzw. ułatwienie masowej przeprowadzki.
słynnymi lotnikami, braćmi Wrighta- silnik wybuchowy, czyli pierwowzór Te  plany i dość głośne w ówczesnym
mi. Kilkanaście lat później uzyskał silnika odrzutowego. Zdążył też opaten- świecie próby obalenia teorii Kopernika
we Francji patent na Stibora 2 – pła- tować silnik hydrauliczny i silnik gazo- skazały go jednak na opinię szaleńca,
towca napędzanego siłą mięśni pilo- wy. Większość tych wynalazków two- z którą dożył starości. Zmarł w 1934 r.
ta, a w zasadzie podniebnego kolarza,
Wojciech Lada

4

[email protected]

kuchnia  |  moje smaki  | Wietnam dla dociekliwych

Jadłeś już ryż?

K ształttegokrajubywaporównywanydosmoka,który – intensywnie pach-
patrzy na świat okiem Hanoi, ale większość kojarzy go nące francuskie sery
z đòn gánh (czyt. don gań), czyli koszami połączonymi pleśniowe. Z tego
bambusowym drągiem. Takimi, w jakich od wieków wietnam- drugiego powodu nie
scy rolnicy noszą zebrany ryż. wolno go m.in. prze-
wozić samolotem.
Do serii „Świat dla Dociekliwych”, która ukazuje się na-
kładem Wyd. Dwie Siostry, dołączył kolejny tytuł „Xin chào! Osiągający wagę
Wietnam dla dociekliwych” Tôn Vân Anh i Moniki Utnik- nawet 10 kg dżakfrut
-Strugały. Nowy przewodnik zabiera czytelnika w niezwykle – mít – wyrasta pro-
ciekawą i wcale nieoczywistą podróż. Wypełnioną po brzegi sto z pnia tzw. chle-
informacjami, ilustracjami (autorstwa Anny Kaźmierak) oraz bowca i jest trochę podobny do bochenka chleba. Oprócz
intrygującymi ciekawostkowo-graficznymi przerywnikami. słodkiego miąższu można jeść też jego nasiona – gotowane, gril-
lowane lub pieczone w popiele (mają wtedy smak kasztanów).
To podróż pełna jak kosz, który z każdym ziarnem znajdują-
cego się tam ryżu budzi większą ciekawość. Opowieść o „krainie Mangostan – z twardą brunatną skórką, która mocno barwi
smoków i myszojeleni, pól ryżowych i pływających wiosek”, dłonie – wielkością zbliżony jest do mandarynki, a smakuje jak
zanurzona jest w tradycję, język, legendy, ale też codzienną połączenie brzoskwini z poziomką i ananasem.
współczesność, w której zamiast
„Jak się masz?” wita się pytaniem „Pełna pierś karmiącej matki” (czyli chrysophyllum cainito)
„Jadłeś już ryż?”. – pod bardzo twardą skórą kryje miąższ o smaku słodkiego
jogurtu. Po przecięciu owocu na pół wyjada się go łyżeczką,
W Wietnamie ryż ma aż pięć a oczyszczona łupina często służy potem za miseczkę.
nazw. „Cây lúa (czyt. kai lua) to roślina
uprawiana na polu. Ma. to sadzonka. Jest jeszcze wietnamskie jabłko – táo. Są: longan („oczy
Thóc (czyt. thok) – nieoczyszczone smoka”) i pitaja, czyli owoc niebieskiego smoka. Jak smakują?
ziarno.Ga. o(czyt.gao)–łuskanebiałe To też może być nieoczywiste. Z nowego tomu serii dla docie-
ziarenka, które kupuje się w sklepie. kliwych podróżników dowiemy się m.in., że Wietnamczycy
Co’m (czyt. kom) oznacza ryż ugoto- chętnie maczają owoce w… mieszance soli i chili. Uważają, że
wany (bez soli!). podnosi to ich smakowe walory.

Pożywne białe ziarna są podstawą Jolanta Gajda-Zadworna
kuchni i tradycji, ale wietnamskie
menu nie mogłoby się obejść także Smażone
bez zupy pho?’ – rodzaju rosołu na wołowinie, tofu na
gotowanego z imbirem, anyżem, kardamonem, cynamonem ciepło
i ziołami. Podaje się go z ryżowym makaronem pho?’ (czyli dłu-
gimi płaskimi wstążkami), od którego wziął swoją nazwę. Składniki: 1 kostka tofu,
2 łyżki sosu sojowego,
Na północy Wietnamu zupa pho?’ jest klarowna i dominuje 1 cytryna, pieprz (do smaku), 1 dymka, cebula lub szalotka
w niej jedno zioło, np. kolendra, a jako dodatki stosuje się ma- Wykonanie: Sos sojowy wymieszaj z sokiem z cytryny, do-
rynowany czosnek, dymkę i sok z cytryny. Na południu kraju praw mielonym pieprzem i dorzuć drobno pokrojoną dymkę,
dodaje się do niej liście bazylii tajskiej i kiełki fasoli mung, do- cebulę lub szalotkę. Odstaw.Tofu pokrój na kawałki wielkości
opakowania zapałek. Rozgrzej olej na patelni i smaż tofu
prawiając często świeżymi papryczkami chili i słonym sosem 5—10 minut, aż zrobi się twarde i złociste. Odwróć na drugą
rybnym. stronę. Po zdjęciu z patelni od razu wrzuć do przygotowanego
wcześniej sosu i wymieszaj, tak żeby do każdego kawalka
Wietnam to także owoce o często niezwykłym wyglądzie tofu przykleila się dymka.
i nazwach. Liczi pod twardą skórką kryje soczysty, słodki i in- Podawaj z ryżem.
tensywnie pachnący miąższ. Lekko kwaskowaty oskomian po
przecięciu przypomina gwiazdę.

Nazwa rambutanu pochodzi od malajskiego słowa rambut,
czyli włosy. Czerwony owoc rzeczywiście jest pokryty czymś
w rodzaju szczeciny, wewnątrz ma mlecznobiały galaretowaty
miąższ.

Durian, na zewnątrz kolczasty, w środku ma lepki miąższ,
który jednym przypomina w smaku budyń waniliowy, innym

| 72 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Słodko-słony WILCZYM OKIEM

Fot. arch. prywatne Czas pieczenia Tarnina Fot. Shutterstock

anna monickaFot. Shuterstock PRZEMYSŁAW BARSZCZ

J eszcze niedawno ciało domagało się sałatek z ogór- T arnina,którejpełnanazwabrzmiśliwatarninaPru-
ków, a na obiad wystarczało zjeść ziemniaki z ke- nus spinosa (czyli ciernista śliwa), to jeden z mo-
firem czy kalafiora z masłem i tartą bułką, teraz ich ulubionych krzewów. Niepozorna, odgrywa
nagle, z dnia na dzień dosłownie, do łask wrócił piekar- w przyrodzie ważną rolę.
nik. Jedzenie, na które łakomie patrzę, też zmieniło ko-
lor – zamiast zielonego i białego na talerzu lądują kolory Niewymagająca, jeżeli chodzi o żyzność gleby, odporna
znacznie bardziej dojrzałe i gorące: żółty, pomarańczowy, na suszę i mróz, rośnie na miedzach, kamienistych skar-
czerwony. Dynie, bakłażany i kabaczki są teraz wyśmie- pach, skrajach lasów i wśród łąk, lubi dużo światła. Rozrasta
nite, jeśli nie skorzystamy, trzeba będzie czekać na świeże się w formie kęp, a jeszcze częściej – z racji charakteru śro-
cały rok. dowisk, jakie wybiera – formuje długie wąskie pasy.

Mimo suszy moje faworytki – dynie piżmowe – wyrosły Drewno tarniny jest wytrzymałe i sprężyste, a jej gałę-
dorodne i soczyste. Najbardziej lubię odmiany przypomi- zie tworzą splątaną, nieprzebytą zaporę – tym bardziej że
nające wyciągniętą gigantyczną gruszkę, czyli butternut krótkopędy tarniny są przekształcone w niezwykle ostre
z bladożółtą skórką albo barbarę z zieloną w jaśniejsze cętki. i zadziorne ciernie, tak twarde, że przebijają nawet grube
Są idealne do pieczenia i łatwo się je kroi w plastry. Mają podeszwy butów.
zwarty miąższ, a gniazdko nasienne zajmuje, jak na dynię,
mało miejsca, tyle co niewielkie jabłuszko. Jeśli mam oka- Zarośla tarniny, wyróżniane przez botaników jako zbio-
zję, kupuję też zawsze delicę (sypką w smaku orzechową, rowisko roślinne o nazwie Prunetalia spinosae, stanowią
genialną na pasty do pieczywa) i hokkaido (piecze się ją znakomite schronienie dla wielu zwierząt, często jedyne
w całości, a potem miksuje na zupę razem z ogniście po- w otwartym krajobrazie rolniczym. Ściśle związana z tar-
marańczową skórką). niną jest np. osobliwa dzierzba gąsiorek, o cynamonowo-
ceglastym wierzchu ciała i czarnej, zbójeckiej przepasce na
Ponieważ nawiozłam z mojego ulubionego gospodar- oczach. Gąsiorek jest zaledwie wielkości wróbla, poluje nie
stwa u Ludwika Majlerta pół bagażnika dyń, jem je teraz tylko na spore chrząszcze, lecz także na jaszczurki, a nawet
codziennie. Są bardzo zdrowe, sycące, mają mnóstwo beta- gryzonie. Potrafi je schwytać, unieść w powietrze i zanieść
-karotenu. A pomysłów na nie jest tyle, że nigdy się nie do spiżarni w krzaku tarniny, nadmiar zdobyczy magazy-
znudzą. Można zrobić nawet pizzę dyniową, nafaszerować nuje, nawlekając ją na ciernie. Gęsty krzak tarniny jest także
nią pierogi, bułeczki czy upiec czekoladowo-dyniowe cia- ulubionym miejscem dzierzby na założenie gniazda. Z tar-
sto. Ja najchętniej zapiekam moje dynie wymieszane z po- niną związane są zresztą dziesiątki, a nawet setki innych
midorami i czosnkiem pod plastrami mozzarelli. Posypuję zwierząt.
warzywa garam masalą i odrobiną cukru, żeby nabrały
karmelowego posmaku, solę, skrapiam odrobinę octem Wiosną, w kwietniu i początkach maja, tarniny zamie-
balsamicznym i olejem dyniowym. Piekę 20 min same niają się w chmury białego kwiecia, przeistaczając w miej-
warzywa, a potem układam ser i zapiekam jeszcze kilka sca pełne uroku nawet niepozorne ugorki; cóż dopiero, gdy
minut, żeby się zazłocił. Na koniec posypuję parmeza- rozkwitną na tle świeżej zieleni wczesnowiosennego lasu
nem albo pecorino. Wychodzi danie doskonałe, zazwyczaj lub gdy biel ich prześwietlonych słońcem płatków rozjaśni
obiadowe, ale ostatnio zaczynam od niego dzień. łąkę, już i tak ozdobioną różowymi kwiatami rzeżuchy.

I tak pewnie będzie, dopóki się nie nasycę smakiem dyń. Owocem tarniny są małe, siwoniebieskie śliweczki. Choć
Same upieczone warzywa można też zmiksować i podawać dziś nieco zapomniane, dawniej stanowiły ważne urozma-
jako zupę krem w kokilkach. Jeśli są żaroodporne, plasterek icenie diety, głównie jako składnik przetworów i nalewek.
mozzarelli można położyć na wierzchu, dodać kleks oleju Ich zaletą jest także trwałość: utrzymują się przez całą jesień
dyniowego i przez kilka minut zapiec. Pamiętajcie, czas na i długo jeszcze zimą, stanowiąc pożywienie rozlicznych
świeże dynie mija szybko. stworzeń. Po pierwszych przymrozkach miękną, tracą
część cierpkości i nadają się do spożycia na surowo (uwaga:
[email protected] trujące, podobnie jak u innych śliw, są skryte w pestkach
nasiona).

28.09–4.10.2020 | 73 |

na koniec  |

Ofensywa
hollywoodzkiej
Międzynarodówki
HANNA KARP

N areszcie coś się dzieje. Ame- przez Włodzimierza I. Lenina w cza- filmów: artystyczne (fabularne), kroni-
rykańska Akademia Sztuki sach rewolucji październikowej ozna- karsko-dokumentalne, popularnonau-
i Wiedzy Filmowej oświeciła czały, że wódz doceniał znaczenie obra- kowe. Zgodnie z zaleceniami wodza re-
ciemny kinowy świat i ogłosiła nowe zów zapisanych na taśmie celuloidowej wolucji realizowano przede wszystkim
kryteria przyznawania Oscarów. Od w marszu rewolucyjnego pochodu. filmy dokumentalne, kroniki, agitki na
2022 r. o tę nagrodę będzie się mógł tematy naukowe, wykorzystując kino
ubiegać tylko film, który przy produkcji To Lenin, chcąc wpłynąć na sy- w specjalnych agitpociągach. W 1922 r.
i obsadzie ról będzie promować osoby tuację sowieckiej kinematografii, w Kraju Rad założone zostało Goskino,
o zróżnicowanym pochodzeniu raso- 27 sierpnia 1919 r. postanowił o prze- centralny organ ds. kontroli i dystrybu-
wym, z grupy postaci nieheteroseksu- niesieniu produkcji filmów pod zarząd cji filmów.
alnych, z osób uprawiających seks na Ludowego Komisariatu Oświaty, sam
sposób, jaki uprawiają tzw. środowiska też nadzorował wówczas rozwój pro- A jak było w PRL? Cytat Lenina o fil-
LGBTQ+. A główny wątek fabularny dukcji filmów. Przytoczone słowa padły mie w czasach stalinowskich zawisł przy
musi dotyczyć historii lesbijek, gejów, w rozmowie z Anatolijem Łunaczar- wejściu do Państwowej Wyższej Szkoły
biseksualistów czy transwestytów. skim, ludowym komisarzem oświaty Filmowej w Łodzi. Szkoła od początku
w bolszewickim rządzie, rzecznikiem w swoim zamyśle miała być kuźnią kadr
A więc Oscara otrzyma tylko film, oraz propagatorem organizowania pań- filmowej propagandy nowej Polski Lu-
który spełni warunki czystej doktryny stwowej opieki nad dziećmi i młodzieżą, dowej. Założona 8 marca 1948 r. w Ło-
socrealizmu i filmowych produkcyjnia- zastąpienia rodziny przez organizacje dzi stała się otwarciem nowego frontu
ków z okresu ZSRR. Z tym że nie chodzi społeczne. walki. Miała formować świadomość
już o fedrowanie węgla w kopalni ani i umysły mas w imię założeń doktryny
wytapianie stali w hucie, lecz o filmowe Lenin wynalazek kina uważał za do- marksizmu i leninizmu. Kształciła przy-
normy i standardy seksualno-płciowe. skonałe medium propagandowe, które szłych aktorów, reżyserów, operatorów
Przypomnijmy zatem korzenie nowych choć rozwinięte technologicznie, filmowych i telewizyjnych, artystów fo-
hollywoodzkich wzorców. może zostać objęte dokładną kontrolą. tografików, montażystów, scenarzystów
Pragnął je wykorzystać szczególnie oraz organizatorów produkcji telewi-
LENIN I KINO tam, gdzie film był nowością i mógł zyjnej i filmowej.
być użyty do praktycznego instruowa-
„Ze wszystkich sztuk najważniejszy jest nia wykwalifikowanych robotniczych Podczas pierwszego naboru spośród
dla nas film”, te słowa wypowiedziane mas. W 1921 r. określone zostały w Rosji 300 chętnych komisja egzaminacyjna wy-
podstawowe rodzaje produkowanych brała 64 osoby. Pierwsi studenci tworzyli

| 74 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

bardzo zróżnicowaną grupę. Wśród nich Ważnym punktem propagando- dodatkowo siłę procesów pokazowych,
znaleźli się weterynarze, rolnicy, mili- wym nowej Polski Ludowej były re- które stanowiły element doktryny tzw.
cjanci. Często byli to partyzanci z Armii lacje Polskiej Kroniki Filmowej m.in. prewencji ogólnej w komunistycznej
Ludowej, żołnierze I i II Armii Wojska z procesu szesnastu – pokazowego teorii państwa i prawa. Publiczna roz-
Polskiego. Szkoła nasycona była donosi- spektaklu politycznego osądzają- prawa sądowa pełniła przede wszyst-
cielami z UB. Panowała rywalizacja oparta cego przywódców Polskiego Pań- kim funkcje propagandowe, a procesy
na strachu, niszcząca więzi międzyludz- pokazowe miały na celu zastraszenie
kie. Nieustanna inwigilacja narzucała stwa Podziemnego, przeprowadzo- społeczeństwa, rozbijanie solidarno-
konieczność uważania na najdrobniej- nego w dniach 18–21 czerwca 1945 r. ści poszczególnych grup społecznych,
sze nawet słowa czy gesty, bo zanotowane w Moskwie. Proces miał skompro- złamanie woli oporu.
przez pozornie życzliwego kolegę mogły mitować w oczach opinii międzyna-
na kilka lat zrujnować komuś życie. Domi- rodowej kierownictwo Polski Pod- WRÓG NIE REZYGNUJE
nowała także agresywna organizacja ZMP ziemnej, ale i wszystkich Polaków
wymuszająca udział w wielogodzinnych sprzeciwiających się narzuceniu so- W latach 50. ubiegłego wieku kronika
zebraniach partyjnej samokrytyki. wieckiej dominacji. Kamery przed- ostrzegała już nie tylko przed „niemie-
stawiały widzom spreparowany obraz, ckim faszyzmem i rodzimą reakcją”, ale
LGBTQ+ I SOCREALIZM w którym oskarżeni mieli wypraso- też przed „amerykańskimi faszystami”.
wane ubrania, wyprane koszule, byli Dziś jej niektóre fragmenty wydają się
Szkoła początkowo składała się z dwóch świeżo ogoleni z dodatkiem pudru na brzmieć jak odezwy ruchu Black Lives
najbardziej podstawowych wydziałów twarzy. Inscenizacja wypełniła swoje Matter: „Oto Ameryka: w cieniu Po-
– reżyserskiego i operatorskiego. Stu- zadanie – w odbiorze społecznym sągu Wolności policyjna pałka. W kraju
dia trwały cztery lata. Program pierw- oskarżonymi byli nie tylko konkretni wolności miliony ludzi poza prawem.
szych czterech semestrów obejmował podsądni, lecz cała grupa społeczna, Jest wolność w tym kraju fabrykan-
m.in: teorię marksistowską (czyli dzi- przeciw której proces został zorgani- tów i łamistrajków. Państwo i policja
siejsze teorie LGBTQ+) i zagadnienia zowany. W dniu, w którym skazywano bronią do upadłego wolności trustów
Polski współczesnej, umuzykalnie- polskich przywódców Państwa Pod- i koncernów, prawa do wyzysku, gło-
nie, psychologię, historię literatury ziemnego, w Moskwie dobito targu szą amerykański styl życia. Malarstwo:
i sztuki. Studenci i absolwenci szkoły w sprawie nowego rządu polskiego. Po gołe dziwki na bikiniarskich krawatach
mieli służyć ojczyźnie, tworząc kino raz kolejny siła stanęła ponad prawem. i kolorowych gatkach. Literatura: zdzi-
socrealistyczne. czenie, sadyzm, pornografia. Trzeba od
Inne głośne procesy pokazowe w ko- małego wychowywać małych gang-
Socrealizm był okresem, gdy na za- munistycznej Polsce dotyczyły księży sterów. Będą potrzebni w Korei. Będą
mówienie pisano wiersze i powieści, kurii krakowskiej (styczeń 1953 r.), bi- potrzebni w Europie. Imperializm
kręcono filmy, publikowano naukowe skupa kieleckiego Czesława Kaczmarka amerykański pierwszy raz na świecie
dzieła. Realizm socjalistyczny – arty- (wrzesień 1953 r.) czy afery mięsnej zastosował ludobójczą broń bakterio-
styczna wersja stalinizmu (dzisiejsze z 1964 r. Każdą z sądowych pokazówek logiczną. Zawarł sojusz z cholerą, ty-
kino LGBTQ+) – wciągnął w swoją or- relacjonowała Polska Kronika Filmowa, fusem i dżumą. Koreańczycy wyłapali
bitę setki artystów, także filmu. która z założenia była propagandowym spadochroniarskie wszy. My wyłapu-
rejestrem bieżących wydarzeń. Ope- jemy inne insekty. Jedność narodu wy-
Kino socrealizmu zwykle miało swoje ratorzy i montażyści operowali odpo- trąciła wrogom broń z ręki. Ale wróg
pierwowzory literackie, powieści i re- wiednio obrazem. Kiedy pokazywali łatwo nie rezygnuje. Bądźcie czujni”.
portaże powstające także w tym okre- wrogów ludowych (dzisiejszych prze- Ten fragment Polskiej Kroniki Fil-
sie. Pokazywało dobrych komunistów, ciwników LGBTQ+) przed sądem, to mowej z 1953 r. napisał redaktor Karol
prawych ubeków, mordowanych przez zwykle w planie dalekim, najczęściej Małcużyński, a odczytał aktor Andrzej
„leśne bandy”. W kłamstwie uczestni- pochylonych lub w zbliżeniu, ukazując Łapicki, który był lektorem kroniki
czyli scenarzyści, reżyserzy, popularni ich zniekształcone grymasem twarze. w najczarniejszym okresie stalinizmu
aktorzy. Bohaterowie ludu – robotnicy, żołnie- w latach 1947–1956.
rze, przemawiający członkowie rządu
W lipcu 1950 r., podczas piątego (dzisiejsi zwolennicy LGBTQ+) – byli Historia zatoczyła koło. Filmowe
zjazdu Związku Literatów Polskich, filmowani zwykle w planie amerykań- armaty – Oscary Amerykańskiej
Adam Ważyk w referacie ogłosił, że skim, kamerą z dołu, co w oczach od- Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej
przed pisarzem, filmowcem, dzienni- biorcy nadawało im wzniosły wygląd. – będą „ruszać z posad bryłę świata”, by
karzem stoją dwa zadania: obrona świa- Także popierające władzę ludową tłumy wkrótce, jak głoszą słowa Międzynaro-
towego pokoju i przekształcanie oblicza czy grupy potępiające „reakcję londyń- dówki, „być wszystkim”.
kraju. Jego wystąpienia pełne odwołań ską” pokazywane były szerokim obiek-
do „ludu”, „budowy”, „burżuazji” wy- tywem, z przebitkami na pojedyncze Udanego seansu! Tylko kto na takiej
rażały „prawdę”, że dzieło sztuki nie subtelne twarze. armacie wysiedzi?
może być rozpatrywane obiektywnie,
w oderwaniu od jego funkcji społecznej Te proste chwyty przynosiły oczeki- Autorka jest medioznawcą,
i ideologicznej. wany efekt perswazyjny. Wzmacniały religiologiem, prof. WSKSiM w Toruniu

28.09–4.10.2020 | 75 |

[email protected]

na koniec  | felietony |

Nie ma nakazu Spójrzmy zatem dokładniej na najnowsze, obowiązujące Reklama | 33/0920/F
powszechnego rozporządzenia Rady Ministrów z 7 sierpnia br. w sprawie
ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów
noszenia w związku z wystąpieniem stanu epidemii. § 24 mówi: „nakłada
maseczek się obowiązek zakrywania, przy pomocy odzieży lub jej części,
maski, maseczki, przyłbicy albo kasku ochronnego… ust i nosa”.
J akim prawem nakazuje się nam wszystkim noszenie
maseczek? Otóż NIE MA takiego prawa. Nakazy takie Rozporządzenie nie precyzuje, na KOGO obowiązek się
są nielegalne. Prawo stanowi wyraźnie: nakaz dotyczy nakłada. I słusznie, bo to jest właśnie domena ustawy, która
wyłącznie osób chorych lub podejrzanych o zachorowanie, wyraźnie wskazuje, że środek profilaktyczny można nałożyć
czyli mających objawy kliniczne choroby. Innych osób nie wyłącznie na osoby chore i podejrzane o zachorowanie. Skoro
dotyczy. ustawa o chorobach zakaźnych nie przewiduje, aby obowiązek
stosowania środków profilaktycznych dotyczył innych kate-
Ustawa z 5.12.2008 r. o „zapobieganiu oraz zwalczaniu za- gorii osób, to nawet gdyby rozporządzenie wykonawcze do
każeń i chorób zakaźnych u ludzi” w art. 46b pkt 4 mówi, że ustawy wskazywało takie kategorie, byłoby ono w tym zakresie
w rozporządzeniu Rady Ministrów można ustanowić: „obo- bezprawne jako sprzeczne z aktem wyższego rzędu. Ale rozpo-
wiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu rządzenie z 7 sierpnia wcale nie łamie ani nie próbuje nielegal-
innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby nie rozszerzyć ustawy. Co prawda wskazuje się na obowiązki
chore i podejrzane o zachorowanie”. A definicja zawarta we zakrywania ust i nosa przez „widzów”, „klientów” (§ 7 ust. 1),
wstępie tej ustawy określa, że osoby podejrzane ozachorowa- „pasażerów” (§ 23 ust. 3 pkt 3) „obsługę lokalu” (§ 7 ust. 6 pkt
nie to tylko te osoby, u których „występują objawy kliniczne 2), jednak jedyny sposób interpretacji tych pojęć pozwalający
choroby lub odchylenia od stanu prawidłowego w badaniach uniknąć oczywistej niezgodności z aktem wyższego rzędu, na
dodatkowych, mogące wskazywać na chorobę zakaźną”. mocy którego zostało wydane rozporządzenie, jest taki, że ten
obowiązek dotyczy wyłącznie takich klientów, widzów czy
Mamy zatem tylko dwie, precyzyjnie wymienione w usta- pasażerów, którzy zachorowali na COVID-19 bądź też mają
wie kategorie osób, wobec których dopuszczalne jest za- (przynajmniej dwa) objawy kliniczne tej choroby lub też od-
stosowanie środków profilaktycznych: osoby chore i osoby chylenia od stanu prawidłowego w badaniach dodatkowych,
podejrzane o zachorowanie. Rozporządzenia ministrów mogące wskazywać na ową chorobę.
mogą przepisy precyzować, ale tylko „w zakresie delegacji
ustawowej”. Granice przepisów wykonawczych do ustawy Obowiązujące przepisy dotyczące środków profilaktycz-
zostały określone treścią delegacji, zawartej w art. 46b. Roz- nych są zatem absolutnie jasne i całkowicie wykluczają moż-
porządzenie musi – jak stanowi art. 92 ust. 1 Konstytucji liwość egzekwowania powszechnego (czyli wobec wszystkich
– zmierzać wyłącznie do wykonania ustawy. Nie może być osób przebywających na terytorium RP) obowiązku zakry-
ani sprzeczne z ustawą (np. przez wprowadzenie rozwiązań wania ust i nosa w przestrzeni publicznej.
nieznanych ustawie), ani nie może wykraczać poza zakres
delegacji. Rozporządzenia nie mogą regulować spraw, które Wyjątki od stosowania obowiązku zakrywania ust i nosa,
stanowią przedmiot wyłączności ustawy. o których mowa w § 24 ust. 3, to nie wyjątki od reguły obejmu-
jącej wszystkich, lecz wyjątki od reguły obejmującej wyłącznie
Z ustawy wynika, że „środki profilaktyczne”, a do takich osoby chore i podejrzane ozachorowanie. Pozostałych osób ten
należy obowiązek zakrywania ust i nosa w przestrzeni pub- obowiązek w ogóle nie dotyczy.
licznej, można wprowadzić wyłącznie względem osób cho-
rych i podejrzanych o zachorowanie. Wprowadzanie ich wo- Nie ma więc potrzeby, by odwoływać się do konstytucji
bec osób niespełniających opisanych w ustawie warunków czy niezgodności rozporządzenia z ustawą, aby jednoznacz-
osoby chorej lub podejrzanej o zachorowanie – jest sprzeczne nie stwierdzić NIEISTNIENIE powszechnego obowiązku
z ustawą. Nie ma mocy prawnej. Jest nielegalne. zakrywania ust i nosa. Takiego obowiązku nie zawiera żaden
przepis obowiązującego w Polsce prawa.
| 76 | 28.09–4.10.2020
Wszyscy, którzy twierdzą, że jest inaczej – mylą się. I wpro-
[email protected] wadzają w błąd innych.

Maciej Pawlicki

POLSKA WIELKI PROJEKT

NOWE POKOLENIE

X KONGRES
POLSKA
WIELKI PROJEKT

9-11
października
2020

W tym roku tylko transmisja online.
Zapraszamy do oglądania na stronę www.polskawielkiprojekt.pl

Paneliści:
Zbigniew Stawrowski • Andrzej Zybertowicz • Antoni Łepkowski • Antoni Libera • Andrzej Nowak • Andrzej Rychard •
Bronisław Wildstein • Krzysztof Szczerski • Przemysław Żurawski vel Grajewski • Michał Łuczewski • Justyna Orłowska
• Michał Łukasz Kamiński • Paweł Lisicki • Maciej Urbanowski • David Engels • Mateusz Werner • Krzysztof Noworyta
• Sławomir Mazurek • Grzegorz Górny • Bolesław Stelmach • Krzysztof Ingarden • Kazimierz Łatak • Hubert Trammer •
Andrzej Szczerski • Włodzimierz Bolecki • Dariusz Wieromiejczyk • Patryk Kencki • Piotr Bernatowicz • Maciej Mazurek

Partnerzy

Patronat medialny

Patronat Honorowy
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Andrzeja Dudy

[email protected]

na koniec  | felietony |

Przeszłość zobowiązuje

O trzymałam z Poznania od dr. n. med. Je- wyobrazić w swoich stolicach, by na wieki wszyst-
rzego Zakrzewskiego, herbu Samson, kie narody wiedziały o tym epokowym dokonaniu,
znanego i cenionego lekarza, krótki list ale Polacy jakoś dziwnie nie potrafią cenić i być
zaczynający się mottem: „Naród, który traci pa- dumnymi z dokonań swoich przodków. Nasze
mięć, traci życie” (Józef Piłsudski), a dalej czy- dyplomacje od lat, od dziesięcioleci nie potrafią,
tam: „Okazuje się, że łatwiejsze było zwycięskie nie chcą, boją się promować Polskę we właściwy
pokonanie bolszewików w 1920 r. przez dopiero
co zmartwychwstały naród polski (po 123 latach sposób, jak robią to inne narody. Myślę, że zależy

to od ludzi, którzy piastują określone stanowiska
niebytu i tragedii powstań narodowych) niż zbu- zarówno w PRL, jak i w III RP, niektórym naszym
dowanie w 2020 r. na rocznicę stulecia tej bitwy ministrom, ambasadorom, konsulom nie są bliskie
już w wolnej Polsce odpowiedniej wielkości i loka- Alina polskie glorie, chwały i walki o prawdziwą niepod-
lizacji pomnika upamiętniającego to zwycięstwo. Czerniakowska ległość i suwerenność”.

Widocznie naród polski 1920 i 2020 r. różnią się Mam przed sobą książkę Marty Guzowskiej
zasadniczo w rozumieniu obowiązku narodowego i posza- „Wiedeń. Podróż nieoczywista”, coś w rodzaju przewod-
nowania naszej kultury, języka i historii. Narody europejskie nika, i w rozdziale – Kahlenberg – czytam: „Koło baro-
lekceważące te wartości skazują się na stopniową degradację kowego kościoła prowadzonego przez polskich księży
i samounicestwienie”. Zmartwychwstańców, w którym w nocy z 11 na 12 wrześ-
Jerzy Zakrzewski swój zawód lekarski traktuje jako mi- nia 1683 r. tuż przed walką z Turkami król Jan III Sobie-
sję, służbę innym, a jednocześnie dobrze zna historię Pol- ski o 4.00 rano wziął udział w mszy celebrowanej, miał
ski, z troską śledzi i włącza się w to, co dzieje się dzisiaj, bo powstać pomnik, którego nie ma. Miał on oczywiście
z takiej wywodzi się rodziny, od wieków stojącej na straży upamiętniać bitwę pod Wiedniem i zostać ustawiony
polskości i patriotyzmu. na przygotowanym już granitowym cokole mniej więcej
O bitwie 1920 r. pisali różni historycy, mężowie stanu w okrągłą rocznicę w 2018 r. Jednak nie doszło do tego,
i wszyscy zgodnie uważają, że jest to jedna z najważniej- a wiedeński ratusz wystosował oficjalne pismo, które
szych bitew decydujących o losach świata. Norman Davies w wolnym tłumaczeniu znaczy tyle, że projektu pomnika
już przed laty pisał: „Nie ma chyba wydarzenia bardziej do- nie zatwierdziła Austriacka Rada ds. Pomników i Miejsc
niosłego, a jednocześnie mniej docenionego”. Natomiast Pamięci”. Warto w tym miejscu przytoczyć fragment
prof. Andrzej Nowak odkrył prawdę bez retuszu: „Prze- z zapisów kronikarskich: „Ten sam nieprzyjaciel, które-
studiowałem w archiwum w Londynie zapiski brytyjskiego gośmy pobili pod Chocimiem, stoi przed nami. Jesteśmy
lorda Edgara D’Abernona i raporty wysyłane bezpośred- wprawdzie w obcym kraju, lecz nie walczymy dla obcej
nio przez niego w lipcu i sierpniu 1920 r. do brytyjskiego sprawy. Walczymy za nasz kraj i za chrześcijaństwo, nie
premiera Davida Lloyda George’a. Początkowo, bo później dla cesarza, lecz dla Boga – przemówił Król Jan III Sobie-
się to zmienia, były one pełne pogardy i poczucia z jednej ski do żołnierzy 12 września tuż przed bitwą pod Wied-
strony wyższości, a z drugiej zmarnowanego wysiłku lorda niem i ruszyli do ataku, śpiewając Bogurodzicę. Sobieski
D’Abernona i jego współtowarzyszy w Warszawie. »Po co stał na wzgórzu i błogosławił drzewem Krzyża Świętego,
pomagać tym Polakom? Przecież oni do niczego się nie a w rozstrzygającym momencie sam dowodził husarią…”.
nadają. Oni nie tylko nie obronią się przed bolszewikami, I rozsypała się w proch muzułmańska potęga. Polska oca-
ale nawet nie zasługują na jakąkolwiek pomoc«, tak mniej liła Wiedeń i całą chrześcijańską Europę! Nasz pokorny
więcej brzmiały notatki lorda D’Abernona. Jego zdaniem władca nie przypisał tego zwycięstwa sobie, wypowia-
Europa zaczynała się od Niemiec, i to dopiero Niemiec dając pamiętne słowa: „Venimus, vidimus, Deus Vicit”.
warto bronić. Dopiero kiedy zobaczył on polskie, samotne „Przybyłem, zobaczyłem, Bóg zwyciężył”. Wtedy też sława
zwycięstwo w 1920 r., przy którym Wielka Brytania zro- polskiego króla i Polski nie podobała się austriackiemu
biła, co mogła, żeby Polsce zaszkodzić, wtedy dopiero lord cesarzowi Leopoldowi I, który nie brał udziału w walce,
D’Abernon zmienił zdanie i nazwał 18. decydującą bitwą ale chciał uchodzić za zwycięzcę. Trzeba pamiętać, że
świata. Zrobił to jednak po to, żeby podźwignąć własną rolę, Austria już niedługo nie zawahała się, gdy wrogowie roz-
że był przy tej wielkiej bitwie i tym wielkim zwycięstwie”. szarpywali Polskę, i przystąpiła do zaborów.
Prof. Józef Garliński z Londynu, wykładowca na wszyst- Dzisiaj musimy z dumą mówić o Polsce, nigdy nie szka-
kich najważniejszych uniwersytetach Europy i Stanów lować do obcych, nie wolno nam trwonić wielkich dokonań
Zjednoczonych, mówił w wywiadzie do mojego filmu do- naszych przodków na głupie prywatne rozgrywki w walce
kumentalnego: „Gdyby Francuzi albo jakikolwiek inny kraj o władzę. Byliśmy przecież wielkim narodem.
europejski czy Ameryka mieli takie zwycięstwo, to wybu- Autorka jest reżyserem filmowym, scenarzystką
dowaliby najwspanialsze łuki triumfalne, jakie trudno sobie i dziennikarką

| 78 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

TRENDY i OWĘDY Z życia
Kościoła
Ostatni, który tak
poloneza wodzi… relacjonuje

J uż w pierwszym szkol- 1. Kościół ma ważną rolę do odegrania w czasach ataku na rodzinę
nym czytaniu „Pana i podstawowe wartości ważne dla wierzących. Dobrze więc, że
Tadeusza” urzekła mnie prezydium Episkopatu zdecydowało się zabrać głos w sprawie
możliwość obcowania ze świa- konwencji stambulskiej. Biskupi podkreślili, że należy chronić życie
tem, który właśnie się kończy, rodzinne. Przypomnieli też, jak ważne są „dopełniające się role:
odchodzi w przeszłość, nie- macierzyństwo i ojcostwo”, które „nie są stereotypami kulturowymi,
ubłaganie przemija. „Ostatni, ale fundamentem życia człowieka i społeczeństwa, zgodnie z wolą
który tak gra na rogu…”. samego Stwórcy”.
„Ostatni, który tak poloneza
2. Jednoznaczny głos hierarchów jest w naszym kraju potrzebny
wodzi…”. „Ostatni grający tak Lech i dobrze, że można go usłyszeć. Kościół ma do odrobienia ważną
na cymbałach…”. Stronice epo- Makowiecki lekcję i słowa bp. Mirosława Mielewskiego pokazują, że coraz lepiej
pei narodowej wypełniają po zdaje sobie z tego sprawę. „Naszym wielkim zadaniem, księży
brzegi znakomicie skreślone i świeckich, jest odbudowa ewangelicznego Kościoła i zatrzymanie
postaci wyjątkowych przedstawicieli tamtej epoki: wdzierającej się do niego fali sekularyzacji oraz odzyskanie tak
niezrównanych strzelców, niepokonanych rębajłów, mocno naruszonej wiarygodności, którą tak dotkliwie spowodowały
niedościgłych artystów. Oglądałem ich oczyma Mi- i niestety wciąż powodują różne skandale, za które przepraszamy”
ckiewicza i udzielały mi się jego nostalgia oraz tęsk- – powiedział hierarcha.

nota za dawnymi cnotami. 3. Coraz więcej wierzących jest zaniepokojonych działaniami
I wtedy zacząłem poszukiwać w swoim otoczeniu KUL. Uczelnia twierdzi, że zależy jej m.in. na promocji wartości
ciekawych ludzi będących świadkami historii, o któ- chrześcijańskich oraz nauczania św. Jana Pawła II, więc nawiązuje
rej mogłem już tylko poczytać w książkach. Urodzeni współpracę z Onetem. Wcześniej ks. prof. Alfred Wierzbicki
pod koniec XIX w. sięgali pamięcią czasów zaborów, z Katedry Etyki KUL, broniąc Margot, stanął po stronie LGBT.
przeżyli Sybir, walczyli o wolną Polskę, brali udział Oby nowe władze KUL poważnie przemyślały swoje kolejne
w Bitwie Warszawskiej, budowali zręby II Rzeczy- działania. To bolesne, gdy czyta się, że wierni nie chcą już wspierać
pospolitej. To byli fantastyczni ludzie! Prostolinijni, finansowo tej ważnej uczelni.
głęboko wierzący, odważni. I mądrzy tym doświad-
czeniem wynikającym z ekstremalnych czasów, w ja- 4. Można już podsumować sezon pielgrzymkowy. Mimo pandemii
kich przyszło im żyć. ze wszystkich polskich diecezji wierni przybywali na Jasną Górę.
Wolność była dla nich tym, czym dla nas oddycha- Tysiące pątników podtrzymało polski fenomen rekolekcji w drodze.
nie, a ofiara życia w obronie swych wartości – obo- Tegoroczne pielgrzymowanie przyjęło różne formy: tradycyjne,
wiązkiem każdego Polaka. sztafetowe, mieszane czy duchowe. Bp Krzysztof Zadarko, prze-
Czasami zastanawiam się, jakich „ostatnich” za- wodniczący Rady Episkopatu ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek,
pamiętają dzieci urodzone w Polsce już w XXI w. podkreślił: „Z etosu pielgrzymowania nie wolno nam zrezygnować”.
Czy będą to żyjący jeszcze nieliczni staruszkowie Zaapelował, by nie bać się organizowania pielgrzymek, oczywiście
z chwalebną przeszłością? Kombatanci spod Monte z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.
Cassino? Powstańcy warszawscy? Więźniowie Au-
schwitz? Żołnierze wyklęci? Czy młodzież zechce 28.09–4.10.2020 | 79 |
skorzystać z ich bogatego doświadczenia? Dowie-
dzieć się czegoś cennego (dla pokoleń wychowanych
w cieplarnianych warunkach – bezcennego, na wagę
przetrwania) o czasach wojennego survivalu, wyma-
gających umiejętności walki, odwagi, solidarności
i poświęcenia?
Patrzę na raczkujące dziś w piaskownicy maluchy,
mające realną szansę na dożycie XXII w. I zastana-
wiam się, jak nas zapamiętają? Może jako ostatnich
wolnych, niezaczipowanych, samodzielnie myślą-
cych ludzi?

[email protected]

na koniec  | felietony |

Nie jesteśmy
kolonią

Tego rodzaju napaść można było przewidzieć i przygotować
się do odparcia kłamstw. Katalog możliwych działań nie
wyczerpuje się na paru tweetach czy wystąpieniach

Jan Pospieszalski fiły do komisarz ds. równości Heleny pretensje do deputowanych rządzącej
Dalli. We wtorek 22 września aktywiści w Polsce większości. Tego rodzaju na-
Z taktyki opozycji „ulica i zagra- przeprowadzili projekcję na fasadzie paść można było przewidzieć i przygo-
nica” została tylko zagranica. Parlamentu Europejskiego, miksując tować się do odparcia kłamstw. Katalog
W przypadku reformy sądow- polskie godło z tęczą. Tydzień wcześ- możliwych działań nie wyczerpuje się
nictwa, a wcześniej Trybunału Konsty- niej odbyła się debata, podczas której na paru tweetach czy wystąpieniach.
tucyjnego europejska opinia publiczna w histerycznym tonie europarlamen- Mamy, jako obywatele Polski i UE,
i zachodni politycy angażowali się dość tarzyści, m.in. z Francji i Niemiec, prawo do prawdy.
umiarkowanie. Złożoność problema- relacjonowali sytuację w Polsce: „Co
tyki wymagała choć odrobinę wiedzy, tydzień pojawiają się nowe ataki, sze- Polscy eurodeputowani (piszę „pol-
stąd europejski odzew na lamenty rzą się nowe kłamstwa trwającej propa- scy” w rozumieniu reprezentujący
opozycji, owszem, owocował rezolucją gandy przeciwko LGBTQ+! [...] kiedy polską rację stanu) mają obowiązek
w sprawie praworządności i urucho- Unia Europejska wreszcie zacznie dotrzeć z informacją do parlamen-
mieniem art. 7, ale grillowanie Polski działać i cisza ogłusza, podczas gdy tarzystów z innych krajów, do opinii
i Węgier stawało się już nudne. Poza prawa drugiego człowieka są łamane”. publicznej. Muszą opowiedzieć, jak na-
rodzimą opozycją i kibicującymi jej To Terry Reintke z Niemiec. Europo- prawdę wygląda sytuacja w Polsce. Kto
mediami działania te nie generowały seł z Francji Pierre Karleskind apelo- jest agresorem, a kto ofiarą. Kto kłamie
większego odzewu. wał, aby wspierać osoby queer w Pol- i używa propagandy. Trzeba zwoły-
sce, „aby im powiedzieć, że nie są sami, wać konferencję, pokazując napaści
Sytuacja się zmieniła po wyborach że mają w nas swoich sojuszników”. tęczowych chuliganów i bluźnierców.
prezydenckich. Osią konfliktu jest Trzeba pokazać przemoc symboliczną
nadal praworządność, tym razem Z takim tonem awantur trochę już się wobec polskich chrześcijan. Zaprezen-
jednak obudowana całym systemem zdążyliśmy oswoić. Jednak wystąpie- tować raporty zagranicznego finanso-
fake newsów o rzekomych prześla- nie Ursuli von der Leyen to precedens: wania radykalnych organizacji. Poka-
dowaniach mniejszości seksualnych. „Chcę postawić sprawę jasno – strefy zać, na czym polegają rzekome „strefy”,
Alarmistyczne doniesienia o przemocy wolne od LGBT to strefy wolne od pokazać uchwały gmin chroniące ro-
aparatu państwa wobec społeczności wartości humanistycznych”. Szefowa dzinę i dzieci przed deprawacją. Nie
LGBTQ+ w propagandowym przeka- Komisji Europejskiej zapowiedziała, że jest to łatwe, ale po to nasza reprezen-
zie okazały się bardziej nośne niż sądy. będzie dążyć do wzajemnego uznawa- tacja jest w PE. Europarlamentarzyści
Wrzesień 2020 zapamiętamy jako po- nia stosunków rodzinnych w UE: „Je- dostają co miesiąc spore środki. Stać
czątek frontalnej ofensywy.  żeli jesteś rodzicem w jednym kraju eu- ich, by zatrudnić specjalistów od wi-
ropejskim, jesteś rodzicem w każdym zerunku, narracji, kancelarie i prawni-
Teraz, obok posłów KO i komuni- kraju”. Te kuriozalne akcje powinny ków. Zamówić artykuły sponsorowane,
stów, inicjatorami akcji są radykalne, postawić na nogi całą reprezentację zrobić prezentacje, filmy, lobbować
polityczne środowiska spod znaku Zjednoczonej Prawicy. Już nie wystar- i pozyskiwać sprzymierzeńców, bu-
KPH, Lambda i All Out. Petycja czy krzyknąć wobec opozycji: „Zdrada, dować sojusze. A przede wszystkim
skierowana do Ursuli von der Leyen targowica!”. To, co robi szefowa Komi- pokazać państwom starej Unii, że to,
wzywająca do „potępienia aktów prze- sji Europejskiej, to nie tylko uzurpacja, co dziś robią, to swoista kolonizacja
mocy” wraz z 300 tys. podpisów tra- bezczelna próba rozszerzania kompe- krajów naszego regionu. Tak jak kie-
tencji na te obszary, gdzie UE takich dyś traktowali Afrykę i Azję, tak dziś
praw nie ma. To nie tylko pogarda dla traktują kraje Europy Środkowej. Nie
traktatów. To przede wszystkim po- na to się umawialiśmy. Nie jesteśmy
garda dla prawdy i faktów. I o to mam kolonią Brukseli.

| 80 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Michał Korsun prezentuje: NA GRZYBY!
Dylematy Lecha „Bono” Wałęsy Przypomnienie

W tamtelasy,wksięgi,
w strofy tamte...

Adam Mickiewicz Leszek Długosz
(1798–1855)

Z Księgi III
„Pana Tadeusza”

Grzybów było w bród: chłopcy biorą krasnolice,
Tyle w pieśniach litewskich sławione lisice,
Co są godłem panieństwa, bo czerw ich nie zjada,
I dziwna, żaden owad na nich nie usiada.
Panienki za wysmukłym gonią borowikiem,
Którego pieśń nazywa grzybów pułkownikiem.
Wszyscy dybią na rydza; ten wzrostem skromniejszy
I mniej sławny w piosenkach, za to najsmaczniejszy,
Czy świeży, czy solony, czy jesiennej pory,
Czy zimą. Ale Wojski zbierał muchomory.

Wycinki z przeszłości Inne pospólstwo grzybów pogardzone w braku
Dla szkodliwości albo niedobrego smaku;
W ydany we Lwowie „Pięcioletni Ilustrowany Ka- lecz nie są bez użytku, one zwierza pasą
lendarz Świat i Wiedza” na lata 1935–1939 oprócz I gniazdem są owadów i gajów okrasą.
porad praktycznych zawierał także sporo hu- Na zielonym obrusie łąk, jako szeregi
moru. Podpis pod rysunkiem, który powyżej reprodukujemy, Naczyń stołowych sterczą: tu z krągłymi brzegi
to dialog w restauracji: Surojadki srebrzyste, żółte i czerwone,
– Panie kelner, znalazłem kawałek blachy w pieczeni! Niby czareczki różnym winem napełnione;
– Tak, tak, teraz samochód wszędzie konia wypiera! Koźlak, jak przewrócone kubka dno wypukłe,
Inne dowcipy: Lejki, jako szampańskie kieliszki wysmukłe,
– Czy zastałem pana doktora w domu? Bielaki krągłe, białe, szerokie i płaskie,
– Nie! Poszedł do ciężkiej choroby. Jakby mlekiem nalane filiżanki saskie,
– Troski i kłopoty pożerają mój mózg. I kulista, czarniawym pyłkiem napełniona
– Nie bój się, zdechną wkrótce z głodu. Purchawka, jak pieprzniczka – zaś innych imiona
Szkot pyta kolegę: Znane tylko w zajęczym lub wilczym języku,
– Co robisz ze starymi żyletkami? Od ludzi nie ochrzczone; a jest ich bez liku. [...]
– Dziwne pytanie! Golę się niemi dalej!
CENNIK OKRES PRENUMERATY
Służąca do rzeźnika: PRENUMERAT*
– Czy ma pan nogi cielęce? 3 miesiące 6 miesięcy 12 miesięcy
– Nie, ja mam tylko mózg cielęcy.
Pewien szczęśliwy ojciec pokazuje SIECI 75 zł 139 zł 245 zł
przyjacielowi swoje dzieci:
– Widzisz, ten to z pierwszego łoża, wSIECI HISTORII – 29 zł (3 wydania) 54 zł (6 wydań)

ten z drugiego łoża, a ten z trzeciego. p akiet SIECI – 158 zł (w tym 3 wydania 280 zł (w tym 6 wydań
– Czy byłeś trzy razy żonaty? i wSIECI HISTORII wSIECI HISTORII) wSIECI HISTORII)
– Nie, ale mieliśmy trzy łóżka. (mk)
*dane do przelewu w stopce redakcyjnej
[email protected]
28.09–4.10.2020 | 81 |

na koniec  | felieton |

Od A do Zybertowicza

Wzajemne bicie… na alarm!

G dy przeczytam jakąś książkę Przedstawiciele polskiego padło 13 czerwca br., miało miejsce
– nieważne, czy to lekka po- konserwatyzmu tylko raz. Według mojej najlepszej wie-
wieść do samolotu (w samo- dzy, a rzecz sprawdzałem, nigdy potem
locie za nadbagaż się płaci), czy też przeciwstawiają się słowa takie nie były powtórzone.
tomiszcze jakiegoś teutońskiego filo- mniejszościowej uzurpacji,
zofa – to szukam w internecie recen- Tymczasem Tokarski, mówiąc:
zji, jakie o danej książce napisano. Od np. próbie narzucania „podkreślał”, sugeruje, że słowa takie
czasów studenckich fascynuje mnie, większości społeczeństwa padły wielokrotnie. To nieprawda. Tak
jak odmiennie różni czytelnicy potrafią samo jak nieprawdziwa jest lansowana
odbierać ten sam przecież zamknięty nowych form w kraju i za granicą sugestia, że w ja-
między okładkami tekst. kulturowych kiejkolwiek wyodrębnionej admini-
stracyjnie części naszego kraju osoby
W księgarni mą uwagę przyciągnął tycznie powiedział bowiem: „Próbuje uznające się za LGBT są dyskrymino-
tytuł: „Moment Tukidydesa: Eseje nam się, proszę państwa, wmówić, że wane lub tam niewpuszczane.
o rewolucji, demokracji i naturze czło- to ludzie, a to jest po prostu ideologia”.
wieka”. Całość trochę rozczarowała. Nie są to słowa najbardziej precyzyjne. Swój felieton Tokarski kończy sło-
Tytułowemu momentowi Tukidydesa Ale oczywiście, wbrew złośliwym, po- wami: „Żaden odziedziczony z trady-
został poświęcony najkrótszy, liczący dyktowanym politycznym interesem, cji morał nie zwalnia nas z obowiązku
osiem stron esej, a problematyka na- interpretacjom, prezydent jest przeciw zachowania czujności. Zło – w tym to
tury człowieka nie została podjęta sy- wszelkim formom dyskryminacji osób największe – nie spada z nieba. Czas,
stematycznie, a tylko rozproszona po zaliczających się do którejś z kategorii by bić na alarm jest teraz”.
całej książce. symbolizowanych przez litery LGBT+.
Otóż słowa Andrzeja Dudy i wielu
Mimo to o tej, kolejnej już, książce W podpisanej przez siebie podczas innych osób o poglądach konserwa-
Jana Tokarskiego mógłbym napisać kampanii wyborczej Karcie rodziny tywnych to właśnie bicie na alarm.
sporo dobrych słów. Filozof podejmuje wypowiedział się przeciwko promo-
kwestie fundamentalne, wiele razy waniu ideologii LGBT. Niefortunne Gdyby autor „Momentu Tukidydesa”
znalazłem w niej świeże sformułowa- sformułowanie, które dało podstawy w swoich felietonach trzymał wysoki
nia starych kwestii, ujęcia kierujące do twierdzeń, że Andrzej Duda nie poziom książki, to zapewne pamiętałby
namysł na nieprzetarte jeszcze szlaki rozumie ludzkiego wymiaru LGBT, taki oto fragment swego eseju „Granice
dociekań. demokracji”: „We wszelkim roszcze-
niu, jakie czasy minione (przodkowie,
Bliżej przyjrzę się książce Autora Bóg, tradycja etc.) zgłaszają wobec
może przy innej okazji. Teraz rozważę, teraźniejszości, demokrata nie bez
z otwarcie niebezstronnej perspek- istotnych racji podejrzewa uzurpację:
tywy, felieton Tokarskiego zatytuło- działanie mające na celu podporządko-
wany „Zło nie spada z nieba” napisany wanie licznych woli niewielu” (s. 213).
dla „Kultury Liberalnej”, który znala-
złem przy okazji szukania (bezowoc- Przedstawiciele polskiego konser-
nego!) recenzji jego książki. watyzmu właśnie przeciwstawiają się
mniejszościowej uzurpacji. Na przy-
We wspomnianym wyżej felietonie kład próbie narzucania większości
redakcja wyróżniła dwa fragmenty społeczeństwa nowych form kultu-
tekstu. Oto pierwszy z nich: „Dziś na rowych – w tym specyficznego języka
terenie Polski ponad sto gmin to »strefy służącego do mówienia o ludzkiej
wolne od LGBT«. Wybrany przez po- seksualności.
nad dziesięć milionów naszych roda-
ków prezydent w trakcie kampanii Odczytuję felieton Tokarskiego jako
z energią i przekonaniem godnym lep- przejaw zwierania szeregów komplet-
szej sprawy podkreślał, że zwolennicy nie niezgodnego z duchem subtelnych
tęczy to »nie ludzie, lecz ideologia«”. wywodów książki, w której zresztą
problematyka gender i LGBT w ogóle
Pominę to, że mimo cudzysłowu wy- nie została podjęta. W ten sposób obie
powiedź prezydenta Andrzeja Dudy strony miast rozmawiać, zajmują się
nie została dokładnie zacytowana. Fak- biciem na alarm.

Andrzej Zybertowicz

| 82 | 28.09–4.10.2020

[email protected]

Nowe wydanie

w kioskach!

Za wiarę i wolność Hetman Żółkiewski Węgrzy w Cudzie nad Wisłą

Historia księdza Wybitny wódz w 400. Przypominamy węgierski wkład
zamordowanego przez rocznicę bohaterskiej w Bitwę Warszawską
sowietów śmierci

Zamów e-wydanie i

na www.SiecPrzyjaciol.pl

- do 70% taniej! Tylko 9,99 zł za miesiąc lub 89,99 zł za 12 miesięcy
- do czytania na komputerze, smartfonie, tablecie

[email protected]

Sieć Przyjaciół

Sieć Przyjaciół zapewnia dostęp
do cyfrowej wersji tygodnika Sieci,

magazynu wSieci Historii
i artykułów PREMIUM  w portalu wPolityce.pl

Jacek Karnowski Marzena Nykiel

Redaktor naczelny tygodnika Sieci Redaktor naczelna portalu wPolityce.pl

e-Prenumerata

50teraz %

tanIeJ!

nowość!
dostęp do treści premium 

W Portalu

KUP TERAZ: www.SiecPrzyjaciol.pl

[email protected]