กฎหมายแรงงาน-05

คา่ จา้ ง คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจ่ายเป็นคา่ ตอบแทนการทางานตามสญั ญาจา้ งใหแ้ ก่ลูกจ้าง กฎหมายหา้ มมใิ ห้นายจ้างจ่ายค่าจา้ ง

แก่ลกู จา้ งน้อยกวา่ อตั ราคา่ จา้ งขนั้ ต่า คา่ จา้ งอาจแยกเป็นคา่ จา้ งวนั ทางานปกติ คา่ จา้ งทางานในวนั หยดุ และค่าจา้ งทางานลว่ งเวลา
ค่าล่วงเวลา คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจา่ ยใหแ้ ก่ลกู จา้ งเป็นการตอบแทนการทางานลว่ งเวลาในวนั ทางาน อาจเป็นค่าลว่ งเวลาในวนั

ทางานปกติ คา่ ล่วงเวลาในวนั หยดุ
ค่าชดเชย คอื เงนิ ทน่ี ายจา้ งจ่ายใหแ้ ก่ลกู จา้ งเมอ่ื เลกิ จ้างนอกเหนือจากเงนิ ประเภทอน่ื ซงึ่ นายจ้างตกลงจ่ายใหแ้ ก่ลูกจา้ ง

และรวมถงึ ค่าชดเชยพเิ ศษดว้ ย

ค่าจ้าง หมายความว่า เงินทน่ี ายจ้างและลูกจ้างตกลงกันจ่ายเป็ นค่าตอบแทนในการทางานตามสญั ญาจ้าง

สาหรบั ระยะเวลาการทางานปกตเิ ป็ นรายชวั ่ โมง รายวนั รายสปั ดาห์ รายเดือน หรอื ระยะเวลาอน่ื หรอื จ่ายใหโ้ ดย
คานวณตามผลงานทลี่ กู จา้ งทาไดใ้ นเวลาปกตขิ องวนั ทางาน และใหห้ มายความรวมถงึ เงนิ ทนี่ ายจ้างจ่ายใหแ้ ก่ลูกจา้ ง

ในวนั หยดุ และวนั ทล่ี กู จา้ งมไิ ดท้ างานแตล่ กู จา้ งมสี ทิ ธไิ ดร้ บั ตามพระราชบญั ญตั คิ ุม้ ครองแรงงานน้ดี ว้ ย
อนึง่ คาวา่ ค่าจา้ งตามพระราชบญั ญตั ิคุ้มครองแรงงานน้ีใหห้ มายถึง เงิน เทา่ นนั้ ซ่ึงต่างกบั ค่าตอบแทนการจา้ ง

แรงงานตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ใชค้ าว่า “สนิ จ้าง” ซึ่งสนิ จ้างน้ีอาจเป็ นเงินหรือเป็ นทรพั ยส์ ินอย่าง
อื่นกไ็ ด้

คาพพิ ากษาศาลฎีกาที่ 12292/2558 ค่าบรกิ ารเป็นเงนิ ทโ่ี จทก์ซึ่งประกอบกจิ การโรงแรม เรยี กเก็บจากลูกคา้

ของโจทก์ในอตั ราร้อยละ 10 ของราคาขายหอ้ งพกั อาหารและค่าใชบ้ รกิ ารอ่นื ๆ แลว้ นามาจดั สรรใหล้ ูกจ้างทุกคน
คานวณจา่ ยใหต้ ามวนั ทมี่ าทางานจรงิ สว่ นทเี่ หลอื จดั สรรไวใ้ นบญั ชกี องทนุ เซอรว์ สิ ชารจ์ สารองเพ่อื เป็นค่าใชจ้ ่ายต่างๆ
ใหแ้ ก่ลูกจา้ งค่าบรกิ ารจึงเป็ นเงนิ ทโ่ี จทก์เรยี กเก็บจากลูกค้าของโจทก์ เพอ่ื จ่ายให้แก่ลูกจา้ งของโจทก์เพอ่ื จูงใจให้
ลูกจา้ งใหบ้ รกิ ารลูกคา้ ดว้ ยดี ค่าบรกิ ารจงึ ไมใ่ ชค่ า่ จา้ งตามมาตรา 5 แหง่ พระราชบญั ญตั ปิ ระกนั สงั คม พ.ศ. 2533

คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 9385-9393/2558 ค่ารถยนต์และค่าน้ามันนายจ้างมิได้จ่ายให้แก่ลูกจ้างทุกคน
แมจ้ ะจา่ ยเงนิ ดงั กล่าวเป็นจานวนคงทแ่ี น่นอนทกุ เดอื น แต่ก็มวี ตั ถุประสงค์เพ่อื เป็นสวสั ดิการดา้ นคมนาคมแก่ลูกจ้าง
ใหไ้ ดร้ บั ความสะดวกในการปฏิบตั ิหน้าทแี่ ละใหม้ คี วามเหมาะสมแก่การดารงตาแหน่งระดบั สูง หาได้มวี ตั ถุประสงค์

ในการจา่ ยเพอ่ื ตอบแทนการทางานโดยตรงแตอ่ ยา่ งใด จงึ มใิ ชค่ ่าจา้ งตามพระราชบญั ญตั คิ ุม้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541
มาตรา 5

คาพพิ ากษาศาลฎีกาท่ี 14277/2558 ค่าเช่าบ้าน นายจ้างจ่ายใหแ้ ก่ลูกจ้างเพ่อื ช่วยเหลือในการดารงชวี ิต
และลดค่าใชจ้ ่ายของลูกจา้ ง สาหรบั ค่าอาหาร มีหลกั เกณฑ์การจ่ายว่าลูกจา้ งตอ้ งทางานไม่ต่ากว่าจานวนวนั เวลา
ทน่ี ายจา้ งกาหนด โดยจ่ายเป็นคูปองไปซ้อื อาหารในโรงอาหาร ส่วนค่าสวสั ดิการช่วยเหลือการเดินทาง ใชว้ ิธีจ่าย
เป็ นค่าน้ามนั รถตามเขตการทางาน และจะได้รบั ไม่แน่นอนทกุ เดือนมีลกั ษณะเป็นสวสั ดกิ าร เงนิ ทัง้ สามประเภท
ดงั กล่าวมิได้จ่ายเพ่ือตอบแทนการทางานตามสญั ญาจ้างสาหรบั ระยะเวลาการทางานปกติจึงมิใช่ค่าจ้ างตาม
พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541 มาตรา 5

คาพิพากษาศาลฎกี าที่ 12429/2558 ค่าจ้างและเงินทดรองจ่ายที่นายจ้างค้างจ่ายแก่ลูกจ้างเป็ นเพยี งหน้ี
ทน่ี ายจ้างจะต้องจ่ายแก่ลูกจ้าง ไม่ใช่ทรพั ย์สนิ ของลูกจ้างทนี่ ายจา้ งครองอยู่ ขอ้ อ้าง เร่อื งความเสียหายจากการ
ทล่ี ูกจ้างไม่ส่งมอบขอ้ มลู อิเล็กทรอนิกส์กับเอกสารการทางานของสถานทีก่ ่อสรา้ ง เมอ่ื ลูกจ้าง ลาออกจากงานนัน้
ไมเ่ กย่ี วขอ้ งกนั คา่ จา้ งและเงนิ ทดรองจา่ ยดงั กล่าวจึงไม่ใช่ทรพั ยส์ นิ ของลูกจา้ งทนี่ ายจ้างครองอยู่ ดงั นนั้ นายจา้ งไม่มี
สทิ ธยิ ดึ หน่วงคา่ จา้ งและเงนิ ทดรองจา่ ยตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ มาตรา 241

นอกจากค่าจา้ งในวนั ทางานปกติทวั ่ ๆ ไปแลว้ ยงั มคี ่าจ้างในวนั หยดุ และค่าจา้ งในการทางานล่วงเวลาอกี ด้วย
ในเร่อื งของวนั หยุดได้ศึกษามาแล้วว่ามี 3 ประเภท คือวันหยุดประจาสปั ดาห์ วนั หยุดตามประเพณี และวนั หยุด
พกั ผ่อนประจาปี การให้ทางานในวนั หยดุ ย่อมเป็ นงานเร่งด่วนหรอื เป็นงานทต่ี อ้ งทาติดต่อกนั ไป หากไม่ทาจะเกิด

ความเสยี หายต่อธรุ กจิ โดยตอ้ งไดร้ บั ความยนิ ยอมจากลูกจา้ ง โอกาสทน่ี ายจา้ งจะใหล้ ูกจา้ งทางานในวนั หยุดส่วนใหญ่
จะเป็นวนั หยดุ ประจาสปั ดาห์ และวนั หยดุ ตามประเพณี

เมอ่ื ลกู จา้ งทางานในวนั หยดุ คอื ทางานในเวลาปกตขิ องเวลาทางาน แต่วนั นนั้ เป็นวนั หยุดตามคาสงั ่ ของนายจา้ ง
นายจ้างตอ้ งยอมจ่ายค่าจา้ ง เรยี กว่า ค่าทางานในวนั หยุด ใหแ้ ก่ลูกจา้ ง ซงึ่ กฎหมายใหค้ วามหมาย ว่าค่าทางานใน
วนั หยดุ คอื เงนิ ทนี่ ายจา้ งจา่ ยใหแ้ ก่ลกู จา้ งเป็นการตอบแทนการทางานในวนั หยดุ และในกรณีนายจา้ งใหล้ ูกจา้ งทางาน
ในวนั หยดุ ใหน้ ายจา้ งจา่ ยคา่ จา้ งทางานในวนั หยดุ ใหแ้ กล่ ูกจา้ งตามอตั ราทก่ี ฎหมายกาหนดแบง่ เป็น 2 กรณี

สำหรบั ลกู จำ้ งมสี ิทธิได้รับค่ำจ้ำงในวันหยดุ กรณีลกู จา้ งมีสทิ ธิไดร้ ับค่าจา้ งในวันหยุดอยู่แลว้ ใหเ้ พ่ิมขนึ้ จาก
ปกติอกี ไม่นอ้ ยกว่ำหน่งึ เทำ่ ของอตั รำค่ำจ้ำงตอ่ ช่ัวโมงในวันทำงำนตำมจำนวนช่ัวโมงทท่ี ำหรอื ไม่นอ้ ยกว่าหน่งึ เท่า
ของอตั ราคา่ จา้ งตอ่ หนว่ ยในวนั ทางานตอ่ วนั ตามจานวนผลงานท่ีทาได้

สาหรับลูกจ้างไม่มีสิ ทธิ ได้รบั ค่าจ้างวันหยุด กรณีลูกจ้างไม่มีสิทธิได้รบั ค่าจ้างทางานในวันหยุด
ใหน้ ายจา้ งจ่ายค่าจา้ งไม่น้อยกว่าสองเท่าของอตั ราค่าจ้างต่อชวั ่ โมงในวนั ทางานตามชวั ่ โมงท่ีทาหรอื ไม่น้อย

กว่าสองเทา่ ของอตั ราคา่ จา้ งต่อหน่วยในวนั ทางานตอ่ วนั ตามจานวนผลงานทที่ าได้

การทางานลว่ งเวลาหรอื ทเี่ รยี กกนั โดยทวั ่ ไปว่าทาโอที (Overtime) หมายความว่า “การทางานนอก หรือเกิน
กว่าเวลาทางานปกติหรอื เกินชวั ่ โมงทางานในแต่ละวนั ท่ีนายจ้างลกู จ้างตกลงกนั ” การทางานล่วงเวลามไี ด้ทงั้
วนั ทางานปกตแิ ละเวลาในวนั หยดุ การทางานล่วงเวลานายจา้ งและลกู จา้ งจะตอ้ งตกลงกนั และตอ้ งได้รบั ความยนิ ยอม
จากลูกจา้ งทกุ ครงั้

คา่ จา้ งหรอื ค่าตอบแทนทนี่ ายจา้ งใหแ้ ก่ลูกจา้ งทางานลว่ งเวลาเรยี กว่า “ค่าล่วงเวลา” เม่อื มกี ารทางานล่วงเวลา
นายจา้ งจะตอ้ งจา่ ยคา่ ลว่ งเวลาใหล้ กู จา้ งเพม่ิ จากเงนิ ค่าจา้ งทรี่ บั ปกติ มหี ลกั เกณฑ์ดงั น้ี

ค่าล่วงเวลาในวนั ทางานปกติ การทางานล่วงเวลาในวนั ทางานปกตคิ ือการทางานระยะเวลาทล่ี ูกจ้างเลิก
จากการทางานในเวลาปกตทิ ที่ าอยขู่ ณะนนั้ และใหเ้ รมิ่ ทางานต่อไป ระยะทท่ี าต่อน้ีเรยี กว่า ทางานล่วงเวลา นายจ้าง
จะต้องจ่ายค่าจ้างผดิ ไปจากเดมิ เรยี กว่า ค่าล่วงเวลา ใหแ้ ก่ลูกจ้างในอตั ราไม่น้อยกว่าหนึ่งเทา่ ครง่ึ ของอตั ราค่าจ้าง
ต่อชวั ่ โมงในวันทางานตามจานวนชวั ่ โมงทท่ี า หรอื ไม่น้อยกว่าหน่ึงเทา่ ครงึ่ ของอตั ราค่าจา้ งต่อหน่วยในวนั ทางาน
ตามจานวนผลงานทท่ี าไดส้ าหรบั ลกู จา้ งซง่ึ ไดร้ บั ค่าจา้ งตามผลงานทค่ี านวณเงนิ เป็นหน่วย

ค่าลว่ งเวลาในวนั หยดุ การทางานในวนั ธรรมดา เราเรยี กว่าวนั เวลาทางานปกติ แต่ถ้าวนั ใดตรงกบั วนั หยุด

ประจาสัปดาห์ (โดยทวั ่ ไปจะกาหนดวันอาทติ ย์ เว้นบางอาชีพอาจกาหนดเป็ นวนั อ่ืน) วันหยุดตามประเพณี
และวนั หยุดพักผ่อนประจาปี เราเรียกวันเหล่าน้ีว่า วันหยุด ตามที่ศึกษามาแล้ว เม่อื นายจ้างมีงานเร่งด่วน

หรอื งานตอ้ งทาต่อเน่อื ง นายจา้ งตอ้ งทาความตกลงกบั ลูกจา้ งว่า ขอใหม้ าทางานในวนั หยดุ เวลาการทางานในวนั หยดุ
กค็ ือเวลาทางานปกตริ ะหว่างเวลา 08.00 นาฬิกา ถึง 17.00 นาฬิกา นนั ่ เอง ลูกจ้างจะไดร้ บั ค่าจ้างตามอตั ราการ
ทางานวันหยุดตามทศ่ี ึกษามาแล้ว เม่ือทางานวันหยุดจนหมดเวลาถึง 17.00 นาฬิกาแล้ว งานก็ยงั ไม่เสร็จ
นายจ้างและลูกจา้ งต้องตกลงกนั หรอื ตกลงไว้ล่วงหน้าแลว้ ว่าให้ทาต่อไปอกี เวลาทเี่ กินจากเวลาปกติในวนั หยดุ น้ี
เรยี กว่า “ทางานล่วงเวลาในวนั หยดุ ” นายจา้ งต้องจ่าย ค่าล่วงเวลาในวนั หยุด ใหล้ ูกจา้ งในอตั ราไม่น้อยกว่า
สามเท่าของอตั ราค่าจา้ งต่อชวั ่ โมงวนั ทางานตามชวั ่ โมงท่ีทา หรอื ตามจานวนผลงานทท่ี าไดส้ าหรบั ลูกจา้ งทไ่ี ดร้ บั

คา่ จา้ ง ตามผลงานทที่ า

อนุสญั ญาองคก์ ารแรงงานระหวา่ งประเทศ กาหนดเกย่ี วกบั การเลกิ จา้ งไว้ดงั น้ี
1. หา้ มนายจา้ งเลกิ จา้ งลกู จา้ งโดยปราศจากเหตผุ ลอนั สมควรทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ความสามารถหรอื พฤตกิ รรมของลูกจา้ ง
2. ลูกจา้ งจะต้องไดร้ บั การแจ้งให้ทราบล่วงหน้าก่อนการเลกิ จ้างหรอื ได้รบั ค่าชดเชยหรอื การชดเชยแบบอ่นื ๆ

เวน้ แต่ลูกจา้ งจะกระทาความผดิ อยา่ งรา้ ยแรง
3. ในกรณีทมี่ กี ารเลกิ จา้ งอยา่ งไมเ่ ป็นธรรม หากนายจา้ งไมส่ ามารถรบั ลูกจ้างกลบั เขา้ ทางานได้ลูกจ้างตอ้ งได้รบั

เงนิ ชดเชยอยา่ งเพยี งพอ
ในพระราชบัญญตั คิ ุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 จงึ ได้กาหนดให้นายจ้างจ่ายค่าชดเชยใหแ้ ก่ลูกจา้ งซ่ึงเลิกจ้าง

ไดแ้ ก่การกระทาทเี่ ขา้ ลกั ษณะดงั น้ี
1) การทน่ี ายจา้ งไมใ่ หล้ ูกจา้ งทางานต่อไปและไมจ่ ่ายคา่ จา้ งให้
2) ทงั้ จากสน้ิ สดุ สญั ญาจา้ งหรอื เหตุอน่ื ใด หรอื กรณีทนี่ ายจา้ งไมส่ ามารถดาเนินกจิ การต่อไป

ค่าชดเชย หมายถงึ
1.1เงนิ ทน่ี ายจา้ งจา่ ยใหแ้ กล่ ูกจา้ งเมอ่ื เลกิ จา้ ง
1.2การเลกิ จา้ ง มสี าเหตมุ าจากนายจา้ ง อนั มใิ ชส่ าเหตมุ าจากลูกจา้ ง ดงั นนั้ ลูกจา้ งจงึ มสี ทิ ธไิ ดร้ บั ค่าชดเชย
1.3สาเหตุจากนายจา้ ง เชน่ งานหรอื สญั ญาของนายจา้ งสน้ิ สดุ ลงปิดโครงการเพอ่ื ไปเรมิ่ กิจการใหม่ เหตุอ่นื ที่

นายจา้ งตอ้ งการเลกิ จา้ งลูกจา้ งโดยไมใ่ ชค่ วามผดิ ของลูกจ้าง หรอื กรณีนายจา้ งไม่สามารถดาเนินกิจการต่อไปไดต้ ้อง
ปิดกจิ การ ปิดโรงงาน

คาพิพากษาศาลฎีกาท่ี 10265-10274/2558 เมอ่ื จาเลยมีผลการประกอบการทมี่ กี าไรมาโดยตลอดทงั้ ในปี
ทเี่ ลกิ จา้ ง จาเลยกย็ งั มกี าไรมากกว่า 20 ล้านบาท แต่ก็ไมป่ รากฏว่าแนวโน้มในการดาเนินธุรกจิ ของจาเลยในปีต่อๆ
ไปจะตอ้ งประสบภาวะวกิ ฤตจนถงึ ขนั้ ไมอ่ าจดาเนนิ กจิ การต่อไปได้ เมอ่ื ได้ความเพยี งว่าจาเลยเลกิ จ้างโจทก์เพ่อื พยงุ
ฐานะของจาเลย ทงั้ ทผ่ี ลประกอบการของจาเลยยงั มกี าไร จงึ ไมม่ เี หตผุ ล จาเป็นและสมควรเพยี งพอที่จะเลกิ จา้ งโจทก์
เมอ่ื โจทกไ์ มไ่ ดก้ ระทาความผดิ การเลกิ จา้ งโจทก์จงึ เป็นการเลกิ จา้ งทไ่ี มเ่ ป็นธรรม

ทงั้ น้ี พระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2560 ได้บัญญัติเพ่ิมเติมกรณีการเกษียณอายุ
ตามที่นายจ้างและลูกจ้างตกลงกันหรือตามที่นายจ้างกาหนดไว้ ให้ถือว่าเป็ นการเลิกจ้างตามกฎหมายด้วย
หรอื ในกรณีทมี่ ไิ ดม้ กี ารตกลงหรอื กาหนดการเกษียณอายุไว้ หรอื มกี ารตกลงหรอื กาหนดการเกษียณอายุไว้เกินกว่า
หกสิบปี ให้ลูกจ้างท่มี ีอายุครบหกสบิ ปี ข้นึ ไปมีสิทธิแสดงเจตนาเกษียณอายุได้โดยใหแ้ สดงเจตนา ต่อนายจ้าง
และใหม้ ผี ลเมอ่ื ครบสามสบิ วนั นบั แตว่ นั แสดงเจตนา และใหน้ ายจา้ งจา่ ยคา่ ชดเชยใหแ้ กล่ ูกจา้ งทเ่ี กษียณอายนุ นั้ ดว้ ย

ทงั้ น้ี บางหน่วยงานอาจมกี ารจ่ายเงนิ ใหแ้ ก่ลูกจา้ งเม่อื พน้ สภาพการเป็นลูกจ้าง โดยมคี วามตก ลงกันว่าใหเ้ งนิ
ดงั กล่าวเป็ นเงนิ ชดเชย ความตกลงในลกั ษณะน้ีไม่สามารถกระทาได้ ดงั เช่น คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 9773/2558
หลกั เกณฑก์ ารจา่ ยเงนิ บาเหน็จของจาเลยจ่ายใหแ้ ก่ลูกจ้างกรณีพน้ สภาพเพราะลาออกดว้ ยแตกต่างกบั หลกั เกณฑ์
การจ่ายค่าชดเชยทจ่ี ่ายใหแ้ ก่เฉพาะลูกจา้ งทถี่ ูกเลกิ จา้ งโดยไมม่ คี วามผดิ เทา่ นนั้ ทงั้ ไดก้ าหนดเง่อื นไขไว้แตกต่างจาก
บทบญั ญตั ขิ องกฎหมายเรอ่ื งการจา่ ยคา่ ชดเชย วธิ กี ารคานวณเงนิ บาเหน็จกแ็ ตกต่างกนั เหน็ ไดช้ ดั เจนว่าเงนิ บาเหน็จ
ทจ่ี ่ายใหแ้ กล่ กู จา้ งเป็นเงนิ ประเภทอน่ื ทม่ี ใิ ชค่ า่ ชดเชยตามกฎหมาย ดงั นนั้ แมร้ ะเบยี บว่าดว้ ยสวสั ดิการพนักงานของ
จาเลยจะกาหนดวา่ “ใหถ้ ือว่าเงนิ บาเหน็จน้ีเป็นเงนิ ชดเชยตามกฎหมายแรงงานดว้ ย” ก็ไม่มผี ลใหเ้ งนิ บาเหน็จกลบั
กลายสถานะเป็นค่าชดเชยไปได้

ยกเวน้ กรณีดงั ต่อไปน้ี
1. ลูกจา้ งลาออกจากงานโดยสมคั รใจ
2. ลกู จา้ งทที่ าสญั ญากบั นายจา้ งโดยมกี าหนดระยะเวลาการจา้ งไวแ้ น่นอนสาหรบั งานทตี่ อ้ งแล้วเสรจ็ ภายในเวลา

2 ปี ซง่ึ การวา่ จา้ งถอื เอาความแลว้ เสรจ็ ของงานเป็นสาระสาคญั ในการกาหนดระยะเวลาการจา้ ง ไดแ้ ก่งานดงั ต่อไปน้ี
1. งานในโครงการเฉพาะท่ีมิใช่งานปกติของธรุ กิจหรือการค้าของนายจ้างซงึ่ ตอ้ งมรี ะยะเวลาเรมิ่ ตน้ และ

สน้ิ สดุ ของงานทแ่ี น่นอน
ยกตัวอย่างเช่น นายแดงจ้างนายดามาทดลองผลิตสารเคมกี าจดั ปลวก ก่อนนาเขา้ สูก่ ระบวนการ ผลิต

ตามปกตขิ องธรุ กจิ สารเคมี
2. งานอนั มีลกั ษณะเป็ นครงั้ คราวที่มกี าหนดการสิ้นสดุ หรือความสาเรจ็ ของงาน

ยกตวั อยา่ งเช่น นายแดงจา้ งนายดาซึ่งเป็นชา่ งไมม้ าตดิ ตงั้ วงกบบานประตูทน่ี ายแดงรบั จ้างเหมางานรบั

ก่อสรา้ งบา้ นมาอกี ทอดหนึ่ง
3. งานที่เป็ นไปตามฤดกู าลและได้จา้ งในช่วงเวลาของฤดกู าลนัน้
ยกตวั อย่างเช่น นายแดงจา้ งนายดามาเกบ็ มะขามและทาการแชอ่ มิ่ ไวเ้ มอ่ื คราวถงึ ฤดูกาลออกผล

กฎหมายกาหนดใหน้ ายจา้ งจ่ายค่าชดเชยใหล้ กู จา้ งซง่ึ เลกิ จา้ งดงั น้ี
1. ลกู จา้ งซงึ่ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 120 วนั แตไ่ มค่ รบ 1 ปี ใหจ้ ่ายค่าชดเชยไมน่ ้อยกว่าค่าจา้ งอตั ราสดุ ทา้ ย 30 วนั
หรอื ไมน่ ้อยกว่าคา่ จา้ งการทางาน 30 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลกู จา้ งไดร้ บั ค่าจา้ งตามผลงานโดยคานวณเป็นหน่วย (คาว่า
ตามผลงาน หมายถงึ ไมไ่ ดจ้ า้ งเป็นรายวนั หรอื เดอื น แต่ใหค้ ่าจา้ งทผ่ี ลงาน) สว่ นลูกจา้ งทางานยงั ไม่ครบ 120 วนั จึงไม่
มสี ทิ ธพิ จิ ารณาค่าชดเชย
2. ลูกจา้ งซ่งึ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 1 ปี แต่ไมค่ รบ 3 ปี ใหจ้ ่ายค่าชดเชยไม่น้อยกว่าค่าจ้างอตั ราสดุ ทา้ ย 90 วัน
หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งการทางาน 90 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลูกจา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงาน
3. ลกู จา้ งซง่ึ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 3 ปี แต่ไมค่ รบ 6 ปี ใหจ้ ่ายค่าชดเชยไมน่ ้อยกว่าค่าจ้างอตั ราสุดทา้ ย 180 วนั
หรอื ไมน่ ้อยกวา่ คา่ จา้ งการทางาน 180 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลกู จา้ งไดร้ บั ค่าจา้ งตามผลงาน
4. ลูกจา้ งซงึ่ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 6 ปี แตไ่ มค่ รบ 10 ปี ใหจ้ า่ ยค่าชดเชยไม่น้อยกว่าค่าจ้างอตั ราสุดทา้ ย 240 วนั
หรอื ไมน่ ้อยกว่าคา่ จา้ งการทางาน 240 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลกู จา้ งไดร้ บั ค่าจา้ งตามผลงาน
5. ลกู จา้ งซงึ่ ทางานตดิ ต่อกนั ครบ 10 ปี แต่ไมค่ รบ 20 ปี ใหจ้ า่ ยค่าชดเชยไมน่ ้อยกว่าคา่ จา้ งอตั ราสุดทา้ ย 300 วนั
หรอื ไมน่ อ้ ยกว่าค่าจา้ งของการทางาน 300 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลูกจา้ งไดร้ บั คา่ จา้ งตามผลงาน

6. ลกู จา้ งซง่ึ ทางานตดิ ต่อกนั ตงั้ แต่ 20 ปีขน้ึ ไป ใหจ้ ่ายค่าชดเชยไม่น้อยกว่าค่าจา้ งอตั ราสดุ ทา้ ย 400 วนั หรอื ไม่
นอ้ ยกวา่ ค่าจา้ งของการทางาน 400 วนั สดุ ทา้ ย สาหรบั ลูกจา้ งไดร้ บั งานตามผลงาน

โดยสรุปเงนิ ชดเชยใหล้ ูกจ้างเม่อื เลิกจ้างอตั ราต่าสุดคือเท่ากับอตั ราค่าจ้างไม่น้อยกว่า 30 วนั หรอื ประมาณ 1 เดือน
และสงู สดุ เทา่ กบั อตั ราคา่ จา้ งไมน่ ้อยกว่า 400 วนั หรอื ประมาณ 10 เดอื น ดงั น้ี

คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 6939/2558 ในกรณีทจี่ าเลยเลิกจา้ งลูกจ้าง ผเู้ ป็นนายจา้ งย่อมทราบถึงจานวนค่าจา้ ง
ทจ่ี ะตอ้ งจา่ ยใหแ้ กล่ ูกจา้ งอยแู่ ลว้ โดยตอ้ งจ่ายภายใน 3 วนั นบั แตว่ นั เลกิ จา้ ง อนั เป็นหนา้ ทต่ี ามบทบญั ญตั ิของกฎหมาย
แมล้ ูกจ้างไม่ทวงถาม นายจ้างกม็ หี น้าทีต่ ้องจ่าย เม่อื ถึงกาหนดนายจา้ งไม่จ่ายจึงตกเป็นผูผ้ ดิ นัดต้องเสยี ดอกเบ้ีย
รอ้ ยละ 15 ตอ่ ปีนบั แต่วนั ผดิ นดั

การจ้างลูกจ้างมาทางานในกิจการธุรกิจการค้าของนายจ้างแม้จะมกี ารเลิกจ้าง นายจ้างมีสิทธิไม่ต้องจ่าย
คา่ ชดเชยใหแ้ กล่ กู จา้ งหากการเลิกจ้างนนั้ มสี าเหตมุ าจากตวั ลกู จา้ งในกรณีดงั ต่อไปน้ี

1. ลกู จา้ งทจุ รติ ตอ่ หน้าทห่ี รอื การกระทาความผดิ อาญาโดยเจตนาต่อนายจา้ ง เช่น ลกั ทรพั ย์ของนายจ้าง ยกั ยอก
เบยี ดบงั ทรพั ยส์ นิ ของนายจา้ งหรอื ทารา้ ยรา่ งกายนายจา้ ง เป็นตน้

2. จงใจทาให้นายจ้างได้รบั ความเสียหาย ปล่อยปละละเลยไม่รกั ษาทรพั ย์สินของนายจ้าง เช่น จงใจให้
ยานพาหนะของโรงงานชารดุ เสยี หาย จงใจนดั หยดุ งานทาใหง้ านของนายจ้างเสยี หาย เมอ่ื บอกเลิกจ้างนายจ้างมสี ทิ ธิ
ไมต่ อ้ งจ่ายคา่ ชดเชย

3. ประมาทเลินเล่อเป็นเหตุใหน้ ายจา้ งไดร้ บั ความเสยี หายอย่างรา้ ยแรง ขอ้ น้ีความเสยี หายต้องมคี วามรา้ ยแรง
ดว้ ย เชน่ เป็นชา่ งรบั ผดิ ชอบตน้ กาลงั ไฟฟ้าของโรงงานนายจา้ ง ไมต่ รวจปรนนบิ ตั ิบารงุ รกั ษาเป็นเหตุใหน้ ้ามนั เครอ่ื ง
ในเครอ่ื งยนต์ของเคร่อื งกาเนิดไฟฟ้าแหง้ เครอ่ื งกาเนิดไฟฟ้าเสียหายใชก้ ารไม่ได้ตอ้ งหยุดปฏบิ ตั ิงานของโรงงาน
ถอื ว่าเป็นความประมาทเลนิ เล่อทาใหน้ ายจา้ งไดร้ บั ความเสยี หายอยา่ งรา้ ยแรง เมอ่ื บอกเลิกจ้าง นายจ้างมสี ทิ ธไิ ม่ต้อง
จา่ ยคา่ ชดเชย

4. ฝ่าฝืนขอ้ บงั คบั เกี่ยวกบั การทางาน ฝ่ าฝืนระเบยี บหรอื คาสงั ่ ของนายจ้างอนั ชอบดว้ ยกฎหมายและเป็นธรรม
และนายจ้างตกั เตือนเป็นหนังสอื แลว้ เว้นแต่กรณีรา้ ยแรงเช่นข้อ 3 นายจ้างไม่จาเป็นต้องตกั เตือน สาหรบั หนงั สือ
เตือนของนายจา้ งให้มผี ลบงั คับได้ไม่เกิน 1 ปี นับแต่วนั ทลี่ ูกจ้างกระทาความผดิ เม่อื บอกเลกิ จ้างนายจ้างมสี ิทธิ
ไมต่ อ้ งจ่ายค่าชดเชย

คาพิพากษาศาลฎีกาที่ 9873/2558 การเตือนเป็ นหนังสือนัน้ จะต้องประกอบไปด้วยข้อเท็จจริงเกี่ยวกับ
พฤตกิ รรมทลี่ ูกจา้ งกระทาผดิ รายละเอยี ดเกยี่ วกบั การทลี่ ูกจา้ งฝ่ าฝืนขอ้ บงั คบั เกี่ยวกบั การทางานเพยี งพอทจ่ี ะทาให้
ลูกจา้ งทราบถงึ การฝ่าฝืนขอ้ บงั คบั เกยี่ วกบั การทางานของตน และการเตอื นว่าหากลูกจ้างกระทาผดิ ซ้าคาเตอื นจะถูก
ลงโทษทางวนิ ยั หรอื ดาเนนิ การอยา่ งใด คดนี ้ีแมน้ ายจ้างจะเตอื นดว้ ยจดหมายอเิ ล็กทรอนิกส์ กถ็ อื เป็นการเตือนเป็น
หนงั สอื ได้ เมอ่ื จดหมายดงั กลา่ วมเี น้อื หาวา่ ผลงานของลกู จา้ งต่ากว่าเป้าหมาย ไม่สง่ รายงานการขาย และระบุว่าหาก
ไม่ปรบั ปรุงจะใช้มาตรการทางวินัยทจี่ าเป็ น ถ้อยคาในการเตือนดงั กล่าวย่อมมีลักษณะเป็ นหนังสือเตือนท่ีชอบ
ดว้ ยกฎหมายแลว้

5. ละท้งิ หน้าที่เป็นเวลา 3 วนั ทางานตดิ ต่อกันขน้ึ ไป ไม่ว่าจะมวี นั หยดุ คนั ่ หรอื ไม่ก็ตามโดยไมม่ เี หตุอนั สมควร
ซงึ่ เหตุอนั ควรหรอื ไมม่ นี ้เี ป็นดลุ ยพนิ ิจของนายจา้ ง

6. ได้รบั โทษจาคุกตามคาพพิ ากษาถึงที่สดุ ใหจ้ าคุก เว้นแต่เป็นโทษสาหรบั ความผิดทไ่ี ด้กระทาโดยประมาท
หรอื ความผดิ ลหโุ ทษ ความผดิ ใน 2 กรณหี ลงั น้ี นายจา้ งจะบอกเลกิ จา้ งไดต้ อ้ งเป็นกรณีเป็นเหตุใหน้ ายจา้ งไดร้ บั ความ
เสยี หาย

อนึง่ การเลกิ จา้ งลูกจา้ งโดยนายจา้ งไมต่ อ้ งจ่ายคา่ ชดเชยดงั กล่าวมาแลว้ น้ี นายจา้ งจะต้องทาเป็นหนังสอื บอกเลกิ
สญั ญาจา้ ง ระบขุ อ้ เทจ็ จรงิ สาเหตทุ ไ่ี มต่ อ้ งจ่ายค่าชดเชยใหล้ ูกจ้างทราบในขณะทเ่ี ลกิ จา้ งด้วย มฉิ ะนนั้ นายจา้ งจะยก
เหตุขน้ึ อา้ งภายหลงั ไมไ่ ด้

ค่าชดเชยพิเศษ หมายความวา่ เงนิ ทน่ี ายจา้ งจ่ายใหแ้ ก่ลกู จา้ งเมอ่ื สญั ญาจา้ งสน้ิ สดุ ลง เพราะมเี หตุกรณีพเิ ศษท่ี
กาหนดไวใ้ นพระราชบญั ญตั นิ ้ี

ค่าชดเชยพิเศษ เป็ นเงนิ ทล่ี ูกจ้างมสี ทิ ธิท่ีจะได้รบั จากนายจ้างเม่อื ลูกจ้างลาออกจากงานที่ทากับนายจ้าง
หรอื ลูกจ้างบอกเลิกสญั ญากับนายจา้ ง ทงั้ สองกรณีเป็ นสิทธิของลูกจ้าง เพราะมีสาเหตุพิเศษเกิดจากนายจ้าง

ที่นายจ้างประสงค์ 2 ประการ คือ นายจ้างจะย้ายสถานที่ประกอบกิจการไปตงั้ ณ สถานท่ีอ่นื ประการหน่ึง
และอกี ประการหนึ่ง นายจ้างจะปรบั ปรุงกระบวนการผลิต การจาหน่าย การประกอบ กิจการใช้เคร่อื งจกั รแทน
แรงงานคน นายจา้ งจงึ มหี นา้ ทจี่ ะตอ้ งจา่ ยค่าชดเชยพเิ ศษใหก้ บั ลูกจา้ งท่ีทางานอยกู่ บั ตน

สาระสาคญั ของหลกั กฎหมาย สรปุ ไดด้ งั น้ี
กรณีนายจา้ งจะย้ายสถานที่ประกอบกิจการไปตงั้ ณ สถานที่อื่น

ในกรณีนายจา้ งจะยา้ ยสถานทป่ี ระกอบกจิ การไปตงั้ ณ สถานทอี่ น่ื การยา้ ยโรงงานหรอื สถานประกอบกิจการ

ไปยงั สถานทแี่ หง่ ใหม่ยอ่ มมีผลกระทบต่อการดารงชวี ิตตามปกตขิ องลูกจ้างและครอบครวั นายจ้างจงึ มหี น้าทตี่ ้อง

ปฏบิ ตั ติ อ่ ลกู จา้ งดงั น้ี
1.1 นายจา้ งตอ้ งแจง้ ใหล้ ูกจา้ งทราบล่วงหน้าไมน่ ้อยกว่า 30 วนั ก่อนวนั ยา้ ยสถานทป่ี ระกอบกจิ การ

1.2 ถา้ ลกู จา้ งไมป่ ระสงค์จะไปทางานดว้ ย ใหล้ ูกจ้างมสี ทิ ธบิ อกเลกิ สญั ญาจา้ งได้ภายใน 30 วนั นับแต่วนั ที่
ไดร้ บั แจง้ จากนายจา้ ง หรอื วนั ทน่ี ายจา้ งยา้ ยสถานประกอบกจิ การแลว้ แต่กรณี และให้ลูกจา้ งมสี ทิ ธิไดร้ บั ค่าชดเชย
พิเศษในอตั ราคา่ ชดเชยทลี่ ูกจา้ งพงึ มสี ทิ ธไิ ด้รบั ในเรอ่ื งคา่ ชดเชยดงั กล่าวมาแลว้ ตามระยะเวลาทตี่ นทางาน

1.3 ถา้ นายจา้ งไมแ่ จง้ ใหล้ กู จา้ งทราบลว่ งหน้า ตามขอ้ 1.1 ใหน้ ายจา้ งมหี น้าทต่ี อ้ งจ่าย ค่าชดเชยพิเศษแทน
การบอกกล่าวลว่ งหน้า เทา่ กบั ค่าจา้ งอตั ราสดุ ทา้ ยของลกู จา้ ง 30 วนั

1.4 ใหน้ ายจา้ งจ่ายค่าชดเชยพเิ ศษตามขอ้ 1.2 หรอื คา่ ชดเชยพเิ ศษแทนการบอกกล่าวล่วงหน้า (ถา้ ม)ี ใหแ้ ก่

ลูกจา้ งภายใน 7 วนั นบั แตว่ นั ทส่ี ญั ญาจา้ งสน้ิ สดุ



กรณีนายจา้ งจะปรบั ปรงุ กระบวนการผลิตและใช้เครอื่ งจกั รแทนแรงงานคน
กรณีน้เี ป็นกรณีทนี่ ายจา้ งคอื ผปู้ ระกอบกจิ การมแี นวคดิ ปรบั ปรงุ สถานประกอบกจิ การในเร่อื งกระบวนการ
ผลติ การจาหน่ายหรอื บรกิ ารดว้ ยการนาเอาเครอ่ื งจกั รและเทคโนโลยใี หมๆ่ เขา้ มาใชแ้ ทนแรงงานคน ทาใหต้ อ้ งลด
แรงงานคนลง ผปู้ ระกอบกจิ การคอื นายจา้ งจงึ ตอ้ งลดจานวนลกู จา้ งลงเพอ่ื ประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยแต่ไดผ้ ลผลติ มากขน้ึ
กรณเี ชน่ น้นี ายจา้ งจะตอ้ งบอกเลกิ สญั ญาจา้ งตอ่ ลูกจา้ งโดยกฎหมายกาหนดใหน้ ายจา้ งตอ้ งแจง้ วนั ทจี่ ะเลกิ จา้ ง เหตผุ ล
ของการเลกิ จา้ งและรายชอ่ื ลูกจา้ งต่อพนกั งานตรวจแรงงานและลกู จา้ งทจ่ี ะเลกิ จา้ งทราบล่วงหนา้ ไมน่ ้อยกว่า 60 วนั
กอ่ นวนั ทจี่ ะเลกิ จา้ ง เพอ่ื ใหล้ กู จา้ งมเี วลาเตรยี มตวั จดั แจงตนเองในการหางานใหมท่ า
ถา้ นายจา้ งแจง้ ล่วงหนา้ ใหล้ กู จา้ งทราบนอ้ ยกว่า 60 วนั ก่อนทจี่ ะเลกิ จา้ ง นอกจากลกู จา้ งจะไดร้ บั เงนิ ชดเชย
พเิ ศษในอตั ราเงนิ ชดเชยทก่ี ลา่ วมาแลว้ นายจา้ งตอ้ งจา่ ยค่าชดเชยพเิ ศษทดแทนการบอกกลา่ วล่วงหนา้ เทา่ กบั ค่าจา้ ง
อตั ราสดุ ทา้ ย 60 วนั และถา้ ลูกจา้ งนนั้ ทางานตดิ ต่อกนั มาเกนิ 6 ปี ใหน้ ายจา้ งจ่ายคา่ ชดเชยพเิ ศษเพมิ่ ขน้ึ จาก
ค่าชดเชยตามมาตรา 118 ไมน่ อ้ ยกว่าอตั ราค่าจา้ งสดุ ทา้ ย 15 วนั ตอ่ การทางานครบ 1 ปี แต่รวมแลว้ ตอ้ งไมเ่ กนิ
คา่ จา้ งอตั ราสดุ ทา้ ย 360 วนั
การคานวณนบั อายกุ ารทางานของลูกจา้ งเพอ่ื คานวณค่าชดเชยพเิ ศษ ถา้ เศษระยะเวลาการทางานของปีเหลอื
มากกวา่ 180 วนั ใหน้ บั การทางานครบ 1 ปี
จากหลกั กฎหมายน้ี การคดิ ค่าชดเชยพเิ ศษใหล้ กู จา้ งกรณนี ายจา้ งจะปรบั ปรงุ กระบวนการผลติ และใชเ้ ครอ่ื งจกั ร
แทนแรงงานคน จงึ มี 3 ขนั้ ตอน คอื ค่าชดเชยพเิ ศษ ค่าชดเชยพเิ ศษทดแทนการบอกกลา่ วล่วงหน้า (ถา้ ม)ี และถา้
ลูกจา้ งทางานมาเกนิ 6 ปี ใหจ้ ่ายคา่ ชดเชยพเิ ศษเพม่ิ ขน้ึ 15 วนั ตอ่ ปีของอตั ราคา่ จา้ งสดุ ทา้ ย