บทท่ี 1
งบประมาณและประเภทงบประมาณ1
1.1 ความเปน มาของงบประมาณ
การจัดทํางบประมาณในแบบปจจุบันไดเริ่มมีขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศอังกฤษ
ประมาณคริสตศตวรรษที่ 16-17 ซึ่งเปนสมัยที่สภาผูแทนราษฎรไดประสบความสําเร็จในการสงวน
อาํ นาจทจี่ ะอนมุ ัติรายไดและรายจายของรัฐบาล ซึง่ จะเหน็ ไดวาการจดั ทาํ งบประมาณในแบบปจ จบุ ันมี
ความสัมพันธกับววิ ัฒนาการการปกครอง ตอมาไดมกี ารนําแบบอยา งมาจดั ทํางบประมาณขน้ึ ในหลาย
ประเทศ สําหรับประเทศไทยการจัดทํางบประมาณน้ัน รัฐบาลไดเริ่มทําขึ้นกอนและตอมาไดขยาย
ขอบเขตไปถงึ องคก ารบรหิ ารสว นทอ งถน่ิ สถานศึกษาและหนว ยงานอน่ื ๆ ท้ังของรัฐบาลและเอกชน
1.2 ความหมายของงบประมาณ
ความหมายของงบประมาณจะแตกตางกันออกไปตามกาลเวลาและลักษณะการให
ความหมายของนักวิชาการแตละดาน ซึ่งมองงบประมาณแตละดานไมเหมือนกัน เชน นักเศรษฐ
ศาสตร มองงบประมาณในลักษณะของการใชท รัพยากรทีม่ ีอยจู ํากัดใหเกิดประโยชนสงู สดุ นักบรหิ าร
จะมองงงบประมาณในลักษณะของกระบวนการหรือการบริหารงบประมาณใหเกิดประสิทธิภาพสูง
สดุ โดยบรรลเุ ปาหมายของแผนงานทว่ี างไว นักการเมอื งจะมองงบประมาณในลักษณะของการมุงให
รฐั สภาใชอ ํานาจควบคมุ การปฏบิ ตั งิ านของรฐั บาล
ความหมายดั้งเดมิ งบประมาณหรือ Budget ในความหมายภาษาองั กฤษแตเ ดมิ หมาย
ถงึ กระเปาหนังสือใบใหญทเ่ี สนนาบดคี ลงั ใชบรรจเุ อกสารตาง ๆ ที่แสดงถงึ ความตอ งการของประเทศ
และทรัพยากรทมี่ ีอยูในการแถลงตอ รฐั สภา ตอมาความหมายของ Budget กค็ อย ๆ เปลยี่ นจากตัว
กระเปาเปน เอกสารตา ง ๆ ทีบ่ รรจใุ นกระเปานน้ั
สรปุ ความหมายของงบประมาณ หมายถึง แผนเบ็ดเสร็จ ซง่ึ แสดงออกในรูปตัวเงนิ
แสดงโครงการดําเนินงานท้ังหมดในระยะหนึ่ง รวมถึงการกะประมาณการบริหารกิจกรรม โครงการ
และคาใชจาย ตลอดจนทรัพยากรที่จําเปนในการสนับสนุน การดําเนินงานใหบรรลุตามแผนนี้ยอม
ประกอบดว ยการทาํ งาน 3 ข้ันตอน คือ (1) การจัดเตรียม (2) การอนุมัตแิ ละ (3) การบรหิ าร
1 ดร.ณรงค สัจพันโรจน. 2538. การจัดทาํ อนุมตั ิและบรหิ ารงบประมาณแผน ดนิ ทฤษฎีและปฏบิ ตั ิ.
บพธิ การพมิ พ : กรงุ เทพฯ
2
1.3 ความสําคัญและประโยชนข องงบประมาณ
งบประมาณมีความสําคัญและเปนประโยชนตอ การบริหาร หนว ยงานสามารถนําเอา
งบประมาณมาใชเปนเครื่องมือในการบริหารหนวยงานใหเจริญกาวหนา ความสําคัญและประโยชน
ของงบประมาณมีดังนี้
1) ใชเ ปน เครือ่ งมือในการบริหารหนว ยงาน ตามแผนงานและกาํ ลังเงนิ ทีม่ ีอยโู ดยให
มีการปฏิบัติงานใหสอดคลองกับแผนงานที่วางไว เพ่ือปองกันการร่ัวไหลและการปฏิบัติงานที่ไมจํา
เปนของหนวยงานลดลง
2) ใหเปนเครื่องมือในการพัฒนาหนวยงาน ถาหนวยงานจัดงบประมาณการใชจ าย
อยางถูกตองและมีประสิทธิภาพ จะสามารถพัฒนาใหเกิดความเจริญกาวหนาแกหนวยงานและสังคม
โดยหนวยงานตองพยายามใชจายและจัดสรรงบประมาณใหเกิดประสิทธิผลไปสูโครงการท่ีจําเปน
เปน โครงการลงทุนเพ่ือกอใหเกิดความกาวหนา ของหนวยงาน
3) เปนเคร่ืองมือในการจัดสรรทรัพยากรท่ีมีอยูจํากัดใหมีประสิทธิภาพ เนื่องจาก
ทรัพยากรหรืองบประมาณของหนว ยงานมจี ํากัด ดงั นนั้ จึงจําเปน ทจี่ ะตอ งใชง บประมาณเปนเครอื่ งมอื
ในการจัดสรรทรัพยากรหรือใชจายเงินใหมีประสิทธิภาพ โดยมีการวางแผนในการใชและจัดสรรเงนิ
งบประมาณไปในแตล ะดา น และมกี ารวางแผนการปฏบิ ตั งิ านในการใชจ ายทรัพยากรนน้ั ๆ ดว ย เพอ่ื ท่ี
จะกอ ใหเ กิดประโยชนส งู สุดในเวลาที่เร็วทสี่ ุด และใชทรพั ยากรนอยท่สี ุด
4) เปนเครื่องมือกระจายทรัพยากร และเงินงบประมาณที่เปนธรรม งบประมาณ
สามารถใชเปน เครอื่ งมอื ในการจดั สรรงบประมาณที่เปน ธรรมไปสจู ุดท่มี ีความจาํ เปนและท่วั ถงึ ท่ีจะทาํ
ใหห นว ยงานนน้ั สามารถดาํ เนนิ ไปไดอ ยา งมีประสทิ ธิภาพ
5) เปน เครือ่ งมือประชาสัมพันธ งานและผลงานของหนว ยงาน เนอ่ื งจากงบประมาณ
เปนท่ีรวมท้ังหมดของแผนงานและงานท่ีจะดําเนินการในแตละปพรอมท้ังผลท่ีจะเกิดขึ้น ดังนั้น
หนวยงานสามารถใชงบประมาณหรือเอกสารงบประมาณท่แี สดงถึงงานตา ง ๆ ท่ที ําเพื่อเผยแพรแ ละ
ประชาสมั พันธใ หป ระชาชนทราบ
1.4 ลกั ษณะของงบประมาณท่ีดี
งบประมาณทด่ี แี ละเปน ประโยชนต อ หนวยงาน ควรจะตองมีลักษณะดงั นี้
1) เปนศูนยรวมของเงินงบประมาณท้ังหมด ปกติการใชจายเงินงบประมาณควรจะ
ใชจ า ยและพจิ ารณาจากศูนย หรอื แหลงรวมเดยี วกันท้งั หมด ท้ังน้เี พ่อื จะไดม กี ารพจิ ารณาเปรียบเทียบ
การใชจ า ยในแตละรายการ หรือทกุ โครงการวารายการใดมคี วามสาํ คญั จาํ เปนมากนอยกวา กนั หากราย
การใดมีความสําคญั และจําเปนมาก กค็ วรไดร ับการจัดสรรงบประมาณรายจา ยมาก ท้ังน้ีเพื่อความยตุ ิ
ธรรมในการจดั สรรเงินงบประมาณทุกโครงการ ควรมีสทิ ธเิ ทา ๆ กันในการเสนอเขา รบั การพิจารณา
3
ในการจดั สรรงบประมาณพรอ มกัน เพอ่ื จะไดมีการประสานงานและโครงการเขา ดวยกัน ปองกันมิให
มีการทํางานหรือโครงการซํ้าซอน อันจะเปนการสิ้นเปลืองงบประมาณ ดังนั้นจึงไมควรแยกการ
พิจารณางบประมาณไวในหลาย ๆ จุด หรือหลายครงั้ ซง่ึ จะกอ ใหเ กิดการพจิ ารณาที่ตางกนั และไม
ยุตธิ รรม
แตอยางไรก็ตาม ในบางโอกาสก็ยังมีความจําเปนที่จะตองแยกตั้งเงินไวตางหากเปน
งบพเิ ศษ นอกเหนอื จากงบประมาณ เชน งบกลาง งบราชการลับ ซง่ึ ถามจี ํานวนไมมากเกนิ ไปก็มกั จะ
ไมเปนภัยท้ังยังชวยใหเกิดความสะดวกบางอยางดวย แตถาการต้ังงบพิเศษมีมากเกินไปจะเกิดผลเสีย
ตอ การบริหารงบประมาณ เพราะจะทําใหเกิดการ คือ โอกาสแยกเงินมาใชจา ยไดง ายขนึ้ และยงั ทําให
การบรหิ ารงบประมาณเปนไปแบบไมม แี ผนและเปา หมายท่ีชัดเจน
2) มลี กั ษณะของการพฒั นาเปนหลกั งบประมาณทีด่ ีควรจะดําเนินการจดั สรรโดยยดึ
หลักการพัฒนาเพ่ือใหเกิดความกาวหนาเปนหลัก ทั้งนี้เน่ืองจากมีงบประมาณจํากัด จึงควรมีการ
พิจารณาจัดสรรงบประมาณตามหลักการพัฒนาท่ีดีวาดานไหนควรมากอนหลัง ตามสถานการณและ
ความจาํ เปน
3) การกําหนดเงินตองสอดคลอ งกบั ปจจยั ในการทาํ งาน การจัดงบประมาณในแผน
งานตอ งมคี วามเหมาะสมใหง านนัน้ ๆ สามารถจัดทํากจิ กรรมไดบ รรลุตามเปาหมายที่ต้งั ไวหรืออีกนยั
หนง่ึ คอื การกําหนดเปาหมายหรอื ผลท่จี ะไดรบั ตอ งสอดคลองกบั งบประมาณและความเปน ไปได
4) มลี กั ษณะทส่ี ามารถตรวจสอบได หรอื เปนเครื่องมอื ที่จะใชตรวจสอบการบริหาร
งานของหนวยงานได การจดั งบประมาณในแผนงานตางควรมีรายละเอยี ดของกจิ กรรมตา ง ๆ อยางพอ
เพยี งและเกิดผลเปนรปู ธรรม
5) มรี ะยะการดาํ เนนิ งานท่ีเหมาะสม ตามปกติงบประมาณทด่ี ีควรมีระยะเวลาเหมาะ
สมตามสถานการณ ไมส นั้ ไมยาวเกนิ ไป โดยทั่วไปจะใชร ะยะเวลา ประมาณ 1 ป การเรมิ่ ตน ใชงบ
ประมาณจะเรม่ิ ในเดือนใด ข้นึ อยูก ับความเหมาะสมของแตละหนวยงาน เชน งบประมาณแผน ดนิ เร่ิม
เดอื นตลุ าคม ถึงเดือนกันยายน ของปตอ ไป งบประมาณเงนิ รายไดของสถานศึกษาใชต ามปก ารศกึ ษา
เปนตน
6) มีลักษณะชว ยใหเ กดิ การประหยัด ในการทํางบประมาณ ควรพยายามใหก ารใช
จายเงินตามโครงการตาง ๆ ไดผลเต็มเม็ดเต็มหนวย โดยพยายามไมใหมีการใชจา ยเกินความจําเปน
ฟมุ เฟอ ย หรือเปนการใชจา ยท่สี ญู เปลา ไมเ กิดประโยชนค ุม คา
7) มลี กั ษณะชดั เจน งบประมาณทีด่ คี วรมคี วามชดั เจน เขา ใจงายเนนถงึ ความสาํ คญั
แตล ะโครงการไดดี ไมคลุมเครอื งายตอการพิจารณาวเิ คราะห และเปนประโยชนตอ ผูนําไปปฏบิ ตั ิดวย
4
8) มีความถูกตองและเช่ือถือได งบประมาณที่ดีจะตองเปนงบประมาณที่มีความ
ถูกตองท้ังในรายละเอียดทั้งในดานตัวเลขและรายละเอียดของโครงการตาง ๆ หากงบประมาณมีขอ
บกพรองในดานความถูกตอง ซ่ึงอาจจะเกิดจากความผิดพลาดหรือความไมรอบคอบก็ตามอาจเกิดผล
เสยี หายขึ้นได และตอไปงบประมาณอาจไมร ับความเชอ่ื ถือ
9) จะตองเปดเผยได งบประมาณท่ีดีจะตองมีลักษณะท่ีสามารถจะเปดเผยแก
สาธารณะ หรือผูเกี่ยวของทราบได ไมถ ือเปน ความลบั เพราะการเปด เผยเปนการแสดงถึงความบรสิ ทุ ธ์ิ
และโปรงใสในการบริหารหนว ยงาน
10) มคี วามยดื หยนุ งบประมาณที่ดคี วรจะยดื หยนุ ไดตามความจําเปน หากจัดวางงบ
ประมาณไวอ ยา งเครงครดั จนขยบั ไมได อาจจะกอ ใหเกดิ ความไมค ลองตวั ในการทํางาน เพราะลักษณะ
ของการทํางบประมาณเปนการวางแผนการทํางานในอนาคต ซ่งึ อาจมปี จ จุบันอ่นื มากระทบทําใหก าร
บริหารงบประมาณผิดพลาด และอยางไรก็ตาม ถามีความยืดหยุนมากก็อาจเกิดปญหาการใชงบ
ประมาณท่ไี มมีประสทิ ธภิ าพ
11) มีความเชื่อถือไดในแงความบริสุทธิ์ งบประมาณท่ีดีตองสามารถตรวจสอบได
เพอื่ ปอ งกนั การทจุ ริต ซงึ่ จะชวยใหเกิดความเช่ือถือได ประหยัด และตรงตามวัตถุประสงค
1.5 ขอ จาํ กดั ของงบประมาณ
เนื่องจากงบประมาณเปนแผนงานแสดงออกถึงความตองการของหนวยงานใน
อนาคตในการใชจา ยเงนิ เพื่อการดําเนนิ งานตาง ๆ และงบประมาณเปน การประมาณการรายรับและราย
จา ย ที่ไดม าและจา ยไปในอนาคต ดงั นนั้ งบประมาณจึงยงั ไมสมบรู ณแ นน อนวา จะเปน ไปตามนั้น การ
ดําเนินงานในเรื่องงบประมาณอาจตองถูกกระทบกระเทือนอยางหลีกเล่ียงไมไดที่จะทําใหการจัดสรร
งบประมาณไมเปนตามที่วางแผนไว การบริหารงานของหนวยงานในเรื่องงบประมาณน้ันมีความ
สําคัญ และเปนตัวการที่มากําหนดการบริหารงบประมาณวาจะประสบผลสําเร็จหรือลมเหลว หากผู
บรหิ ารและองคกรที่เกี่ยวของมคี วามรอบรู เขาใจถึงระบบและกลไกงบประมาณดแี ลว การจดั ทําและ
การบรหิ ารงบประมาณเพอ่ื ไปสูเปาหมาย วตั ถุประสงคทีก่ าํ หนดไวจ ะทําสําเร็จ และเปน ประโยชนตอ
สวนรวม
ในการบริหารงบประมาณ มอี งคกรและบุคลากรทีเ่ ก่ียวขอ งกบั การจัดทาํ งบประมาณ
และการบรหิ ารงบประมาณ องคก รและบคุ ลากรท่เี กย่ี วของมบี ทบาทดงั ตอไปนี้
5
1.6 บทบาทของผบู ริหารที่เก่ยี วของกับงบประมาณ
1 ) ผูบริหารจะตองตระหนัก และเห็นความสําคัญของงบประมาณวาเปนเครื่องมือ
สาํ คญั ทใ่ี ชในการบริหารงบประมาณท่ีมปี ระสิทธิภาพ
2 ) ผูบริหารจะตองจัดองคกรและวางแผนการปฏิบัติงานใหสอดคลองกับงบ
ประมาณทเี่ ปน อยแู ละใหม ีการประสานงานกันในระหวา งหนว ยงานในองคกร โดยเฉพาะหนว ยงานที่
เปน หนวยขอ มลู กลางในการบรหิ ารงบประมาณขององคก ร
3 ) ผบู รหิ ารจะตองจัดบุคลากร ทีร่ บั ผิดชอบเก่ียวกบั งานงบประมาณทต่ี อ เน่ืองและ
มขี อ มลู ในดา นตาง ๆ ไวพ รอม
4 ) ผบู รหิ ารจะตองจดั เครอ่ื งมืออปุ กรณท ี่จาํ เปน ในการบริหารงาน งบประมาณไว
ครบถว น เพ่อื ใหก ารจัดทํางบประมาณเปน ไปดวยความรวดเรว็
1.7 บทบาทของบุคลากรที่เกย่ี วขอ งกบั งบประมาณ
1) ผทู เ่ี กย่ี วขอ งกับงบประมาณตอ งรจู ักเขาใจบทบาทและอํานาจหนาท่ีของตนเองเปน
อยา งดี และมเี หตผุ ล
2 ) ผทู เี่ กยี่ วขอ งกบั งบประมาณ ตอ งจัดระบบบรหิ ารงบประมาณใหเปนไปอยางมีประ
สทิ ธภิ าพและประสิทธผิ ลสงู สุด เพื่อเปน ประโยชนตอ สวนรวม
1.8 บทบาทขององคก รทเ่ี กยี่ วขอ งกับงบประมาณ
1 ) จดั ระบบงานและองคก รใหมสี ายการบังคบั บัญชาในองคกรท่แี นนอนพรอมท้งั
มอบอาํ นาจและความรับผดิ ชอบใหไวเ พ่ือใหงานงบประมาณเปนไปอยา งมปี ระสิทธภิ าพ
2 ) จดั ใหม กี ารประสานงานกับในหนวยงานขององคก ร ในการบรหิ ารงบประมาณ
โดยเฉพาะงานงบประมาณและงานบัญชกี ารเงิน
3 ) จดั ใหม อี งคกรกลางเปนศนู ยร วมขอ มูลงบประมาณขององคก ร เพอื่ ใชประโยชน
ในการวางแผนงาน การบรหิ ารงบประมาณ งานอืน่ ๆ ทีเ่ ก่ียวขอ งใหสอดคลอ งกนั ในดา นขอมูลทใี่ ช
1.9 ประเภทของงบประมาณ ( Types of Budget )
งบประมาณทปี่ ระเทศตา ง ๆ ใชกันอยใู นขณะนี้มมี ากมายหลายประเภท แตท สี่ าํ คญั
ๆ และทร่ี จู กั กนั โดยทั่วไปมีอยูป ระมาณ 5 – 6 ประเภทดว ยกนั ซึ่งแตล ะประเภทจะมลี ักษณะการใช
และการดาํ เนินการตาง ๆ ทแ่ี ตกตางกนั ออกไป และมขี อดแี ละขอเสียแตกตา งกนั ออกไปอีกดว ย แต
ละประเภทจะเหมาะสมกับประเทศใดประเทศหน่งึ นนั้ คงจะตองข้นึ อยูกับปจจัยหลายดานดวยกันไม
วา จะเปนปจ จยั ทางดานบริหาร ความรูความสามารถ ปจ จัยทางดานการเมอื ง กลมุ ผลประโยชน และ
6
ปจ จยั อนื่ ๆ เชน ปจจยั ทางดานสงั คม ฯลฯ ดังน้นั แตละประเทศจึงใชงบประมาณในลกั ษณะแบบรูป
ท่ีไมเหมือนกัน แตจะแตกตางกันออกไปตามสถานการณของแตละประเทศเปนสําคัญ สําหรับ
งบประมาณในแตละรูปแบบน้ันมรี ายละเอยี ดพอสรปุ ๆ ดังตอ ไปนี้ คือ
1) งบประมาณแบบแสดงรายการ (Line Item Budget) งบประมาณแบบนีม้ วี ัตถปุ ระสงคท ี่จะ
ใชเ ปน เครอ่ื งมอื ในการควบคุม มรี ายการตาง ๆ มากมาย และกาํ หนดเอาไวต ายตัวจะพลิกแพลงจา ยเปน
รายการอยา งอน่ื ผดิ จากที่กําหนดไวไ มได และถงึ แมจะจา ยตามรายการทีก่ าํ หนดไวก ต็ าม แตจะจายเกิน
วงเงินท่ีกําหนดไวไมได ถาจะผันแปรหรือจายเกินวงเงินอยางใดอยางหนึ่ง จะตองทําความตกลงกับ
สาํ นกั งบประมาณหรอื กระทรวงการคลัง และหาเงินรายจา ยมาเพิ่มใหพ อจะจา ยเสยี กอน งบประมาณ
แบบนี้มิไดเพงเล็งกิจการ วางแผน วัตถุประสงค และเปาหมายตลอดจนถึงประสิทธิภาพของการ
บริหารงานเทาใดนัก ทําใหขาดการยืดหยุนในการปฏิบัติงานทํางานไมคลองตัวเพราะเมื่อมีเหตุการณ
ผันแปรไปอยางใดอยางหนึ่ง ซึ่งกระทบกระเทือน ไมอาจทํางานใหเปนไปตามรายการที่กําหนดไว
อยา งละเอยี ดตายตวั ได
2) งบประมาณแบบแสดงผลงาน ( Proformance Budget ) เปน งบประมาณที่ใชเปน
เครอ่ื งมอื ในการควบคุมและตรวจสอบการดาํ เนินงาน ใหไ ดผ ลตามความมุงหมายท่ตี ั้งงบประมาณราย
จา ยไวโ ดยมีการตดิ ตามและประเมนิ ผลของโครงการตาง ๆ อยา งใกลช ิด และมกี ารวดั ผลงานใน
ลกั ษณะวดั ประสทิ ธภิ าพในการทํางาน วา งานท่ไี ดแ ตละหนว ยนน้ั จะตองเสยี คาใชจ ายเทา ไร เปน ตน
โดยงบประมาณแบบนีจ้ ะกําหนดงานเปน ลกั ษณะ ดงั นี้
2.1 ลกั ษณะของงานท่ีจะทาํ เนน หนักไปในทศิ ทางท่ีวาจะทํางานอะไรบา นเปนขอสําคญั
2.2 แผนของการดาํ เนินงานตาง ๆ เปนแผนท่แี สดงใหเ หน็ วา ทาํ อยา งไร จงึ จะทาํ ให
กจิ กรรมตาง ๆ แลว เสรจ็ พรอมดวยคุณภาพของงาน
2.3 วตั ถปุ ระสงคของการใชจา ยเงนิ เนน หนักไปในทิศทางทีว่ า จะใชงบประมาณเปน
เคร่ืองมือควบคุมและตรวจสอบการดําเนินงานตามโครงการตาง ๆ ใหลุลวงไปตามเจตนาที่ต้ัง
งบประมาณรายจายเพอ่ื การนนั้ ๆ ไว
3) งบประมาณแบบแสดงแผนงาน (Planning or Programming Budget) มลี กั ษณะดงั น้ี
3.1 เลกิ การควบคุมรายละเอียดทงั้ หมด
3.2 ใหก ระทรวง ทบวง กรม กําหนดแผนงาน
3.3 สาํ นกั งบประมาณจะอนมุ ัตงิ บประมาณรายจายใหแตล ะแผนงานโดยอิสระ
3.4 สาํ นกั งบประมาณจะควบคมุ โดยการตรวจสอบ และประเมินผลของงานแตละแผน
งานวา ไดบรรลุเปา หมายตามแผนงานเพียงใด
งบประมาณแบบนี้ ประเทศไทยกาํ ลังใชอยู โดยเรม่ิ ใชต ัง้ แตปงบประมาณ 2525 เปน ตน มา
มรี ปู แบบตามตารางท่ี 3 โดยมสี าระสาํ คญั ทจี่ ะใหมกี ารใชท รพั ยากรหรืองบประมาณทมี่ อี ยูจ ํากดั ใหม ี
ประสทิ ธภิ าพและประหยัด ซึง่ จะประกอบดว ยกระบวนการดาํ เนนิ การดงั ตอไปน้ี คือ
7
(1) ใหมีการจัดแผนงาน งาน หรือโครงการเปนระบบขึ้นมา โดยจัดเปนโครงสราง
แผนงาน งานหรือโครงการขนึ้ มา
(2) ใหม กี ารระบเุ ปาหมายหรือวัตถุประสงคของแผนงาน งานใหช ดั เจน
(3) ใหแ สดงคา ใชจา ยทงั้ หมดของแผนงาน งานหรือโครงการ
(4) ใหแ สดงถึงผลทไี่ ดร ับจากแผนงาน งานหรอื โครงการเมอ่ื สาํ เรจ็ เสรจ็ เรียบรอ ยลง
(5) ใหมีการวิเคราะหเลือกแผนงาน งานหรือโครงการใดวาจะมีความเหมาะสมที่จะ
ดาํ เนนิ การกอ นหลังกนั อยา งไร
หากดาํ เนนิ การตามกระบวนการขางตน แลว จะทาํ ใหเ กดิ การใชทรพั ยากรงบประมาณทอ่ี ยู
จาํ กดั ไดอยางมีประสิทธภิ าพและประหยัด ท้ังนี้เนอื่ งจาก
(1) มีการกําหนดและเลือกแผนงาน งานหรือโครงการที่เหมาะสมที่สุด และมีการ
กําหนดเปาหมายตาง ๆ ไวดวยวาจะไปแกปญหาดานไหนอยางไร ทําใหมีการใชทรัพยากรหรืองบ
ประมาณไปในทางทดี่ ีท่สี ดุ ท่จี ะใหเ กดิ ประสิทธภิ าพและประหยดั
(2) สามารถที่จะวิเคราะหแผนงาน งานหรือโครงการไดสะดวกเพราะจัดเปนระบบ
ขน้ึ มา ทาํ ใหงา ยตอการตรวจสอบวาแผนงาน งานหรือโครงการใดท่ดี าํ เนินการอยู มคี วามเหมาะสมท่ี
จะดาํ เนินการตอไป หรือควรยกเลิก
(3) ทําใหสามารถมองการใชจายงบประมาณวาไดดําเนินการหนักทางดานใดอยางไร
ควรโยกยา ยหรือสับเปลี่ยนอยางไร เพือ่ ใหส อดคลองกบั ภาวะเศรษฐกิจ สถานการณ และนโยบายของ
รฐั บาลไดรวดเรว็ ขึน้
(4) ทาํ ใหส ว นราชการตา ง ๆ นาํ เงนิ งบประมาณไปใชไ ดค ลองตวั กวา เพราะสาํ นักงบ
ประมาณจะพิจารณาในลกั ษณะผลงานมากกวาการจัดซ้ือ จัดหา
4) งบประมาณแบบแสดงการวางแผนการ กําหนดโครงการ และระบบงบประมาณ
(Planning, Programming and Budgeting System) ระบบน้เี ปนการแสดงตวั เลขคาใชจายระยะยาวของ
โครงการท่ีไดมีการวางแผนไวเรียบรอยแลว บวกกับมีขอมูลที่ถูกตองในการสนับสนุนโครงการน้ัน
สวนประกอบของระบบ PPBS นี้ไมมีอะไรใหมเลยก็วาได เพราะเปนการรวมเอาแนวความคดิ ของ
ระบบงบประมาณแบบแสดงแผนงาน (Program Budgeting) แนวความคิดในการวิเคราะหคา หนว ยสดุ
ทา ยทางเศรษฐศาสตร (Marginal Analysis) และการวเิ คราะหท เี่ กี่ยวกับผลอันถึงจะไดรับคาใชจายใน
การน้ัน ๆ (Cost-Benefit Analysis) หรอื (Cost-Effectionness Analysis) นาํ มารวมกันเขา กบั การ
วเิ คราะหอยา งมีระบบ โดยคาํ นงึ ถึงเวลาหลายปขา งหนา
8
ลกั ษณะอนั เปน สารสําคัญของระบบ PPBS พอทจ่ี ะกลาวได คือ
4.1) มงุ ความสนใจในเรอ่ื งการกําหนดโครงการ (Program) ตามวัตถปุ ระสงคอันเปน พน้ื ฐาน
ของรฐั บาล โครงการอาจจะไดการดาํ เนินงานจากสว นราชการตาง ๆ ซง่ึ ไมไดคาํ นงึ ถงึ ขอบเขตความ
รบั ผิดชอบของแตล ะสว นราชการ
4.2) พจิ ารณาถึงคา ใชจา ยในอนาคต
4.3) พิจารณาถึงคาใชจายทุกชนิด ทั้งคาใชจา ยโดยตรง คาใชจ ายประเภททนุ และทไ่ี มใ ช
ประเภททนุ รวมท้งั คาใชจ ายท่ีเกยี่ วของดว ย
4.4) การวิเคราะหอยางมีระบบ เพ่ือจะหาทางเลือกที่จะดําเนินงาน ลักษณะขอน้ีเปนสาระ
สาํ คัญของระบบ PPBS ซงึ่ เกย่ี วกับเรอ่ื ง
- การแสดงวัตถปุ ระสงคห รือเจตจํานงคของรฐั บาล
- การแสดงทางเลือกดาํ เนนิ การตาง ๆ ทจี่ ะใหบรรลตุ ามวัตถุประสงคอยางชัดเจนและ
อยางเปน ธรรม
- ประมาณคา ใชจ า ยทง้ั หมดทเ่ี กย่ี วของ ของทางเลอื กดําเนนิ การแตละอัน
- ประมาณผลอนั พงึ จะไดร ับจากทางเลอื กดาํ เนินการน้นั ๆ
- การเสนอคาใชจายและผลอันพึงจะไดรับ เพอ่ื เปรยี บเทยี บระหวา งทางเลอื กดําเนิน
การนนั้ ๆ พรอ มดว ยสมมตุ ฐิ าน
สาระสําคัญของระบบ PPBS ไดแก การวิเคราะหอยางมีระเบียบ ซึ่งจะใชประโยชนใน
การเสนองบประมาณของสว นราชการอยางเหมาะสม สวนประกอบของการวิเคราะหไ ดแ กเรอื่ งใหญๆ
5 เร่ือง คอื
(1) วตั ถุประสงคท่กี ําหนดข้ึน จะถูกวางลงในรูป Program Structure ประเภทตาง ๆ
ของ Program ควรจะเปนตัวแทนของวัตถุประสงคของราชการน้ัน สวนประกอบรองลงมาไดแก
Program element ไดแ ก กลมุ กจิ กรรมซึ่งจะสง ผลสาํ เรจ็ ไปสวู ตั ถปุ ระสงคใหญ เทคนิคตา ง ๆ ทใี่ ชใน
การวเิ คราะหเกีย่ วกับเศรษฐกิจของระบบ PPBS (จะกลา วถึงตอไป) ถูกเปล่ียนมาใช System Analysis
(2) ในการวิเคราะหโครงการขั้นสาํ คัญ ไดแก การกาํ หนดทางเลอื กปฏบิ ัติ ทางเลือกน้ี
จะถูกนํามาใชพิจารณาในกิจกรรมแตละอยา ง (Activity) หรอื กลมุ ของกจิ กรรมก็ไดขอเพยี งใหบรรลุ
วัตถปุ ระสงค
(3) คา ใชจ า ยทีน่ ํามาวเิ คราะห ขน้ึ อยกู บั ทางเลือกดาํ เนนิ งานท่ีนํามาพจิ ารณาคาใชจา ยท่ี
แตกตางกันระหวางทางเลือกดําเนินงานจะตองพิจารณาดวย อยางไรก็ตามคาใชจายท่ีใชน้ีจะตองเปน
คา ใชจา ยระยะยาว ไมใ ชแตล ะป
(4) Models ทน่ี าํ มาใชส วนมาก ไดแ ก เร่ือง Operations Research และเทคนคิ ตาง ๆ
ทเ่ี กย่ี วขอ งกับการวิเคราะหม าก
9
(5) เกณฑป ระกอบการพิจารณา ไดแก กฎระเบยี บตา ง ๆ และมาตรฐาน ซ่ึงจะชว ยใน
การใหล าํ ดบั ความสาํ คัญของทางเลือกดาํ เนินงานตา ง ๆ และชว ยในการชง่ั นา้ํ หนกั ระหวา งคาใชจ า ยกบั
ผลอันพึงจะไดรับ
5) งบประมาณแบบฐานศนู ย (ZERO BASE)
งบประมาณแบบฐานศูนย ในลักษณะกวาง ๆ เปนระบบงบประมาณท่ีจะพิจารณา
งบประมาณทุกปอยางละเอียดทุกรายการ โดยไมคํานึงถึงวารายการหรือแผนงานน้ันจะเปนรายการ
หรือแผนงานเดิมหรือไม ถึงแมรายการหรือแผนงานเดิมที่เคยถูกพิจารณาและไดรับงบประมาณ
ในงบประมาณปทแี่ ลวก็จะถกู พิจารณาอกี ครั้ง และอาจเปน ไปไดว า ในปน ี้อาจจะถกู ตดั งบประมาณลง
กไ็ ด เชน แผนงาน แผนงานหนึ่ง ปท ่แี ลว ไดร ับงบประมาณรวม 1,000 ลานบาท เพราะถูกจดั ไววามี
ความจาํ เปน และสาํ คญั ลาํ ดับ 1 พอมาปง บประมาณใหมอ าจจะไดร ับงบประมาณ 500 ลานบาท
ไมถ งึ 1,000 ลา นบาทเดมิ ก็ได ทัง้ นเ้ี พราะเปน แผนงานท่ีจาํ เปน และสาํ คญั สําหรับปทแ่ี ลว แตพ อมาปน้ี
แผนงานนน้ั ๆ อาจจะไมจําเปนหรือสําคัญเปน อนั ดบั ท่ี 1 ตอ ไปก็ได ไมจ ําเปน ตองไดรับงบประมาณ
เทา เดมิ ตอไปกไ็ ด และในทางตรงกันขา มแผนงานอีกแผนงานหน่งึ ปท่แี ลว ถกู จัดอันดบั ความสาํ คัญไว
ท่ี 3 แตพ อมาปนีอ้ าจจะจดั อันดบั ความสําคัญเปนที่ 1 และไดรบั งบประมาณมากกวา เดิมปที่แลว
เพ่ิมขนึ้ อีกรอยเปอรเซน็ ตก ไ็ ด
6) งบประมาณแบบสะสม (Incremental Budget)
การจดั ทาํ งบประมาณในแตล ะปเ ปน ภาระหนกั เนอื่ งจากตองใชข อมลู มากในการพิจารณา
และตอ งเกยี่ วขอ งกับหนวยงานหลายหนวยงานดว ยกนั ดงั นน้ั ตอ งใชเวลามากในการจัดทํางบประมาณ
หากจะตอ งจดั ทาํ งบประมาณใหมท ้ังหมดทกุ ปค งจะทาํ ไดยาก และคงมีขอ บกพรอ งมากดว ย ดังนนั้ เพอื่
ใหทันกับเวลาที่มีอยู และเพื่อใหงบประมาณไดพิจาณณาใหเสร็จทนั และสามารถนาํ งบประมาณมาใช
จา ยได จงึ ไดม กี ารพจิ าณางบประมาณเฉพาะสว นเงนิ งบประมาณท่ีเพิม่ ใหมท ่ยี ังไมไดร บั การพิจารภณา
จากปท แ่ี ลว นน้ั แตเ งนิ งบประมาณในปท่แี ลวที่ไดเ คยพจิ ารณาไปครงั้ หนงึ่ แลว จะไมม กี ารพจิ ารณาอกี
ครง้ั เพยี งแตย กยอดเงินมาต้ังเปนงบประมาณใหมไดเ ลย เพราะถือวา ไดม กี ารพจิ ารณาไปแลวครงั้ หนึ่ง
คงไมม คี วามจาํ เปนท่จี ะตอ งไปพจิ ารณาใหมอ กี ครั้ง
10
บทท่ี 2
ขนั้ ตอนการทํางบประมาณ
การทาํ งบประมาณ ผทู าํ งบประมาณตองเขาใจกระบวนการท่ีเกยี่ วขอ งกับการดาํ เนินงาน
จดั เตรยี มงบประมาณรายรบั การจดั ต้ังงบประมาณรายจาย การอนุมตั แิ ละบรหิ ารงบประมาณ การราย
งานผลการใชจ ายงบประมาณซงึ่ จะเกี่ยวพันกบั ทุกหนว ยงาน กระบวนการดําเนนิ งานในเรอื่ งงบ
ประมาณทง้ั หมดน้ี อาจแบง ออกเปน 3 ขน้ั ตอน คือ
1) การจัดเตรยี มงบประมาณ
2) การอนมุ ัติงบประมาณ
3) การบริหารงบประมาณ
2.1 การจัดเตรยี มงบประมาณ
หมายถงึ การจัดเตรียมงบประมาณท้ัง 2 ดา น คือ วงเงนิ งบประมาณรายรบั และวงเงนิ
งบประมาณรายจา ยในข้นั ตอนการจัดเตรยี มงบประมาณยงั สามารถแบง ขัน้ ตอนออกไดด ังนี้
1) ประมาณการรายรับและประมาณการรายจาย ในการจัดทํางบประมาณประจําป
จะตอ งมีการประมาณการรายรบั ไวว าจะสามารถจัดหารายรบั เพอ่ื ใชเปน งบประมาณรายจายเปน จาํ นวน
เงนิ เทา ใด ซง่ึ การกาํ หนดรายรบั รายจา ย จะตองเปน ไปอยา งเหมาะสมและสมดลุ ย
2) กําหนดแนวนโยบายงบประมาณ คณะผูบริหารหนวยงานตองกําหนดแนวนโยบาย
งบประมาณ โดยพิจารณาถึงความสอดคลองที่จะมีตอนโยบายของหนวยงานและผลกระทบที่จะเกิด
ขน้ึ จากงบประมาณท่ีมตี อสังคมและดา นอ่ืนดวย
3) กําหนดวงเงินของแตละหนวยงาน เมื่อไดรับนโยบายงบประมาณแลวจะตองมีการ
พจิ ารณา กาํ หนดวงเงนิ และจัดสรรวงเงนิ ตามแนวนโยบายงบประมาณ
4) หนว ยงานจัดทําคาํ ขอต้งั งบประมาณ เมื่อหนว ยงานไดรบั ทราบวงเงินงบประมาณของ
ตวั เองแลว ตอ งจดั ทําคาํ ขอตัง้ งบประมาณรายจา ยประจาํ ป โดยยดึ แนวนโยบายงบประมาณท่ไี ดกําหนด
ไวแลว
5) คณะกรรมการบริหารงบประมาณและการเงิน พิจารณา รายละเอียดงบประมาณท่ี
หนว ยงานตา ง ๆ ทําคาํ ขอตัง้ งบประมาณรายจายขน้ึ มา โดยพิจารณาดา นความเหมาะสม ความสอด
คลอ งตอ แผนพัฒนาเศรษฐกิจฯ นโยบายงบประมาณ ความพรอ มของหนวยงานทจี่ ะปฏบิ ตั ิงาน อาจมี
การปรับลดงบประมาณไดตามความเหมาะสม และแกไขปรับปรุงคําของบประมาณทําเปนเอกสาร
งบประมาณเสนอตอ คณะกรรมการพจิ ารณางบประมาณ
11
6) คณะกรรมการพิจารณางบประมาณ พิจารณารางงบประมาณรายจาย โดยพิจารณา
รายละเอยี ดแผนงาน งาน และโครงการตาง ๆ วาเหมาะสมเพียงใด สมควรอนมุ ัติหรอื ไม
2.2 การอนุมตั ิงบประมาณ
หมายถึง การพิจารณางบประมาณที่หนวยงานเสนอขึ้นมาโดยผูมีอํานาจในการอนุมัติ
งบประมาณ มีอํานาจท่ีจะวิเคราะหตัดและแกไขเปล่ียนแปลงงบประมาณได แตตองอยภู ายในวงเงนิ
งบประมาณท่ีเสนอมา
2.3 การบริหารงบประมาณ
หมายถงึ การควบคมุ การใชจ ายงบประมาณใหเปนไปตามแผนงาน งาน และโครงการที่ได
รับอนุมัติงบประมาณ เพ่ือปองกันการรั่วไหล โดยการควบคุมการเบิกจายเงิน การตรวจสอบ
ตามระเบยี บทห่ี นว ยงานกาํ หนด ซ่งึ มีรายละเอยี ดตามขั้นตอนดังน้ี
1) การทําแผนปฏิบัติการ เมื่อหนวยงานไดรับอนุมัติงบประมาณแลวใหทําแผนปฏิบัติ
การโดยกําหนดกิจกรรมที่จะทําและจํานวนเงินที่จะใชในชวงเวลาตาง ๆ ใหเหมาะสมกับกําลังเงินท่ี
ประมาณการจะไดรับ
2) ดําเนินการใชงบประมาณตามแผนปฏิบัติการ โดยการขออนุมัติเงินตามระเบียบของ
หนวยงาน
3) การตรวจสอบ เมื่อมีการเบิกจายเงินไปแลว ตองมีการตรวจสอบวา ไดใ ชจ า ยเงินไป
ตามจริงที่เบกิ ไปหรอื ไม การตรวจสอบจงึ เปนวธิ ีการสาํ คญั ทจ่ี ะควบคุมการบรหิ ารดา นการเงนิ เปนไป
ตามแผนปฏิบัติการไมร ่ัวไหล และใหป ฏิบัตใิ หถ ูกตอ งตามระเบียบทางการเงนิ
4) การรายงาน เปน วิธกี ารหน่ึงในการตรวจสอบและประเมนิ ผล ใหมีการรายงานผลงาน
ทไ่ี ดป ฏบิ ตั ไิ ปแลว เปน ระยะ ๆ เพอื่ สามารถทบทวนผลการปฏบิ ตั ิงานตามแผนปฏิบัติการทกี่ ําหนดไว
วา มคี วามคบื หนาไปประการใดและจะตอ งใชเ ปน ผลในการตั้งงบประมาณในปตอ ไปดวย
12
บทที่ 3
การเตรียมงบประมาณรายรับ
3.1 การกําหนดงบประมาณรายรับ
ในการจดั ทาํ งบประมาณประจาํ ป จะตอ งมกี ารกําหนดรายรบั กอนวาจะหาไดจากทางใด
มากนอ ยเพยี งใด กอ นทจี่ ะไปกําหนดวา จะใชจา ยในดานตาง ๆ อยา งไร ตามปกติการจดั ทํางบประมาณ
จะตอ งมกี ารกาํ หนดวงเงินข้ึนมา 2 วงเงิน คือ งบประมาณการรายรบั และงบประมาณรายจา ย โดยตอ ง
พจิ ารณาเงินทั้ง 2 ดาน น้ีใหส มดลุ ยก นั การประมาณการรายรับเปน สง่ิ สําคญั และมอี ิทธพิ ลตอ การ
พฒั นาของหนวยงานเปนอยางยง่ิ ดังนัน้ จึงควรมีการกําหนดงบประมาณรายรับใหล ะเอยี ดรอบคอบ
การประมาณการรายรับนัน้ หนวยงานทร่ี บั ผดิ ชอบ จะประมาณการโดยใชสถติ แิ นวโนม
ประมาณการการรายรับของปท ่ีลวงมาเปน ฐานในการคาํ นวณ ในขณะท่หี นวยงานอืน่ ๆ ทม่ี รี ายไดและ
มีหนาท่ีจัดเก็บรายได จะตองแจงประมาณการรายรับของตนเองเขามาดวยเพื่อที่จะไดนํามาพิจารณา
เปรียบเทียบกันกับรายการที่ไดประมาณการไวแลววามีความแตกตางกันอยางไร ถาหากมีขอ แตกตา ง
กนั มาก จะตอ งมกี ารปรึกษาหารอื หาขอ ยุติในตวั เลขประมาณการรายรับนัน้ ๆ เพอ่ื ทีจ่ ะสรุปออกมา
เปนประมาณการรายรบั ทงั้ หมดตอ ไป
3.2 ขอควรคํานึงเก่ียวกับรับการประมาณการรายรบั
การประมาณการรายรับใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ และกอใหเกิดประโยชนสูงสุด
ควรคํานงึ ถงึ ดงั นี้
1) หนวยงานท่ีจะทําหนาท่ี กําหนดงบประมาณน้ันตอ งเปน หนวยงานท่ีทําหนาทีเ่ ปน
ศูนยกลางเกี่ยวกับงบประมาณ ในการประมาณการรายรับตองทํารวมกับหนวยงานท่ีมีรายไดและ
จดั เก็บเงิน
2) ควรมีการกําหนดงบประมาณรายรับอยางละเอียดรอบคอบ เหมาะสมและถูกตอง
มากท่ีสุด ครอบคลุมทุกดานตามระเบียบวาดวยการบริหารงบประมาณและการจัดการเงินรายไดของ
หนวยงานนั้น
3) ควรมีการจําแนกประเภทรายไดใหเหมาะสมเพื่อความสะดวกในการประมาณการ
เพราะรายไดแตละประเภทไมเหมือนกันและมีวิธีการประมาณการรายไดตางกัน การจําแนกประเภท
รายไดใ หเ หมาะสม จงึ เปนส่ิงสาํ คญั ในอันท่ีจะชวยใหก ารประมาณการรายได ถกู ตองแนน อนยง่ิ ขึ้น
4) ควรคาํ นงึ ถึงสาเหตทุ ่ีมีผลกระทบตอ รายได ทที่ าํ ใหการจัดเกบ็ รายไดไ มเปนไปตาม
ประมาณการ ผูประมาณการรายไดต อ งคิดประมาณการเพ่อื เหตุทท่ี ําใหเก็บเงินไมไดต ามเปา ดวย
13
5) ควรรวบรวมสถิตติ าง ๆทีเ่ กย่ี วขอ งกับการจดั เก็บรายไดไ ว เพราะสถติ ติ า ง ๆ เปน
เครอ่ื งมอื สาํ คญั และมปี ระโยชนอยา งมากในการประมาณการรายไดใหใ กลเคยี งกับความจรงิ
6) ควรมีวิธีการกําหนดรายรับใหเหมาะสม การประมาณการรายรับงบประมาณมีวิธี
การหลายวธิ ี ซ่งึ พอสรุปได 3 รูปแบบ คือ
(1) วิธีการประมาณการโดยตรง เปนวิธีการศึกษาถึงแหลงรายไดตาง ๆ อยาง
ละเอยี ดและหาตวั กําหนดท่มี าของรายได และศกึ ษาความสมั พันธร ะหวา งตัวกาํ หนด และตวั แปรตา ง ๆ
จนครบทกุ ตัว แลว จงึ นํามาคํานวณประมาณการรายไดท ัง้ หมด
(2) วธิ หี าคา เฉลี่ย เปนการประมาณการ โดยหาคาเฉลีย่ การเพ่มิ หรอื ลดของรายรับ
จากแหลง ตา ง ๆ นํามาเฉล่ียกนั ซง่ึ อาจจะใชเวลาเฉลีย่ กป่ี กไ็ ดตามที่เหน็ เหมาะสม
(3) หารายรับจริงของปทีผานมา เปนวิธีการนํารายรับจริงของปที่ผานมานํามา
คาํ นวณประมาณการรายรับ ในปจจุบันซึ่งเปนวิธีที่งา ยทสี่ ดุ ไมต องใชระบบเทคนคิ กา วหนาอะไร
14
บทที่ 4
การจดั เตรยี มงบประมาณรายจาย
4.1 ระยะเวลาการจดั ทํางบประมาณรายจา ย
การจดั ทาํ งบประมาณรายจายจะเริ่มขน้ึ ได 2 ระยะดวยกนั คอื
1 ) การจัดทํางบประมาณรายจาย สามารถดําเนินการไดพรอมกับการจัดทํา
งบประมาณรายรบั โดยหนว ยงานตาง ๆ ดําเนนิ การทํางบประมาณรายจา ยของตัวเองสงมาใหห นว ย
งานทจี่ ดั ทํางบประมาณ โดยไมตอ งรอเพดานวงเงนิ งบประมาณรายรบั
2) การจดั ทาํ งบประมาณรายจา ยเมอื่ ไดป ระมาณการรายรับแลว และทราบวงเงินของ
หนว ยงานตา ง ๆ วาไดร ับวงเงนิ เทา ไรและใหจัดทาํ รายละเอยี ดงบประมาณรายจา ยภายในวงเงินท่ีไดรับ
4.2 ขอ ควรคาํ นงึ ในการทํางบประมาณรายจาย
1) จัดทําคําขอตั้งงบประมาณรายจายใหใกลเคยี งกบั รายจา ยทน่ี า จะเปนจรงิ มากท่ีสดุ
การจัดทํางบประมาณรายจายที่สูงเกินกวาความปนจริงจํานวนมากเปนส่ิงท่ีไมสมควร เนื่องจาก
งบประมาณรายรับมีอยูอยางจํากัด ทําใหหนวยงานอื่นท่ีมีความพรอมและความสามารถหมดโอกาส
ที่จะนําเงินจํานวนน้ันไปใชจายใหเกิดประโยชน การทํางบประมาณรายจายที่เกินความจริงหรือไม
เพียงพอเปนเหตุทําใหตองมีการขอโอนเงิน หรือแปรเงินเปล่ียนแปลงงบประมาณรายจาย ทําให
เพมิ่ ภาระยงุ ยากเสียเวลา และแสดงถงึ การทํางานทไ่ี มม ีประสิทธภิ าพ
2) การกําหนดเกณฑแนวทางการจัดสรรงบประมาณ ตอ งมกี ารพิจารณาใหล ะเอยี ด
รอบคอบ ควรคํานึงถึงสภาพพ้ืนฐานของหนวยงานและความเหมาะสม สอดคลองกับนโยบาย
งบประมาณ ดงั นนั้ หนวยงานหรอื องคก รทมี่ ีหนา ที่กําหนดเกณฑในการจดั สรรงบประมาณตองมคี วาม
รอบคอบและหาขอยตุ ิใหไ ดว าจะใชเ กณฑใ นการจัดสรรงบประมาณอยา งไร จงึ จะทําใหเกิดประโยชน
สูงสุด
3) สภาพของโครงสรางแผนงาน ท่ีใชตองสนองตอนโยบายและภารกิจของ
หนว ยงานและตอ งตอบสนองตอ แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ เมอ่ื แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และ
สงั คมแหง ชาตเิ ปล่ียนไป โครงสรางของแผนงานตองมีการปรับตามใหส อดคลอ งกันดวย หนวยงานท่ี
ทาํ งบประมาณรายจา ยตองเขาใจสภาพโครงสรา งของแผนงาน ปญหาทีเ่ กิดขนึ้ ท่พี บอยเู สมอ คือ
(1) หนวยงานขาดความเขาใจความหมายขององคประกอบในโครงสราง
แผนงาน เชน คาํ วา วตั ถุประสงค เปาหมาย แผนงาน งาน โครงการ กจิ กรรม ฯลฯ ซ่ึงมผี ลทําใหการจัด
โครงสรา งแผนงานในแตละระดบั สับสน
15
(2) ไมไ ดมีการทบทวน วเิ คราะห วัตถปุ ระสงค เปาหมายของกจิ กรรมตาง ๆ
อยา งจรงิ จงั และไมไดมกี ารทบทวนวากิจกรรมใดทส่ี มควรชะลอ หรือยบุ เลกิ เพอ่ื ใหมีทรัพยากรทจ่ี ะ
นาํ ไปใชส าํ หรับงาน/โครงการใหม ๆ ทีค่ ุมคากวา
(3) ไมม กี ารกาํ หนดตัวช้ีวดั ความสาํ เรจ็ ของแผนงาน / งาน / โครงการ
(4) ไมมีการกําหนดขอบเขตวัตถุประสงคในแตละระดับของโครงสราง
แผนงานอยา งชดั เจน เชน วตั ถุประสงคใ นระดบั งานควรมีขอบเขตกวา งขวางเพยี งใด หรอื วัตถุประสงค
ในระดับแผนงาน มขี อบเขตอยางไร และแตกตางกันอยางไร
(5) ไมมีการจัดลําดับความสาํ คัญของ งาน/โครงการ ภายใตแผนงานทําให
ไมสามารถใชโครงสรางแผนงานเปนเคร่ืองมือในการจัดสรรงบประมาณที่มีอยูอยางจํากัดอยางมี
ประสิทธภิ าพไดเ ทาท่ีควร
(6) หนวยงานยังไมไดนําโครงสรางแผนงานไปใชเปนเคร่ืองมือในการ
ตดั สนิ ใจในกระบวนการงบประมาณอยางแทจรงิ
(7) บางหนวยงานกําหนดแผนงานไมต รงกบั แผนงานทีป่ รากฏในโครงสรา ง
แผนงานท่ีสาํ นกั งบประมาณกําหนด
16
บทที่ 5
ปญ หาในการบรหิ ารและจัดทาํ งบประมาณ
การจดั ทาํ งบประมาณ นน้ั ตอ งเกีย่ วขอ งกับคนจํานวนมาก รวมทัง้ จะตอ งบรหิ ารและ
จัดสรรใหเกิดประโยชนสูงสุด แตละหนวยงานจะมีความแตกตางกันท้ังในดานการดําเนินงาน
บุคลากร วฒั นธรรมองคก ร ฯลฯ ดงั น้นั ในการทาํ งบประมาณจึงประสบปญ หาท่ีแตกตางกันออกไป
ซง่ึ พอจะสรุปไดดงั น้ี
1. ปญ หาดา นระบบงบประมาณ
2. ปญ หาดา นองคกรประมาณ
3. ปญ หาดา นเจา หนาทีง่ บประมาณ
5.1 ปญหาดานระบบงบประมาณ
1) หนว ยงานขาดการวางแผนระยะยาวในชว งระยะเวลา 5 ป ตอ ครงั้ ถงึ แมจ ะมแี ผน
พฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติแลว แตก็เปน การทําแผนพัฒนาในภาพกวาง หนวยงานจึงควรมวี าง
แผนระยะยาวของตนเอง
2) หนว ยงานตา ง ๆ ทาํ คาํ ของบประมาณของตนเองโดยไมม กี ารพจิ ารณากล่นั กรอง
ขนั้ ตอนวา สอดคลองกบั นโยบายและแผนงานทไ่ี ดกําหนดไวห รอื ไม ทําใหการบริหารงบประมาณ
ขาดประสทิ ธิภาพ
3) ขาดความเช่ือมโยงระหวา งโครงสรางแผนงาน นโยบาย และแผนปฏิบตั ิการทําให
การจดั ระบบงานในทุกระดับมคี วามขัดแยง กนั
4) โครงสรางแผนงานทีใ่ ชขาดความสมบูรณในตัวเอง ขาดการลําดับความสาํ คญั ของ
งาน มคี วามซํา้ ซอนของงานและกอใหเกิดความสบั สนและส้ินเปลอื งงบประมาณเปนอยา งมาก
5) ปญหาความซํ้าซอนของงานและโครงการซ่ึงมีสาเหตุมาจากการขยายขอบเขตการ
ดาํ เนนิ งานของหนว ยงานเกินกวาทกี่ ําหนดในอาํ นาจหนา ที่ ขาดการพิจารณาขอบเขตของงานวาควรจะ
ลดหรอื ยบุ เลกิ งานไปเมือ่ ไมม คี วามจาํ เปน ในงานนนั้ ตอไปแลว
6) ขาดขอ มูลพ้ืนฐานในการทาํ งบประมาณ การทํางบประมาณใหเกิดประโยชนสงู สุด
ตอ งอาศัยขอ มูลทส่ี มบรู ณทุกดาน เชน ระเบียบการเงินตาง ๆ เกณฑมาตรฐานครภุ ัณฑร ะเบียบการ
จา ยเงนิ คา ตอบแทนการไปราชการ ขอมูลจํานวนนกั ศึกษา แผนการเรยี น ฯลฯ
7) หนว ยงานตั้งงบประมาณรายจายโดยขาดแนวทาง ทิศทางทีถ่ กู ตองและขาดการจดั
ลาํ ดบั ความสําคัญของงบประมาณรายจา ยมผี ลทาํ ใหง บประมาณสงู เกินความจําเปน
17
8) คณะกรรมการพิจารณารายละเอยี ดงบประมาณ ขาดประสบการณความรดู านการ
เงนิ งบประมาณ และความรรู อบตัวเก่ียวกบั การทํางานของหนวยงาน เพอ่ื จะไดรทู นั การจดั การงบ
ประมาณของหนว ยตาง ๆ และสามารถพจิ ารณาไดอ ยางรอบคอบขน้ึ อยกู ับฐานของความเปน จรงิ
9) ปญ หาดา นการจัดซื้อจดั จา ง และการวางฎกี าเบกิ จายเงนิ ท่มี รี ะเบียบขอบังคบั ทต่ี อง
ปฏบิ ตั ติ ามมากมาย หนวยงานตองเสยี เวลาในการปฏิบตั ิตามระเบียบข้ันตอนจนบางครง้ั ไมส ามารถ
ดาํ เนินการซอื้ ไดท ันเวลา
10) ปญ หาอนื่ ๆ เชน พสั ดุ ครภุ ณั ฑท ่ีจดั ซือ้ ตามระเบียบหลายครัง้ จะมคี ณุ ภาพตํ่าและ
ไมส ามารถใชงานได ซ่ึงถา ไมท ําตามระเบียบอาจจะถกู ต้งั กรรมการสอบสวนความผิดได
5.2 ปญหาดานองคก รงบประมาณ
1) รูปแบบขององคกรไมสอดคลองกับระบบงบประมาณท่ีใชอยูองคกรงบประมาณ
โดยทวั่ ไปอยใู นรูปแบบเกาไมไ ดจดั ในลักษณะแผนงาน ทําใหง านบางดานขาดหายไป
2) ศกั ยภาพขององคก รขาดความพรอ มในหลายดาน เชน ความพรอมของเจา หนาที่
ปฏิบัติงานทั้งดานปริมาณและคุณภาพขาดความพรอมเคร่ืองมือเครื่องใชท่ีทันสมัยอยางพอเพียง
องคก รขาดความสามารถในการปรับตัวใหสอดคลองกบั เหตุการณท่ีมีผลตอ การจัดการงบประมาณ
3) ขาดการจัดองคก รตามทฤษฎีองคก รและการบริหารทีด่ ี ซ่งึ การบริหารทีด่ นี ั้นจะตอ ง
คาํ นงึ ถึงหลักการบริหารและหลักขององคกร ไดแ ก การวางแผน การจดั องคกร การจัดบุคลากร
การกาํ กบั ดูแล การประสานงาน การรายงาน และการจดั งบประมาณใหมปี ระสิทธิภาพ
4) การจดั องคก รงบประมาณยังใหความสาํ คญั ไมเทา เทียมกนั ในแตละดา น
5.3 ปญหาดานเจาหนาที่งบประมาณ
1) เจา หนาทง่ี บประมาณ ตองมวี ิจารณญาณทดี ีมคี วามรรู อบตัวดา นตาง ๆ เพอื่ ใช
ประกอบการพิจารณาใหมีประสิทธิภาพดีท่ีสุดตองเปดกวางรับฟงความคิดเห็นทุกฝายเพ่ือนํามาเปน
ขอ มูลในการจดั การงบประมาณ
2) เจาหนาท่ีงบประมาณขาดประสบการณและคุณสมบัติไมตรงกับงานท่ีทําควรมีการ
ฝก อบรมเจาหนา ที่งบประมาณเพื่อใหมีศกั ยภาพสูงขึ้น สามารถทาํ งบประมาณไดอ ยา งมีประสิทธภิ าพ
3) เจา หนาทีง่ บประมาณมนี อ ยไมพ ียงพอ
18
5.4 ขอเสนอแนะดานงบประมาณ
เพอ่ื ใหง านงบประมาณดาํ เนินไปอยางสมบูรณต ามเปา หมายทีว่ างไว ควรมกี ารเตรียมการ
ดงั นี้
1) ควรจดั ใหม กี ารวางแผนทางการเงนิ ในระยะยาวขึน้ อาจเปน 5 ป หรอื เทากับแผน
พฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมก็ได เพอ่ื เปนแนวทางหลักในการวางแผนทางการเงนิ ในระยะสั้นใหมแี นว
ทางไปในทางเดยี วกนั
2) งบประมาณที่หนวยงานเสนอมาตองผานการกลั่นกรองจากหนวยงานข้ันตนมากอน
เปน อยางดี
3) ควรจดั ใหม กี ารเชอื่ มโยงระหวา งแผนงานตา ง ๆ เพ่อื ปองกนั ไมใหเ กิดความขัดแยงกนั
4) ควรมกี ารทบทวน และจัดทําโครงสรางแผนงานใหส มบูรณอยเู สมอ เพื่อขจัดความ
ซาํ้ ซอนของงานตาง ๆ ท่ีมีอยูในโครงสรางแผนงาน และมกี ารจดั เรียงลําดับความสําคัญข้นึ ใหมตาม
สถานกรณป จจุบนั และในอนาคตท่ีมกี ารเปล่ียนแปลงอยเู สมอ
5) ควรมีการพิจารณาลดหรือยุบเลิกงานท่ีไมมีความจําเปนหรือไมเหมาะสมกับ
สถานการณ เพือ่ จะไดใ ชงบประมาณไปในทางทเ่ี ปนประโยชนด านอนื่
6) ควรมกี ารตั้งศนู ยข อ มลู ท่สี มบรู ณข ึน้ เพ่ือใหมีการรวบรวมขอ มูลทกุ ดาน ท่ีจะนํามา
ใชใ นการจัดเตรยี มทํางบประมาณ
7) ควรมกี ารปรบั ปรุง ทบทวน แกไข ระเบียบ และขอ บังคบั ตา ง ๆ ท่ีลา สมัยใหท นั สมัย
มปี ระสทิ ธิภาพ และเอ้ือตอ การทํางบประมาณ
8) ควรมกี ารลดข้ันตอนการปฏิบัติบางอยางที่ไมจ ําเปนลงเหลือไวเ ฉพาะข้นั ตอนที่จาํ เปน
เพอ่ื ประหยัดเวลาการทํางาน
9) ควรปรับปรุงรูปแบบองคกรงบประมาณใหสอดคลองกับระบบประมาณที่ใชอยูเพื่อ
ประหยัดเวลาการทาํ งาน
10) ควรจดั เจา หนา ทีง่ บประมาณ ลงปฏิบตั งิ านใหตรงกบั ความรคู วามสามารถและมกี าร
พฒั นาใหม วี จิ ารณญาณที่ดมี คี วามรอบรใู นดานตา ง ๆ ท่จี ะนํามาใชประกอบการจดั ทาํ งบประมาณ
การวเิ คราะหง บประมาณ ท้งั ทางตรงและทางออม
11) คณะกรรมการผพู จิ ารณางบประมาณควรเปนผทู ่มี ีวิจารณญาณทด่ี ี มที ศั นเปดกวา ง
ยินดีรับฟงขอมูลและความคิดเห็นตาง ๆ เพ่ือสรางมนุษยสัมพันธและความเขาใจอันดีมีวิสัยทัศน
พจิ ารณางบประมาณในลักษณะเปดกวา ง เปน กลางโดยคาํ นึงถงึ ความจาํ เปนดา นตา ง ๆ ใหส อดคลอง
กนั อยา มงุ แตป ระเดน็ เพียงเพ่ือจะตัดงบประมาณเพียงอยางเดยี ว หรือมองในรายละเอียดมากจนเกินไป
19
บทที่ 6
การจําแนกประเภทรายจาย2
ประเภทรายจา ยของสวนราชการและรฐั วสิ าหกจิ จาํ แนกออกเปน 7 หมวด ดงั นี้
(1) หมวดเงนิ เดอื นและคาจางประจํา
(2) หมวดคา จางชั่วคราว
(3) หมวดคาตอบแทนใชสอย และวัสดุ
(4) หมวดคา สาธารณปู โภค
(5) หมวดคา ครุภัณฑ ทีด่ ิน และสง่ิ กอสรา ง
(6) หมวดเงนิ อดุ หนนุ
(7) หมวดรายจายอนื่
6.1 รายจายหมวดเงินเดอื นและคา จา งประจาํ
“เงนิ เดอื น” หมายความวา เงินท่ีจายใหแ กข า ราชการทุกประเภทเปนรายเดือนโดยมี
อตั รากาํ หนดไวแ นนอนในบญั ชถี อื จายเงินเดือนประจาํ ทกี่ รมบญั ชีกลาง ไดตรวจสอบยืนยนั วา ถกู ตอง
แลว และรวมตลอดถึงเงนิ ทกี่ ระทรวงการคลงั กาํ หนดใหจา ยในลกั ษณะเงนิ เดอื นและเงนิ เพิม่ อ่ืน ๆ ที่
จา ยควบกับเงินเดอื น เชน
1) เงนิ ประจาํ ตาํ แหนง และเงินเพม่ิ ของประธานรฐั สภา ประธานวุฒสิ ภา และประธาน
สภาผแู ทนราษฎร
2) เงนิ ประจาํ ตําแหนงและเงินเพม่ิ ของรองประธานวฒุ ิสภา รองประธานสภาผแู ทน
ราษฎร และผูน ําฝายคา นในสภาผูแทนราษฎร
3) เงนิ ประจาํ ตาํ แหนงและเงินเพม่ิ ของสมาชกิ วุฒิสภา และสมาชกิ สภาผูแทนราษฎร
4) เงินประจําตําแหนงและเงินเพ่ิมของประธานตุลาการรัฐธรรมนูญแและตุลาการ
รัฐธรรมนญู
5) เงนิ ประจาํ ตําแหนงของขา ราชการ
6) เงนิ เพ่ิมสาํ หรับตําแหนง ขา ราชการการเมอื ง
7) เงนิ ประจาํ ตาํ แหนงขององคม นตรแี ละรัฐบรุ ุษ
8) เงนิ เพม่ิ คา วชิ า (พ.ค.ว.)
9) เงนิ เพิม่ พิเศษคาภาษามลายู (พ.ภ.ม.)
10) เงินเพ่ิมพิเศษสําหรับผูซ่ึงดํารงตําแหนงครูชางอาชีวศึกษาตามโครงการเงินกูเพ่ือ
พฒั นาอาชวี ศกึ ษา (พ.ค.ช.)
20
11) เงินเพม่ิ พิเศษสาํ หรับการสรู บ (พ.ส.ร.)
12) เงนิ เพมิ่ ประจําตําแหนงทตี่ อ งฝา อันตรายเปน ปกติ
13) เงนิ เพ่ิมพิเศษผทู ําหนาทีป่ กครองโรงเรยี นตาํ รวจ (พ.ร.ต.)
14) เงนิ เพมิ่ พเิ ศษสาํ หรับขาราชการซ่งึ มตี าํ แหนงหนา ทป่ี ระจําอยูในตางประเทศ (พ.ข.ต.)
15) เงินเบ้ียกันดาร
“คา จา งประจํา” หมายความวา เงนิ ทจ่ี า ยเปน คา จางใหแ กล ูกจา งประจําของสวนราชการ
โดยมีอัตรากําหนดไวแนนอนในบัญชีถือจายคาจางประจําท่ีกรมบัญชีกลาง ไดตรวจสอบยืนยันวา
ถกู ตอ งแลว และรวมตลอดถงึ เงินที่กระทรวงการคลงั กําหนดใหจ า ยในลกั ษณะคา จา งประจาํ และเงิน
เพมิ่ อ่นื ๆ ทจ่ี า ยควบกบั คาจางประจํา เชน
1. เงินเพ่ิมพเิ ศษสําหรับการสรู บ (พ.ส.ร.)
2. เงินเบ้ียกันดาร
6.2 รายจา ยหมวดคาจางชว่ั คราว
“คา จา งชวั่ คราว” หมายความวา เงินท่จี ายเปนคา จา งใหแ กลูกจางชวั่ คราวของสวนราชการ
6.3 รายจายหมวดคาตอบแทนใชส อย และวสั ดุ
“คา ตอบแทน” หมายความวา เงินทจ่ี ายตอบแทนใหแกผ ปู ฏบิ ตั ิงานใหท างราชการ เชน
1. เงนิ คาเชาบานขาราชการ
2. เงนิ ตอบแทนตาํ แหนง และเงินอ่ืน ๆ ใหแกกาํ นัน ผูใ หญบา น แพทยประจาํ ตําบล
สารวตั รกาํ นัน ผชู วยผใู หญบ า นฝา ยรักษาความสงบ ผชู ว ยผูใหญบานฝายปกครอง อาทิ เงนิ ชวยเหลอื
เกยี่ วกบั การศกึ ษาของบตุ ร เงนิ ชวยเหลือในการทาํ ศพ
3. คา ตอบแทนกํานัน ผใู หญบ าน และสมาชกิ อาสารกั ษาดนิ แดนทป่ี ฏิบัติงานเกย่ี วกบั
การเลอื กต้งั
4. คา ตอบแทนกรรมการตรวจคะแนน กรรมการสํารอง และเสมยี นคะแนนในการเลอื ก
ตงั้
5. คาตอบแทนคณะกรรมการตรวจการจางและควบคุมงานกอสรางที่มีคําสั่งแตงต้ังจาก
ทางราชการ
6. คา ตอบแทนผูป ฏบิ ตั งิ านดานการรกั ษาความเจ็บปวยนอกเวลาราชการ และในวันหยดุ
ราชการ
7. เงนิ รางวลั กํานัน ผใู หญบ าน แพทยประจําตําบล สารวตั รกาํ นนั และผูชว ยผใู หญบ าน
21
8. เงนิ ประจาํ ตําแหนงผบู รหิ ารในมหาวทิ ยาลัย
9. เงนิ สมนาคุณวทิ ยากรในการฝก อบรมของสว นราชการ
10. เงนิ สมนาคุณกรรมการสอบสวนวินยั ขา ราชการ
11. เงนิ สมนาคุณสาขาวิชาทข่ี าดแคลนในสถาบนั อดุ มศึกษาของรฐั
12. เงินคาฝาอันตรายเปนคร้งั คราว
13. เงนิ คาทพี่ กั ผเู ช่ยี วชาญชาวตางประเทศ
14. เงนิ พเิ ศษทจี่ ายใหแ กล กู จา งของสํานกั ราชการในตางประเทศตามประเพณีทอ งถ่ิน
15. คา จา งนอกเวลา คาอาหารทําการนอกเวลา
16. คา สอนพเิ ศษในสถานศึกษาของทางราชการ
17. เงินรางวลั กรรมการสอบ
18. คาตรวจกระดาษคาํ ตอบ
19. คา คมุ สอบ
20. คา พาหนะเหมาจา ย
21. คา เบีย้ ประชุมกรรมการ
22. คา ปวยการในการพสิ จู นรงั วัดท่ดี นิ
23. คา รกั ษาพยาบาลขาราชการซ่ึงมีตําแหนง หนา ทปี่ ระจาํ อยูในตางประเทศ
24. เงนิ ชว ยเหลอื การศึกษาบุตรของขาราชการ ซึ่งมตี ําแหนงหนาทปี่ ระจาํ อยใู นตา ง
ประเทศ
“คาใชสอย” หมายความวา รายจายเพ่ือใหไดมาซึ่งบริการใด ๆ (นอกจากบริการ
สาธารณปู โภค) รายจายเกยี่ วกบั การรับรองและพธิ ีการ และรายจายเกีย่ วเนอื่ งกบั การปฏิบตั ิราชการที่
ไมเ ขาลักษณะรายจา ยหมวดอนื่ ๆ
22
ตัวอยางรายจายคา ใชจ า ย
รายจายเพ่ือใหไ ดม าซ่งึ บริการ
1. คา ปก เสาพาดสายภายนอกสถานทรี่ าชการ เพื่อใหราชการไดใ ชบ รกิ ารไฟฟา รวมถงึ
คา ตดิ ตัง้ หมอแปลง เคร่อื งวดั และอุปกรณไ ฟฟา ซึ่งเปน กรรมสิทธขิ์ องการไฟฟา
2. คา จา งเหมาเดินสายและตดิ ต้ังอปุ กรณไฟฟา เพ่ิมเติม รวมถึงการปรบั ปรุงระบบไฟฟา
การเพม่ิ กาํ ลังไฟฟา การขยายเขตไฟฟา การบํารุงรักษาหรือซอ มแซมระบบไฟฟาและอปุ กรณ
3. คาวางทอประปาภายนอกสถานท่ีราชการ เพื่อใหราชการไดใชบริการนํ้าประปา
รวมถึงคาติดตง้ั มาตรวัดน้าํ และอุปกรณป ระปา ซง่ึ เปน กรรมสทิ ธิข์ องการประปา
4. คาจางเหมาเดินทอประปาและติดตั้งอุปกรณประปาเพ่ิมเติม รวมถึงการปรับปรุง
ระบบประปา การบํารงุ รักษาหรือซอ มแซมระบบประปาและอุปกรณ
5. คา ใชจ า ยในการตดิ ต้งั โทรศพั ท ยกเวน คาตูสาขา คาเครอ่ื งโทรศัพท พวงภายใน และ
เครื่องโทรศพั ทภ ายใน
6. คา ใชจา ยในการดาํ เนินคดี
7. คา เยบ็ หนงั สอื หรอื เขาปกหนังสอื
8. คา ซกั ฟอก
9. คา ตกั สง่ิ ปฏิกลู
10. คา ระวางบรรทุก
11. คา เชาทรัพยสนิ (นอกจากคาเชา บา นขา ราชการ)
12. คา โฆษณาและเผยแพร (รายจา ยเกี่ยวกับการจางเหมา โฆษณาและเผยแพร เชน การ
โฆษณาและเผยแพรข าวทางวทิ ยุกระจายเสียง โทรทัศน โรงมหรสพ หรอื สิ่งพิมพต าง ๆ เปน ตน )
13. คา ธรรมเนียมตา ง ๆ
14. คาบรกิ ารรบั ใช
15. คา เบ้ยี ประกัน
16. คา จา งเหมาบริการ (คาจา งเหมาะบริการใหผรู บั จางทําการอยางหน่ึงอยา งใด ซงึ่ มใิ ช
เปน การประกอบ ดดั แปลง ตอเติมครุภณั ฑหรือสง่ิ กอสรา งและอยูในความรับผิดชอบของผูร บั จา ง เชน
คา จา งเหมาสูบนาํ้ คาจางแบกหามสัมภาระ คาออกของ คา บรกิ ารกาํ จดั ปลวก คา จา งผแู สดงแบบ และ
คาซอ มแซมทรพั ยสิน เปนตน )
23
หมายเหตุ การบํารุงรกั ษาหรือซอ มแซมทรพั ยส นิ ถา เปน การจางเหมาทงั้ คาส่งิ ของและคา แรงงานให
เบกิ จา ยในลกั ษณะคาใชสอย ในกรณีทีส่ ว นราชการเปนผดู าํ เนินการบาํ รงุ รกั ษาหรอื ซอ ม
แซมทรพั ยส ินเองใหป ฏิบตั ดิ ังน้ี
1. คาจางเหมาแรงงานของบุคคลภายนอกใหเบกิ จา ยเปน คาจางเหมาะบรกิ ารตามรายการ
หมายเลข 16 ในตวั อยา งรายจายคาใชจ าย รายจายเพ่อื ใหไดม าซ่ึงบรกิ าร
2. คาส่ิงของที่สวนราชการซ้ือมาใชในการบํารุงรักษาหรือซอมแซมทรัพยส นิ ใหเบิกจาย
ในลักษณะคา วัสดุ
รายจายเก่ยี วกบั การรับรองและพิธกี ร
1. คา รบั รอง (รายจา ยในการเล้ยี งรบั รองของทางราชการ)
2. คารบั รองประเภทเคร่อื งด่มื
3. คา รบั รองในการเดนิ ทางไปตา งประเทศ
4. คา ใชจายในพิธที างศาสนา
รายจายเกี่ยวเนื่องกับการปฏิบตั ิราชการทีไ่ มเขาลักษณะรายจา ยหมวดอืน่ ๆ
1. คา พาหนะเดนิ ทางในประเทศ
2. คา เชาทพี่ กั ระหวา งเดนิ ทางในประเทศ
3. คา เบ้ียเล้ียงเดนิ ทางในประเทศ
4. คา เบ้ยี เลี้ยงทหาร
5. คาเบย้ี เลยี้ งตาํ รวจ
6. คา เบี้ยเลย้ี งพยานหรือผตู องหา
7. คาของขวญั ของรางวลั หรือเงนิ รางวลั
8. คา พวงมาลยั ชอ ดอกไม กระเชาดอกไม และพวงมาลา
9. คา ชดใชค า เสยี หาย หรอื คา สนิ ไหมทดแทน กรณีเกิดอบุ ัติเหตจุ ากทางราชการ
10. เงนิ รางวัลตาํ รวจคุม กนั ทรัพยส นิ ของทางราชการ
11. เงนิ รางวลั เจา หนา ที่
12. เงนิ ประกันสังคม (ในฐานะนายจา ง)
24
“คาวสั ดุ” หมายความวา
1. รายจา ยเพือ่ ซ้ือ แลกเปล่ยี น จา งทาํ ทําเองหรอื กรณอี นื่ ใด เพือ่ ใหไดม าซึ่งกรรมสิทธิ์ใน
สงิ่ ของดังตอ ไปน้ี
1.1 สงิ่ ของซง่ึ โดยสภาพเมอื่ ใชแลว ยอมสิ้นเปลอื ง หมดไปเอง แปรสภาพ หรือไม
คงสภาพเดมิ อีกตอไป หรอื
1.2 สง่ิ ของทมี่ ลี กั ษณะคงทนถาวร แตมีอายกุ ารใชงานมในระยะเวลาประมาณ
ไมเกิน 1 ป หรือ
1.3 สง่ิ ของทมี่ ลี ักษณะคงทนถาวรและมีอายุการใชงานในระยะเวลาประมาณ
1 ปข น้ึ ไป แตมีราคาหนวยหนึ่งหรอื ชุดหนง่ึ ไมเกิน 5,000 บาท ยกเวนสิง่ ของตามตวั อยางสง่ิ ของทเี่ ปน
ครภุ ัณฑห รือ
1.4 สง่ิ ของทสี่ วนราชการซื้อมาใชในการบาํ รงุ รักษาหรือซอมแซมทรัพยส นิ เพอ่ื
ใหมีสภาพหรือประสิทธภิ าพคงเดมิ
2. คา ใชจ ายตา ง ๆ ท่เี กิดขนึ้ ซงึ่ ตองชําระพรอ มกับคา สง่ิ ของ เชน คา ขนสง คาภาษี
คา ประกนั ภยั คา ติดตงั้ ฯลฯ ใหเ บิกจา ยในรายจายคาวัสดุ
ขอ ยกเวน
โปรแกรมคอมพิวเตอรหรือซอฟตแ วรท่ีมีราคาหนวยหน่งึ ไมเกนิ 20,0000 บาท ใหเบิกจา ยใน
ลกั ษณะคาวัสดุ
6.4 รายจายหมวดคา สาธารณปู โภค
“คา สาธารณปู โภค” หมายความวา รายจายเพ่อื ใหไดม าซงึ่ บริการสาธารณูปโภค เชน
1. คา ไฟฟา
2. คานาํ้ ประปา
3. คา โทรศพั ท คาโทรศพั ททางไกลภายในประเทศ คาโทรศพั ททางไกลระหวางประเทศ
คา โทรศพั ทเ คล่ือนท่ี ฯลฯ และใหหมายความรวมถึงคา ใชจ ายเพอื่ ใหไดใชบ ริการดงั กลา ว และคา ใช
จา ยทเี่ กดิ ข้นึ เกยี่ วกบั การใชบ ริการ เชน คาเชา เครอื่ ง คาเชา เลขหมายโทรศพั ท คาบาํ รุงรกั ษาสาย ฯลฯ
4. คา ไปรษณีย คา โทรเลข คา ธนาณตั ิ คาซ้ือดวงตราไปรษณียากร คาเชาตไู ปรษณยี
5. คาบรกิ ารทางดานโทรคมนาคม เชน คา โทรภาพหรือโทรสาร (FACSIMILE) คา
เทเลกซ (TELEX) คา วทิ ยตุ ดิ ตามตัว คาวิทยุสือ่ สาร คา สอื่ สารผานดาวเทยี ม คาใชจายเกยี่ วกับการใช
ระบบอนิ เตอรเ น็ต (INTERNET) และคา สอ่ื สารอนื่ ๆ และใหห มายความรวมถงึ คาใชจา ยเพื่อใหไ ดใ ช
บรกิ ารดงั กลาวและคา ใชจา ยทเ่ี กิดขึน้ เกยี่ วกบั การใชบรกิ าร
25
6.5 รายจายหมวดคาครุภัณฑ ท่ดี ิน และสิง่ กอ สราง
“คา ครภุ ัณฑ” หมายความวา
1. รายจา ยเพือ่ ซื้อ แลกเปล่ียน จางทาํ ทาํ เองหรือกรณอี ่นื ใด เพอื่ ใหไ ดม าซง่ึ กรรมสิทธิ์
ในสิ่งของดงั ตอไปนี้
1.1 สงิ่ ของทมี่ ีลกั ษณะคงทนถาวร มอี ายุการใชง านในระยะเวลาประมาณ 1 ป
ขนึ้ ไป และมรี าคาหนว ยหน่ึงหรือชดุ หน่งึ เกิน 5,000 บาทหรือ
1.2 สง่ิ ของตามตัวอยางสงิ่ ของทีเ่ ปน ครุภณั ฑ
2. คา ใชจายตาง ๆ ท่เี กดิ ข้นึ เนอื่ งจากการประกอบ ดดั แปลง หรอื ตอเตมิ ส่ิงของตามขอ 1
เพอ่ื ใหม สี ภาพหรอื ประสทิ ธิภาพดีข้นึ
คา ใชจ ายตามวรรคแรกใหห มายความรวมถงึ คา ส่ิงของทีส่ วนราชการซ้ือมาเพอื่
ดาํ เนินการเอง
3. คา ใชจา ยตาง ๆ ท่ีเกิดข้นึ ซ่งึ ตอ งชําระพรอ มกับคาสง่ิ ของ เชน คา ขนสง คาภาษี
คา ประกนั ภยั คา ติดตงั้ ฯลฯ ใหเบิกจา ยในรายจายคาครภุ ณั ฑ
ขอ ยกเวน
รายการตอ ไปนี้ใหเบิกจายในลักษณะคาครภุ ณั ฑ
1. คา จา งท่ีปรึกษาซง่ึ เก่ียวกับครภุ ณั ฑห รือเพ่อื ใหไดม าซึง่ ครุภัณฑ
2. คา ซอมใหญเครอื่ งจกั รกลและยานพาหนะ (Overhaul)
“คา ที่ดิน และสงิ่ กอสรา ง” หมายความวา รายจา ยเพือ่ ใหไ ดมาซ่งึ ที่ดนิ และหรอื สง่ิ กอสรา ง
รวมทง้ั ส่งิ ตา ง ๆ ซ่ึงติดกบั ท่ดี นิ และส่งิ กอ สรา ง และคา ใชจา ยตาง ๆ ซง่ึ เกดิ ข้นึ เนื่องจากการปรับปรงุ ท่ี
ดนิ หรอื สิ่งกอ สรา ง ซึ่งมิใชเ ปนการซอมแซมตามปกติ
ตัวอยางรายจา ยทดี่ ินและสง่ิ กอสราง
1. คา ตดิ ต้ังระบบไฟฟา และอุปกรณ ซึง่ เปนการติดตั้งคร้ังแรกในอาคารหรอื สถานที่ราชการ
พรอมการกอสรางหรือภายหลงั การกอ สรา ง
2. คา ตดิ ตงั้ ระบบประปาและอปุ กรณ ซง่ึ เปนการตดิ ต้ังครั้งแรกในอาคารหรอื สถานท่รี าชการ
พรอมการกอ สรา ง หรือภายหลังการกอสรา ง
3. คา ซอ้ื หรือแลกเปลย่ี นทีด่ ิน
4. คาชดเชยกรรมสทิ ธิ์ทีด่ นิ
26
5. คา ชดเชยผลอาสนิ
6. คาเวนคืนทด่ี ิน
7. คา จดั สวน
8. คา ถมดิน
9. อาคารตาง ๆ
10. คาตอ เติมหรือดดั แปลงอาคาร
11. บา นพัก
12. สนามเด็กเลน
13. สนามกีฬา
14. สนามบิน
15. สระวา ยน้ํา
16. สะพาน
17. ถนน
18. ร้วั
19. บอนํ้า
20. อา งเก็บนํ้า
21. เขอ่ื น
22. แพ, เรือนแพ
23. มุงลวด
24. เหลก็ ดดั
25. คา ออกแบบ คา ควบคมุ งานทจี่ า ยใหแ กเอกชน นิติบคุ คล หรือบุคคลภายนอกอื่น เพ่อื ใหได
มาซงึ่ สิ่งกอสราง
26. คา จา งทป่ี รกึ ษาซ่งึ เกยี่ วกับส่งิ กอสราง หรือเพื่อใหไ ดม าซึง่ กอสรา ง
6.6 รายจายหมวดเงินหนนุ
“เงนิ อุดหนุน” มี 2 ลักษณะ ไดแก
(1) “เงนิ อดุ หนนุ ทว่ั ไป” หมายความวา เงินทีจ่ า ยเพือ่ ชว ยเหลอื จายเปนคา บาํ รงุ แกองค
การ เอกชน นติ ิบคุ คล หรอื กจิ การอันเปน สาธารณะประโยชน
(2) “เงนิ อดุ หนนุ เฉพาะกิจ” หมายความวา เงินทีจ่ ายเพ่ือชวยเหลอื แกอ งคก ารเอกชน
นติ บิ คุ คล หรือกิจการอนั เปนสาธารณะประโยชนตามรายการและรายละเอยี ดทีส่ าํ นักงานประมาณ
กาํ หนด
27
เงินอุดหนุนโดยอนุโลม
1. คาฌาปนกิจ
2. คา สินบน
3. คารางวัลนาํ จบั
4. เงนิ อนื่ ๆ ทีส่ าํ นักงบประมาณจํากําหนดเพิ่มเติม
6.7 รายจา ยหมวดรายจายอ่นื
“รายจา ยอนื่ ” หมายความวา รายจา ยตาง ๆ ซง่ึ ไมเขาลักษณะรายจา ยหมวดหนง่ึ หมวด
หนง่ึ หมวดใดดงั กลาวขา งตน หรือรายจา ยท่ีสาํ นักงบประมาณกําหนดใหอ ยใู นหมวดนีเ้ ชน
1. เงินราการลับ
2. คา ภาษแี ละคา ธรรมเนยี มในการออกของ
3. คา ภาษผี เู ชย่ี วชาญชาวตางประเทศ
4. คา จา งทีป่ รกึ ษาซ่งึ ไมเกย่ี วกบั ครุภัณฑหรอื สง่ิ กอสรา งหรอื ไมไ ดมา ซ่ึงครุภณั ฑหรอื ส่งิ
กอ สรา งเชน คา จา งศกึ ษาพัฒนาระบบการจราจร คา จางบริหารการจัดการระบบตาง ๆ
5. คา ปรบั ท่จี า ยคนื ใหแ กผ ูข ายหรือผรู บั จาง
6. คา ใชจา ยในการเดนิ ทางไปราชการตา งประเทศชั่วคราว