บทเสภาสามัคคีเสวก ตอน วิศวกรรมา l ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2

ตอน วิศวกรรมาและสามัคคเี สวก

ระดับช้ันมัธยมศึกษาปท่ี ๒

พระราชนิพนธใน
พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา เจาอยูหัว

(รชั กาลที่ ๖)



พระราชนิพนธข้นึ
ตามคาํ กราบบงั คมทลู ขอพระราชทานของ

“เจา พระยาธรรมาธกิ รณาธบิ ด”ี
(หมอมราชวงศปุม มาลากลุ )

โดยคร้งั แรกทรงคดิ การแสดงชื่อวา “ระบาํ สามคั คเี สวก” ซึ่งเปน การราํ
ตามเพลงหนา พาทยไมมบี ทรอ ง และตอ มาไดแ ตง บทเสภาขนึ้ ใชขบั
ระหวา งพักการแสดงระบาํ แตละตอน เม่อื คราวเสด็จไปประทบั ท่ี
พระราชวงั สนามจันทร จงั หวัดนครปฐม



แตง ดวยคาํ ประพนั ธประเภทกลอนเสภา

กลอนเสภา เปน กลอนท่ีแตง ขึ้น
เพอ่ื เลา นทิ านเปนทาํ นอง โดยใชกรบั

เปนเคร่ืองประกอบจงั หวะ

แตงดวยคําประพันธป ระเภทกลอนเสภา

แผนผังคําประพันธ
(คําขนึ้ ตน )/

สมั ผัส
ระหวา งบท

แผนผังคําประพันธ

(คาํ ขึน้ ตน )/ อันชาตใิ ดไรศ านตสิ ุขสงบ ตอ งมัวรบราญรอนหาผอนไม

สัมผสั ณ ชาตนิ ัน้ นรชนไมส นใจ ในศิลปะวิไลละวาดงาม
ระหวา งบท สัมผสั
ระหวา งบท

แตชาติใดรุงเรอื งเมืองสงบ วางการรบอริพลอนั ลนหลาม

ยอมจาํ นงศิลปาสงา งาม เพ่อื อรามเรอื งระยับประดับประดา

แผนผังคําประพันธ

(คาํ ข้นึ ตน )/ ๑. สัมผสั ระหวางวรรคเหมอื นกลอนสุภาพ

๒. จํานวนคําในหน่ึงวรรคอาจมีตั้งแต ๖-๙ คํา

สัมผัส (นิยม ๗-๘ คาํ )
ระหวา งบท





บทเสภาสามคั คีเสวกเปนบทเสภาขนาดสน้ั มี ๔ ตอน ดังน้ี

๑ ตอนท่ี ๑ กิจการแหง พระนนที
๒ ตอนท่ี ๒ กรนี ริ มติ (กะ-รี-นิ-ระ-มดิ )
๓ ตอนที่ ๓ วิศวกรรมา (วิด-สะ-วะ-กัน-มา)
๔ ตอนที่ ๔ สามัคคีเสวก (สา-มกั -ค-ี เส-วก)

ตอนท่ี ๑







ตอนท่ี ๑

กจิ การแหงพระนนที

กลา วถึงพระนนที เปน เทพเสวกของพระอศิ วร เมื่อพระอิศวรเสด็จทีใ่ ด
พระนนทีจะแปลงกายเปน โคอุสภุ ราชพาหนะของพระอศิ วร
ทาํ หนา ท่ดี วยความขยันขันแขง็ เปนตวั อยางของเสวกที่ดี

เมื่อขบั เสภาจบจะเปนการแสดงจับระบํา ตอนพระอศิ วรและพระอมุ า
เสด็จออกใหเหลา เทพเขา เฝา มียกั ษก าลเนมีเขามาไลจับนางฟา
พระนนทีบญั ชาใหเหลาเทพเสวกไลจ ับและลงอาญาตยี ักษแลวขบั ไป
จากนัน้ พระอินทรและจัตุโลกบาล (พระเพลิง พระอรุณ พระยม
และพระกเุ วร) เสด็จเขามาเฝาพระอิศวร

พระอศิ วรกบั พระอมุ าทรงพระนนที

ตอนท่ี ๒

ตอนที่ ๒

กรนี ริ มติ

กลาวสรรเสรญิ พระคเณศ ผเู ปนเทพแหง ศิลปวทิ ยาตา ง ๆ และเปน
ผูสรางชางตระกูลตาง ๆ เพื่อเปนเครือ่ ง
เฉลิมพระยศของพระมหากษตั ริย

เมือ่ ขับเสภาจบกเ็ ปน ระบําเรม่ิ ดวยระบําชาง ๘ ตระกูล
(ชา งประจํา ๘ ทศิ ) ตอมายกั ษกาลเนมีออกมารงั แกชาง พระคเณศ

ตอสแู ละขับไลยักษไ ปได

จากน้ันจงึ มอบชางทง้ั ๘ ใหท า วจตั ุโลกบาล
ไวป ระจําแตละทศิ รา ยมนตสรางพระยาชางเผือก และบัญชาใหห มอ

เฒาจบั ชางและจัดกระบวนแหพ ระยาชางเผือก

ตอนท่ี ๓



ตอนท่ี ๓

วศิ วกรรมา

กลา วสรรเสริญพระวิศวกรรมา เทพแหงงานศิลป
การกอ สรางและงานชา งนานา กลา วถึงความสาํ คญั ของ

ศิลปะของชาติ

การแสดงระบําเร่ิมดว ยพระวิศวกรรมาออกมารายรํา
ตอจากนัน้ นางวจิ ติ เลขาออกมาราํ ทําทาวาดภาพถวาย

หลงั จากน้นั พระรปู การออกมารา ยรําทําทาปนรปู ถวาย
จากนัน้ เปน การแสดงอาวุธตา ง ๆ และจบดวยระบํานพรัตน

ซงึ่ เปนอัญมณที ้งั ๙ ชนิด ซง่ึ ออกมาระบํารําโคม



๏ อันชาตใิ ดไรศ านตสิ ขุ สงบ ตอ งมัวรบราญรอนหาผอ นไม
ณ ชาตนิ นั้ นรชนไมสนใจ ในศลิ ปะวไิ ลละวาดงาม
วางการรบอริพลอนั ลนหลาม
๏ แตช าตใิ ดรุง เรืองเมืองสงบ เพื่ออรา มเรืองระยบั ประดับประดา
ยอ มจาํ นงศลิ ปาสงา งาม

ชาติใดทมี่ ศี ึกสงคราม ไมม ีความสงบสุขในแผนดิน ประชาชนยอ มไมม จี ติ ใจสนใจ
ความงดงามของศิลปะ แตห ากประเทศใด (ชาติใด) บา นเมืองสงบสขุ ปราศจากสงคราม

ประชาชนกจ็ ะทาํ นุบาํ รุงศิลปกรรมทงั้ ปวงใหเ จรญิ รงุ เรอื ง

๏ อนั ชาติใดไรช า งชํานาญศิลป เหมอื นนารินไรโ ฉมบรรโลมสงา
ใครใครเหน็ ไมเ ปนทีจ่ าํ เรญิ ตา เขาจะพากนั เยย ใหอับอาย
ชว ยบรรเทาทกุ ขในโลกใหเ หอื ดหาย
๏ ศิลปกรรมนําใจใหสรางโศก อีกรา งกายกจ็ ะพลอยสขุ สราญ
จําเริญตาพาใจใหส บาย

ชาตใิ ดท่ปี ราศจากชางศิลป ก็เปรยี บเสมอื นหญิงสาวทไี่ มม คี วามงาม ไมเ ปนท่ีตอ งตา
ตอ งใจของใคร มแี ตจ ะถกู เยาะเยย ใหไดอ าย ศลิ ปกรรมนน้ั ชวยทําใหจ ติ ใจคลายเศรา

ชว ยทําใหค วามทุกขห มด ทาํ ใหจ ติ ใจของเรามีความสขุ ซึง่ จะสงผลใหร า งกาย
แขง็ แรงไปดวย (ทําใหส ุขภาพใจและกายด)ี

๏ แมผ ใู ดไมน ิยมชมสง่ิ งาม เม่ือถึงยามเศรา อรุ านา สงสาร
เพราะขาดเครอ่ื งระงับดับรําคาญ โอสถใดจะสมานซงึ่ ดวงใจ
ทุกประเทศนานาท้งั นอ ยใหญ
๏ เพราะการชา งน้ีสาํ คัญอนั วเิ ศษ ศรวี ไิ ลวลิ าศดเี ปน ศรเี มอื ง
จึงยกยอ งศลิ ปกรรมน น้ั ท่ัวไป

ตรงกนั ขา ม หากใครไมเห็นคุณคา ความงามของศิลปะ เมอ่ื เผชญิ ความทุกขก ็ไมม ีสง่ิ ใด
มาเปน ยาชว ยรสมานบาดแผลของจิตใจ เขาเหลา นัน้ จงึ เปนคนทีน่ า สงสารยง่ิ นัก เพราะ

ความรทู างชา งศลิ ปสาํ คัญเชนนี้ นานาประเทศจึงนยิ มยกยองคณุ คาของศลิ ปะและ
ความสามารถเชงิ ชา งของชา งศิลปว าเปนเกยี รตยิ ศ ความรงุ เรอื งของแผนดนิ

๏ ใครดถู ูกผูชํานาญในการชา ง ความคดิ ขวางเฉไฉไมเ ขา เรื่อง
เหมือนคนบา คนไพรไมรงุ เรอื ง จะพูดดว ยน้ันก็เปลืองซึ่งวาจา
จ่งึ มชี า งชาํ นาญวเิ ลขา
๏ แตกรุงไทยศรวี ิไลทันเพือ่ นบา น อีกชา งสถาปนาถกู ทาํ นอง
ทงั้ ชา งปน ชางเขยี นเพยี รวิชา ชา งประดษิ ฐรชั ดาสงาผอ ง
อีกชํา่ ชองเชิงรตั นประกร
๏ ทัง้ ชางรูปพรรณสวุ รรณกิจ
อกี ชางถมลายลักษณะจาํ ลอง

คนทไ่ี มเห็นคุณคาของศิลปะกเ็ หมอื นคนปา คนดง ปวยการอธิบาย พดู ดวยก็เปลอื ง
นาํ้ ลายเปลา แตป ระเทศไทยของเราน้นั เหน็ คณุ คา ของงานชา งศิลป เชน ชางปน

ชา งเขยี น ชา งสถาปตย ชา งทองรูปพรรณ ชางเงิน ชา งถมและชางอัญมณี

๏ ควรไทยเราชวยบํารุงวชิ าชา ง เครื่องสําอางแบบไทยสโมสร
ชว ยบาํ รุงชา งไทยใหถ าวร อยา ใหหยอนกวา เขาเราจะอาย
เปน หลายอยางตางพรรณเขา มาขาย
๏ อนั ผองชาตไิ พรชั ชางจดั สรร ตอ งใชท รพั ยสรุ ุยสุรา ยเปน กา ยกอง
เราตอ งซ้อื หลากหลากและมากมาย

เราคนไทยควรสนบั สนุนงานชา งศิลปไทยใหกาวหนา รงุ เรือง อยา ใหดอ ยนอยหนากวา
นานาประเทศ เราจะไดไมตองซ้ือสิง่ ของตาง ๆ จากประเทศอน่ื
ซงึ่ เปนการใชจ า ยอยางส้นิ เปลอื ง

๏ แมพ วกเราชาวไทยต้ังใจชวย เอออํานวยชางไทยใหทําของ
ชา งคงใฝใ จผูกถูกทาํ นอง และทําของงามงามข้ึนตามกาล
ไดป ระเทอื งเทศไทยอันไพศาล
๏ เราชวยชางเหมือนอยางชวยบานเมอื ง พอไมอ ายเพื่อนบานจ่งึ จะดี
สมเปน เมอื งใหญโ ตมโหฬาร

เราคนไทยตา งชว ยสนบั สนุนชา งไทยใหสรา งสรรคง านศิลปะ ชางคงมีกาํ ลังใจทจ่ี ะ
สรางสรรคงานศิลปะที่งดงาม การทเ่ี ราสง เสรมิ ชางศลิ ปะไทย จงึ เทา กับไดช วย

พฒั นาชาตใิ หเ จริญ พัฒนาอยางถาวรทดั เทยี มนานาประเทศ



คุณคา

๑ ๒

ดา นเนอื้ หา ดา นวรรณศิลป

ความสาํ คัญของศิลปะ
บทเสภาสามคั คีเสวก ตอน วศิ วกรรมา มเี นือ้ หาแสดงใหเห็นถงึ

ความสาํ คญั ของศลิ ปะทม่ี ตี อ ตนเองและประเทศชาติ

๏ ศิลปกรรมนําใจใหสรา งโศก ชวยบรรเทาทุกขในโลกใหเหือดหาย

จําเรญิ ตาพาใจใหสบาย อกี รา งกายก็จะพลอยสขุ สราญ

การใชภ าพพจนเ ปรยี บเทยี บ เพือ่ แสดงแนวคิดใหเ ดนชดั

๏ อนั ชาตใิ ดไรชา งชาํ นาญศลิ ป เหมือนนารินไรโ ฉมบรรโลมสงา

ใครใครเหน็ ไมเปน ที่จาํ เรญิ ตา เขาจะพากนั เยยใหอับอาย

ตอนท่ี ๔

ตอนที่ ๔

สามัคคีเสวก

กลา วถึงความสมานสามัคคีของหมูร าชเสวก ใหมีความม่นั คง
จงรักภักดี ซื่อตรง ขยันขันแข็งในการทาํ งาน
รักษาเกยี รติของขาราชการ

การแสดงเริม่ ดว ยราชเสวก ๒๘ หมอู อกมาสวนสนาม
หมลู ะ ๑ คู จบแลว ทกุ คนรอ งเพลง
แสดงความจงรกั ภกั ดีพรอมกนั