λατινικά γ΄λυκείου

ΛΑΤΙΝΙΚΑ

γ΄ λυκείου

Γιαλαμίδου Χριστίνα

περιλαμβάνει:
• Λατινικά κείμενα
• Μετάφραση
• Λεξιλόγιο της λατινικής των κειμένων της ύλης
• Συντακτική ανάλυση των προτάσεων των κειμένων
• Συντακτική ανάλυση των όρων των κειμένων
• Γραμματική
• Συντακτικό
• Θέματα Πανελληνίων Εξετάσεων

Επιμέλεια : Γιαλαμίδου Χριστίνα

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται στους μαθητές του προσανατολισμού ανθρωπιστικών σπουδών που
έχουν στόχο να επιτύχουν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις.

Σκοπός του είναι να εξοικειώσει τους μαθητές με τις απαιτήσεις του μαθήματος των λατινικών. Με
αυτό το εγχειρίδιο οι γνώσεις τους θα είναι επαρκείς για να επιτύχουν τον σκοπό τους. Στόχος του
βιβλίου είναι να αποτελέσει έναν πλήρη οδηγό και βοηθό για το καθημερινό αλλά και επαναληπτικό
διάβασμα των μαθητών. Με το πέρας της μελέτης του βιβλίου οι μαθητές θα είναι σε θέση να
μεταφράζουν τα λατινικά αποσπάσματα, να τα επεξεργάζονται λεξιλογικά, γραμματικά και
συντακτικά και να επιλύουν οποιαδήποτε άσκηση πάνω στα γνωστά λατινικά κείμενα. Κάθε κείμενο
εμπλουτίζεται με λεξιλόγιο διαχωρισμένο σε ρήματα, ουσιαστικά και επίθετα ώστε να μπορεί ο
μαθητής να μαθαίνει εύκολα και οργανωμένα το λεξιλόγιο του κάθε κειμένου κι έτσι να λύνει
γραμματικές και συντακτικές ασκήσεις. Επίσης, για κάθε κείμενο υπάρχει η συντακτική ανάλυση και
των προτάσεων και των όρων για να μπορεί εύκολα να ανατρέχει σ’ αυτά όταν χρειάζεται. Η
γραμματική και το συντακτικό των 50 κειμένων ακολουθούν οργανωμένα με βάση την ύλη των
σχολικών βιβλίων. Με τη σωστή καθοδήγηση, το σωστό διάβασμα και την επιμέλεια των μαθητών το
βιβλίο θα καλύψει όλες τις ανάγκες τους.

Περιλαμβάνει:

 Λατινικά κείμενα
 Μετάφραση
 Λεξιλόγιο της λατινικής των κειμένων της ύλης
 Συντακτική ανάλυση των προτάσεων των κειμένων
 Συντακτική ανάλυση των όρων των κειμένων
 Γραμματική
 Συντακτικό
 Ασκήσεις σχολικού βιβλίου α΄ τεύχους
 Θέματα Πανελληνίων Εξετάσεων παλαιοτέρων ετών

Είναι βέβαιο ότι το συγκεκριμένο βιβλίο θα αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στη δύσκολη προσπάθεια
των μαθητών να επιτύχουν τους στόχους τους. Οποιεσδήποτε επισημάνσεις και ιδέες για τη
βελτίωση ή τον εμπλουτισμό του θα γίνουν δεκτές με χαρά

Θερμές ευχές για επιτυχία!

Χριστίνα Γιαλαμίδου

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΑΘΗΜΑ 3 - Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ …………………………………………………………..2
ΜΑΘΗΜΑ 5 - ΕΝΑΣ ‘ΛΑΤΡΗΣ’ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ ………………………………………………………………7
ΜΑΘΗΜΑ 6 - ΟΙ ΝΟΜΟΙ ………………………………………………………………………………………..12
ΜΑΘΗΜΑ 7 - ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΞΕΧΕΙΜΩΝΙΑΣΜΑ ………………………………………………………..17
ΜΑΘΗΜΑ 11 - Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ ……………………………………………………………….23
ΜΑΘΗΜΑ 13 - ΠΩΣ Η ΓΝΩΣΗ ΝΙΚΗΣΕ ΤΗ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ …………………………………………….30
ΜΑΘΗΜΑ 14 - ΕΝΑ ΦΟΒΕΡΟ ΟΝΕΙΡΟ ………………………………………………………………………36
ΜΑΘΗΜΑ 15 - ΤΑ ΗΘΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ …………………………………………………………………..43
ΜΑΘΗΜΑ 20 – ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΥΡΤΙΝΕΣ Ή ΠΩΣ Ο ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΕΓΙΝΕ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ………..52
ΜΑΘΗΜΑ 21 - ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM …………………………………………….58
ΜΑΘΗΜΑ 24 - ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΕΝΟΣ ΨΕΥΤΗ …………………………………………………………………63
ΜΑΘΗΜΑ 25 - ΠΩΣ ΕΝΑ ΣΥΚΟ ΣΤΑΘΗΚΕ ΑΦΟΡΜΗ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ ……….69
ΜΑΘΗΜΑ 27 - ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ………………………………………………75
ΜΑΘΗΜΑ 29 - Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ ………………………………………81
ΜΑΘΗΜΑ 31 - Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΔΕ ΒΓΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΚΑΛΟ ………………………………………..87
ΜΑΘΗΜΑ 34 - Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ ……………………………………...93
ΜΑΘΗΜΑ 36 - ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ ……………………………………………………………..99
ΜΑΘΗΜΑ 38 - Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ …………………………………………………………………..104
ΜΑΘΗΜΑ 42 - Ο ΚΙΚΕΡΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΙΛΙΝΑ ……………………………………110
ΜΑΘΗΜΑ 43 - Η ΟΡΓΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ………………………………………………………………………...115
ΜΑΘΗΜΑ 44 - Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ ……………………………………………………………………120
ΜΑΘΗΜΑ 45 - ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΠΤΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΤΩΝ
ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΩΝ………………………………………………………………………………………………125

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ………………………………………………………………………………………………………133
ΕΠΙΘΕΤΑ …………………………………………………………………………………………………………..149
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ……………………………………………………………………………………………………154
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ……………………………………………………………………………………………………..166
ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ …………………………………………………………………………………………………….168

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ………………………………………………………………………………………………………….182
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ……………………………………………………………………………………………………..186
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ……………………………………………………………………………………………………188
SUM ………………………………………………………………………………………………………………..189
ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ –io …………………………………………………………………………………………………..191
ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ……………………………………………………………………………………………………….196
ΑΝΩΜΑΛΑ ………………………………………………………………………………………………………..206
ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΥΓΙΑ …………………………………………………………………………...………….224
ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ………………………………………………………………………………………………..231

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ ………………………………………………………………………………………247
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΧΡΟΝΩΝ ……………………………………………………………………………………….252
ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ …………………………………………………………………………………………………..255
Β΄ ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ …………………………………………………………………………………………..256
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΥ ……………………………………………………………………………………257
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΧΡΟΝΟΥ …………………………………………………………………………………..258
ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ……………………………………………………………………………………………..259
ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ ……………………………………………………………………………………………………..268
ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΟ ………………………………………………………………………………………………….270
ΣΟΥΠΙΝΟ …………………………………………………………………………………………………………275
ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑ ……………………………………………………………………………………………………276
ΑΙΤΙΟ ………………………………………………………………………………………………………………279
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ …………………………………………………………………………………………………283
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ………………………………………………………………………………………………………285
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ – ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ………………………………………………………………………307
ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ ………………………………………………………………………………………….314
ΣΚΟΠΟΣ …………………………………………………………………………………………………………..317
ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ………………………………………………………………………………………………..321
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ …………………………………………………………………………………….337
ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ………………………………………………………………………………………….341

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ …………………………………………………………………………………….365
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ …………………………………………………………………………………………………..399





Επιμέλεια : Γιαλαμίδου Χριστίνα
Κείμενα Λατινικών

Κείμενα λατινικών

Επιμέλεια : Γιαλαμίδου Χριστίνα
Κείμενα Λατινικών

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 1

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να προστεθούν οι καταλήξεις που λείπουν στα ονόματα και στα ρήματα:
- Ego (εγώ) in terrā barbar..................... exul.................
- Epistula plēn.............. querel...................... est.
- Nos (εμείς) epistulas amīc...................... (δοτ. πλ.) scriptit.....................
- Vos (εσείς) Rōmam desiderā...................... et terr................ barbaram
deplorā......................
- Tu (εσύ) de terrā Pontic......................... narra................
- Te (εσένα) cura excrucia..................
- Vos epistulis contra fortūn................... adversam repugnā................

2. Να χωριστούν σε συλλαβές οι λέξεις της πρότασης: Epistulis contra iniuriam repugnat
(βλ. τη Γραμματική και το Επίμετρο).

3. Να συμπληρωθούν οι τύποι του sum στις φράσεις: Tu poēta ..................... . Vos
poētae ..................... . Ego poēta ................... . Ille (εκείνος) poēta..................... .
Nos poētae......................... . Illi (εκείνοι) poētae ................. .

ΜΑΘΗΜΑ 2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρωθούν τα κενά με τις σωστές καταλήξεις:

- Nos Graec........... sumus.
- Tu in pont............ navigas.
- Vos Rōm.............. oppugnā.............. et dol
expugnā..................
- Socii in Graeci.......... (Graecia η Ελλάδα) navig............
- Vent............ advers............ sunt.
- Aenēas nov.......... populum amat.
- Tu fili............. tuos non amas.

2. Να συμπληρωθούν τα κενά με το σωστό τύπο της λέξης που
βρίσκεται στην παρένθεση: α. Poēta sociis ....................... renarrat
(miseriae). β. Graeci Troiam ...................... expugnant (insidiae).
γ.Aenēas cum................... ad Italiam navigat (filius).

1

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 3

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝ∆ΡΟΜΕ∆ΑΣ

Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent*. Cassiope, superba formā suā, cum
Nymphis se comparat. Neptūnus irārtus ad oram Aethiopiae urget* beluam marīnam, quae
incolis nocet*. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet*!» Tum Cēpheus
Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet*. Repente Perseus
calceis pennātis advolat; puellam videt* et stupet* formā puellae. Perseus hastā beluam
delet* et Andromedam liberat. Cēpheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent*.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη, την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για
την ομορφιά της, συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας θυμωμένος
στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα θαλάσσιο κήτος, που αφανίζει τους κατοίκους. Το
μαντείο απαντά στους κατοίκους: "Στο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιο". Τότε ο Κηφέας δένει
την Ανδρομέδα πάνω σ' ένα βράχο. Το κήτος κατευθύνεται προς την Ανδρομέδα. Ξαφνικά
καταφθάνει πετώντας ο Περσέας με τα φτερωτά σανδάλια του· βλέπει την κόρη και
θαμπώνεται από την ομορφιά της. Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και
απελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας
χαίρονται πάρα πολύ.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΩΝ

 comparο, -avi, -atum, -are 1=συγκρίνω
 adligo, -avi, -atum, -are 1= δένω
 advolo, -avi, -atum, -are 1=καταφθάνω, σπεύδω πετώντας
 libero, -avi, -atum, -are 1=απελευθερώνω
 gaudeo, gavisus sum, -ere (ημιαποθετικό) 2=χαίρομαι
 habeo, habui, habitum, -ere 2=έχω
 urgeo, ursi, -, -ere 2=σπρώχνω, στέλνω
 deleo, delevi, deletum, -ere 2=καταστρέφω, σκοτώνω
 noceo, nocui, nocitum, -ere 2= βλάπτω
 respondeo, respondi, responsum, -ere 2=απαντώ
 placeo, placui, placitum, -ere 2= αρέσω
 moveo, movi, motum, -ere 2= κινώ
 video, vidi, visum, -ere 2=βλέπω
 stupeo, stupui, - , -ere 2=θαμπώνομαι

2

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση
 forma – formae (θηλ. = σχήμα, ομορφιά)
 belua – beluae (θηλ. = άγριο ζώο, κήτος)
 incola – incolae (αρσεν. = κάτοικος)
 Nympha – Nymphae (θηλ. = η Νύμφη)
 ora – orae (θηλ. = ακτή)
 hostia – hostiae (θηλ. = σφάγιο για θυσία)
 puella – puellae (θηλ. = κορίτσι, κοπέλα)
 hasta – hastae (θηλ. = δόρυ)
 filia – filiae (θηλ. = κόρη) ∆οτική και Αφαιρετική πληθυντικού filiis & filiabus

∆εν σχηματίζουν πληθυντικό:
 Aethiopia – Aethiopiae (θηλ. = Αιθιοπία)
 Andromeda – Andromedae (θηλ. = Ανδρομέδα)
 Cassiope – Cassiopes (θηλ. = Κασσιόπη)

Β΄ κλίση
 scopulus - scopuli (αρ. = βράχος)
 calceus - calcei (αρ. = υπόδημα, μποτίνι)
 oraculum - oraculi (ουδ. = μαντείο)
 Cepheus - Cephei (αρ. = Κηφέας)
 Neptunus - Neptuni (αρ. = Ποσειδώνας)
 Perseus - Persei (αρ. = Περσέας (ο ήρωας))
 deus - dei (αρ. = θεός)

ΕΠΙΘΕΤΑ

 superbus –a –um (περήφανος) superbior –ior –ius / superbissimus –a –um
 pennatus –a –um (φτερωτός) pennatior –ior –ius / ---
 iratus –a –um (οργισμένος) iratior –ior –ius / iratissimus –a –um
 marinus –a –um (θαλάσσιος)
 regius –a –um (βασιλικός)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 suus, -a, -um (κτητ.) =δικός του
 qui, quae, quod (αναφ.) =ο οποίος
 ego (προσ.) =εγώ

3

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΙ
Tum =τότε et (συμπλ.)=και
Repente =ξεφνικά
valde=πάρα πολύ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

♦ Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent: Κύρια πρόταση
♦ Cassiope, superba formā suā, cum Nymphis se comparat: Κύρια πρόταση
♦ Neptūnus irātus ad oram Aethiopiae urget beluam marīnam: Κύρια πρόταση
♦ quae incolis nocet: ∆ευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο beluam.
Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με Οριστική, καθώς δηλώνει κάτι
το πραγματικό.
♦ Oraculum incolis respondet: Κύρια πρόταση
♦ regia hostia deo placet!: Κύρια πρόταση
♦ Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat: Κύρια πρόταση
♦ belua ad Andromedam se movet: Κύρια πρόταση
♦ Repente Perseus calceis pennātis advolat: Κύρια πρόταση
♦ puellam videt: Κύρια πρόταση
♦ stupet formā puellae: Κύρια πρόταση
♦ Perseus hastā beluam delet: Κύρια πρόταση
♦ Andromedam liberat: Κύρια πρόταση
♦ Cēpheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent: Κύρια πρόταση

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 habent: Ρήμα.
 Cēpheus et Cassiope: Υποκείμενα ρήματος.
 Andromedam: Αντικείμενο ρήματος.
 filiam: Κατηγορούμενο στο αντικείμενο (Andromedam).
 comparat: Ρήμα.
 Cassiope: Υποκείμενο ρήματος.
 se: Αντικείμενο ρήματος (άμεση αυτοπάθεια).
 cum Nymphis: Εμπρόθετος προσδιορισμός στο ρήμα που δηλώνει την παραβολή

(σύγκριση). superba: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο υποκείμενο
(Cassiope).
 formā: Αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου (της αιτίας) στο superba.

4

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου

Kείμενα Λατινικών

 suā: Επιθετικός προσδιορισμός στο formā (άμεση αυτοπάθεια).
 urget: Ρήμα.
 Neptūnus: Υποκείμενο ρήματος.
 beluam: Αντικείμενο ρήματος.
 marīnam: Επιθετικός προσδιορισμός στο αντικείμενο.
 ad oram: Εμπρόθετος προσδιορισμός στο ρήμα
 urget, που δηλώνει κίνηση προς κάποιο τόπο (προσέγγιση).
 Aethiopiae: Γενική κτητική στο oram.
 irātus: Αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (εναλλακτικά: αν

εκληφθεί ως επίθετο: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου, που αποδίδεται στο
Neptūnus).
 nocet: Ρήμα.
 quae: Υποκείμενο ρήματος.
 incolis: Αντικείμενο ρήματος.
 respondet: Ρήμα.
 Oraculum: Υποκείμενο ρήματος.
 incolis: Αντικείμενο ρήματος.
 placet: Ρήμα.
 regia: Υποκείμενο ρήματος.
 hostia: Επιθετικός προσδιορισμός στο regia.
 deo: Αντικείμενο ρήματος.
 adligat: Ρήμα.
 Cēpheus: Υποκείμενο ρήματος.
 Andromedam: Αντικείμενο ρήματος.
 ad scopulum: Εμπρόθετος προσδιορισμός του ρήματος που δηλώνει τη στάση σε
τόπο.
 Tum: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα.
 movet: Ρήμα.
 belua: Υποκείμενο ρήματος.
 se: Αντικείμενο ρήματος (άμεση αυτοπάθεια).
 ad Andromedam: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε πρόσωπο (αποδίδεται
στο ρήμα).
 advolat: Ρήμα.
 Perseus: Υποκείμενο ρήματος.
 calceis: Αφαιρετική του μέσου (ή του οργάνου) στο ρήμα.
 pennātis: Επιθετικός προσδιορισμός στο calceis.
 Repente: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα.
 videt: Ρήμα. (Perseus): Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος.
 puellam: Αντικείμενο ρήματος.
 stupet: Ρήμα.
 (Perseus): Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος.
 formā: Αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου (της αιτίας) στο ρήμα.

5

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

 puellae: Γενική κτητική στο formā.
 delet: Ρήμα.
 Perseus: Υποκείμενο ρήματος.
 beluam: Αντικείμενο ρήματος.
 hastā: Αφαιρετική του οργάνου στο ρήμα delet.
 liberat: Ρήμα.
 (Perseus): Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος.
 Andromedam: Αντικείμενο ρήματος.
 gaudent: Ρήμα.
 Cēpheus, Cassiope et incolae: Υποκείμενα ρήματος.
 Aethiopiae: Γενική αντικειμενική (ή κτητική) στο incolae.
 valde: Επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο ρήμα.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
I. Να συμπληρωθούν και να τονιστούν οι σωστοί τύποι της οριστικής του ενεστώτα:

Nos filiam habē............ Beluae incolis noce...............
Vos puellam vidē............ Ego formā puellae stupe..............
Tu beluam hastā dele................. Ille valde gaude.....................
Deis hostiae place................ Nos scopulum vidē......................
Tu Andromedam vide............... Vos filiam habē........................

II. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι των ουσιαστικών και επιθέτων:

Nymph.................. Cassiopen (αιτ.) non amant. Beluā

Neptūn................. incol............... nocet. Incolae (αρσ.)

barbar................... sunt.

Deo regi............... hosti............ dant (do δίνω).

Perseus calce............... (πληθ.) pennāt............ habet.

6

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 4

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων (το ρήμα στον παρατατικό). Προσοχή

στον τονισμό!

Nos pericula propulsa............ Vos amicitias para....................

Ille patriae consulta............ Tu patriam cura...................

Illi amicis consulta............... Ego amicitias para...................

2. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων:
Rōmani pericul............... (εν.) amābant. In maximo pericul..............
sumus. Benefici............ (πληθ.) amicitias parant
Rōmāni. Don.............. (πληθ.) amīcis portāmus (amīcus φίλος).

3. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι τύποι: αλληλοβοηθιόμαστε, αλληλοβοηθιέστε,
αλληλοβοηθιούνται (iuvo, 1 βοηθώ).

4. Να κλιθεί στον ενικό και στον πληθυντικό η πρόταση: ego
magnificus eram (αντωνυμία, επίθετο και ρήμα).

5. Να μεταφερθούν τα ρήματα των στίχων 1-3 του κειμένου στον
ενεστώτα.

ΜΑΘΗΜΑ 5

ΕΝΑΣ ‘ΛΑΤΡΗΣ’ ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ

Silius Italicus, poēta epicus, vir* clarus erat. XVII (septendecim) libri* eius de bello Punico
secundo pulchri* sunt. Ultimis annis vitae suae* in Campaniā se* tenēbat*. Multos in illis
locis* agros* possidēbat*. Silius animum tenerum* habēbat. Gloriae Vergili studēbat*
ingeniumque eius fovēbat*. Eum ut puer* magistrum* honorābat. Monumentum eius, quod
Neapoli iacēbat*, pro templo habēbat*.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Σίλιος Ιταλικός, ο επικός ποιητής, ήταν άνδρας ένδοξος. Τα δεκαεφτά βιβλία του για το
δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε
στην Καμπανία. Στα μέρη εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα. Ο Σίλιος είχε
ευαίσθητη ψυχή. Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και περιέβαλλε με αγάπη
( : λάτρευε) το πνεύμα του. Τον τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο. Το μνημείο του, που
βρισκόταν στη Νεάπολη, το θεωρούσε (κάτι) σα ναό.

7

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

 honoro, -avi, -atum, -are 1=τιμώ
 teneo, tenui, tentum, -ere 2=κρατώ (εδώ: me teneo=διαμένω)
 possideo, possedi, possessum, -ere 2=κατέχω
 habeo, -ui, -itum, -ere 2=έχω
 studeo, studui, -, -ere 2= ασχολούμαι, επιδιώκω
 foνeo, fovi, fotum, -ere 2= περιβάλλω με αγάπη
 iaceo, iacui, (iacitum), -ere 2=κείμαι, βρίσκομαι
 *sum, fui, - , esse =είμαι

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση
 poeta – poetae (αρσε. = ποιητής)
 vita – vitae (θηλ. = ζωή)
 gloria – gloriae (θηλ. = δόξα)
 Campania – Campaniae (θηλ. = Καμπανία) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]

Β΄ κλίση
 animus - animi (αρσ. = ψυχή)
 annus - anni (αρσ. = έτος)
 liber - libri (αρσ. = βιβλίο)
 ager - agri (αρ. = αγρός)
 puer - pueri (αρσ. = παιδί)
 magister - magistri (αρ. = δάσκαλος
 vir - viri (αρσ. = άνδρας)
 templum - templi (ουδ. = ναός)
 bellum - belli (ουδ. = πόλεμος)
 monumentum - monumenti (μνημείο, τάφος)
 ingenium - ingenii (i) (ουδ. = πνεύμα)
 Italicus - Italici (αρ. = Ιταλικός) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Sillius - Sillii / Silli (αρ. = Σίλιος) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Vergilius - Vergilii / Vergili (αρ. = Βιργίλιος) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 locus -i (αρσ. = τόπος) Στον πληθυντικό ως ουδέτερο σημαίνει: τόποι ενώ ως
αρσενικό σημαίνει: χωρία βιβλίων

Γ΄ κλίση
 Neapolis - Neapolis (θηλ. = η Νεάπολη)

8

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΕΠΙΘΕΤΑ

 Punicus –a –um (Καρχηδονιακός)
 epicus –a –um (επικός)
 clarus –a –um (καθαρός, δυνατός) clarior –ior –ius / clarissimus –a –um
 pulcher, pulchra, pulchrum (όμορφος) pulchrior -ior -ius / pulcherrimus -a -um
 ultimus –a –um (τελευταίος) [υπερθετικός του ultra] ulterior –ior –ius
 tener, tenera, tenerum (τρυφερός, ευαίσθητος) tenerior –ior –ius / tenerrimus –a –

um
 secundus –a –um (δεύτερος) [τακτικό αριθμητικό]

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
 is, ea, id (οριστ.)=αυτός
 ego(προσ)=εγώ
 ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος
 suus, sua, suum (κτητ)=δικός του/τους

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

- Silius Italicus, poēta epicus, vir clarus erat: Κύρια πρόταση
- XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt: Κύρια πρόταση
- Ultimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbat: Κύρια πρόταση
- Multos in illis locis agros possidēbat: Κύρια πρόταση
- Silius animum tenerum habēbat: Κύρια πρόταση.
- Gloriae Vergili studēbat: Κύρια πρόταση.
- ingeniumque eius fovēbat: Κύρια πρόταση.
- Eum honorābat: Κύρια πρόταση
- ut puer magistrum: ∆ευτερεύουσα απλή παραβολική του τρόπου ως β΄ όρος σύγκρισης
με α΄ όρο την κύρια πρόταση. Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με
οριστική, καθώς η σύγκριση αφορά δύο πράξεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική
πραγματικότητα.
- Monumentum eius pro templo habēbat: Κύρια πρόταση
- quod Neapoli iacēbat: ∆ευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο
monumentum. Εισάγεται με τον αναφορικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική, καθώς
δηλώνει κάτι το πραγματικό· χρόνου παρατατικού, διότι αναφέρεται στο παρελθόν.

9

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 erat: Ρήμα.
 Silius Italicus: Υποκείμενο.
 poēta: Παράθεση στο υποκείμενο.
 epicus: Επιθετικός προσδιορισμός στο poeta.
 vir: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 clarus: Επιθετικός προσδιορισμός στο vir.
 sunt: Ρήμα.
 libri: Υποκείμενο.
 pulchri: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 XVII (septendecim): Επιθετικός προσδιορισμός στο libri.
 eius: Γενική του δημιουργού στο libri.
 de bello: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς.
 Punico: Επιθετικός προσδιορισμός στο bello.
 secundo: Επιθετικός προσδιορισμός στο Punico bello.
 tenēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius.
 se: Αντικείμενο ρήματος (άμεση αυτοπάθεια).
 in Campaniā: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 annis: Αφαιρετική του χρόνου (χρονικός εντοπισμός) στο tenebat.
 Ultimis: Επιθετικός προσδιορισμός στο annis.
 vitae: Γενική κτητική στο annis.
 suae: Επιθετικός προσδιορισμός στο vitae (άμεση αυτοπάθεια).
 possidēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius.
 agros: Αντικείμενο ρήματος.
 Multos: Επιθετικός προσδιορισμός στο agros.
 in locis: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο.
 illis: Επιθετικός προσδιορισμός στο locis.
 habēbat: Ρήμα.
 Silius: Υποκείμενο.
 animum: Αντικείμενο.
 tenerum: Επιθετικός προσδιορισμός στο animum.
 studēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius.
 Gloriae: Αντικείμενο.
 Vergili: Γενική κτητική στο gloriae.
 fovēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius.
 ingenium: Αντικείμενο.
 eius: Γενική κτητική στο ingenium.
 honorābat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius.
 Eum: Αντικείμενο.
 honorat: Ρήμα (εννοείται).
 puer: Υποκείμενο.

10

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

 magistrum: Αντικείμενο.
 habēbat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Silius.
 Monumentum: Αντικείμενο.
 eius: Γενική κτητική στο monumentum.
 pro templo: Εμπρόθετος προσδιορισμός της παραβολής ως κατηγορούμενο στο

monumentum.
 iacēbat: Ρήμα.
 quod: Υποκείμενο.
 Neapoli: Απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει τη στάση σε τόπο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον παρατατικό. Να
προσέξετε τον τονισμό!
Ego pulchr..................... (πληθ.) libr ................ habe...................
Nos epistulam poētae tene...................... . Illi magn ................... (εν.)
agr............... posside.................... . Vos pulchr ............................ (εν.)
libr.................habē ...................
Tu litteris pulchr................... studē................... (litterae, πληθ., γράμματα,
γραμματεία)
Nos templa sacr................. honora.............. .

2. Η πρόταση ultimis... tenēbat να ξαναγραφτεί με το ρήμα στα υπόλοιπα πρόσωπα
της οριστικής του παρατατικού και με τις απαραίτητες μετατροπές του suae και se
π.χ.
Ultimis annis vitae meae in Campaniā me tenēbam

3. Να τονιστούν οι παρακάτω λέξεις: Valeri (γεν. του Valĕrius), Aristides, philosophia

4. Ingenium eius fovēbat: να αντικατασταθεί το eius με τον κατάλληλο τύπο της αντων.
suus -a -um. Ποια η διαφορά στη σημασία;

11

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 6

ΟΙ ΝΟΜΟΙ

In eā civitāte*, quam leges* continent, boni viri libenter leges servant. Lex* enim est
fundamentum libertātis*, fons* aequitātis*. Mens* et animus et consilium et sententia
civitātis* posita est in legibus*. Ut corpora* nostra sine mente*, sic civitas* sine lege* non
stat. Legum* ministri sunt magistrātus*, legum interpretes* iudices*, legum denique
omnes* servi sumus: sic enim liberi esse possumus.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι, οι καλοί πολίτες τηρούν τους νόμους πρόθυμα.
Γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, η πηγή της δικαιοσύνης. Ο νους και η ψυχή
και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκονται στους νόμους. Όπως τα σώματά μας δεν
υπάρχουν (: δε στέκονται, είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή, έτσι και η πολιτεία δε στέκεται
χωρίς το νόμο. Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων, οι δικαστές είναι ερμηνευτές των
νόμων και, τέλος, όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των νόμων· γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε
ελεύθεροι.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

 servo, servavi, servatum, servare 1 = τηρώ, φυλάω
 sto - steti - statum - stare 1= στέκομαι
 contineo - continui - contentum - continere 2= συγκρατώ, στερεώνω
 pono- posui - positum - ponere 3= τοποθετώ
 *possum, potui, - , posse = μπορώ
 *sum, fui, - , esse =είμαι

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση
 sententia – sententiae (θηλ. = άποψη, κρίση, απόφαση)

Β΄ κλίση
 animus - animi (αρσ. = ψυχή)
 servus - servi (αρσ. = δούλος)
 minister - ministri (αρσ. = θεράποντας, υπηρέτης)
 vir - viri (αρσ. = άνδρας)
 fundamentum - fundamenti (θεμέλιο)
 consilium - consilii (i) (ουδ. = σκέψη, σχέδιο)

12

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

Γ΄ κλίση
 iudex - iudicis (αρσ. = δικαστής)
 libertas - libertatis (θηλ. = ελευθερία)
 lex - legis (θηλ. = νόμος)
 interpres - interpretis (αρσ. & θηλ. = ερμηνευτής)
 corpus - corporis (ουδ. = σώμα)
 aequitas - aequitatis (θηλ. = ισότητα, δικαιοσύνη) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 mens - mentis (θηλ. = νους) [Γεν. πληθ. σε -ium Αιτ. πληθ. σε -es & is]
 fons - fontis (αρσ. = πηγή) [Γεν. πληθ. σε -ium Αιτ. πληθ. σε -es & is]
 civitas - civitatis (θηλ. = πολιτεία) [Γεν. πληθ. σε -um & -ium Αιτ. πληθ. σε -es & is]

∆΄ κλίση
 magistratus - magistratus = οι αρχές, οι άρχοντες

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
 bonus –a –um (καλός) melior –ior –ius / optimus –a –um
 liber, libera, liberum (ελεύθερος) liberior –ior –ius / liberrimus – a –um

Γ΄ κλίση
 omnis –is –e (όλος, ο καθένας)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 is, ea, id (οριστ.)=αυτός
 qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
 noster, nostra, nostrum (κτητ)=δικός μας

Επιρρήματα

 libenter - libentius - libentissime (πρόθυμα)
 denique (τέλος)
 sic (έτσι)

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 in +ΑΦ : σε (στάση : In ea civitate, in legibus)
 sine + ΑΦ=χωρίς (έλλειψη, στέρηση : sine mente, sine lege)

13

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΙ

 enim(αιτιολ.παρατακτ) =γιατί, βέβαια, γάρ,
 et (συμπλ.)=και
 ut (παραβολ.)=όπως

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

♯ quam leges continent: ∆ευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση. Προσδιορίζει
το civitāte. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quam, εκφέρεται με οριστική, καθώς
δηλώνει κάτι το πραγματικό.

♯ In eā civitāte boni viri libenter leges servant: Κύρια πρόταση

♯ Lex enim est fundamentum libertātis, fons aequitātis: Κύρια πρόταση

♯ Mens et animus et consilium et sententia civitātis posita est in legibus:

Κύρια πρόταση

♯ Ut corpora nostra sine mente (non stant): ∆ευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση
του τρόπου, που λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης με α΄ όρο την κύρια που ακολουθεί.
Εισάγεται με το παραβολικό επίρρημα ut -στην κύρια υπάρχει το sic-. Εκφέρεται με
οριστική, καθώς η σύγκριση

αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα·
χρόνου ενεστώτα, διότι αναφέρεται στο παρόν.

♯ sic civitas sine lege non stat: Κύρια πρόταση

♯ Legum ministri sunt magistrātus: Κύρια πρόταση

♯ legum interpretes iudices (sunt): Κύρια πρόταση

♯ legum denique omnes servi sumus: Κύρια πρόταση

♯ sic enim liberi esse possumus: Κύρια πρόταση

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 servant: Ρήμα.
 viri: Υποκείμενο.
 leges: Αντικείμενο.
 boni: Επιθετικός προσδιορισμός στο viri.
 libenter: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 In civitāte: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 eā: Επιθετικός προσδιορισμός στο civitāte.
 continent: Ρήμα.
 leges: Υποκείμενο.
 quam: Αντικείμενο.

14

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

 est: Ρήμα.
 Lex: Υποκείμενο.
 fundamentum –
 fons: Κατηγορούμενα στο Lex.
 libertātis: Γενική αντικειμενική στο fundamentum.
 aequitātis: Γενική υποκειμενική στο fons.
 posita est: Ρήμα.
 Mens et animus et consilium et sententia: Υποκείμενα ρήματος.
 in legibus: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο.

civitātis: Γενική υποκειμενική στο sententia.
 stant: Ρήμα.
 corpora: Υποκείμενο.
 nostra: Επιθετικός προσδιορισμός στο nostra.
 sine mente: Εμπρόθετος προσδιορισμός της έλλειψης (στέρησης).
 Ut: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 stat: Ρήμα.
 civitas: Υποκείμενο.
 sine lege: Εμπρόθετος προσδιορισμός της έλλειψης (στέρησης).
 sic: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 sunt: Ρήμα.
 magistrātus: Υποκείμενο.
 ministri: Κατηγορούμενο στο magistrātus.
 Legum: Γενική αντικειμενική στο ministri.
 sunt: Εννοείται ως ρήμα.
 iudices: Υποκείμενο.
 interpretes: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 legum: Γενική αντικειμενική στο interpretes.
 sumus: Ρήμα.
 omnes: Υποκείμενο ρήματος (ο επιθετικός προσδιορισμός παίρνει τη θέση

του nos που έχει παραλειφθεί).
 servi: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
 legum: Γενική αντικειμενική στο servi.
 denique: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 possumus: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το nos.
 esse: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο ρήματος. Ως υποκείμενο και του

απαρεμφάτου εννοείται το nos (ταυτοπροσωπία).
 liberi: Κατηγορούμενο στο nos.
 sic: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

15

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Kείμενα Λατινικών

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Civitas lībera, corpus nostrum: να κλιθούν μαζί.

2. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων:
Nos bon........... leg........... (πληθ.) servāmus.
Civitas sine lībert ........... misera est.
Mens iudic........... (πληθ.) līber............ est.
Vos aequitāt............. amātis.
Graeci lībertāt .............amant.
Iudex leg............. (εν.) interpre ............. est.

3. Ποιος ρηματικός τύπος παραλείπεται μετά το sine mente;

4. Να μετατρέψετε τα επίθετα στις παρακάτω προτάσεις σε αναφορικές προτάσεις. Π.χ.
civitas lībera =civitas,quae lībera est.
lex valida =
consilium bonum =
mens infirma =
iudex līber =

16

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 7

ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΞΕΧΕΙΜΩΝΙΑΣΜΑ

Caesar propter frumenti inopiam legiōnes in hibernis multis conlocat. Ex quibus quattuor in
Nerviis hiemāre* iubet et tribus imperat in Belgis remanēre*. Legātos omnes frumentum in
castra importāre* iubet. Milites his verbis admonet: «Hostes* adventāre* audio;
speculatōres nostri eos prope esse* nuntiant. Vim* hostium cavēre* debetis; hostes enim de
coilibus* advolāre* solent et caedem* militum perpetrāre possunt».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε πολλά χειμερινά
στρατόπεδα. ∆ιατάζει τέσσερις απ' αυτές να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και
(άλλες) τρεις διατάζει να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. ∆ίνει εντολή σε όλους τους
διοικητές των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδα. Συμβουλεύει τους
στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια: "Πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν· οι
ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί βρίσκονται κοντά. Πρέπει να φυλάγεστε από την
ορμή των εχθρών· γιατί συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να
κατασφάξουν τους στρατιώτες μας ( : να διαπράξουν σφαγή των στρατιωτών μας)".

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΩΝ

 conloco, -avi, -atum, -are 1= εγκαθιστώ
 hiemo, -avi, -atum, -are 1= ξεχειμωνιάζω
 impero, -avi, -atum, -are 1= διατάζω
 Importo, -avi, -atum, -are 1= εισάγω
 advento, -avi, -atum, -are 1= πλησιάζω
 nuntio, -avi, -atum, -are 1= αναγγέλλω
 advolo, -avi, -atum, -are 1= καταφθάνω πετώντας, σπεύδω
 perpetro, -avi, -atum, -are 1= διαπράττω
 iubeo, iussi, issum, -ere 2= διατάζω
 remaneo, remansi, remansum, -ere 2= παραμένω
 admoneo, admonui, admonitum, -ere 2= συμβουλεύω
 caveo, cavi, cautum, -ere2= φυλάγομαι, προσέχω
 debeo, debui, debitum, -ere 2= οφείλω, πρέπει
 soleo, solitus sum, solitum, -ere 2 (ημιαποθετικό) = συνηθίζω
 audio, audivi, auditum, -ire 4= ακούω

17

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

 *sum, fui, - , esse=είμαι
 *possum, potui, - , posse =μπορώ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση
 inopia - inopiae (θηλ. = έλλειψη) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Belgae – Belgarum (αρσε. = οι Βέλγοι, η χώρα των Βέλγων) [∆εν σχηματίζει ενικό]

Β΄ κλίση
 legatus - legati (αρσ. = διοικητής λεγεώνας, ύπαρχος, απεσταλμένος)
 verbum - verbi (ουδ. = λόγος)
 frumentum - frumenti (ουδ. = δημητριακά, σιτάρι)
 hiberna - hibernorum (ουδ. = χειμερινό στρατόπεδο) [∆εν σχηματίζει ενικό]
 Nervii - Nerviorum (αρ. = οι Νερβίοι, η χώρα των Νερβίων) [∆εν σχηματίζει ενικό]
 castrum - castri (ουδ. = φρούριο) castra - castrorum (στρατόπεδο)

Γ΄ κλίση
 speculator - speculatoris (αρσ. = ανιχνευτής, κατάσκοπος)
 miles - militis (αρσ. = στρατιώτης)
 legio - legionis (θηλ. = λεγεώνα)
 Caesar - Caesaris (αρσ. = ο Καίσαρας) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 vis -- (θηλ. = δύναμη)
 hostis - hostis (αρ. = εχθρός, αντίπαλος)
 collis - collis (αρσ. = λόφος)
 caedes - caedis (θηλ. = σφαγή)

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
 multus –a –um (πολύς) [plus] / plurimus –a –um 5, 7, 27, 42
- Το επίθετο σχηματίζει παραθετικά συνήθως στον πληθυντικό:
 multi, -ae, -a (Συγκριτικός: plures, -es, -a, Υπερθετικός: plurimi, -ae, -a).

Γ΄ κλίση
 omnis –is –e (όλος, ο καθένας)
 tres, tria (τρεις, τρία) [απόλυτο αριθμητικό]

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

 quattuor =τέσσερις (άκλιτο)
 tres, tres, tria =τρεις

18

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
 hic, haec, hoc (δεικτ.)=αυτός
 noster, nostra, nostrum (κτητ)=δικός μας
 is, ea, id (οριστ.)=αυτός

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 prope =κοντά

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 propter +ΑΙΤ=για, εξαιτίας, ένεκα (εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο : propter inopiam)
 in +ΑΦ : σε (στάση : in hibernis, in Nerviis, in Belgis)
 ex +ΑΦ=από (διαιρεμένο όλον : Ex quibus )
 in +ΑΙΤ=προς, σε (κίνηση προς τόπο : in castra)
 de +ΑΦ=από (κίνηση από : de collibus )

ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΙ

 enim(αιτιολ.παρατακτ) =γιατί, βέβαια, γάρ,
 et (συμπλ.)=και

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

♪ Caesar propter frumenti inopiam legiōnes in hibernis multis
conlocat: Κύρια πρόταση
♪ Ex quibus quattuor in Nerviis hiemāre iubet: Κύρια πρόταση
♪ et tribus imperat in Belgis remanēre: Κύρια πρόταση
♪ Legātos omnes frumentum in castra importāre iubet: Κύρια πρόταση
♪ Milites his verbis admonet: Κύρια πρόταση
♪ Hostes adventāre audio: Κύρια πρόταση
♪ speculatōres nostri eos prope esse nuntiant: Κύρια πρόταση
♪ Vim hostium cavēre debetis: Κύρια πρόταση
♪ hostes enim de coilibus advolāre solent: Κύρια πρόταση
♪ et caedem militum perpetrāre possunt: Κύρια πρόταση

19

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 conlocat: Ρήμα.
 Caesar: Υποκείμενο.
 legiōnes: Αντικείμενο.
 in hibernis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 multis: Επιθετικός προσδιορισμός στο hibernis.
 propter inopiam: Εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου

(αιτίας) στο conlocat.
 frumenti: Γενική υποκειμενική στο inopiam.
 iubet: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Caesar.
 legiōnes: Εννοείται ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος.
 quattuor: Επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο legiōnes. (Εναλλακτικά:

Το quattor λαμβάνει τη συντακτική θέση του παραλειπόμενου όρου και τίθεται ως
άμεσο αντικείμενο του ρήματος).
 hiemāre: Τελικό απαρέμφατο ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενό
του εννοείται το legiōnes (ετεροπροσωπία).
 in Nerviis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 Ex quibus: Εμπρόθετος προσδιορισμός του διαιρεμένου συνόλου στο quattor.
 imperat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Caesar.
 legionibus: Εννοείται ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος.
 tribus: Επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο legionibus. (Εναλλακτικά:
Το tribus λαμβάνει τη συντακτική θέση του παραλειπόμενου όρου και τίθεται ως
έμμεσο αντικείμενο του ρήματος).
 remanēre: Τελικό απαρέμφατο ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενό
του εννοείται το legiōnes (ετεροπροσωπία).
 in Belgis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 iubet: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Caesar.
 Legātos: Άμεσο αντικείμενο του ρήματος.
 importāre: Τελικό απαρέμφατο ως έμμεσο αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο
του απαρεμφάτου τίθεται το Legātos (ετεροπροσωπία).
 frumentum: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.
 in castra: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.
 omnes: Επιθετικός προσδιορισμός στο Legātos.
 admonet: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Caesar.
 Milites: Αντικείμενο ρήματος.
 verbis: Αφαιρετική του τρόπου.
 his: Επιθετικός προσδιορισμός στο verbis.
 audio: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το ego.
 adventāre: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο ρήματος.
 Hostes: Υποκείμενο απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
 nuntiant: Ρήμα.

20

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

 speculatōres: Υποκείμενο ρήματος.
 esse: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος.
 eos: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
 prope: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.
 nostri: Επιθετικός προσδιορισμός στο speculatōres.
 debetis: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το vos.
 cavēre: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο εννοείται το

vos (ταυτοπροσωπία).
 Vim: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.
 hostium: Γενική κτητική στο vim.
 solent: Ρήμα.
 hostes: Υποκείμενο.
 advolāre: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του

απαρεμφάτου τίθεται το hostes (ταυτοπροσωπία).
 de coilibus: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης από τόπο.
 possunt: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το hostes.
 perpetrāre: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο εννοείται

το hostes (ταυτοπροσωπία).
 caedem: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.
 militum: Γενική αντικειμενική στο caedem.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να κλιθούν τα ουσιαστικά collis και caedes.

2. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος του απαρεμφάτου:
Epistulam ................................ possumus (porto).
Justitiā................................. debēbant (certo).
Gloriae................................. debet miles (studeo).
Ingenium Vergili .................................debent (foveo).
Amīcum.................................poteras (admoneo).

3. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος του υποκειμένου του απαρεμφάτου:
Puto .................................desiderā re Romam (poēta).
Speculātor nuntiat................................castra oppugnāre (hostes).
..............................amīcam (-um) esse putas (ego).
..............................amīcum (-am) esse puto (tu).

4. Ποια άλλα ουσιαστικά όπως το castra και hiberna γνωρίζετε (που απαντούν δηλαδή
μόνο στον πληθυντικό ή που έχουν διαφορετική σημασία στον πληθυντικό);

5. Σε τι διαφέρουν από συντακτική άποψη οι προσδιορισμοί in castra και in hibernis;

21

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 8

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στο μέλλοντα. Προσοχή

στον τονισμό!

Tu aprum ferōcem vide.............. Nos ad retia sede..............

Ille pugillāres adporta............. Tu amīcam interroga..............

Ille pugillāres adporta.............. Vos de collibus advola..............

Poeta fortūnam adversam Rōmāni pericula propulsa..............

deplora.............. Leges civitātem contine..............

Aenēas in Africam naviga..............

Poēta gloriae Vergili stude............

2. Lex omnis, aper ferox, rete vacuum: να κλιθούν μαζί.

3. ∆ικαιολογήστε το γένος των ουσιαστικών cogitatio και solitūdo.

4. Vidēbis... errāre: να γίνει η σύνταξη της πρότασης.

ΜΑΘΗΜΑ 9

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον ενεστώτα. Προσοχή

στον τονισμό!

Vos imperium perd................

Nos legātos inveni................

Ego delictum puni................

Rōmāni Tarquinio imperium adim................

Rōmāni consules delig................

Vos cultrum extrah..................

2. Να συμπληρωθούν οι απαρεμφατικοί τύποι στις παρακάτω προτάσεις και να

χαρακτηριστούν τα απαρέμφάτα (τελικά- ειδικά):

Miles cultrum .................. debet (extraho)..................

Brutus populum iubet Tarquiniō imperium................ (adimo)

Hostes ad castra................ audio (advenio, 4 φτάνω)

Libertātem.................... possumus (restituo, 3 αποκαθιστώ)

3. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων στην άσκηση I με το ρήμα στον

παρατατικό. Προσοχή στον τονισμό!

4. Να τοποθετηθεί ο σωστός τύπος της αντωνυμίας ipse δίπλα στην προσωπική

αντωνυμία π.χ.: se interficit = se ipsum (ipsam) interficit.

me..................... amo nos............ amāmus

te .......................amas vos ............ amātis

se ......................amat se ...............amant

5. Hie modus, illud delictum: να κλιθούν μαζί.

22

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 10

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρωθούν τα κενά των καταλήξεων με το ρήμα στον απλό μέλλοντα.
Προσοχή στον τονισμό!
Ego bellum ger........ . Nos populos ferōces contund...... .
Rōmāni eis mores impōn....... .
Tu Albam Longam muni........ .
Iliae (δoτ.) duo filii er......... . Ego portam claud........ .
Tu regnum restitu........ . Jupiter Aenēam in caelo accipi...... .

2. Να συμπληρωθούν οι καταλήξεις των fero και transfero:
lūlus regnum transfer........ debet. Poēta iniuriam non fer........ (παρατ.).
Caesar in Celtibēriam (κεντρ. Ισπανία) bellum transfer........ (ενεστ.).
Nos castra in eum locum transfer....... (ενεστ.).

3. Bellum ingens, populus ferox να κλιθούν μαζί.

4. Να συνταχθούν οι προτάσεις: mores eis impōnet; Rōmānis imperium sine fine erit.

5. Aenēam και Aenēan: ποια από τις δύο καταλήξεις έχει ελληνική προέλευση;

ΜΑΘΗΜΑ 11

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΧΗ∆ΟΝΑ

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello
superāvit* et Saguntum vi expugnāvit*. Postea Alpes, quae Italiam ab Galliā seiungunt, cum
elephantis transiit*. Ubi in Italiā fuit, apud Ticīnum, Trebiam, Trasumēnum et Cannas copias
Rōmanōrum profligāvit* et delēvit*. Populus Rōmānus cladem Cannensem pavidus audīvit*.
In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit*. Postquam XIV annos in
Italiā complēvit*, Carthaginienses eum in Africam revocavērunt*. Ibi Hannibal bellum cum
Rōmānis componere frustra cupīvit*. Denique cum P. Scipiōne apud Zamam dimicāvit*, sed
Rōmāni victoriam reportavērunt*.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 ετών, νίκησε στον πόλεμο (:πολέμησε
και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο. Έπειτα πέρασε
(:διέσχισε, διάβηκε) με ελέφαντες τις Άλπεις, που χωρίζουν την Ιταλία απ' τη Γαλατία. Μόλις

23

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

βρέθηκε στην Ιταλία, κατατρόπωσε και εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό
Τίκινο, στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες. Οι Ρωμαίοι
πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες. Ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα
του Φαβίου Μαξίμου στην περιοχή του Φαλερνού Αγρού. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια
στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε
να τελειώσει (:δώσει τέλος στον) τον πόλεμο με συνθήκη. Τελικά, αγωνίστηκε με τον Πόπλιο
Σκιπίωνα στη Ζάμα, αλλά τη νίκη κέρδισαν οι Ρωμαίοι.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

 dimico, -avi, -atum, -are 1=αγωνίζομαι
 profligo, -avi, -atum, -are 1=κατατροπώνω
 reporto, -avi, -atum, -are 1= κερδίζω
 revoco, -avi, -atum, -are 1=ανακαλώ, καλώ πίσω
 superο, -avi, -atum, -are 1 =νικώ
 expugno, -avi, -atum, -are 1=κυριεύω
 deleo, -evi, -etum –ere 2= καταστρέφω
 compleo, -evi, -etum –ere 2=συμπληρώνω
 compono, composui, compositum, -ere 3 =σταματώ, τελειώνω (εδώ : compono

bellum= τελειώνω τον πόλεμο)
 *cupio, cupivi (cupii), cupitum, cupere 3 -15= επιθυμώ
 nascor, natus sum (μετοχή μέλλοντα nasciturus), natum, nasci (αποθετικό) 3

= γεννιέμαι
 seiungo, seiunxi, seiunctum, -ere 3=ενώνω
 audio, -ivi, -itum, -ire 4= ακούω
 expedio, -ivi, -itum, -ire 4= απελευθερώνω (εδώ : me expedio=αποφεύγω,

ξεφεύγω)
 *transeo, transi(v)i, transitum, transire (trans-eo)=περνώ, διέρχομαιδιασχίζω
 *sum, fui, esse =είμαι

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση
 victoria – victoriae (θηλ. = νίκη)
 Italia – Italiae (θηλ. = η Ιταλία) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Hispania – Hispaniae (θηλ. = Ισπανία) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Gallia – Galliae (θηλ. = Γαλατία) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Trebia – Trebiae (αρσε. = ο ποταμός Τρεβίας) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Africa – Africae (θηλ. = Αφρική) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]

24

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

 Zama – Zamae (θηλ. = η Ζάμα) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Cannae – Cannarum (θηλ. = οι Κάννες) [∆εν σχηματίζει ενικό]
 insidiae – insidiarum (θηλ. = ενέδρα, δόλος) [∆εν σχηματίζει ενικό]
 copia – copiae (θηλ. =αφθονία) Στον πληθ. copiae – copiarum (θηλ. = στρατιωτικές

δυνάμεις)

Β΄ κλίση
 annus - anni (αρσ. = έτος)
 populus - populi (αρ. = λαός)
 Romanus - Romani (αρ. = ο Ρωμαίος)
 ager - agri (αρ. = αγρός)
 bellum - belli (ουδ. = πόλεμος)
 Ticinus - Ticini (αρ. = ο Τίκινος ποταμός) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Trasumenus - Trasumeni (αρ. = η λίμνη Τρασιμένη) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Saguntum - Sagunti (ουδ. = το Σάγουντο) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Fabius - Fabii / Fabi (αρ. = Φάβιος) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Maximus - Maximi (αρ. = Μάξιμος) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Το αρσενικό elephantus (= ελέφαντας) ανήκει στα αφθονούντα και κλίνεται σε δύο
διαφορετικές κλίσεις (Β + Γ)
 elephantus - elephanti
 elepha(n)s - elephantis

Γ΄ κλίση
 dux - ducis (αρσ. = αρχηγός, στρατηγός)
 Hannibal - Hannibalis (αρσ. = ο Αννίβας) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Alpes - Alpium (θηλ. = οι Άλπεις) [Συνήθως στον πληθυντικό]
 Scipio - Scipionis (αρσ. = ο Σκιπίωνας) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 vis -- (θηλ. = δύναμη)
 clades - cladis (θηλ. = καταστροφή, συντριβή) [Γενική πληθυντικού σε -ium Αιτιατική
πληθυντικού σε -es & is.]
 gens - gentis (θηλ. = λαός, έθνος)
 Το αρσενικό elephantus (= ελέφαντας) ανήκει στα αφθονούντα και κλίνεται σε δύο
διαφορετικές κλίσεις (Β + Γ)
 elephantus - elephanti
 elepha(n)s - elephantis

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
 pavidus –a –um (έντρομος) pavidior –ior –ius / pavidissimus –a –um
 Romanus –a –um (Ρωμαίος)
 Falernus –a –um (ο Φαλερνός αγρός, περιοχή της Καμπανίας)

25

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

Γ΄ κλίση
 omnis –is –e (όλος, ο καθένας)
 Cannensis –is –e (των Καννών, από τις Κάννες)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
 ego(προσ)=εγώ
 is, ea, id (οριστ.)=αυτός

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 Postea =έπειτα, ύστερα
 Ibi =εκεί
 Denique =τελικά

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 ab +ΑΦ=από (απομάκρυνση, χωρισμός : ab Gallia)
 cum + ΑΦ=μαζί με, με (συνοδεία : cum elephantis)
 in +ΑΦ : σε (στάση : in Italia, In agro)
 apud +ΑΙΤ=κοντά σε (πλησίον : apud Ticinum, apud Zamam)
 ex +ΑΦ=από (απομάκρυνση : ex insidiis)
 in +ΑΙΤ=προς, σε (κίνηση προς τόπο : in Africam)
 cum +ΑΦ =εναντίον (εχθρική διάθεση : cum Romanis, cum P. Scipione)

ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΙ

 et (συμπλ.)=και
 Ubi (χρον) =όταν, αφού(προτερόχρονο)
 postquam (χρον) =όταν, αφού(προτερόχρονο)
 sed (αντιθ)=αλλά

26

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

♥ Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello
superāvit: Κύρια πρόταση

♥ et Saguntum vi expugnāvit: Κύρια πρόταση

♥ Postea Alpes cum elephantis transiit: Κύρια πρόταση

♥ quae Italiam ab Galliā seiungunt: ∆ευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση
στο Alpes. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική, καθώς
δηλώνει κάτι το πραγματικό.

♥ Ubi in Italiā fuit: ∆ευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό
σύνδεσμο ubi (προτερόχρονο), εκφέρεται με οριστική, διότι εκφράζει το χρόνο και τίποτα
άλλο. Ειδικότερα, χρόνου Παρακειμένου, καθώς αναφέρεται στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα
λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας
πρότασης που ακολουθεί.

♥
apud Ticīnum, Trebiam, Trasumēnum et Cannas copias Rōmanōrum profligāvit:Κύρια
πρόταση

♥ et delēvit: Κύρια πρόταση

♥ Populus Rōmānus cladem Cannensem pavidus audīvit: Κύρια πρόταση

♥ In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit: Κύρια πρόταση

♥ Postquam XIV annos in Italiā
complēvit: ∆ευτερεύουσα χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam,
καθώς δηλώνει το προτερόχρονο, εκφέρεται με οριστική, διότι εκφράζει το χρόνο και τίποτα
άλλο. Ειδικότερα, οριστική Παρακειμένου, μιας και αναφέρεται στο παρελθόν. Η
δευτερεύουσα λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο
της κύριας πρότασης που ακολουθεί.

♥ Carthaginienses eum in Africam revocavērunt: Κύρια πρόταση

♥ Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit: Κύρια πρόταση

♥ Denique cum P. Scipiōne apud Zamam dimicāvit: Κύρια πρόταση

♥ sed Rōmāni victoriam reportavērunt: Κύρια πρόταση

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 superāvit: Ρήμα.
 Hannibal: Υποκείμενο.
 gentes: Αντικείμενο ρήματος.
 dux: Παράθεση στο Hannibal.
 Carthaginiensis: Επιθετικός προσδιορισμός στο dux.
 natus: Επιθετική μετοχή με υποκείμενο το Hannibal (ή συνημμένη χρονική μετοχή).
 annos: Αιτιατική του χρόνου (χρονική διάρκεια).
 VI et XX: Επιθετικός προσδιορισμός στο annos.

27

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου

Κείμενα Λατινικών

 omnes: Επιθετικός προσδιορισμός στο gentes.
 Hispaniae: Γενική κτητική στο gentes.
 bello: Αφαιρετική του τρόπου στο superavit.
 expugnāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal.
 Saguntum: Αντικείμενο.
 vi: Αφαιρετική του τρόπου στο expugnāvit.
 transiit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal.
 Alpes: Αντικείμενο.
 cum elephantis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας.
 Postea: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου (της χρονικής ακολουθίας).
 seiungunt: Ρήμα.
 quae: Υποκείμενο.
 Italiam: Αντικείμενο.
 ab Galliā: Εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης.
 fuit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal.
 in Italiā: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο.
 profligāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal.
 copias: Αντικείμενο του ρήματος.
 Rōmanōrum: Γενική κτητική στο copias.
 apud Ticīnum, (apud) Trebiam, (apud) Trasumēnum et (apud) Cannas: Εμπρόθετοι

προσδιορισμοί που δηλώνουν τη στάση σε τόπο, και ειδικότερα το πλησίον.
 delēvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal. Ως αντικείμενο εννοείται

το copias.
 audīvit: Ρήμα.
 Populus: Υποκείμενο.
 cladem: Αντικείμενο.
 pavidus: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου (αποδίδεται στο υποκείμενο).
 Rōmānus: Επιθετικός προσδιορισμός στο Populus.
 Cannensem: Επιθετικός προσδιορισμός στο cladem.
 expedīvit: Ρήμα.
 Hannibal: Υποκείμενο.
 se: Αντικείμενο ρήματος (άμεση αυτοπάθεια, καθώς η αντωνυμία αναφέρεται στο

υποκείμενο του ρήματος).
 ex insidiis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης.
 Fabii Maximi: Γενική υποκειμενική στο insidiis.
 In agro: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 Falerno: Επιθετικός προσδιορισμός στο agro.
 complēvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal.
 annos: Αντικείμενο ρήματος.
 XIV: Επιθετικός προσδιορισμός στο annos.
 in Italiā: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο.
 revocavērunt: Ρήμα.

28

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

 Carthaginienses: Υποκείμενο.
 eum: Αντικείμενο.
 in Africam: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την κίνηση σε τόπο (το τέρμα

της κίνησης).
 cupīvit: Ρήμα.
 Hannibal: Υποκείμενο.
 componere: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του

απαρεμφάτου τίθεται το Hannibal (ταυτοπροσωπία).
 bellum: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.
 cum Rōmānis: Εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης.
 frustra: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 Ibi: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.
 dimicāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Hannibal.
 cum P. Scipiōne: Εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης.
 apud Zamam: Εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο (ειδικότερα του

πλησίον).
 Denique: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 reportavērunt: Ρήμα.
 Rōmāni: Υποκείμενο.
 victoriam: Αντικείμενο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν οι σωστές καταλήξεις του παρακειμένου. Προσοχή στον τονισμό!
Carthaginienses Saguntum expugnavant......... .
Nos Rōmānos bello superav............ .
Carthaginienses Alpes transi............ .
Vos exercitum profligav............ et delev..................... .
Tu XIV annos in Italia complev............... .
Rōmāni diu principes (κύριοι) terrārum fu............... .
Nos ducem ex Italiā revocav............. .
Vos apud Cannas dimicav............. .

2. Να σχηματιστούν τρεις προτάσεις με τα ρήματα transfero, claudo, compōno στο
απαρέμφατο, με ρήμα εξάρτησης το cupio.

3. Omnes gentes: Να κλιθούν μαζί.
4. Να τονιστούν οι λέξεις: Hannibalis, Hispaniae, elephas, Trebiam, Ticinum.
5. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι τύποι: vi (πρβ. βίᾳ εἷλον τό χωρίον)· cum

elephantis (πρβ. κατέπλευσεν ναυσίν εἴκοσι).
6. Να συμπληρωθεί το postquam ή το ubi:

.....................Hannibal Saguntum expugnāvit, in Italiam transiit.
Terror (τρόμος) Romānos occupāvit,..................... cladem Cannensem audivērunt.
...................... bellum componere frustra cupīvit, cum P. Scipiōne dimicāvit.

29

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 12

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι του παρακειμένου. Προσοχή στον τονισμό!
Filiae ad complēxum patris................... .(curro)
Nos filiae osculum ................... .(do)
Vos filiam maestam esse ............... . (animadverto)
Quid tu amīco (δοτ.) ................? (dico)
Quid illis (δοτ.)...................? (accido)
Quid nos illis (δοτ.)...................? (respondeo)

2. Να ξαναδιαβάσετε το μάθημα Χ με τα ρήματα στον αντίστοιχο τύπο του
παρακειμένου· οι παρακείμενοι των ρημάτων είναι με τη σειρά οι εξής: gero– gessi ,
contundo – contudi, impōno – imposui, condo –condidi , fero – tuli, transfero –
transtuli, munio – munīvi, pario – peperi, nutrio – nutrīvi, claudo – clausi, restituo –
restitui, accipio – accēpi.

3. Ut... cucurrit: Να συνταχθεί η περίοδος.

4. Οι καταλήξεις -ulus (-olus) -a -um (parv-ulus, fili-ola), -culus-a- um (tristi-cula) είναι
υποκοριστικές: δώστε μερικές υποκοριστικές καταλήξεις της αρχ. ελληνικής.

ΜΑΘΗΜΑ 13

ΠΩΣ Η ΓΝΩΣΗ ΝΙΚΗΣΕ ΤΗ ∆ΕΙΣΙ∆ΑΙΜΟΝΙΑ

Sulpicius Gallus legātus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerēbat.
Serēnā nocte subito luna defecerat*; ob repentīnum monstrum terror animos militum
invaserat* et exercitus* fiduciam amiserat*. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratiōne et de
stellārum lunaeque statu* ac motibus* disputāvit eōque modo exercitum* alacrem in
pugnam misit. Sic liberāles artes Galli aditum* ad illustrem illam Pauliānam victoriam
dedērunt. Quia ille metum* exercitus* Rōmāni vicerat*, imperātor adversarios vincere potuit!

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου, που πολεμούσε εναντίον
του βασιλιά Περσέα. Μια ξάστερη νύχτα έγινε ξαφνικά έκλειψη της σελήνης· τρόμος έπιασε
τις ψυχές των στρατιωτών από αυτό το ξαφνικό φοβερό θέαμα ( : εξαιτίας αυτού του
ξαφνικού φοβερού θεάματος) και ο στρατός έχασε το ηθικό του. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος

30

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

πραγματεύτηκε (σε ομιλία του, μίλησε για) τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις
κινήσεις των άστρων και της σελήνης και μ' αυτόν τον τρόπο έστειλε το στρατό στη μάχη με
αναπτερωμένο ηθικό. Έτσι, τα "ελευθέρια μαθήματα" του Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για τη
λαμπρή εκείνη νίκη του Αιμιλίου Παύλου. Επειδή αυτός (κατα)νίκησε το φόβο του ρωμαϊκού
στρατού, ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους εχθρούς.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΩΝ

 disputo, -avi, -atum, -are 1 = μιλώ για
 do – dedi – datum – dare 1 =δίνω
 gero - gessi - gestum - gerere 3= διεξάγω
 *deficio - defeci - defectum – deficere 3-15= χάνομαι, παθαίνω έκλειψη
 invado - invasi - invasum - invadere 3= εισχωρώ, καταλαμβάνω
 amitto - amisi - amissum - amittere 3= χάνω
 mitto - misi - missum - mittere 3= στέλνω, ρίχνω
 vinco - vici - victum - vincere 3= νικώ
 *possum, potui, - , posse = μπορώ
 *sum, fui, - , esse =είμαι

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ΚΛΙΣΗ

 pugna – pugnae (θηλ. = μάχη) 13, 31
 stella – stellae (θηλ. = αστέρι)
 victoria – victoriae (θηλ. = νίκη)
 fiducia – fiduciae (θηλ. = εμπιστοσύνη, αυτοπεποίθηση / πίστη) [∆εν σχηματίζει

πληθυντικό]
 luna – lunae (θηλ. σελήνη) [∆εν σχηματίζει πληθυντικό]
 Perses – Persae (αρσε. = ο Περσέας (ο βασιλιάς της Μακεδονίας)) [∆εν σχηματίζει

πληθυντικό]

Β΄ΚΛΙΣΗ

 animus - animi (αρσ. = ψυχή)
 legatus - legati (αρσ. = διοικητής λεγεώνας, ύπαρχος, απεσταλμένος)
 modus - modi (αρ. = τρόπος)
 adversarius - adversarii (αρ. = αντίπαλος, εχθρός)
 bellum - belli (ουδ. = πόλεμος)
 monstrum - monstri (ουδ. = θέαμα παράξενο και φοβερό)
 Gallus - Galli (αρ. = Γάλλος)
 Paulus - Pauli (αρ. = Παύλος)

31

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

 Sulpicius - Sulpicii / Sulpici (αρσε. = Σουλπίκιος)
 Aemilius - Aemilii / Aemili (αρσε. = Αιμίλιος)
 Lucius - Lucii / Luci (αρσε. = Λεύκιος)
 caelum - caeli (ουδ. = ουρανός) το οποίο σχηματίζει πληθυντικό ως αρσενικό caeli –

caelorum

Γ΄ΚΛΙΣΗ
 miles - militis (αρσ. = στρατιώτης)
 rex - regis (αρσ. = βασιλιάς)
 imperator - imperatoris (αρσ. = στρατηγός)
 terror - terroris (αρσ. = τρόμος)
 ratio - rationis (θηλ. = φύση, λογική)
 nox - noctis (θηλ. = νύχτα) Αφαιρ. ενικ. nocte & noctu (Γεν. πληθ. σε –ium Αιτ. πληθ.
σε –es & is)
 ars - artis (θηλ. = τέχνη) [artes liberales = ελευθέριες σπουδές] (Γεν. πληθ. σε –
ium Αιτ. πληθ. σε –es & is)

∆΄ΚΛΙΣΗ
 exercitus - exercitus = στρατός
 motus - motus = κίνηση
 metus - metus = φόβος
 status - status = στάση
 aditus - aditus = προσέγγιση

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
 serenus –a –um (ξάστερος, καθαρός) --- --- / serenissimus –a –um
 repentinus –a –um (ξαφνικός) repentinior –ior –ius / --- ---
 Romanus –a –um (Ρωμαίος)
 Paulianus –a –um (του Παύλου)

Γ΄ κλίση
 alacer, alacris, alacre (ζωηρός, πρόθυμος) alacrior –ior –ius / --- ---
 liberalis –is –e (που ταιριάζει σε άνθρωπο ελεύθερο, ελευθέριος) liberalior –ior –ius /
liberalissimus –a –um
 illustris –is –e (λαμπρός, ένδοξος) illustrior –ior –ius / illustrissimus –a –um

32

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
 is, ea, id (οριστ.)=αυτός
 ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 subito =ξαφνικά
 Tum =τότε
 Sic=έτσι

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 adversus + ΑΙΤ= εναντίον (εχθρική διάθεση : adversus Persen)
 ob +ΑΙΤ=εξαιτίας, λόγω (εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο : ob repentinum monstrum)
 de +ΑΦ=για, σχετικά με (αναφορά : de ratione et de statu ac motibus)
 ad +ΑΙΤ =σε (σκοπός : ad illustrem illam Paulianam victoriam)

ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΙ

 et (συμπλ.)=και
 ac (συμπλ)=και
 Quia (αιτιολ)= γιατί, επειδή

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

♣ Sulpicius Gallus legātus Luci Aemili Pauli erat: Κύρια πρόταση
♣ qui bellum adversus Persen regem
gerēbat: ∆ευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Luci Aemili
Pauli. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει
κάτι το πραγματικό.
♣ Serēnā nocte subito luna defecerat: Κύρια πρόταση
♣ ob repentīnum monstrum terror animos militum invaserat: Κύρια πρόταση
♣ et exercitus fiduciam amiserat: Κύρια πρόταση
♣ Tum Sulpicius Gallus de caeli ratiōne et de stellārum lunaeque statu ac motibus
disputāvit: Κύρια πρόταση
♣ eōque modo exercitum alacrem in pugnam misit: Κύρια πρόταση

33

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

♣ Sic liberāles artes Galli aditum ad illustrem illam Pauliānam victoriam
dedērunt: Κύρια πρόταση
♣ Quia ille metum exercitus Rōmāni vicerat: ∆ευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση.
Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia, εκφέρεται με οριστική, καθώς εκφράζει
αντικειμενική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο
περιεχόμενο της κύριας που ακολουθεί.
♣ imperātor adversarios vincere potuit: Κύρια πρόταση

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 erat: Ρήμα.
 Sulpicius Gallus: Υποκείμενο.
 legātus: Κατηγορούμενο στο Sulpicius Gallus.
 Luci Aemili Pauli: Γενική κτητική στο legatus.
 gerēbat: Ρήμα.
 qui: Υποκείμενο.
 bellum: Αντικείμενο.
 adversus Persen: Εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης.
 regem: Παράθεση στο Persen.
 defecerat: Ρήμα.
 luna: Υποκείμενο.
 subito: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα
 defecerat. nocte: Αφαιρετική του χρόνου.
 Serēnā: Επιθετικός προσδιορισμός στο nocte.
 invaserat: Ρήμα. terror: Υποκείμενο.
 animos: Αντικείμενο.
 militum: Γενική κτητική στο animos.
 ob monstrum: Εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου.
 repentīnum: Επιθετικός προσδιορισμός στο monstrum.
 amiserat: Ρήμα.
 exercitus: Υποκείμενο.
 fiduciam: Αντικείμενο.
 disputāvit: Ρήμα.
 Sulpicius Gallus: Υποκείμενο.
 de ratiōne de statu ac (de) motibus: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της αναφοράς.
 caeli: Γενική κτητική στο ratione.
 stellārum lunae: Γενικές υποκειμενικές στα statu και motibus.
 Tum: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.
 misit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Sulpicius Gallus.
 exercitum: Αντικείμενο.
 alacrem: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο exercitum.
 in pugnam: Εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (τελικού αιτίου).

34

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου

Κείμενα Λατινικών

 modo: Αφαιρετική του τρόπου στο misit.
 eo: Επιθετικός προσδιορισμός στο modo.  dedērunt: Ρήμα.
 artes: Υποκείμενο.
 aditum: Αντικείμενο ρήματος.
 liberāles: Επιθετικός προσδιορισμός στο artes.
 Galli: Γενική κτητική στο artes.
 ad victoriam: Εμπρόθετος προσδιορισμός της σκόπιμης κατεύθυνσης (τελικού αιτίου)

στο dederunt.
 illustrem: Επιθετικός προσδιορισμός στο Pauliānam victoriam.
 illam: Επιθετικός προσδιορισμός στο illustrem Pauliānam victoriam.
 Pauliānam: Επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam.
 Sic: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
 vicerat: Ρήμα.
 ille: Υποκείμενο.
 metum: Αντικείμενο ρήματος.
 exercitus: Γενική υποκειμενική στο metum.
 Rōmāni: Επιθετικός προσδιορισμός στο exercitus.
 potuit: Ρήμα.
 imperātor: Υποκείμενο.
 vincere: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του

απαρεμφάτου τίθεται το imperator (ταυτοπροσωπία).
 adversarios: Αντικείμενο του απαρεμφάτου.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να συμπληρωθούν οι υπερσυντέλικοι των ρημάτων που βρίσκονται στην
παρένθεση. Προσοχή στον τονισμό!
Paulus bellum adversus Persen regem............... (gero)
Sulpicius Gallus legātus Pauli............... (sum)
Nos fiduciam............... (amitto)
Ego de caeli ratiōne............... (disputo)
Tu epistulam legāto (δοτ.)............... (mitto)
Vos victoriam Rōmānis............... (do)
Rōmāni adversarios............... (vinco)
Catellus Tertiae............... (pereo)
Tertia ad complēxum patris............... (curro)
Paulus spem triumphi............... (praesūmo)Exercitus, metus: να κλιθούν
2. Να αντικατασταθούν οι πλάγιες λέξεις ή φράσεις με τον κατάλληλο εμπρόθετο
προσδιορισμό του ob ή του propter:
Disputātio Galli exercitum alacrem in pugnam misit:
Ob............... Galli exercitus alacer pugnāvit.
Liberales artes victoriam Romanis dedērunt: Propter ............... Rōmāni vicērunt.
3. Serēna nocte ... amiserat: να συνταχθεί η πρόταση.

35

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

ΜΑΘΗΜΑ 14

ΕΝΑ ΦΟΒΕΡΟ ΟΝΕΙΡΟ

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antōnii fuerat, Athēnas
confūgit*. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species*
horrenda. Existimāvit ad se venīre hominem ingentis magnitudinis et facie* squalidā,
similem effigiēi* mortui. Quem simul aspexit* Cassius, timōrem concēpit* nomenque eius
audīre cupīvit*. Respondit ille se esse Orcum. Turn terror Cassium concussit* et e somno
eum excitāvit. Cassius servos inclamāvit et de homine eos interrogāvit. Illi neminem
viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem* somniāvit. Paucis post
diēbus* res* ipsa fidem* somnii confirmāvit. Nam Octaviānus supplicio capitis eum adfēcit*.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου ο Κάσσιος από την Πάρμα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό
του Μάρκου Αντωνίου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί, πριν καλά καλά παραδώσει στον ύπνο
την ταραγμένη του ψυχή, του εμφανίστηκε ξαφνικά μια φρικτή μορφή. Νόμισε πως ερχόταν
προς το μέρος του ένας άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και βρώμικη όψη, όμοιος με
είδωλο νεκρού. Μόλις τον είδε ο Κάσσιος, τον κατέλαβε φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί
τ' όνομά του. Εκείνος απάντησε πως ήταν ο Πλούτωνας (: ο Χάροντας). Τότε τρόμος
συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε (: σήκωσε από τον ύπνο του). Ο Κάσσιος φώναξε
τους δούλους του και τους ρώτησε γι' αυτόν τον άνθρωπο. Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν. Ο
Κάσσιος ξανακοιμήθηκε (: παραδόθηκε ξανά στον ύπνο) κι ονειρεύτηκε την ίδια μορφή.
Λίγες μέρες αργότερα τα ίδια τα πράγματα επιβεβαίωσαν την αξιοπιστία του ονείρου. Ο
Οκταβιανός, δηλαδή, του επέβαλε την ποινή του θανάτου.

ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΩΝ

 do, dedi, datum, dare 1= δίνω. (Τα συναντώμενα σύνθετα του do είναι όλα της γ'
1συζυγίας).
 existimo, -avi, -atum, -are 1= νομίζω
 somnio, -avi, -atum, -are 1= ονειρεύομαι
 confirmo, -avi, -atum, -are 1= επιβεβαιώνω
 excito, -avi, -atum, -are 1= ξεσηκώνω, αποκαθιστώ
 inclamo, -avi, -atum, -are 1= φωνάζω
 interrogo, -avi, -atum, -are 1= ρωτώ
 video, vidi, visum, videre 2 = βλέπω
 appareo, a respondeo, respondi, responsum, respondere 2 = απαντώ
 pparui, apparitum, apparere 2= εμφανίζομαι
 aspicio, aspexi, aspectum, aspicere 3 = κοιτάζω .

36

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

 *concipio, concepi, conceptum, concipere 3 -15= συλλαμβάνω
 *cupio, cupivi (cupii), cupitum, cupere 3 -15= επιθυμώ
 *concutio, concussi, concussum, concutere (cum + quatio) 3-15 =

συνταράζω
 *afficio (adficio), affeci (adfeci), affectum (adfectum), afficere (adficere) 3-15

= περιβάλλω
 confugio, confugi, -, confugere 3 -15= καταφεύγω
 venio, veni, ventum, venire 4 = έρχομαι
 audio, audivi, auditum, audire 4 = ακούω
 *sum, fui, esse = είμαι

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση
 Athenae – Athenarum (θηλ. = η Αθήνα)

Β΄ κλίση
 servus - servi (αρσ. = δούλος)
 animus - animi (αρσ. = ψυχή)
 somnus - somni (αρσ. = ύπνος)
 mortuus - mortui (αρ. = νεκρός)
 bellum - belli (ουδ. = πόλεμος)
 somnium - somnii (ουδ. = όνειρο)
 Orcus - Orci (αρ. = ο θεός του κάτω κόσμου, ο Πλούτωνας) [∆εν έχει πληθυντικό]
 Octavianus - Octaviani (αρ. = Οκταβιανός) [∆εν έχει πληθυντικό]
 Cassius - Cassii / Cassi (αρσε. = Κάσσιος) [Κλητική σε –i] [∆εν έχει πληθυντικό]
 Antonius - Antonii / Antoni (αρσε. = Αντώνιος) [Κλητική σε –i] [∆εν έχει πληθυντικό]
 supplicium - supplicii / supplici (ουδ. = τιμωρία) supplicia - suppliciorum
(ικεσίες, προσευχές, λατρεία)

Γ΄ κλίση
 terror - terroris (αρσ. = τρόμος)
 homo - hominis (αρσ. = άνθρωπος)
 timor - timoris (αρσ. = φόβος)
 magnitudo - magnitudinis (θηλ. = μέγεθος)
 nomen - nominis (ουδ. = όνομα)
 caput - caputis (ουδ. = κεφάλι, θανατική ποινή)

∆΄ κλίση
 exercitus - exercitus (αρ. = στρατός)

37

Επιμέλεια : Χριστίνα Γιαλαμίδου
Κείμενα Λατινικών

Ε΄ κλίση
 res - rei = πράγμα
 dies - diei = ημέρα
 fides - fidei = εμπιστοσύνη [∆εν έχει πληθυντικό]
 species - speciei = θέαμα, μορφή [Στον πληθ. μόνο Ονομ. – Αιτ. – Κλητική]
 facies - faciei = πρόσωπο [Στον πληθ. μόνο Ονομ. – Αιτ. – Κλητική]
 effigies - effigiei = εικόνα, μορφή, «είδωλο» [Στον πληθ. μόνο Ονομ. – Αιτ. – Κλητική]

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
 paucus –a –um (λίγος) paucior –ior –ius / paucissimus –a –um
 sollicitus –a –um (ταραγμένος) sollicitior –ior –ius / sollicitissimus –a –um
 squalidus –a –um (βρώμικος) squalidior –ior –ius / squalidissimus –a –um
 horrendus –a –um (φρικτός)
 Actiacus –a –um (Ακτιακός)

Γ΄ κλίση
 ingens –ntis (πελώριος, φοβερός) ingentior –ior –ius / ingentissimus –a –um
 similis –is –e (όμοιος) similior –ior –ius / simillimus –a –um
 Parmensis –is –e (από την Πάρμα)

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

 qui, quae, quod (αναφορική) =ο οποίος
 is, ea, id (οριστ.)=αυτός
 ego(προσ)=εγώ
 ille, illa, illud(δεικτ) =εκείνος
 nemo (αορ.ουσιαστική)=κανένας

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 Ibi =εκεί
 νix =μόλις
 repente =ξαφνικά
 Tum =τότε
 iterum =για δεύτερη φορά
 post =μετά, ύστερα, έπειτα

38