การงานอาชีพ ม.3 หน่วยที่4 การขยายพันธุ์พืช

การขยายพนั ธ์พุ ชื

ความหมาย ประเภทของ วสั ดุและ วธิ ีการปักชา ความหมาย วสั ดุและ วธิ ีการตอนก่ิง วธิ ีการตอนกิ่ง
การปักชา การปักชา อุปกรณ์ทใ่ี ช้ ของการ
ในการปักชา ตอนกงิ่ อุปกรณ์ทใี่ ช้ มะนาว

ในการตอนกงิ่

ความหมายของการปักชา

การปักชา หมายถึง การตดั ส่วนต่าง ๆ ของ
พชื จากตน้ พืชท่ีมีลกั ษณะดี แลว้ นาเอาไปปักใน
วสั ดุปักชาท่ีมีสภาพที่เหมาะสม เม่ือส่วนท่ีนามา
ปักชาเกิดรากและแตกยอด จึงนาไปปลูกในภาชนะ
ปลูก

การปักชาสามารถทาไดก้ บั พืชหลายชนิด
เช่น ไมผ้ ล ไมด้ อก ไมป้ ระดบั และพืชไร่

ประเภทของการปักชา

๑. การปักชากง่ิ ๒. การปักชาใบ ๓. การปักชาราก

หมายถึง การตดั ส่วนของกิ่ง หมายถึง การตดั ส่วนของใบ หมายถึง การตดั ส่วนของราก
แลว้ นามาปักชาในวสั ดุปักชา พืชแลว้ นามาปักชาในวสั ดุปักชา พชื ออกเป็นท่อน ๆ แลว้ นามาปัก
การปักชากิ่งเป็นวธิ ีท่ีนิยมใชก้ นั จนกระทง่ั ใบที่ปักชาออกรากและ ในวสั ดุปักชา นิยมใชก้ บั พืชท่ี
มาก เพราะเป็นส่วนที่สามารถ ยอด นิยมใชก้ บั พืชประเภทอวบ สามารถแตกหน่อหรือเกิดตน้ ใหม่
ออกราก แตกยอดใหม่ไดง้ ่าย และ น้า ไมด้ อกไมป้ ระดบั บางชนิด จากส่วนของรากได้
ไดต้ น้ พืชที่มีลกั ษณะเหมือนตน้
แม่ทุกประการ

วสั ดุและอปุ กรณ์ทใี่ ช้
ในการปักชา

๑.
กระบะปักชา

๔.

๕. มดี ขยายพนั ธ์ุหรือคตั เตอร์ กรรไกรตดั แต่งกง่ิ

เป็นเครื่องมือท่ีมีความสาคญั และมีความจาเป็นต่อการปักชาอยา่ งมาก
เพราะใชส้ าหรับตดั ส่วนต่าง ๆ ของพืช เช่น ก่ิง ใบ ราก

วธิ ีปักชา

๑. การปักชากง่ิ การปักชากงิ่ แก่

การปักชากง่ิ • เปลือกมีสีน้าตาล เน้ือไมแ้ ขง็ มีอาหารสะสมอยมู่ ากที่ส่วนล่าง
ของยอด

• ตดั กิ่งเป็นท่อน ๆ มีตาอยา่ งนอ้ ย ๒–๓ ตา ริดใบออกใหห้ มด
• ส่วนบนลา่ งของกิ่งใหต้ ดั เฉียง โดยส่วนลา่ งของก่ิงท่ีจะปักชาให้

ทาสารเคมีป้องกนั เช้ือราหรือใชป้ ูนแดง
• ใชม้ ีดกรีดเปลือกส่วนล่างเพ่อื ช่วยใหเ้ กิดรากไดด้ ีข้ึน นากิ่งจุ่มใน

น้ายาเร่งราก หลงั จากน้นั นากิ่งไปปักในกระบะปักชาท่ีเตรียมไว้
• รดน้าใหช้ ุ่มอยา่ งนอ้ ยวนั ละ ๒ คร้ัง คือ ในช่วงเชา้ และเยน็
• หลงั จากปักชาก่ิง ประมาณ ๓–๔ สัปดาห์ ก่ิงปักชาจะเริ่มแตก

ยอด จากน้นั ตอ้ งดูแลต่อเพ่ือใหต้ น้ พืชใหมเจริญเติบโต จึงยา้ ยลง
ปลูก

๑. การปักชากงิ่ (ต่อ) การปักชากงิ่ กงึ่ แก่กง่ึ อ่อน

การปักชากงิ่ • เปลือกมีสีเขียวน้าตาลเลก็ นอ้ ย เน้ือไมค้ ่อนขา้ งแก่
• ตดั ก่ิงเป็นท่อน ๆ มีตาอยา่ งนอ้ ย ๒–๓ ตา
• ส่วนบนของก่ิงใหต้ ดั ตรง ส่วนล่างของกิ่งใหต้ ดั เฉียง
• ริดใบเฉพาะส่วนลา่ งของกิ่งออก เพ่ือลดการคายน้า
• นาก่ิงไปจุ่มในน้ายาเร่งราก หลงั จากน้นั ใหป้ ักลงในกระบะปักชา
• รดน้าใหช้ ุ่มอยา่ งสม่าเสมอ แต่ควรระมดั ไม่ใหก้ ่ิงปักชาเกิดเช้ือรา

เม่ือก่ิงปักชาเจริญเติบโต มียอดและรากที่สมบูรณ์แขง็ แรงดีแลว้
จึงยา้ ยปลูกต่อไป

๑. การปักชากงิ่ (ต่อ) การปักชากงิ่ อ่อน

การปักชากง่ิ • ลกั ษณะมีเปลือกสีเขียว เน้ือไมอ้ ่อนหรืออวบน้า ยอดของไมด้ อก
ไมป้ ระดบั ทวั่ ไป

• ตดั ใตข้ อ้ ก่ิงเลก็ นอ้ ย เป็นท่อน ๆ ตดั ขอ้ ใหเ้ ฉียง
• ริดใบท่ีโคนออกเลก็ นอ้ ย ตดั ใบท่ีอยดู่ า้ นบนสุดของกิ่งทิ้งคร่ึงใบ
• นากิ่งที่ตดั จุ่มในน้ายาเร่งราก จากน้นั ปักลงในกระบะปักชาที่เตรียมไว้
• รดน้าใหช้ ุ่มอยา่ งสม่าเสมอ
• จากน้นั ๒–๓ สปั ดาห์ ก่ิงที่ปักกจ็ ะแตกยอดและออกราก
• ยา้ ยปลูกในถุงเพาะชาตอ่ ไป

๒. วธิ ีการปักชาใบ การปักชาแผ่นใบ

การปักชาแบบใบต้นลนิ้ มงั กร ๏ เตรียมวสั ดุปักชา นาข้ีเถา้ แกลบผสมกบั ทรายหยาบ คลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้ กนั
จากน้นั นาวสั ดุปักชาใส่ลงในกระบะที่เตรียมไว้

๏ ลกั ษณะใบท่ีใช้ ใบท่ีแก่เตม็ ท่ี มีความหนาพอสมควร ปราศจากโรคและ
แมลงทาลาย สามารถแบ่งเป็น ๒ แบบ ไดแ้ ก่

แผ่นใบทม่ี ีตา เช่น โคมญี่ป่ ุน นาแผน่ ใบวางลงบนวสั ดุปักชา ใชน้ ิ้วกดลง
บนแผน่ ใบเบา ๆ ใหจ้ มลงในวสั ดุปักชาเลก็ นอ้ ย

แผ่นใบท่ีไม่มตี า เช่น ลิ้นมงั กร ใชม้ ีดหรือกรรไกรตดั ออกเป็นท่อน ๆ ยาว
ประมาณ ๓-๕ นิ้ว หรือข้ึนอยกู่ บั จานวนตน้ พชื ท่ีตอ้ งการ นาแผน่ ใบท่ี
จดั เป็นท่อน ปักลงในกระบะปักชา รดน้าวนั ละ ๒ เวลา

๏ หลกั การปักชา ประมาณ ๓-๔ สปั ดาห์ ยอดอ่อนและรากจะเกิดท่ีฐาน
ของใบ และเมื่อตน้ พชื แขง็ แรงดี จึงยา้ ยปลูก

๒. วธิ ีการปักชาใบ (ต่อ) การปักชาก้านใบ

การปักชาแบบก้านใบ ๏ เตรียมวสั ดุปักชา นาข้ีเถา้ แกลบผสมกบั ทรายหยาบ คลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้ กนั
จากน้นั เทลงในกระบะที่เตรียมไว้

๏ ลกั ษณะใบทใี่ ช้ ควรเลือกใบท่ีอยบู่ ริเวณช่วงกลางลาตน้ เน่ืองจากเป็นใบท่ี
ไม่แก่หรืออ่อนจนเกินไป มีขนาดกลาง โดยใชม้ ีดหรือกรรไกรตดั ท่ีบริเวณ
โคนกา้ นใบ
๏ ปักก้านใบลงในกระบะปักชา ปักใหล้ ึกจนถึงแผน่ ใบ ควรปักใหก้ า้ นใบ
แต่ละกา้ นหนั เป็นทางเดียวกนั และไมช่ ิดกนั

๏ รดน้าให้ชุ่มเสมอ อยา่ งนอ้ ยวนั ละ ๒ คร้ัง เชา้ เยน็ หรือใชถ้ ุงคลุมกระบะ
หรือใชว้ ธิ ีการใหน้ ้าซึมผา่ นทางกระบะ

๏ การย้ายปลูก เม่ือยอดอ่อนหรือรากใหม่ข้ึนบริเวณส่วนปลายของกา้ นใบ
ตน้ พืชแขง็ แรง จึงยา้ ยปลูก

๒. วธิ ีการปักชาใบ การปักชาใบทม่ี ตี าตดิ อยู่

การปักชาส่ วนของใบ ๏ พืชทเี่ หมาะ ไดแ้ ก่ ยางอินเดีย โกสน โฮยา ฟิ โลเดนดรอน

๏ พืชทเี่ หมาะ ไดแ้ ก่ ใบกลอ็ กซิเนีย ใบบีโกเนีย ๏ วธิ ีปักชา เป็นการตดั ก่ิงท่ีมีตาที่บริเวณโคนกา้ นใบติดอยู่
ดว้ ย โดยการตดั บริเวณเหนือขอ้ และใตข้ อ้ เลก็ นอ้ ย เป็นท่อน
๏ วธิ ีปักชา ใชป้ ลายมีดคม ๆ ตดั ใบออกเป็นส่วน ๆ ใหแ้ ตล่ ะ ส้นั ๆ ใหม้ ีใบและตาติดมา ๑ ตา นากิ่งปักลงในกระบะปัก
ส่วนมีเส้นใบติดอยู่ จากน้นั ใหว้ างใบนอนลงบนกระบะปัก ชาลึกจนถึงบริเวณตา รดน้าอยา่ งนอ้ ยวนั ละ ๒ คร้ัง ผา่ นไป
ชา รดน้าใหช้ ุ่มอยา่ งสม่าเสมอ โยไม่ใหใ้ บแหง้ ประมาณ ๒ ๓-๔ สปั ดาห์ ส่วนของตาท่ีติดมาจะแขง็ แรง จึงยา้ ยปลูก
สปั ดาห์ ใบแตล่ ะส่วนจะเริ่มแตกยอดและรากออก เมื่อตน้ ตอ่ ไป
แขง็ แรง จึงยา้ ยปลูก

๓. วธิ ีการปักชาราก ๏ เตรียมวสั ดุปักชา ปฏิบตั ิเช่นเดียวกบั การปักชากิ่งและปักชาใบ

การปักชาราก ๏ ลกั ษณะรากทใ่ี ช้ ควรเลือกรากที่มีสีน้าตาลอ่อน รากพชื ตอ้ งแขง็ แรง
สมบูรณ์ มีขนาดพอเหมาะ

๏ วธิ ีตัดราก ใชม้ ีดหรือกรรไกรตดั แตง่ กิ่ง ตดั รากเป็นท่อน ๆ ใหม้ ีความยาว
ประมาณ ๒-๔ นิ้ว
๏ การปักชา นารากที่ตดั เป็นท่อน ๆ ปักลงในกระบะปักชา โดยปักส่วน
ปลายของรากใหล้ ึกและใหเ้ อียงเลก็ นอ้ ย

๏ รดน้าให้ชุ่มเสมอ ใชถ้ ุงพลาสติกคลุมใหส้ นิท เพอื่ ช่วยรักษาความช้ืน

๏ การย้ายปลูก เม่ือถึง ๑.๕-๒ เดือน จะเกิดยอดและรากข้ึนที่รากปักชา
แลว้ ดูแลประมาณ ๒-๓ สปั ดาห์ จนตน้ พืชเติบโตแขง็ แรงดี จึงยา้ ยปลูก

ความหมายของการตอนกง่ิ

การตอนกง่ิ หมายถึง การทาใหก้ ่ิงพืช
เกิดบาดแผลหรือทาใหเ้ น้ือเยอื่ เจริญถูกตดั ขาด
แลว้ จึงนาเอาตุม้ ตอนมาห่อหุม้ บาดแผลเอาไว้

จนกระทงั่ กิ่งเกิดราก และเจริญเติบโตเตม็ ท่ี
จึงค่อยตดั กิ่งออกไปปลูก

พืชตน้ ใหม่จะมีลกั ษณะเหมือนตน้ แม่

ทุกประการ

วสั ดุและอุปกรณ์ทใี่ ช้
ในการตอนกง่ิ

๑.

๒. กรรไกรตดั แต่งกงิ่ มดี ขยายพนั ธ์ุ

เป็นเครื่องมือท่ีมีความจาเป็นมากสาหรับการตอนกิ่งท่ีนิยมใชง้ านกนั มากเป็นกรรไกร
ตดั แต่งแก่งที่มีใบมีดโคง้ เพราะจะทาใหก้ ่ิงที่ตดั ไม่มีรอยช้า

๔. เชือกฟาง
กาบมะพร้าว
๕. นา้ ยาเร่งราก

เป็นสารหรือฮอร์โมนท่ีใชใ้ นการกระตุน้ ใหพ้ ืชมีเปอร์เซ็นต์การออกราก
สูงข้ึน โดยทว่ั ไปจะอยใู่ นรูปของสารละลายและผง แต่ท่ีนิยมใชก้ นั มาก คือ
สารละลาย

๖. วสั ดุและอปุ กรณ์อ่ืน ๆ

เช่น กาบมะพร้าว แผน่ พลาสติก ลวดตะกว่ั เป็นตน้

วธิ ีการตอนกง่ิ

การตอนกงิ่ แบบ การตอนกง่ิ การตอนกง่ิ แบบ ๑. การเลือกกงิ่ ตอน
ควนั่ กง่ิ แบบปาดกง่ิ กรีดกงิ่
การเลือกกิ่งตอน ควรเป็นก่ิงจากพืชที่มีลกั ษณะดี
มีอายพุ อเหมาะ เปลือกมีสีเขียวปนน้าตาลเป็นก่ิง
ก่ึงแก่ก่ึงอ่อน สมบูรณ์แขง็ แรง ปราศจากโรคและ
แมลง เป็นก่ิงที่อยใู่ นตาแหน่งท่ีไดร้ บั แสงแดดเตม็ ท่ี

๒. การทาแผลกงิ่ ตอน

เป็นวิธีการขยายพนั ธุ์ท่ีตอ้ งทาบาดแผลบนก่ิงตอน
ท่ีนิยมปฏิบตั ิกนั มากท่ีสุด มี ๓ วิธี คือ การตอนกงิ่
แบบควน่ั กงิ่ การตอนกงิ่ แบบปาดกงิ่ การตอนกงิ่
แบบกรีดกง่ิ

๓. การหุ้มกง่ิ ตอน

ใชต้ ุม้ ตอนหุม้ บริเวณบาดแผล โดยใชม้ ีดผา่ ตุม้
ตอนตามยาว แลว้ นาไปหุม้ บนแผลใหส้ นิท
จากน้นั ใชเ้ ชือกฟางมดั ไม่ใหต้ ุม้ ตอนขยบั ได้

๔. การดูแลกง่ิ ตอน

หมนั่ ตรวจสอบความช้ืนของตุม้ ตอนอยเู่ สมอ
โดยสังเกตดูความช้ืนที่ตุม้ ตอน คอยเพม่ิ น้า และ
ป้องกนั ไม่ใหแ้ มลงเขา้ ไปทาลายได้

รหสั 58845418 ๕. การตดั กง่ิ ตอน

การตดั กิ่งตอนจะทาไดก้ ต็ อ่ เม่ือรากทงี่ อกออกมา
เปล่ียนเป็นสีเหลืองเขม้ หรือน้าตาล ปลายรากมีสี
ขาว และมีจานวนมากพอ

๖. การชากง่ิ ตอน

หลงั จากตดั กิ่งตอนมาแลว้ ใหใ้ ชก้ รรไกรตดั แต่ง
ก่ิง ตดั ใบของก่ิงตอนออก เพอ่ื ช่วยลดการคายน้า
ของก่ิงตอน จากน้นั แกะถุงพลาสติกออก แลว้
นาไปชาในกระถาง หรือถงุ เพาะชา