หน่วยที่ 2 ผังงาน

ใบความรทู ้ ี่ 2

ผงั งาน

วทิ ยาลยั เกษตรและเทคโนโลยฉี ะเชงิ เทรา
สงั กดั สานกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา

หนว่ ยท่ี 1 ผังงาน
ผังงาน (Flowchart) คือ รูปภาพหรือสัญลกั ษณท์ ี่ใชแ้ ทนลาดบั หรอื ข้นั ตอนในโปรแกรม โดยแตล่ ะ
ขนั้ ตอนจะถูกแสดงโดยใชส้ ัญลักษณซ์ งึ่ มคี วามหมายบ่งบอกข้ันตอนนั้นๆ มลี ักษณะการทางานแบบใด และแต่
ละขั้นตอนจะถูกเชอื่ มโยงกนั ดว้ ยลูกศรเพื่อแสดงลาดบั การทางาน ทาใหง้ ่ายตอ่ การทาความเข้าใจวา่ ในการ
ทางานนั้นๆ มีขนั้ ตอนอะไรบ้าง และมีลาดบั อยา่ งไร
ประโยชนแ์ ละข้อจากดั ของผังงาน
ประโยชน์ของผังงาน

1. คนสามารถเรียนร้แู ละเข้าใจผังงานไดง้ ่าย
2. ผังงานเป็นการสอื่ ความหมายด้วยภาพ ซ่งึ ทาใหง้ า่ ยและสะดวกต่อการพิจารณาถึงลาดับขัน้ ตอน

ในการทางาน
3. ในงานโปรแกรมที่ไม่สลบั ซับซ้อน สามารถใชผ้ ังงานตรวจสอบความถกู ตอ้ งของลาดับข้นั ตอนได้
4. การเขยี นโปรแกรมโดยพจิ ารณาจากผงั งาน สามารถทาได้รวดเร็วและง่าย
5. ในการบารุงรักษาโปรแกรมหรอื มีการเปล่ยี นแปลงแก้ไขโปรแกรมใหม้ ีประสิทธภิ าพ ถา้ ดูจากผงั

งานจะช่วยใหส้ ามารถทบทวนในโปรแกรมก่อนปรบั ปรงุ ไดง้ ่ายขึ้น
ขอ้ จากดั ของผังงาน

1. ผงั งานเปน็ การสื่อความหมายระหว่างบุคคลต่อบุคคลมากกวา่ ที่จะสอ่ื ความหมายระหวา่ งบคุ คล
กบั เครื่อง เพราะผงั งานไม่ขึน้ อยู่กบั ภาษาคอมพวิ เตอรภ์ าษาใดภาษาหนึ่ง ทาใหเ้ ครือ่ งไม่สามารถรบั และเข้าใจ
ในผงั งานนน้ั ตอ้ งการให้ทาอะไร

2. ในบางครง้ั เม่อื พจิ ารณาจากผังงาน จะไม่สามรถทราบไดว้ ่า ข้นั ตอนการทางานใดสาคัญกวา่ กนั ฃ
เพราะทุกๆ ขน้ั ตอนจะใชร้ ปู ภาพ หรือสญั ลักษณใ์ นลักษณะเดียวกน

3. การเขยี นผังงานจะเปน็ การสิ้นเปลอื ง
4.ผงั งานจะมีขนาดใหญ่ ถ้าโปรแกรมท่ีพฒั นาเป็นงานขนาดใหญ่ ทาใหผ้ ังงานดเู ทอะทะไม่คล่องตัว
และถา้ มกี ารปรับเปล่ยี นงานการแก้ไข หรอื ปรับเปลี่ยนผังงานกระทาได้ยาก บางครั้งตอ้ งเขียนขึ้นใหม่
5. ในผงั งานจะบอกขน้ั ตอนการปฏบิ ตั งิ านเปน็ ลาดับอย่างไร ปฏิบตั อิ ยา่ งไร แตจ่ ะไมร่ ะบวุ ่าให้ทราบ
ว่าทาไมจงึ ต้องเปน็ ลาดับและปฏบิ ัตงิ านอยา่ งน้นั

ประเภทของผงั งาน

โดยท่วั ไปผงั งานทางคอมพิวเตอร์แบง่ เป็น 2 ประเภทใหญ่ คือ

1. ผงั งานระบบ (System Flowchart)
2. ผงั งานโปรแกรม (Program Flowchart)

ผังงานระบบ (System Flowchart) เปน็ ผังงานท่แี สดงถงึ ขั้นตอนการทางานภายใน
ระบบงานหนึง่ ๆ โดยจะแสดงถงึ ความเก่ยี วข้องของส่วนที่สาคัญต่างๆ ในระบบนั้น เช่น เอกสารเบื้องตน้ หรือ
ส่อื บนั ทกึ ขอ้ มลู ทีใ่ ชอ้ ยเู่ ปน็ อะไร และผ่านไปยังหน่วยงานใด มีกิจกรรมอะไรในหนว่ ยงานนน้ั ๆ แล้วจะส่งตอ่ ไป
หน่วยงานใด เป็นต้น ดังนัน้ ผงั งานระบบอาจจะเก่ยี วข้องกบั คน วสั ดุ และเครื่องจกั ร ซ่งึ แต่ละจุดอาจจะ

ประกอบไปดว้ ยการนาข้อมูลเข้า วธิ กี ารประมวลผลและการแสดงผลลพั ธ์ วา่ มาจากที่ใดอยา่ งกว้างๆ จงึ ไม่
สามารถเขยี นโปรแกรมจากผังงานระบบได้

ผงั งานโปรแกรม (หรอื เรียกสน้ั ๆ ว่า ผังงาน Program Flowchart) ผงั งานประเภท
นี้ แสดงถึงขั้นตอนของคาส่งั ทีใ่ ชใ้ นโปรแกรม ผงั งานนี้อาจสร้างจากผังงานระบบโดยผู้เขียนผังงานจะดึงเอาแต่
ละจดุ ที่เก่ียวข้องกับการทางานของเครือ่ งคอมพวิ เตอร์ ทปี่ รากฏในผังงานระบบมาเขียนเพ่ือให้ทราบวา่ ถ้าจะ
ใช้คอมพวิ เตอร์ทางานตรงจุดนนั้ เพอ่ื ให้ไดผ้ ลลพั ธต์ ามตอ้ งการ ควรจะมขี นั้ ตอนคาสัง่ อยา่ งไร เพื่อทีจ่ ะไดน้ าไป
เขียนโปรแกรมสง่ั ให้คอมพวิ เตอรท์ างานตอ่ ไป

ตวั อยา่ งผงั ระบบและผังงานโปรแกรมของการคานวณพื้นท่ีสามเหล่ียม 100รปู

ผงั งานระบบ ผังงานโปรแกรม

เริ่ม เร่ิม

รับความสูงและความยาว อ่านความสูงและฐาน
ของสามเหลย่ี ม ของสามเหลย่ี ม
100 รปู ทลี ะรูป

บันทกึ ความสูงและความยาว ทดสอบว่าครบ หยุดทางาน
ของฐานลงบนเทป 100 รปู หรือยัง

เทปท่ี คานวณพืน้ ท่ี = ½ * ฐาน * สูง
บนั ทึก
แลว้ พมิ พ์พืน้ ทสี่ ามเหลย่ี มทีละรูป

คำนวณพ้นื ที่ของสำมเหลียม

พิมพร์ ำยงำนของพ้นื ที่ของสำมเหล่ียม

หยุดการทางาน

สญั ลกั ษณ์ทใ่ี ช้ในการเขียนผังงาน (Flowcharting Symbols)

การเขยี นผงั งาน เป็นการเขียนแผนภาพเพื่อแสดงข้นั ตอนการทางาน โดยนาภาพสัญลกั ษณต์ า่ งๆ มา
เรยี งต่อกัน สญั ลักษณ์ทน่ี ยิ มใชใ้ นการเขียนผังงานนน้ั หนว่ ยงานทีช่ ือ่ วา่ American National Standards
Institute (ANSI) และ International Standard Organization (ISO) ไดร้ ว่ มกันกาหนดสญั ลักษณ์มาตรฐาน
เพ่อื ใชใ้ นการเขียนผงั งานดังแสดงในตาราง

สญั ลกั ษณ์ ชือ่ คาอธิบาย
สญั ลักษณ์ Terminal Symbol แสดงจุดเร่ิมต้นและหยุดการ
ทางาน
สญั ลกั ษณ์ Input /Output Symbol แสดงการรับเข้า และแสดง
ผลลัพธ์ขอ้ มลู
manual input symbol
แสดงการนาเขา้ ข้อมลู โดยมนุษย์
บตั รเจาะรู (punched card เชน่ แป้นพิมพ์ เมาส์ เปน็ ต้น
symbol)
แสดงการรบั ข้อมูลเข้า หรอื
ช่ือ แสดงผลโดยใชบ้ ตั รเจาะรเู ป็นสอื่
เทปกระดาษเจาะรู (punch tape
symbol) คาอธิบาย
แสดงการรับข้อมลู เข้าหรือ
เทปแม่เหลก็ (magnetic tape แสดงผลโดยใชเ้ ทปกระดาษเจาะรู
symbol) เปน็ ส่ือ
แสดงการรับข้อมลู เข้าหรือ
จานแมเ่ หล็ก (magnetic disk แสดงผลโดยใช้เทปแม่เหลก็ เปน็
symbol) ส่อื
แสดงการรับข้อมูลเขา้ หรือ
ดรมั แมเ่ หลก็ (magnetic drum แสดงผลโดยใชจ้ านแมเ่ หลก็ เปน็
symbol) สื่อ
แสดงการรบั ข้อมลู เข้าหรอื
แกนแม่เหล็ก (Core symbol) แสดงผลโดยใชด้ รัมแม่เหลก็ เปน็
สื่อ
การประมวลผล (process แสดงการรบั ข้อมลู เขา้ หรือ
symbol) แสดงผลโดยใช้แกนแมเ่ หลก็ เป็น
เอกสาร (document symbol) สื่อ
แสดงการประมวลผล ไดแ้ ก่การ
คานวณ การกาหนดคา่

แสดงการแสดงผลลพั ธ์บนเอกสาร

การแสดงผล (display symbol) แสดงการแสดงผลลัพธ์ในขณะที่
ยงั มกี ารประมวลผลอยู่ เช่น
ช่อื แสดงผลทางหน้าจอ
การตัดสินใจ (decision symbol)
คาอธิบาย

แสดงการตดั สินใจหรือการ
เปรยี บเทยี บ

การเตรยี ม (preparation แสดงการกาหนดคา่ ตา่ งๆ
symbol) ลว่ งหนา้ ในการทางานหน่ึงๆ ท่มี ี
การทางานซา้ ๆ
จดุ ต่อภายในหน้า (on-page
connector symbol) แสดงจดุ ตอ่ เน่ืองของผงั งานท่ีอยู่
ในหนา้ เดยี วกนั แตไ่ ม่สะดวกท่ีใช้
จุดตอ่ เนื่องที่คนละหนา้ (off-page เสน้ โยงหากนั ภายในสญั ลักษณ์น้ี
connector symbol) จะมีหมายเลขหรอื อักษรกากับ
เพ่อื ไมใ่ หส้ ับสน

แสดงจุดตอ่ เน่ืองของงานเดียวกนั
ซงึ่ อยู่คนละหนา้ จะมีหมายเลข
หรอื อักษรกากบั

สัญลักษณ์ ช่อื สัญลักษณ์ คาอธบิ าย
ลูกศรแสดงลาดับการทางาน
(Flow Line) แสดงลาดบั การทางานใช้แสดง
ลาดับขัน้ ตอนการทางาน โดยหวั
การเช่อื มโยงสอื่ สาร ลกู ศรจะชไ้ี ปยังข้นั ตอนลาดับ
(Communication link symbol) ตอ่ ไป

การอธบิ าย (comment) แสดงถึงการส่งข้อมลู ผ่านระบบ
โทรคมนาคม ได้แก่ โทรศพั ท์
ไมโครเวฟ เป็นตน้

อธบิ ายส่วนใดๆ ของผงั งาน
เพิ่มเติมเพื่อใหเ้ กดิ ความเข้าใจ

การรวม (merge symbol) การนาข้อมูลตัง้ แต่ 2 ชุดขึ้นไปมา
รวมเป็นชดุ เดยี วกนั
การแยก (extract symbol)
การแยกขอ้ มลู 1 ชดุ ออกเป็น
การรวมและการแยก (collate ขอ้ มูลหลายๆ ชุด
symbol)
แสดงใหเ้ ห็นถงึ การได้มาของ
การเรียง (sort symbol) ขอ้ มลู ตั้งแต่ 2 ชุดขึ้นไป จาก
ข้อมลู ต้ังแต่ 2 ชดุ ขึ้นไป
แสดงการเรยี งลาดับข้อมลู ให้
เปน็ ไปตามลาดับท่ีต้องการ

หลักเกณฑ์ท่ัวไปของการเขียนผังงาน

การเขียนผงั งานจะใช้รายละเอยี ดจากวิธีการประมวลผลจากการวเิ คราะห์งาน ซ่งึ ประกอบด้วย
ขั้นตอนทส่ี าคัญ ๆ คือ การรับขอ้ มลู การประมวลผลและการแสดงผลลัพธ์ นอกจากนี้ตอ้ งใชร้ ปู หรือสญั ลักษณ์
ทตี่ รงตามความหมาย นน้ั คือ

1. การกาหนดค่าเร่ิมแรก (Initialization) เปน็ การกาหนดค่าเริม่ ต้นใหต้ วั แปรบางตัว เชน่ ตวั แปรท่ี

ใช้เปน็ ตวั นับ ตัวแปรท่ีมีคา่ เป็นผลการคานวณสะสม 2.

การรบั ขอ้ มูล (Input) เป็นการรับค่าของตัวแปรทีร่ ะบุไว้ในข้นั ตอนการนาขอ้ มูลเข้าของการวเิ คราะหง์ าน ซึ่ง

การรับข้อมลู จะต้องทาก่อนท่ีจะนาข้อมลู น้ันไปใช้ สญั ลกั ษณ์ท่ีใชจ้ ะมีความหมายตามแตล่ ะประเภทของ

ส่อื ขอ้ มลู เชน่ บัตรเจาะรู

3. การประมวลผล (Process) เป็นการแสดงวธิ ีการประมวลผลหรอื การคานวณซึ่งจะต้องทาทีละ
ข้ันตอนตามลาดบั ถา้ ผลการคานวณตอ้ งนามาใชใ้ นขน้ั ตอนถัดไปจะต้องแยกรปู ให้ชดั เจน

4. การแสดงค่าข้อมูลหรือผลลัพธ์ (Output) เปน็ การแสดงผลลพั ธห์ รอื ค่าของตวั แปรท่ีระบุไว้ใน
หวั ขอ้ ผลลัพธท์ ี่ตอ้ งแสดง การแสดงค่าของข้อมลู หรือผลลัพธ์ ต้องกระทาหลงั การประมวลผล หรอื ภายหลงั รบั
ข้อมูลไวใ้ นหน่วยวามจาแลว้

5. การทดสอบ (Testing) เป็นการทดสอบตวั แปรกับค่าใดค่าหน่ึง

หลกั เกณฑ์ในการเขียนผงั งาน

1. สัญลักษณท์ ี่ใช้อาจมีขนาดต่างๆ กนั ได้ แตจ่ ะต้องมรี ูปรา่ งเปน็ สดั ส่วนตามมาตรฐาน
2. ทศิ ทางของลกู ศรในผงั งาน ควรมีทิศทางจากบนลงล่าง หรือจากซา้ ยไปขวาเสมอ
3. ผงั งานควรมีความเรียบร้อย สะอาด พยายามหลีกเลี่ยงการเขียนลกู ศรที่ทาใหเ้ กิดจุดตัดเพราะจะ

ทาใหผ้ ังงานอา่ นและทาความเข้าใจได้ยาก และถา้ ในผังงานมกี ารเขียนข้อความอธิบายใดๆ ควร
ทาใหส้ ้ันกะทดั รัดและได้ใจความ