คำกับความหมายในบริบทต่าง ๆ

เร่อื ง คากบั ความหมายในบริบทตา่ งๆ

วชิ าภาษาไทยพ้ืนฐาน ๑
รหสั ท๒๑๑๐๑

ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๑

ครูพรรณี ใจสาร กลุ่มสาระการเรยี นรู้ภาษาไทย
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาพัฒนาการเขลางค์นคร

สาระที่ ๑ การอ่าน

มาตรฐาน ท ๑.๑ ใช้กระบวนการอ่านสร้างความรู้
และความคิดเพ่ือนาไปใชใ้ นการตัดสินใจ แกป้ ัญหา

ในการดาเนนิ ชวี ติ และมนี ิสยั รกั การอา่ น

ตวั ชว้ี ัด ม.๑/๔ ระบุและอธบิ ายคาเปรยี บเทยี บ และคาทมี่ หี ลาย
ความหมายในบริบทตา่ ง ๆ จากการอา่ น

คา เปน็ เสยี งทเี่ ปลง่ ออกมาแลว้ มี

ความหมาย เป็นสารทผี่ ้พู ดู หรือผู้เขยี น
เจตนาหรอื ตั้งใจสื่อไปยงั ผฟู้ ังหรอื ผู้อ่าน
คาทกุ คาจงึ มคี วามหมายทงั้ สน้ิ

คามีความหมายหลายประการ เชน่

๑. ความหมายโดยตรง ( นัยตรง
หม) ายถงึ คาทีม่ ีความหมายอนั เปน็ คุณสมบัติ

ประจาของคา อาจเรียกว่า คาทีม่ ีความหมาย
ประจารูป หรอื คาท่มี คี วามหมายตรงตัว

ตวั อย่าง

กิน = เคี้ยวแลว้ กลนื ลงคอ

ดาว = สง่ิ ท่เี ห็นเป็นดวงมีแสง
ระยิบระยบั ในทอ้ งฟา้ เวลามดื

หมู = ช่ือสัตว์เลี้ยงลกู ดว้ ยนมเปน็
สัตวก์ ีบคู่ ตวั อว้ น มีทั้งทเ่ี ป็น
สัตว์เลย้ี งและสัตวป์ า่

เพชร = แก้วหรือหนิ ทีแ่ ข็งท่สี ดุ และมี
ลกั ษณะแวววาวใชท้ าเคร่ืองประดบั

๒. ความหมายโดยแฝง (โดยนัย/โดยอ้อม/
เปรยี บเทยี บ/นยั ประหวัด)

หมายถงึ คาท่มี ีความหมายไมต่ รงตาม
ความหมายโดยตรง แตจ่ ะต้องตีความหมาย
เชิงเปรยี บเทียบ

กนิ = ฉอ้ ราษฎรบ์ งั หลวงหรอื คอรปั ช่นั

ดาว = ความเดน่ ความสวยงาม

อาภสั รา หงสกลุ
ครองมงกฎุ นางงามจกั รวาลปี ๒๕๐๘

เป็นนางงามจกั รวาลคนท่ี ๑๔

ภรณ์ทพิ ย์ นาคหิรญั กนก อนิพรณ์ เฉลมิ บูรณะวงศ์ ไดค้ รองตาแหนง่ มสิ
นางสาวไทย ปี พ.ศ. ๒๕๓๑ ยูนิเวิร์สไทยแลนด์ ๒๕๕๘ และเปน็ ตัวแทนของ
นางงามจักรวาล ปี ๒๕๓๑ ประเทศไทยในการประกวดนางงามจักรวาล
๒๐๑๕ จัดขนึ้ ในลาสเวกัส รัฐเนวาดา
สหรัฐอเมริกา เธอเขา้ รอบ ๑๐ คนสดุ ท้าย และ
คว้ารางวลั ชดุ ประจาชาติยอดเยี่ยม

กา ความต่าตอ้ ย

นกขมิน้ คนเรร่ อ่ น

หงส์ : ความสงู ส่ง, ผ้ดู ี
, ผู้มศี กั ดิ์ศรี

งเู หา่ : ผูม้ ีอานาจ

แกะดา : แปลก
แตกต่างจากคนอ่ืนๆ

สุนขั จิ้งจอก : คนเจา้ เลห่ ์

นกพริ าบ : สันตภิ าพ

นกฮกู : คนฉลาด, มีปญั ญา

เต่า : ช้า

แพะ, แพะรับบาป

ผ้ทู ี่ตกเปน็ ผูต้ อ้ งหาหรอื ไดร้ บั โทษแทน
ผู้ทท่ี าผดิ แท้จรงิ

ลงิ : ซกุ ซน

ควาย : โง่

หนอนหนังสือ :

คนทช่ี อบอา่ นและหมกมุน่
อยู่กับหนงั สือ

หมสู นาม :
ผ้มู ีฝมี อื ด้อย, แพไ้ ดง้ า่ ย

ผีเสือ้ ราตรี :
หญงิ โสเภณี

จบั กบ : หกล้ม

ดาว : บุคคลทีเ่ ด่น
ในทางใดทางหน่งึ

เก้าอ้ี : ตาแหนง่

เพชร : บคุ คลท่มี ีคา่
ดวงใจ : สิง่ สาคญั ที่สุด

ตอไม้ : อปุ สรรค

ทะเล : ความอา้ งว้าง

สดี า : ความช่ัวรา้ ย,
สงิ่ ไม่ดี, อัปมงคล

สีขาว : บรสิ ุทธิ์

ภาษาดอกไม้
(ใช้กบั คาพูด) : พดู จา

เรยี บรอ้ ย, สภุ าพ

ไฟเขยี ว :
เหน็ ชอบ, อนุมัติ

ชุดดา : โจร, ผู้รา้ ย

หมู , กล้วย :
งา่ ย

หนิ : ยาก

ยืน่ ซองขาว :
ไล่ออกจากงาน

นา้ ใตศ้ อก :
เปน็ รอง

กินเดก็ : มีครู่ ักเปน็ คน
ที่มีอายุน้อยกว่า

เรือจ้าง : ครู

ตนี แมว : โจรและ
ขโมย(ท่ยี ่องเข้าบา้ น)

กรอบเหมอื นขา้ วเกรยี บ
เปราะ , แตกหกั งา่ ย
เหมอื นข้าวเกรียบ

กลมเป็นลูกมะนาว
หลบหลกี ไปไดอ้ ยา่ ง
คลอ่ งจนจับไมต่ ดิ

กนิ เหมอื นหมู อยู่เหมอื นหมา

กนิ เลอะเทอะ มมู มาม ,
กินอยู่ไม่เป็นระเบยี บ

แกม้ แดงเป็นลูกตาลงึ

แกม้ แดงเรื่อคลา้ ย
ลกู ตาลึงสุก

ขมเหมือนบอระเพ็ด
มีรสขมเหมือน

บอระเพ็ด

ขยันเหมือนมด
ขยนั มาก

ขรุขระเหมือนผิวดวงจนั ทร์
(ผิว) ไมเ่ รยี บ

๓. ความหมายโดยบริบท (ในบรบิ ท)

หมายถึง คาท่มี คี วามหมายโดยดูจากคาหรอื
ขอ้ ความแวดล้อม หรือใกล้เคียงคานน้ั ๆ เช่น

(๑) พอ่ ค้าตั้งราคาสนิ คา้ ไว้สงู มาก
ตงั้ หมายถึง กาหนด

(๒) เธอต้ังครรภ์เม่ือเดือนท่แี ลว้
ตัง้ หมายถงึ เริ่มต้น

(๓) ชาวบา้ นตั้งอยใู่ นศลี ธรรม
ต้ัง หมายถงึ ดารงอยู่

ช่วยกันตอบ
หนอ่ ยนะคะ

คาทข่ี ดี เส้นใตต้ ่อไปนี้มคี วามหมายวา่
อยา่ งไร??????

(๑) เขาชอบดืม่ กาแฟ

(เขา หมายถึง คน
เป็นสรรพนาม บุรษุ ที่ ๓ )

(๒) เขาขนั ขานจับใจ
เขา เป็นคานาม หมายถงึ นกเขา

(๓) เขานี้สวยจรงิ ไว้ประดบั ฝาบ้าน

เขาเป็นคานาม หมายถงึ เขาสัตว์

เขาสามรอ้ ยยอดอยูท่ ่ีประจวบคีรีขันธ์
เขา เป็นคานาม หมายถึง ภูเขา

ทบทวนความรู้ พัฒนาความคดิ

นกั เรียนฟังครอู า่ นและดูประโยค
แล้วพิจารณาวา่ คาทข่ี ีดเส้นใต้
มีความหมาย โดยตรง หรอื โดยนยั
ขอ้ ละ ๑ คะแนน

๑. ลงิ เป็นสตั วซ์ ุกซนอยไู่ ม่ซุกซน
โดยตรง

๒. นักมวยชาวต่างชาตคิ นนี้
อย่าคิดว่าหมนู ะ

บุคคลทโ่ี ดนหลอกหรือ โดยนัย
เอาชนะไดง้ ่าย

๓. ขอ้ สอบวชิ าภาษาไทยนี้
หนิ จรงิ ๆ

โดยนัย ยากมาก เขม้ งวดมาก
เหี้ยมมาก

๔. ชาวบ้านบางระจันขี่ควาย
ต่อสูก้ บั พมา่

โดยตรง