Huisartsenmagazine 2017, nummer 9

huisartsen magazine

I MAGAZINE NR.9 I EDITIE 2017 I

I WWW.AZOUDENAARDE.BE I

Colofon

Verantwoordelijke uitgever
AZ Oudenaarde
Minderbroedersstraat 3
9700 Oudenaarde
Tel: 055 33 61 11

Copyright © 2017
AZ Oudenaarde

Alle rechten voorbehouden.
De inhoud van dit magazine is
auteursrechtelijk beschermd.
Niets uit deze uitgave mag
vermenigvuldigd of doorge-
geven worden zonder vooraf-
gaande schriftelijke toestemming
van de uitgever.

Inhoud 4

l Voorwoord 5
5
l NIEUWS AZO 7
8
AZ Oudenaarde behaalt ziekenhuisbrede accreditatie 9
Rookstopkliniek 2017
AZ Oudenaarde lanceert spine unit 12
Geriatrisch dagziekenhuis 12
16
l WETENSCHAP 20
22
Guided implant surgery 27
Epilepsie
Subcutane immunotherapie 29
Menopauze in de 21ste eeuw
Totale heupprothese via een anterieure benadering 30

l agenda

l welkom NIEUWE ARTS

EDITORIAAL I 4

l Voorwoord

Dr. Peter Van de Bruaene - Hoofdarts Geachte collega’s,

We zijn 2017 gestart met een ferme winterprik.
Voor sommigen onder ons betekende dit naast
de builen en blutsen ook een verhoogde werk-
druk. Desondanks wens ik u en uw familie een
gezond en gelukkig 2017 toe. Moge 2017 een
jaar zijn met haalbare uitdagingen, een goede
samenwerking en stabiliteit.

2016 was voor het ziekenhuis een druk jaar met
als groot hoogtepunt, de accreditatietoeken-
ning van het NIAZ. Hier zijn we erg fier op en dit
kwaliteitslabel geeft ons de motivatie om ons
zorgpad te vervolgen. Een accreditatie is immers
geen eindpunt, maar het begin van een continu
streven naar verdere verbetering.

2017 staat dan ook in teken van samenwerking
en netwerking. Een heuse uitdaging! Dit begint
met goede communicatie en samenwerking
binnen het ziekenhuis. Deze houding moeten
we proberen doortrekken buiten het ziekenhuis,
meer bepaald naar de huisartsen en patiënten.
We hopen dit te bereiken door middel van een
open visie en een vlotte bereikbaarheid.

Veel leesgenot!
Dr. Peter Van de Bruaene, hoofdarts

5 I NIEUWS AZO

l nieuws azo

l A Z O u d e n a a rd e b e h a a l t zi e ke n h u is b re d e

a cc re d ita ti e : K wa l iteit e n vei l i g h ei d vo o ro p !

AZ Oudenaarde behaalt als vierde Vlaams ziekenhuis en als eerste Oost-Vlaams ziekenhuis een
ziekenhuisbrede NIAZ-accreditatie.

Begin maart 2016 kreeg AZ verbeteren. Het kwaliteitssys- sloten AZ Oudenaarde een
Oudenaarde bezoek van een teem functioneert en evo- compliment te geven voor de
team van 8 NIAZ-auditoren, lueert in een voortdurende goede relatie met de huisarts-
die alle aspecten van de zie- cirkel van plannen, uitvoeren, en.
kenhuiswerking vier dagen controleren en verbeteren.
lang onder de loep namen, Afspraken moeten niet alleen Thematische VAR’s
met kwaliteit en patiëntvei- bekend zijn bij alle medewer- Het concept van de verschil-
ligheid als rode draad. Het kers, maar de naleving ervan lende verpleegkundige ad-
College van kwaliteitsverkla- moet voortdurend getoetst viesraden, werkgroepen die
ringen besliste op basis van worden. Dat kan alleen door zich buigen over thema’s als
het auditorenrapport op 1 het doordacht organiseren van pijn, wondzorg, ergonomie, …
juli 2016 dat AZ Oudenaarde zorgprocessen in gestandaardi- gebundeld onder één over-
accreditatiewaardig is. AZ Ou- seerde procedures die voor de koepelende werkgroep was
denaarde is het vierde Vlaam- betrokken medewerkers snel in- zeker voor de Nederlandse
se ziekenhuis dat een zieken- zichtelijk zijn. Uiteraard staat de auditoren vooruitstrevend.
huisbrede NIAZ-accreditatie veiligheid van de patiënt en de
behaalt, een bijzondere presta- bezoeker centraal, maar ook Uitwerking en opvolging van
tie voor een gemiddeld klein de medewerkers moeten op verpleegkundige indicatoren
regionaal ziekenhuis. een veilige werkomgeving en Het uitvoeren van diverse me-
– situatie kunnen rekenen. tingen op de werkvloer, met
Een accreditatie behalen … aandacht voor het terugkop-
dat gebeurt niet zomaar! Een Onze sterke punten pelen van resultaten, was een
degelijke voorbereiding was Werkgroep Medische Kwaliteit compliment waard van de
nodig en dat hebben de me- Vanuit het artsenkorps werd auditoren. Aan de uitwerking
dewerkers geweten. Nieuwe een werkgroep Medische en opvolging van indicatoren
procedures, interne metingen Kwaliteit opgericht om de werd erg veel aandacht be-
en toetsingen, bijscholingen, kwaliteitsinitiatieven binnen steed, reden dus om trots te
communicatie na communi- het medisch departement te zijn op de erkenning voor dit
catie over kwaliteit … De voor- coördineren. Onder andere harde werk!
bereiding was grondig. de werkwijze voor het regi-
streren en bespreken van Betrekken van patiënten bij
Accreditatievoorwaarden complicaties komt voort uit kwaliteit en veiligheid
Het NIAZ (Nederlands Instituut deze werkgroep. Een waar- Het betrekken van patiën-
voor Accreditatie in de Zorg) devol initiatief volgens de ten bij het zorgproces start al
verwacht dat een integrale NIAZ-auditoren! vanaf de eerste consultatie,
verbetercultuur aanwezig is in Relatie met de huisartsen waar patiënten door middel
de instelling. Dat wil zeggen De NIAZ-auditoren spraken van de onthaalmap zo veel
dat er een wil is om de zorg met een kleine delegatie van mogelijk informatie aange-
(-processen) continu te blijven het huisartsenoverleg en be- reikt krijgen over hun behan-

NIEUWS AZO I 6

deling. Zo kan de patiënt een komt tot uiting via de Cliënten- menten. De adviezen worden
weloverwogen beslissing nemen raad, een adviesorgaan waar- regelmatig besproken en opge-
over de behandeling. Patiënten bij cliënten van het ziekenhuis volgd. Het auditteam vond het
worden ook aangemoedigd om advies geven over allerhande enthousiasme en de inzet van de
onveilige situaties te melden, via patiënt- of zorggebonden items, leden van de Cliëntenraad een
een daartoe bestemd formulier. van parkeermogelijkheden tot eervolle vermelding waard!
De patiëntbetrokkenheid in AZO informatiebrochures en docu-

BLIJVEN VERBETEREN MAAKT DEEL UIT VAN DE VERBETERCULTUUR
De verbeterpunten die door het NIAZ werden aangegeven, werden opgenomen in een actieplan.

DE 10 VERBETERPUNTEN ZIJN:
1. Het organiseren van functioneringsgesprekken voor artsen
2. Het implementeren van een procedure voor het disfunctioneren van artsen
3. Het ziekenhuisbreed toepassen van het beleid voor informatieveiligheid (vergrendelen van compu-
terschermen en afschermen van privacygevoelige informatie)
4. Afspraken ter voorkoming van onbevoegde toegang tot ruimtes
5. Afspraken over continuïteit van ICT
6. Afspraken over medicatieverificatie bij opname en ontslag en de invoer van een dubbelcheck bij
de toediening van parenterale hoogrisicomedicatie
7. Afspraken over voor registratie en rapportage van POWI-sepsis
8. Scopenbeleid: scheiden van het desinfectielokaal en het bewaarlokaal
9. Ziekenhuisbreed implementeren van een systeem voor complicatieregistratie (nog niet alle dien-
sten waren hiermee volledig aan de slag tijdens de audit)
10. Ziekenhuisbreed implementeren van een Early Warning Score Systeem

Per verbeterpunt werd een actie geformu-
leerd met vermelding van de verantwoorde-
lijke, de te behalen doelstelling, de borging.
Elk punt is verbonden aan een tijdspad met
deadlines, zodat we een nauwe opvolging
kunnen realiseren. De stand van zaken wordt
maandelijks gecommuniceerd aan de hand
van “NIAZ-thermometers”, die de voortgang
visueel verduidelijken.

Wat nu?

In de tweede helft van 2017 mag AZ

Oudenaarde opnieuw bezoek verwachten

van een aantal auditoren, voor de Toets op

Algemeen directeur Ann De Maere ontving het accreditatie- het actieplan. De auditoren bekijken dan hoe
bewijs uit handen van Kees van Dun, directeur van het NIAZ. de verbeterpunten werden opgevolgd in het
ziekenhuis. De accreditatie van het NIAZ is,

mits het behalen van een goed resultaat op

de TAP, vier jaar geldig. Na de TAP zal de focus liggen op het voortzetten van de verbetercultuur en de

overgang naar het QMentum-normenkader van het NIAZ.

7 I NIEUWS AZO

l R o o ksto p k l i n i e k 2 0 17: A a n g e pa ste

wetg evi n g we rki n g ro o ksto p b e g e l ei d i n g

Danny Van Laethem, tabakoloog zelfde situatie en het uitwisse- Vervolgens blijft de groep sa-
len van ervaringen. Uit ervaring menkomen om elkaar te blijven
De bevoegdheid inzake de re- blijkt dat de groepssessies het motiveren en ervaringen uit te
gelingen rond tabaksontwen- meest succesvol zijn. Individu- wisselen.
ning in Vlaanderen werd door ele sessies daarentegen geven
de 6de Staatshervorming over- vaak minder goede resultaten. KOSTPRIJS
dragen van de federale over- De totale kostprijs bedraagt
heid naar de Vlaamse over- De rookstopkliniek biedt een voor de 7 therapeutische ses-
heid. De Vlaamse overheid is groepstherapie aan die de sies (12 uren)
vanaf 01 januari 2017 gestart roker wil motiveren en onder- • 48 € PB (remgeld), zonder ver-
met een nieuwe werkwijze en steunen, zodat hij/zij het roken
aangepaste terugbetalingen. kan laten. Het programma be- hoogde tegemoetkoming
staat uit 7 therapeutische ses- • 24 € PB (remgeld), met ver-
Rookstopkliniek Oudenaarde sies van gemiddeld anderhalf
In AZ Oudenaarde is als één uur, in groepen van minimum 4 hoogde tegemoetkoming
van de weinige ziekenhuizen tot maximum 20 personen. Om
in Vlaanderen sinds 2009 een te slagen is het heel belangrijk Individuele begeleiding
Rookstopkliniek actief. Sinds dat de roker steeds bij iedere Het aantal sessies bij de indivi-
2009 werd tot op heden vier- sessie aanwezig is. Vanaf 2017 duele begeleiding wordt be-
maal per jaar onafgebroken worden de groepsessies 3 keer perkt tot maximum 4 uren en
een rookstopcursus opgestart. per jaar georganiseerd. Deze kan wat duurder uitvallen voor
sessies gaan gewoonlijk door op de roker. Bij hoogdringendheid
Persoonlijke bijdrage dinsdagavond vanaf 19.15 uur kan het zinvol zijn om te starten
De Vlaamse overheid start vanaf tot 21.00 uur in het Administratief met een individuele sessie (1/2
01 januari 2017 met een nieuwe Centrum van AZ Oudenaarde. uur) om dan aan te sluiten bij
werkwijze en aangepaste terug- de groep (6 laatste dagen uit
betalingen. De roker moet en- Tijdens de sessies worden de de groepssessies op dinsdag-
kel nog het remgeld of de per- rookgewoonten onder de loep avond).
soonlijke bijdrage (PB) betalen. genomen en worden oplossin-
• De PB is laagdrempelig ge- gen aangereikt om de hunke- Advies op de AZO-kamer
ring naar de sigaret het hoofd De arts-specialist kan te allen
houden tot maximum 48 euro te bieden. In overleg met de tijde een rookstopconsultatie
of 24 euro (verhoogde tege- huisarts kan eventueel ook voor de patiënt op kamer aan-
moetkoming) voor de groeps- medicatie opgestart worden. vragen, die dan onder een in-
sessies (12 uren begeleiding). Er wordt samen met de groep dividueel consult valt.
• De PB voor individuele sessies is gewerkt naar een stopdag.
daarentegen voor een volledi- MEER INFO • DEELNAME
ge sessie van maximum 4 uren, DOORVERWIJZEN
heel wat duurder geworden,
tot 120 euro. Contacteer vrijblijvend
• Voor zwangeren bestaat er tabakoloog Danny Van
geen voorkeursregeling meer,
zij betalen evenveel als ande- Laethem
re rokers. 055 45 61 20
[email protected]
Groepsbegeleiding www.rookstopkliniek.be
Stoppen in groep betekent ex-
tra steun van anderen in de-

NIEUWS AZO I 8

l A Z O u d e n a a rd e l a n ce e rt s p i n e u n it

De diensten Orthopedie en Neurochirurgie Naast de spine heelkunde zal de dienst
kondigen met trots aan vanaf 13-02-2017 Neurochirurgie ook instaan voor de behan-
één dienst te vormen voor de behandeling deling van intracraniële (hersen)pathologie.
van alle chirurgische spine pathologie. Hier- De 24/7 wachtdienst wordt verdeeld over
door worden niet alleen ingrepen ter hoog- drie neurochirurgen zijnde Dr. Recai Ates, Dr.
te van het perifere en centrale zenuwstelsel Mike Huylebrouck en Dr. Ben Ampe. Com-
mogelijk, maar wordt ook de continuïteit plexe intracraniële ingrepen kunnen in de,
van de rugchirurgie (spine) door deze een- voor deze casussen goed uitgeruste, hybri-
heid verzekerd. de operatiezaal in het ASZ Aalst worden uit-
gevoerd. Postoperatief kan de patiënt ver-
MULTIDISCIPLINAIR der herstellen en opgevolgd worden in AZ
De spine unit wordt multidisciplinair opge- Oudenaarde.
richt in samenwerking met de dienst Fysische
geneeskunde en de dienst Anesthesie. De AFSPRAKEN
bundeling van de expertise van deze dis- Voor afspraken voor heelkundige behande-
ciplines is een garantie voor kwaliteitsvolle ling van rugpathologie kan u terecht op het
zorg inzake spine pathologie. secretariaat orthopedie-neurochirurgie op
het nummer 055 33 67 45 tijdens de kantoor-
PRAKTISCH uren.
De neurochirurgen, Dr. Mike Huylebrouck Voor niet-heelkundige rugproblematiek kan
en Dr. Recai Ates, consulteren voorlopig 4 u de dienst fysische geneeskunde (o.a. Da-
halve dagen op de polikliniek orthopedie. vid Back rugschool) contacteren via Dr. Silvie
Wanneer de wachttijden meer dan 2 weken Vanelstraete  (055 33 67 42) en Dr. Koen Vande
oplopen, worden bijkomende consultatie- Putte (055 33 67 44).
momenten ingepland.

Ontspanningsruimte in het geriatrisch dagziekenhuis

9 I NIEUWS AZO

l G e ri a t risc h d a g zi e ke n h u is

In het kader van het zorgprogramma geria- beroep gedaan worden op artsen van an-
trie werd op de afdeling C2 het geriatrisch dere disciplines. Zo wordt een kader gebo-
dagziekenhuis opgestart als uitbreiding van den voor diagnostiek en behandeling van
de ambulante zorg specifiek gericht op de ouderen, rekening houdend met de belast-
oudere patiënt. De verschillende medische baarheid van deze groep.
onderzoeken en consultaties worden op
één dag verricht en patiënten worden multi- Het doelpubliek is de patiënt van 75+. Het
disciplinair geëvalueerd. geriatrisch dagziekenhuis legt de focus op
de volgende zorgdomeinen: gangstoor-
De medische activiteiten worden gecoör- nissen en/of recidiverend vallen, diabe-
dineerd door de geriater, in samenwerking tes-oppuntstelling, geheugenproblemen en
met een team van geriatrische verpleeg- preoperatieve oppuntstelling. Ook het toe-
kundigen, een ergotherapeut, een kinesist, dienen van bloedproducten en/of intrave-
een psycholoog, een logopedist, een diëtist, neuze medicatie of korte globale observa-
een sociaal werker…. Zo nodig kan ook een ties kunnen plaatsvinden in dagopname.

DOEL VAN HET GERIATRISCH
DAGZIEKENHUIS

• Door effectief en efficiënt multi�
disciplinair onderzoek de so-
matische, cognitieve en sociale
problematiek vroegtijdig erken-
nen en behandelen.

• Ondersteuning bieden voor de
eerstelijnsgeneeskunde.

• Voorkomen dat ouderen onno-
dig worden opgenomen in een
hospitalisatieafdeling.

• Streven naar het zolang moge-
lijk zelfstandig wonen en minder
afhankelijk functioneren van de
oudere.

VOORWAARDEN VOOR EEN Geriatrisch dagziekenhuis
GERIATRISCHE DAGOPNAME

• De patiënt is ouder dan 75 jaar.
• Het dagziekenhuis wordt enkel

bezocht op afspraak, dit om een
goede planning te kunnen ga-
randeren.
• De aanvraag gebeurt door de
huisarts of een specialist in nauw
overleg met de huisarts.

NIEUWS AZO I 10

AANVRAAG OPNAME DAGZIEKENHUIS GERIATRIE

• Door wie?  
Een opname kan na doorverwijzing door de huisarts of specialist al dan niet verbonden aan
AZ Oudenaarde of na geriatrisch consult.

• Hoe? 
Via aanvraagformulier: ‘aanvraagformulier dagziekenhuis geriatrie’ via de website:
www.azoudenaarde.be
Bij complexe problemen kan men overleggen met de geriater, Dr. W. Maes,
op het nummer 055 33 67 73 of via e-mail: [email protected]

• Afspraak? 
Na ontvangst van het aanvraagformulier legt de coördinator een opnamedatum vast in
overleg met de geriater. De huisarts en de patiënt en/of familie worden hiervan telefo-
nisch op de hoogte gesteld. Een infobrochure vindt u terug via de website.

• Bijkomende informatie? Indien u verdere informatie wenst, kan u steeds contact opnemen
met het geriatrisch dagziekenhuis op het nummer 055 33 62 98 of via e-mail:
[email protected]

Dr. Maes (tweede van
links) en hoofdver-
pleegkundige Patrick
Tembuyser (uiterst
rechts) met een deel
van de zorgverleners
in het geriatrisch dag-
ziekenhuis.

11 I NIEUWS AZO

PRAKTISCH

Het geriatrisch dagziekenhuis bevindt zich Tussen de verschillende onderzoeken en/
in blok C op de tweede verdieping geïnte- of het geriatrisch assessment kan de patiënt
greerd in de dienst Geriatrie C2. Het geria- comfortabel rusten in een bed of relaxzetel.
trisch dagziekenhuis beschikt over 3 bedden De familie, begeleider kan indien zij/hij dit
en is open op dinsdag en donderdag van wenst de dag doorbrengen in de ontspan-
8u - 16u. ningsruimte van de ergotherapie. Een ontbijt/
middagmaal wordt voorzien. De familie kan
Bij aankomst dienen de patiënten zich aan te een maaltijd gebruiken in de cafetaria.
melden aan de dienst opname voor inschrij-
ving. De onderzoeksresultaten worden bekeken en
geëvalueerd door de geriater en besproken
In het geriatrisch dagziekenhuis wordt de met de patiënt. Een medische- en verpleeg-
patiënt onthaald en begeleid door een ver- kundige ontslagbrief worden meegegeven
pleegkundige, die bij opname ook instaat aan het einde van de dag. Een definitieve
voor een intakegesprek. Wij vragen om een medische ontslagbrief met alle resultaten van
recente medicatielijst mee te geven met de de onderzoeken en eventuele behandelin-
patiënt. De patiënt moet zich nuchter aan gen worden nadien opgestuurd.
melden.

WETENSCHAP AZO I 12

l wetenschap

l guided implant surgery

Dr. Bjorn De Neef, Arts-specialist in de mond-, Met de latere prothetiek erop werd tijdens de
kaak- en aangezichtsheelkunde chirurgie weinig rekening gehouden. Decennia-
lang werd op die manier verder gewerkt, met af
TERMINOLOGIE en toe catastrofale eindresultaten. Pas in de ja-
Een implantaat is een vreemd lichaam dat ren ’90 werd er meer en meer ‘prosthetic driven’
in het menselijk lichaam geïmplanteerd geïmplanteerd: eerst werd er nagedacht over
wordt. Het is een brede term: een pacema- de prothetische oplossing en in functie daarvan
ker, een knie- of heupprothese en osteosyn- werd er geïmplanteerd. Verschillende 3D soft-
thesemateriaal zijn bijvoorbeeld allemaal wareprogramma’s hebben hiertoe bijgedragen.
vormen van implantaten.
Een dentaal of een tandimplantaat is meer NOBELCLINICIAN
specifiek een implantaat dat in de kaaks- Verdere ontwikkeling kwam er met de nieu-
beenderen geplaatst wordt en dient om we NobelClinician software van Nobel
tanden op te plaatsen: kronen, bruggen of Biocare. NobelClinician is een gebruiks-
vaste/uitneembare prothesen. vriendelijke oplossing voor diagnostiek, be-
handelplanning en communicatie tussen
HISTORIEK behandelaar, verwijzer, tandlabo en de
patiënt zelf. It uses state-of-the-art techno-
De eerste tan- logies to help dental professionals improve
all aspects of dental implant treatment. Het
dimplantaten maakt gebruik van state-of-the-art techno-
logie om tandheelkundige professionals te
werden ge- helpen om alle aspecten van de implan-
taatbehandelingen te verbeteren.
plaatst in de ja- Uniek hierbij is het “SmartFusion” concept:
SmartFusion is het vermogen van NobelCli-
ren ’50 en ’60. nician om de (CB)CT-scan te combineren
met een in het dentaal labo uitgevoerde
Prof. Per Ingvar NobelProcera scan van het model en de
wax-up om zo de samensmelting te beko-
Brånemark ont- men van het chirurgisch beeld en prothe-
tisch doel.This protocol greatly simplifies the
dekte in 1952 overall treatment workflow by eliminating
the need for two CT scans while providing
eerder toevallig an enhanced fit of the Surgical Guide to
the patient. Dit protocol vereenvoudigt de
aan de univer- totale workflow, maakt meer dan één (CB)
CT-scan overbodig, en zorgt bovendien
siteit van Lund voor een verbeterde pasvorm van de opti-
onel chirurgische boormal (surgical guide).
in Zweden het De nauwkeurigheid van de planning laat
de behandelaar toe om zowel de plaatsing
principe van van het implantaat alsook de immediate tij-
delijke restauratie erop te plannen en uit te
verankering van voeren!

Dr. Bjorn De Neef schroeven in
bot. Hij noem-

de het fenomeen osseointegratie. In 1965

plaatste Brånemark in Göteborg de eerste

titaniumschroeven bij een patiënt. In 1967

werd op deze schroeven de eerste volledi-

ge brug in de onderkaak geplaatst.

In die tijd was het al een groot succes dat

deze techniek bestond en meestal succes-

vol was. De soms moeilijke prothetiek erop

moest er dan maar bijgenomen worden.

De planning van de implantologie was toen

hoofdzakelijk ‘bone driven’: waar er vol-

doende bot was, werd er geïmplanteerd.

13 I WETENSCHAP AZO

2 PROTOCOLS: 2. De patiënt is (bijna) edentaat, heeft
1. Er ontbreekt slechts één of enkele tanden slechts 5 tanden of minder.
Hierbij wordt eerst een eenvoudige (CB) Hierbij wordt er gewerkt met een scanpro-
CT van de desbetreffende kaak genomen. these. Deze kan op basis van een bestaan-
De DICOM beelden worden klassiek geüp- de prothese gemaakt worden of de novo. Er
load in Nobel Clinician en bestudeerd. De bestaan voorwaarden waaraan een scan-
behandelaar kan nu kiezen om met Smart- prothese moet voldoen om goed zichtbaar
Fusion te werken. Hiervoor is een Impregum te zijn in de software. Verder moet er ook
(silicone)afdruk nodig (straks kan dit ook een beetindex gemaakt worden. Nu pas
met een intra-orale mondscanner gebeu- zal de patiënt gescand worden volgens het
ren). Deze wordt in het tandlabo uitgego- “dual scan” protocol:
ten tot een gipsmodel. De tandtechnicus Scan 1: patiënt + scanprothese + beetindex
maakt dan een tandopstelling (wax-up) Scan 2: scanprothese alleen
van het toekomstige prothetische werk en Beide sets van DICOM beelden worden dan
scant deze in. Dit bestand kan nadien ook geüpload en gematcht in Nobel Clinician.
door de behandelaar geüpload worden en De behandelaar kan nu de exacte plaatsen
vervolgens gematcht worden met de (CB) van de implantaten bepalen, zodanig dat
CT. De behandelaar is dan in staat om de deze het best uitkomen voor de prothetiek
implantaatpositie(s) aan te passen aan de erop, vast of uitneembaar in de functie van
tandopstelling en de tandarts weet dan ook de mogelijkheid en de wens van de patiënt.
welke abutments er op de tandimplantaten Bovendien kunnen afmetingen en hoeken
kunnen worden geplaatst. gemeten worden, die vroeger niet accu-
raat in kaart gebracht konden worden, bv.
de dikte van de gingiva.

A. B. C.

D. E.
Figuur 1: Patiënt met edentate maxilla wenst 4 implantaten voor overkappingsprothese op baar (All-on-4):
A. CT-scan maxilla (3D)
B. Dezelfde CT-scan met de scanprothese (dual scan)
C. Virtuele planning van 4 implantaten i.f.v. de tandopstelling op de scanprothese
D. Virtueel ontwerp van de full drill guide (FDG)
E. Virtueel postoperatief OPG (orthopantomogram)

WETENSCHAP AZO I 14

VERDERE CHIRURGISCHE dat de eerste boring (de pi- minimaal invasief mogelijk te
PLANNING lot drilling) geleid gebeurt, werken.
Eens de behandelaar klaar waarna er klassiek verder In de NobelClinician soft-
is met zijn planning, kan hij gewerkt wordt. Via een pilot ware kan een pilot drill guide
deze communiceren naar drill wordt de angulatie en of een full guide virtueel ge-
de verwijzende tandarts, het diepte van het implantaat fabriceerd worden en met
tandlabo en patiënt zelf. Dit al goed voorbereid. Ful- enkele “clicks” besteld wor-
kan door er een Pdf-bestand ly guided betekent dat de den. Deze wordt dan door
van te maken, via de NobelCli- volledige procedure geleid de firma enkele dagen later
nician Communicator iPad app, gebeurt, m.a.w. vanaf het aangeleverd. De productie
of door de file te “sharen” met optioneel punchen van de hiervan gebeurt in Mahwah,
iedereen die ook de NobelClini- gingiva t.e.m. de plaatsing nabij New York.
cian software heeft. Eventuele van de implantaten zelf. In AZ Oudenaarde is alles
opmerkingen kunnen dan lei- Fully guided werken kan voorhanden om dit behan-
den tot aanpassingen om daardoor “flapless” gebeu- delconcept tot in de puntjes
tot een definitieve planning ren: er hoeft geen incisie uit te voeren: een CT-scan,
te komen. en flappreparatie gemaakt de Nobel Clinician software
De behandelaar moet kie- worden. Daardoor zijn de en een Impregum Pentamix.
zen hoe hij de chirurgie zal naweeën voor de patiën- Op een jaar tijd werden een
uitvoeren: freehand, met ten veel minder: minder pijn, twintigtal drill guides gefa-
pilot drill guide of fully gui- minder zwelling, minder ec- briceerd en een veelvoud
ded. Freehand betekent chymose, minder hemato- aan planningen gemaakt in
dat de plaatsing van de men. Indien niet gekozen Nobel Clinician. Om de kos-
implantaten met de vrije wordt om flapless te werken ten naar de patiënten toe
hand gebeurt, zonder enig (bv. te weinig gekeratiniseer- te drukken, wordt enkel bij
hulpmiddel, wat kan bij voor de gingiva rondom het toe- uitgebreidere en complexe-
de hand liggende chirurgie. komstige implantaat, probe- re gevallen met drill guides
Met pilot drill guide betekent ren we via een mini-flap zo gewerkt.

VERDERE PROTHETIEK

De verwijzer moet ook een je over laten plaatsen. plantaten kunnen belast
keuze maken voor de tij- De implantaten kunnen worden met een tijdelijke
delijke prothetiek: ook immediaat belast verschroefde prothese
De implantaten kunnen worden indien ze voldoen- zonder extensies.
tweefasig geplaatst wor- de primaire stabiliteit in het Enkele maanden later, na
den, ze worden dan a.h.w. omliggende bot hebben: vrijlegging van de tweefa-
begraven onder de gingi- een solitair implantaat kan sig geplaatste implanta-
va om pas na osseointe- immediaat belast worden ten en na controle van de
gratie belast te worden. met een tijdelijke kroon. osseointegratie, kan de
Al die tijd kan de patiënt Zo’n tijdelijke kroon kan tandarts starten met de
er ofwel geen tanden op door het tandlabo ook al definitieve prothetische
dragen, ofwel een uit- voorbereid worden op ba- restauraties op de implan-
neembaar gebit over dra- sis van de NobelClinician taten.
gen, ofwel een kleefbrug- planning! Multipele im-

15 I WETENSCHAP AZO

A. B. C.
D. E. F.

G.

Figuur 2: Ingreep uitgevoerd door Dr. De Neef in AZO bij dezelfde patiënt uit figuur 1:

A. Toediening van locoregionale anesthesie
B. Vergelijking tussen de scanprothese en de full drill guide (FDG)
C. Plaatsing en fixatie van de FDG
D. Boringen doorheen de FDG
E. Plaatsing van de implantaten doorheen de FDG
F. Verwijdering van de FDG enkel 4 kleine gaatjes in de gingiva geen hechtingen nodig. Patiënt kon daags na deze ingreep
probleemloos zijn zaak runnen.
G. Echt postoperatief OPG (vergelijk met het virtuele OPG, cfr. figuur 1.E.)

WETENSCHAP AZO I 16

l E pi l e psie

Dr. Jo De Koninck, Arts-specialist in de neurologie afwijking, een hersenbeschadiging door trauma,
bloeding of een infectie (meningitis, encefalitis,
WAT IS EPILEPSIE? hersenabces). Bij epilepsie op latere leeftijd vinden
Epilepsie is één van de meest frequent voorko- we frequenter aantoonbare oorzaken terug, zoals
mende chronische neurologische aandoenin- een hersentumor of metastase, een hersenbloe-
gen. Bij een epileptische aanval doen zich plot- ding of een hersentrauma. Bij sommige mensen
seling optredende, abnormale, voorbijgaande lokken bepaalde triggers een aanval uit: slaapte-
verschijnselen voor, die worden veroorzaakt door kort, stress, alcoholontwenning (delirium tremens),
een excessieve ontlading van een populatie neu- ontwenning van kalmeerpillen, lichtflitsen (stro-
ronen. Er wordt pas van epilepsie gesproken van- boscooplicht in een dancing) of bepaalde drugs
af een tweede aanval, omdat sommige perfect (amfetamines).
gezonde mensen wel eens een eenmalige aanval
krijgen zonder echt te lijden aan epilepsie. HOE WORDT DE DIAGNOSE GESTELD?
De prevalentie van epilepsie wordt geschat op 5 Allereerst door getuige te zijn van een aanval of
per 1.000 personen. Wereldwijd gaat dat om tien- door het verhaal van getuigen. Tegenwoordig
tallen miljoenen mensen, de meeste zelfs in de brengt de familie soms een filmpje mee, met de
ontwikkelingslanden. smartphone gemaakt. Dat is nog altijd beter dan
een beschrijving, want er zijn “aanvallen” die op
OP WELKE LEEFTIJD BEGINT EPILEPSIE? epilepsie lijken en die door de omstaanders dan
Epilepsie kan op gelijk welke leeftijd beginnen. als dusdanig bestempeld worden. Soms is de
Reeds bij pasgeborenen en baby’s worden epi- patiënt onmiddellijk na een aanval nog verward,
leptische aanvallen vastgesteld. Bij 75% van de vertoont hij een tongbeet, urineverlies, heeft hij last
epilepsielijders werd de diagnose gesteld vóór de van spierpijn, soms vindt men een schouderluxatie.
leeftijd van 20 jaar. Op latere leeftijd zien we meer Soms is de patiënt na de aanval kortstondig éénzij-
epilepsie door hersenletsels zoals hersenbloeding, dig verlamd aan die kant waar de spierschokken
tumor, CVA, … Door de vergrijzing van de bevol- zaten (Todd’s parese). Men kan ook een prolakti-
king wordt deze laatste groep alsmaar belangrij- nestijging meten tot een uur na de aanval.
ker.
AANVULLENDE INVESTIGATIES
WAT ZIJN DE OORZAKEN? Elektro-encefalografie
Bij de meerderheid van de epilepsiepatiënten Met een EEG wordt de abnormale hersenactiviteit
vinden we geen oorzaak. Bij 40% is er een erfelijke zichtbaar. Bij sommige mensen is dit zelfs tussen de
factor. Veel personen met een verstandelijke han- aanvallen merkbaar. Een patiënt kan ook langdu-
dicap lijden aan epilepsie omdat hun mentale rig geobserveerd worden in een epilepsiekliniek
retardatie én hun epilepsie een gemeenschappe- en constant met camera’s gefilmd worden. Het is
lijke oorzaak hebben, zoals zuurstoftekort bij de ge- mogelijk een patiënt 24 uur te laten rondlopen met
boorte, een metabole aandoening, een erfelijke een Holter-EEG zoals in de cardiologie gebeurt
om zeldzame ritmestoornissen op te sporen. Som-
Dr. Jo De Koninck mige epilepsiesyndromen hebben een specifiek
EEG-patroon (absences, fotosensitieve epilepsie,
syndroom van West, syndroom van Lennox-Gas-
taut,…).
Beeldvorming
Bij iedere patiënt met een eerste insult of epilep-
sie is beeldvormende diagnostiek geïndiceerd. Bij
acute pathologie zoals verdenking op intracere-
braal hematoom en bij ernstig zieke patiënten kan
worden gekozen voor een CT-scan, evenals bij

17 I WETENSCHAP AZO

verdenking op intracerebrale calcificaties als oor- tachycardie, niet door inspanning uitgelokt, maar
zaak voor de epilepsie zoals bij tubereuze sclerose. er zijn ook gevallen beschreven van bradycardie,
De MRI is superieur voor het aantonen van mesiale zelfs asystolie voorafgaand aan een aanval. Der-
temporale sclerose, vasculaire malformaties, tu- gelijke patiënten hebben wel degelijk epilepsie,
moren en verworven hersenschade en maar ze moeten toch een pacemaker krijgen.
migratiestoornissen (dit zijn eilandjes van grijze In dit verband dient vermeld dat er een zeldzaam
stof die tijdens de embryonale ontwikkeling niet soort fatale epilepsieaanvallen bestaat waarbij
naar het hersenoppervlak of cortex gemigreerd asystolie en apnoe lijden tot de dood van patiënt.
zijn, maar in de diepte van de witte stof achter- Dit heet SUDEP (sudden death in epilepsy). Men
gebleven zijn). vermoedt dat dit allemaal gevallen zijn van ictale
Ictale Spect of pre-ictale asystolie. In deze gevallen ontbreekt
In een ziekenhuisomgeving en bij patiënten on- een evidente oorzaak van overlijden, zoals verdrin-
der monitoring, kan men op het moment van een ken in bad of stikken in het hoofdkussen als gevolg
aanval een lipofiel Technesium-99m ligand inspui- van een epilepsieaanval.

Laboratoriumonderzoeken
Uitsluiten van hypoglycaemie, hypothyreose, hy-
ponatriëmie of hypocalcemie, opsporen van zeld-
zame metabole aandoeningen, opsporen van
prolactine-stijging met controle 24u later als refe-
rentiewaarde. Soms is analyse van lumbaal vocht
nodig in het kader van vermoeden van encefalitis.

EEG van een beginnende epilepsie-aanval. Genetisch onderzoek
Het onderzoek kan van belang zijn voor de diag-
ten dat zich fixeert aan de cellen die abnormaal nostiek, de behandeling, de prognose of de er-
elektrisch actief zijn. Er is dan een uur de tijd om de felijkheidsvoorlichting. Een kinderwens is vaak de
patiënt te scannen; het isotoop blijft ter plaatse zit- aanleiding.
ten en zo kan de focus in beeld gebracht worden Situaties waarin een verwijzing kan worden over-
lang nadat de aanval voorbij is. Deze techniek wogen zijn onder andere: bloedverwantschap
wordt gebruikt in de voorbereiding van epilep- van de ouders van de patiënt, positieve familie-
siechirurgie om de juiste focus te vinden. anamnese voor epilepsie, wenselijkheid van fami-
lieonderzoek en bij prenatale diagnostiek.
Cardiologisch nazicht Chromosomenonderzoek is geïndiceerd in geval
Hartritmestoornissen kunnen zowel bij kinderen als van epilepsie in combinatie met aangeboren af-
bij volwassenen verschijnselen geven die lijken op wijkingen, mentale retardatie/regressie e causa
epileptische aanvallen. Het is niet duidelijk of het ignota, dysmorfe kenmerken.
zinvol is een ECG te maken bij alle patiënten bij
wie de diagnose epilepsie wordt overwogen. Een WELKE SOORTEN AANVALLEN BESTAAN ER ?
normaal ECG maakt een hartritmestoornis (inclu- I Partiële of focale aanvallen
sief het verlengde QT syndroom) onwaarschijnlijker,
maar sluit die niet uit. Het is ook geen of/of verhaal, (met een lokaal of focaal begin)
want er bestaan mensen die hartritmestoornissen
vertonen voorafgaand aan hun aanval. A. Eenvoudige focale aanvallen met intact bewustzijn:
Meestal betreft het een plotse onaangepaste
1. met motorische verschijnselen: dit zijn spier-
trekkingen in een deel van het lichaam die lang
kunnen duren en eventueel verlopen over het
lichaam, terwijl de patiënt perfect wakker en
bewust blijft. Deze aanvallen geven frequent
verlamming na de aanval (Todd’s parese) en
komen vaak voor bij hersenmetastasen of tumo-
ren.
2. met sensibele fenomenen : voosheid, pares-

WETENSCHAP AZO I 18

thesieën, visuele-, auditieve- of geurhallucinaties haling.
3. met autonome symptomen:
bleekheid, kippenvel, mydriasis, borborygmen, D. Atone aanvallen:
deze zijn moeilijk te onderscheiden van vasova-
gale syncopes of van abdominale migraine bij dit zijn de meest gevaarlijke aanvallen want pati-
kinderen. ënt valt compleet zonder enige spiertonus op de
4. met psychische fenomenen: déjà vu, déjà grond. Hij gebruikt zijn handen niet om de val te
entendu, geforceerde herinnering, derealisaties, breken, dit lijdt vaak tot zware schedeltrauma’s.
plotse onaangepaste emoties, illusies. Dit zijn de patiënten die met een beschermende
helm moeten rondlopen.
B. Complex partiële insulten met gedaald bewustzijn:
III Niet geclassificeerde insulten
vernauwd bewustzijn, hierbij zien we vaak auto- Enkele neonatale soorten (swimming move-
matismen waarbij patiënt zich totaal niet bewust ments, rhythmic eye movements , ... ), hier gaan
is van een complexe handeling die hij stelt. Der- we niet verder op in.
gelijke mensen worden soms beticht van winkel- Tijdens de Open Bedrijvendag 2016 in AZ Ou-
diefstal of vandalisme terwijl ze een complete denaarde werd continu een filmpje vertoond
amnesie hebben voor het hele gebeuren. Ze waarin verschillende epileptische aanvallen te
lopen doelloos rond, stellen zinloze handelingen. zien waren. Het doel was om bezoekers de ver-
schillende types van aanvallen te tonen, want
C. Secundair generaliserende partiële insulten: rond epilepsie bestaan er veel misverstanden.
‘Jan met de pet’ kent enkel het beeld van een
zijn per definitie aanvallen met een focaal begin, grand mal-aanval met tongbeet, urineverlies en
maar die na enkele seconden tot enkele minu- schokkende bewegingen in de vier ledematen.
ten, overgaan in een gegeneraliseerd insult.
DIFFERENTIAAL DIAGNOSE
II Gegeneraliseerde insulten
(convulsief of niet convulsief) De EEG muts

A. Absences: Epileptische aanvallen hebben een breed spec-
trum aan uitingsvormen. De meeste aanvallen zijn
dit is een vorm van epilepsie bij kinderen, waarbij duidelijk herkenbaar, maar bij een aantal is dat
de patiëntjes meerdere keren per dag kort (10 à niet het geval. Deze aanvallen kunnen ten onrech-
30 seconden) afwezig zijn. Ze reageren op niets, te worden beschouwd als niet-epileptisch. Aan de
ze hebben ook geen dreigreflex, het lijkt alsof ze andere kant zijn er aanvallen waarvan de beschrij-
dagdromen, maar ze zijn volledig bewusteloos, ving lijkt te passen bij epilepsie, maar die berusten
ook al blijven ze gewoon staan of zitten. Deze op een niet-epileptische oorzaak zoals een convul-
vorm van epilepsie geeft een heel specifiek EEG sieve syncope. Dit is een klassieke syncope waarbij
en wordt ook petit mal genoemd. Meestal stopt de patiënt enkele korte myoclonieën vertoont. Een
dit rond de puberteit. aanval van Adam-Stokes kan ook op een insult lij-

B. Myoclonische aanval:

heel korte aanvallen die vooral bestaan uit een
korte spierschok die minder dan een seconde
duurt. De schokken komen vaak in series voor.

C. Tonische en tonisch-clonische insulten:

dit zijn de meest gekende aanvallen, de tonische
fase is een opspannen van alle spieren ook van
het middenrif, de gelaatsspieren, de ledematen.
Dit leidt tot apnoe en een krampachtige hou-
ding met overstrekken van de nek, geplooide
armen (biceps sterker dan triceps) en gestrekte
benen (quadriceps sterker dan hamstrings). Als
de blaas gevuld is, volgt uiteraard urineverlies en
dat is ook de fase waarin de tongbeet optreedt.
De clonische fase is de klassieke aanval met syn-
chrone spierschokken in gans het lichaam. Na-
dien valt patiënt in slaap met zeer zware adem-

19 I WETENSCHAP AZO

ken. Telemetrie of eventrecording brengt de ware aanval daarentegen kan men niet nabootsen,
aard aan het licht. de bewegingen zijn te bruusk of te hoekig, van-
Hier past ook een woordje uitleg over psychogene daar dat het in Hollywoodfilms zelden lukt om een
aanvallen. Dat zijn crisissen van hysterische con- overtuigende aanval in beeld te brengen. Om het
versie waarbij de patiënt een aanval simuleert om helemaal verwarrend te maken, bestaan er ook
aandacht te trekken. Bij zo’n “valse” aanval zijn pseudo-aanvallen bij patiënten die écht epilepsie
de ogen meestal gesloten, terwijl ze bij een ech- hebben, tot 20% van de epileptici maakt er een
te aanval open zijn. Dikwijls zijn de spierschokken sport van om, naast hun echte aanvallen, ook
eerder asynchroon “slaan met de armen en be- nog eens aanvallen te simuleren. Men mag dus bij
nen”, vaak alternerend links-rechts in plaats van het zien van één psychogene crisis niet besluiten
synchroon links-rechts. Het zijn bewegingen die dat de patiënt geen echte epilepsie heeft, men
men zou kunnen nadoen, een echte epileptische moet voorzichtig zijn.

WAT TE DOEN BIJ EEN AANVAL?
1/ Meestal moet men niets doen. De aanval gaat vanzelf over.
2/ Nooit iets in de mond steken, gevaar van verstikking, tanden breken, ...
3/ Het hoofd ondersteunen, voorkomen van verwondingen. Stabiele zijlig.
4/ Gegeneraliseerde epileptische aanvallen die langer duren dan vijf minuten moeten worden gecou-
peerd met diazepam in de vorm van een rectiole of Dormicum (midazolam) in de mond druppelen.
Temesta expidet werkt te traag.
Bij opeenvolgende aanvallen zonder wakker worden, spreken we van status epilepticus, dat is een le-
vensbedreigende urgentie waarvoor de patiënt moet afgehaald worden door de MUG. Dan wordt
best Temesta, Valium of Dormicum IV gegeven, nooit I.M. Vervolgens start men met Depakine of Keppra
IV. In uitzonderlijke gevallen is het nodig over te gaan tot pantothal-coma op intensieve zorgen. Een sta-
tus epilepticus heeft een hoge mortaliteit.

In de volgende editie van het Huisartsenmagazine licht dr. De Koninck de medicamenteuze en even-
tueel chirurgische behandeling van epilepsie toe en stelt hij nieuwe anti-epileptica voor.

WETENSCHAP AZO I 20

l S u b c u ta n e i m m u n ot h e ra p i e

Dr. Tineke Dutré, muunrespons, de specifieke immuunreactie en
Arts-specialist in de vermindert de inflammatoire respons ter hoogte
neus-, keel- en oorge- van de mucosa.
neeskunde Immunotherapie bestaat in twee soorten: sub-
cutane en sublinguale immunotherapie. Sublin-
EPIDEMIOLOGIE VAN guale immunotherapie bestaat voor grassen in
de vorm van een smelttablet en sinds kort bestaat
ALLERGIE deze ook voor huisstofmijt. Voorlopig zijn deze nog
behoorlijk duur. Sublinguale druppelkuren kunnen
Allergie wordt wel eveneens gegeven worden.
Bij subcutane immunotherapie worden allergenen
eens de epidemie toegediend via subcutane injecties in de dorsale
zijde van de bovenarm. Deze injecties worden ge-
van de 21e eeuw durende 3 maanden wekelijks toegediend (met
uitzondering van 2 weken zonder injectie), waarbij
Dr. Tineke Dutré genoemd. Wereld- de dosis van het toegediend allergeen wekelijks
wordt verhoogd. Dit noemt men de instelfase.
wijd lijden 500 mil- Hierdoor kan na 12 weken een grote hoeveelheid
van het allergeen verdragen worden. Na de in-
joen personen aan allergische rinitis. In Europa stelfase worden de injecties maandelijks gegeven
en dit gedurende minimaal 3 jaar en liefst 5 jaar.
lijdt 20 tot 40% van de algemene bevolking Dit is de onderhoudsfase. Indien de huisarts be-
kend is met immunotherapie en het nodige mate-
aan allergische rinitis, waarvan 15 tot 20% aan riaal voorhanden is om een allergische reactie te
kunnen behandelen, kan deze onderhoudsfase
een ernstige vorm. eventueel ook bij de huisarts toegediend worden.

BEHANDELING VAN ALLERGIE WAT MET DE BIJWERKINGEN?
Behalve de bekende klachten van niezen, loop- Tijdens de immunotherapie kunnen ernstige en
neus, verstopte neus en jeukende ogen komen minder ernstige reacties optreden. Vermoeidheid
ook concentratieproblemen veel voor. Dit laatste wordt soms beschreven in de instelfase. Lokale
wordt vaak niet onderkend. reacties variëren van jeuk ter hoogte van de in-
Bepaalde allergenen, zoals huisdieren, kunnen jectieplaats tot roodheid en zwelling. Deze voor-
vermeden worden, maar voor grassen, bomen en gaande reageren goed op het innemen van een
huisstofmijt kunnen alleen allergeenbeperkende antihistaminicum. Bij een grotere reactie wordt
maatregelen getroffen worden en geen volledi- aan de patiënt gevraagd om de grootte van de
ge sanering. Meestal geeft dit dan ook maar een roodheid en de zwelling te meten, om een objec-
beperkt resultaat. tieve meting te kunnen registreren.
Een medicamenteuze behandeling kan bestaan Astmapatiënten kunnen wat last hebben van
uit een corticosteroïd neusspray en een antihista- astmatische klachten met dyspnoe, vandaar dat
minicum. Deze verbeteren vaak de levenskwali- hen gevraagd wordt om altijd een kortwerken-
teit en school- en werkverzuim. Voor een deel van de B2-mimeticum puffer, zoals Ventolin, bij zich te
de patiënten resulteert dit echter nog niet in een hebben.
goede klachtencontrole. Voor hen kan immuno- Een anafylactische reactie doet zich zelden voor,
therapie een oplossing bieden. maar de geringe kans zorgt voor een verhoogde
waakzaamheid onmiddellijk na de vaccinatie. De
WAT BETEKENT IMMUNOTHERAPIE? patiënt dient een halfuur in observatie te blijven
Immunotherapie wordt ook desensibilisatie, hy- na de inspuiting. Bij een anafylactische reactie
posensibilisatie of allergievaccinatie genoemd. kan op deze manier onmiddellijk een adrenali-
Immunotherapie richt zich op de oorzaak van de
ziekte met het oog op genezing. Het is een be-
handeling die ingrijpt in het werkingsmechanisme
van een allergische aandoening.
Door het toedienen van allergeenextracten wor-
den specifieke antilichamen geblokkeerd en
worden tolerantie-inducerende cellen en medi-
atoren geactiveerd. Dit verhindert een verdere
exacerbatie van de allergeen getriggerde im-

21 I WETENSCHAP AZO

ne-injectie, Epi-Pen toegediend worden. wordt gevraagd om de arts telkens te verwittigen
Aanvankelijk werd gedacht dat deze reacties als er iets werd aangepast in het medicatiesche-
vooral bij de instelfase van de immunotherapie ma.
zouden optreden. Uit onderzoek is echter geble- Verder is het zeer belangrijk dat de patiënt thera-
ken dat dit net zo vaak kan optreden in de instel- pietrouw is en voldoende gemotiveerd is voor de
fase als in de onderhoudsfase van de immuno- langdurige behandeling.
therapie.
Er wordt aan de patiënt gevraagd om steeds een WAT MAG NIET OP DE DAG VAN DE INJECTIE?
arts te consulteren bij het vermoeden van een bij- Intense sportbeoefening, sauna, een warm bad
werking van de behandeling. of overmatig alcoholgebruik moeten vermeden
worden op de dag van de injectie. Deze omstan-
HOE EFFECTIEF IS IMMUNOTHERAPIE? digheden kunnen door een verhoogde door-
De behandeling is zeker effectief. De meeste pa- bloeding van de subcutane weefsels de absorp-
tiënten ondervinden een verlichting van de symp- tie van het vaccin versnellen en aanleiding geven
tomen na 6 - 8 maanden therapie. Algemeen tot bijwerkingen.
voelt ongeveer 80% van de patiënten zich na 1
jaar behandeling beter. Dit aantal stijgt nog na 2 WAT BIJ ZIEKTE ?
– 3 jaar behandeling. Bij een zware verkoudheid of griep dient de vac-
Het langdurig effect van de behandeling verschilt cinatie minstens één week uitgesteld te worden.
van persoon tot persoon, maar in het algemeen Tijdens de instelfase moet dan teruggegaan wor-
komen de symptomen minder vaak terug naar- den op een lagere dosis met nadien terug opho-
mate de therapie langer duurt. gen van de dosis.
Er zijn ook data die aantonen dat door het toe-
dienen van immunotherapie de ‘allergic march’ ZWANGERSCHAP
wordt tegengehouden. Zo kan vermeden worden Het wordt afgeraden om de immunotherapie op
dat zich nog bijkomende allergieën ontwikkelen. te starten tijdens de zwangerschap. Eenmaal de
onderhoudsdosis bereikt is, mag de kuur eventu-
ZIJN ER CONTRA-INDICATIES VOOR eel wel verder gegeven worden, in overleg met
IMMUNOTHERAPIE? de gynaecoloog.
Belangrijk is om patiënten van tevoren te scree-
nen op goede indicatie en veiligheid. Contra- KOSTPRIJS
indicaties voor de behandeling zijn bijvoorbeeld Immunotherapie wordt in België niet terugbetaald,
aanwezigheid van een immunodeficiëntie, inna- dit is in bepaalde andere landen, waaronder
me van immunosuppresiva, het gebruik van bèta- Nederland, wel het geval. De kosten van het
blokkers, en het hebben van een ongecontroleer- product moeten dan ook door de patiënt zelf
de astma of verminderde longfunctie. gedragen worden. Dit bedraagt het eerste jaar
Alvorens met immunotherapie te starten, wordt ongeveer 250 euro, daarna ongeveer 200 euro/
de patiënt gezien op de dienst longziekten voor jaar. De consultatie ter toediening van de injectie
een longfunctietest. Astma-patiënten komen ook wordt binnen AZ Oudenaarde aan een verlaagd
in aanmerking voor immunotherapie, op voor- tarief uitgevoerd.
waarde dat deze goed gecontroleerd is.
Een bèta-blokker zorgt voor een sterk gedaalde PRAKTISCH
efficiëntie van een adrenaline-inspuiting (Epi-pen) Binnen AZ Oudenaarde wordt subcutane immu-
door het reeds bezetten van de receptoren. Dit notherapie gegeven voor huisstofmijt, grassen,
vormt dan ook een contra-indicatie voor immuno- bomen, en wespen. Dit zowel op de dienst Neus-
therapie. Andere medicatie kan gebruikt worden Keel-Oor als op de dienst Pneumologie. Wespen-
tijdens de behandeling. Er wordt wel gevraagd desensibilisatie vindt enkel op de dienst Pneu-
om geen andere vaccinaties te ondergaan tij- mologie plaats.
dens de dagen rond een injectie en de patiënt

WETENSCHAP AZO I 22

l M e n o pa u ze i n d e 2 1 ste e e u w

Dr. Ana Oliveira durende 6 tot 12 maanden bij nen neemt af en de concen-
vrouwen ouder dan 45 jaar. In tratie van gonadotropinen
Dr. Ana Oliveira, Arts-specialist Europa begint de menopau- neemt toe als gevolg van
in de gynaecologie ze gewoonlijk bij vrouwen de negatieve retrofeedback.
tussen 48 en 55 jaar oud (ge- Perimenopauzale cycli wor-
De menopauze wordt meest- middelde leeftijd 51j). Aan- den langer (50-60 dagen) en
al gedefinieerd als het uitblij- gezien de levensverwachting overwegend anovulatoir. Om
ven van de menstruatie ge- steeds stijgt (nu rond 81j voor de diagnose van menopau-
vrouwen) en de gemiddelde ze te stellen, is de amenorroe
leeftijd van de menopauze belangrijker dan de bepaling
niet veranderd is, wordt het van de hormonale waarden
belang van gezonde post- (FSH en E2). Menopauze is
menopauzale jaren met een geen biochemische definitie,
goede levenskwaliteit snel gezien de grote variabiliteit
duidelijk. in de hormoonspiegels in de
Het aantal follikels vermindert perimenopauzale jaren.
geleidelijk aan, met een ver-
lies van ovariële gevoeligheid Er bestaat een staging sys-
aan de stimulatie via de go- teem dat de verschillende fa-
nadotropine als gevolg. De sen van de overgangsperiode
concentratie van oestroge- kan identificeren.

STAGE -5 -4 -3B -3A -2 -1 +1A +1B +1C +2

REPRODUCTIVE MENOPAUSAL POSTMENOPAUSE
TRANSITION

TERMINOLOGY EARLY PEAK LATE E A R LY LATE E A R LY LATE

PERIMENOPAUSE

DURATION VA R I A B L E VARIABLE 1-3 YRS 2 YRS (1+1) 3-6 YRS REMAI-
NING
-
VARIABLE LI-
FESPAN
LOW
PRINCIPAL CRITERIA VERY LOW
VERY LOW
MENSTRUAL variable regular regular subtle variable inter-
CYCLE to regular changes length val of VASOMOTOR
in flow/ persistent amenor- SYMPTOMS
rhea of most likely
length >= 60

SUPPORTIVE CRITERIA - - - - STABILIZES
LOW VARIABLE VARIABLE > 25 IU/L VERY LOW
ENDOCRINE LOW VERY LOW
FSH LOW LOW LOW
AMH - LOW LOW LOW VERY
INHIBIN B LOW
LOW LOW LOW LOW
ANTRAL INCRE-
FOLLIDE ASING
COUNT SYMP-
TOMS OF
DESCRIPTIVE CHARACTERISTICS URIGE-
NITAL
SYMPTOMS VASO- ATROPHY
MOTOR
SYMP-
TOMS

likely

Bron: The North American Menopause Society

23 I WETENSCHAP AZO

De gevolgen van menopau- contact. Het urineverlies dat vrouwen jonger dan 60 jaar
ze zijn goed bekend. In een soms in de menopauze ont- die minder dan 10 jaar in de
vroeg stadium komen de staat, kan ook leiden tot min- menopauze zijn bij opstart van
vasomotorische symptomen, der seksueel contact en ver- de medicatie.
de stemmingswisselingen en minderde sociale interactie.
de slaapstoornissen. Een paar Hoelang?
jaren later ontstaan de uroge- Als het zelfbeeld van een Kortetermijntherapie is de 1ste
nitale atrofie en het vermin- vrouw verandert, komen ook keus voor vrouwen met mati-
derde libido. Nog later komen andere factoren in het spel. ge tot intense vasomotorische
dan de osteoporose, de car- De menopauze omvat niet al- symptomen zonder contra-in-
diovasculaire pathologie en leen een veelheid van symp- dicaties. Er kan 2 tot 3 jaar
de cognitieve stoornissen. De tomen, ze kan de levenskwa- behandeld worden, met een
vasomotorische symptomen liteit echt beperken. maximum van vijf jaar.
verdwijnen meestal spontaan De stopzetting van de behan-
2 tot 4 jaar na de laatste men- BEHANDELING VAN deling kan abrupt of gelei-
struatie, bij 9% van de vrou- MENOPAUZALE KLACHTEN delijk gebeuren. Een abrupt
wen blijven ze tot de leeftijd Waarom behandelen we staken van de behandeling
van 60-70 jaar. menopauzale klachten? Om wordt geassocieerd met een
Ondanks het feit dat de dit te vermijden: verhoogd risico op herhaling
cognitieve symptomen en van de vasomotorische klach-
veranderingen van stem- De behandeling van de ten (55%). De opschorting
ming en slaap bij de meeste menopauze is alleen geïndi- moet in overeenstemming zijn
menopauzale vrouwen (85%) ceerd bij vrouwen met symp- met de intensiteit van de eer-
voorkomen, is er geen nade- tomen die de levenskwaliteit ste symptomen:
lige invloed bewezen op de compromitteren en moet ge-
geestelijke gezondheid. Er is richt worden op de overheer- „ lichte / matige symptomen
wel een groep van hoogrisi- sende symptomen. probeer abrupt te stoppen
covrouwen (psychologische
antecedenten), bij wie de- Wanneer? „ matige / ernstige symptomen
pressieve symptomen kun- Behandeling is geschikt voor geleidelijk afbouwen
nen versterkt worden door
hormonale schommelingen, In het geval dat de vrouw het
aanwezigheid van vasomoto- stoppen van de behandeling
rische symptomen en andere niet kan tolereren, moeten de
ongunstige omstandigheden voordelen en de nadelen van
van het leven. een verderzetting van de hor-
monale behandeling beke-
Het verminderde libido kan ken worden.
een gevolg zijn van de vagi-
nale atrofie, maar de atrofie Welke behandelingen zijn er
kan omgekeerd ook een ge- beschikbaar?
volg zijn van een verminderd Het is heel belangrijk het on-
libido door verlaagd seksueel derscheid te maken tussen
de beschikbare groepen van
medicijnen om de menopau-
zale klachten te behandelen.

Oestrogenen worden toegepast voor de be- handeling is, volstaat meestal een lage dosis
handeling van subjectieve menopauzale oestrogeen, of kan lokaal of systemisch estriol
klachten. De dosis en de aard van het oes- (biologisch minder actief oestrogeen) worden
trogeen worden aangepast aan de klachten gebruikt. Langdurige behandeling met syste-
en de leeftijd van de patiënte. Wanneer atro- mische oestrogenen in monotherapie leidt tot
fie van de slijmvliezen de enige reden tot be- endometriumhyperplasie en verhoogd risico

WETENSCHAP AZO I 24

van endometriumcarcinoom. Om dit risico te hebben ze soms gunstige activiteiten, maar
verminderen wordt, indien de uterus nog in veroorzaken ze ook bijwerkingen.
situ is, systematisch een progestageen geas- Tibolon is een synthetisch 19-nor-steroïd met
socieerd. Bij vrouwen die een hysterectomie progestagene, oestrogene en androgene ei-
hebben ondergaan, dient geen progesta- genschappen. De risico-batenverhouding van
geen aan het oestrogeen te worden geasso- Tibolon is onduidelijk. De gegevens over de
cieerd. Behandeling met oestrogenen gaat veiligheid van Tibolon op lange termijn zijn be-
het postmenopauzaal botverlies tegen en perkt in vergelijking met deze van de oestro-
kan bij langdurige toediening de fractuurin- progestagene associaties. Er is een vermoeden
cidentie verlagen. Er wordt echter afgeraden van verhoogd risico van borstkanker (vooral
om postmenopauzale vrouwen te behande- verhoogde kans op recidief) en van endome-
len met oestrogenen enkel en alleen ter pre- triumcarcinoom. Een studie over het gebruik
ventie van osteoporose (al dan niet in associ- van Tibolon ter preventie van osteoporotische
atie met progestagenen) gezien het globale fracturen bij postmenopauzale vrouwen, werd
risico-batenprofiel onvoldoende gunstig is, en voortijdig stopgezet omwille van een verhoog-
andere behandelingen daarvoor beschik- de incidentie van cerebrovasculaire acciden-
baar zijn. Er is op dit ogenblik geen evidentie ten in de Tibolongroep.
dat de doeltreffendheid en de ongewenste
effecten van oestrogenen langs transderma- Een woord over de combinatie oestrogenen +
le weg of via implantaat verschillen van deze bazedoxifeen: Bazedoxifeen is een selectieve
bij andere toedieningswegen. oestrogeenreceptormodulator en heeft an-
tagonistische eigenschappen op de oestro-
Oestroprogestagene associaties: De associ- geenreceptoren van het endometrium. Asso-
atie van een progestageen vermindert het ciëren van bazedoxifeen aan geconjugeerde
risico van endometriumhyperplasie en -car- oestrogenen zou bij vrouwen met baarmoeder
cinoom, maar sluit het niet volledig uit. De ter plaatse bij wie progestagenen niet aange-
progestagenen spelen mogelijk een rol bij de wezen zijn, het risico van endometriumhyper-
langetermijnrisico's van oestroprogestagene plasie door de oestrogenen verminderen. We
hormonale substitutie, o.a. wat betreft het mogen echter niet vergeten dat beide stoffen
licht verhoogd risico op borstcarcinoom. De het risico op veneuze trombo-embolie verho-
Women’s Health Initiative en de Million Wo- gen.
men Study versterken de evidentie van een
verhoogd risico van borstkanker door hormo- Tibolon, de associatie van estradiol + cypro-
nale substitutie op basis van een oestroproge- teron en de associatie van geconjugeerde
stagene associatie. De behandeling op basis oestrogenen + bazedoxifeen hebben hun juis-
van een oestrogeen alleen zou het risico op te plaats duidelijk nog niet gevonden, onder
borstcarcinoom niet verhogen. De resulta- andere omwille van een gebrek aan langeter-
ten van gerandomiseerde studies in primai- mijngegevens.
re en secundaire cardiovasculaire preventie
toonden een verhoogde incidentie van ce- Estriol is een
rebrovasculair accident en veneuze trom- goede oplos-
bo-embolie. Misschien is er geen toegeno- sing voor vrou-
men cardiovasculair risico bij het starten van wen die alleen
hormonale substitutie direct na de menopau- urogenitale
ze. De aanbeveling om de behandeling niet klachten heb-
langer voort te zetten dan nodig is om de ben. Het is een
menopauzale klachten te behandelen, blijft minder actief
geldig. oestrogeen,
De progestogenen zijn steroïdederivaten die met een be-
volgens hun structuur een verschillende af- perkte systemi-
finiteit hebben voor receptoren. Daardoor sche activiteit.

25 I WETENSCHAP AZO

BOODSCHAP VOOR DE ARTSEN! postmenopauzale vrouwen is minder breed
Eerst is het belangrijk om de patiënt te vra- dan die van abnormale bloedingen bij pre-
gen: “Is uw levenskwaliteit verminderd door menopauzale vrouwen, omdat de verschillen-
de menopauzale klachten?” Dan moeten de oorzaken van anovulatie irrelevant zijn.
we verder denken: Heeft de patiënt hoge ri-
sicofactoren voor borstkanker en/of trombo- In het geval van atrofie kunnen de atrofische
veneuze embolie? Is patiënte betrouwbaar endometriale oppervlakken weinig of geen flu-
voor follow-up? ïdum intracavitaire produceren. Dit resulteert in
micro erosies van het oppervlakte-epitheel en
Daarna moeten we de voordelen en de na- een daaropvolgende chronische ontstekings-
delen van de behandeling bespreken en het reactie (chronische endometritis), die gevoelig
feit dat de beste behandeling maximaal vijf is voor licht bloeden of spotting.
jaren duurt.
De poliepen worden geassocieerd met vagi-
Follow-up met mammografie (bevolkingss- naal bloedverlies (pre- en postmenopauzaal).
creening), vaginale echografie en uitstrijkje Ze zijn afgeleid van endometriale proliferatie
zijn essentieel. en omvatten risico op maligniteit.

[HOT TOPIC] Aangezien postmenopauzale vrouwen oes-
VAGINALE BLOEDING NA DE MENOPAUZE
SOORTEN VAN ENDOME- MOGELIJKHEID TOT PROGRESSIE
Definitie: Elke bloeding van het vrouwelijke TRIALE HYPERPLASIE NAAR KANKER (%)
voortplantingssysteem in de overgang. 1
EENVOUDIGE HYPER-
Hoewel de onderliggende oorzaak in PLASIE 3
85-90% van de gevallen goedaardig is, komen
10-15% van de postmenopauzale bloedingen COMPLEXE HYPERPLA- 8
door endometriumkanker. Er is dus behoefte SIE
aan een snelle en effectieve evaluatie van 29
postmenopauzale vrouwen met bloedingen EENVOUDIGE ATYPI-
om kanker van de voortplantingsorganen of SCHE HYPERPLASIE
premaligne laesies uit te sluiten.
COMPLEXE ATYPISCHE
HYPERPLASIE

Mogelijke redenen voor bloedverlies zijn de trogeen-deficiënt zijn, is endometriale hyper-
atrofie van het endometrium, endometriale plasie abnormaal en vereist altijd exploratie.
hyperplasie en poliepen. Postmenopauzale Endogene oestrogeenproductie van de ei-
bloedingen kunnen ook afkomstig zijn van erstokken, bijniertumoren of exogene oestro-
vulva, vagina, baarmoederhals, eileiders, en genen zijn mogelijke oorzaken. Vrouwen met
eierstokgeassocieerde pathologie. overgewicht hebben ook hoge niveaus van
endogeen oestrogeen door de omzetting van
CONDITION WOMEN WITH THE CONDITION (%) androsteendion tot oestron en de aromatisatie
van androgenen tot estradiol, die beide in pe-
ATROPHIC VAGINITIS 59 rifeer vetweefsel voorkomen. De verschillende
soorten van hyperplasie worden geassocieerd
ENDOMETRIAL POLYP 12 met verschillende risico’s van maligniteit.

ENDOMETRIAL 10 De fibromen in de menopauze zijn meestal
HYPERPLASIA goedaardig en heel frequent. Snelgroei van
een vleesboom in de menopauze of bloeding
ENDOMETRIAL 10 geassocieerd aan een vleesboom zijn alarm-
CARCINOMA signalen, een sarcoom moet worden uitgeslo-
ten.
HORMONAL EFFECT 7
Endometriale kanker is de 4de meest voorko-
CERVICAL CARCINOMA 2 mende kanker bij vrouwen na borst-, long- en

OTHER <1

De differentiële diagnose van bloedingen bij

WETENSCHAP AZO I 26

colonkanker. Er zijn twee fenotypes: het klas- bewijzen (het rectaal onderzoek en het uri-
sieke van een vrouw met overgewicht met neonderzoek niet te vergeten), moeten de
anovulatoire cycli tijdens haar vruchtbaar le- volgende tests uitgevoerd worden: een cer-
ven en nullipara (goed gedifferentieerde kan- vicale cytologie en een transvaginale echo-
kers, gevoelig aan progesteron en met een grafie (grotere gevoeligheid en specificiteit).
goede prognose) en het fenotype van slanke In aanwezigheid van endometriale verdikking
vrouwen, multipara (niet gedifferentieerde tu- (> 5 mm menopauze), is hysteroscopie met
moren met myometrium invasie en metastase). hysteroscopiegeleide biopsie de beste metho-
Andere minder vaak voorkomende oorzaken de voor een definitieve diagnose. Een aspira-
zijn de gevolgen van radiotherapie (die tot tiebiopsie in de spreekkamer kan een haalba-
weefselnecrose leiden en bloeden), en de re optie zijn voor een snellere diagnose (hoge
kankers komende van de baarmoederhals, gevoeligheid).
baarmoeder, eileiders en eierstokken.

De fibromen in de menopauze zijn meestal Nota: De behandeling voor endometriale
goedaardig en heel frequent. Snelgroei van atrofie kan alleen gestart worden als de
een vleesboom in de menopauze of bloeding kwaadaardige oorzaken uitgesloten wor-
geassocieerd aan een vleesboom zijn alarm- den.
signalen, een sarcoom moet worden uitgeslo- Bibliografie:
ten. 1) Birkhauser M, Rozenbaum H, Menopau-
se: European Consensus development con-
Endometriale kanker is de 4de meest voorko- ference, 1996, Switzerland.
mende kanker bij vrouwen na borst-, long- en 2) Berek JS, Berek & Novak’s Gynecology,
colonkanker. Er zijn twee fenotypes: het klas- 15th Ed, Lippincott Williams & Wilkins, 2012
sieke van een vrouw met overgewicht met 3) Sabaratnam A et al, Essentials of Gy-
anovulatoire cycli tijdens haar vruchtbaar le- necology, 2nd Edition, Jaypee, 2011.
ven en nullipara (goed gedifferentieerde kan- 4) WHI Study of Younger Postmenopausal
kers, gevoelig aan progesteron en met een Women Links Estrogen Therapy to Less Pla-
goede prognose) en het fenotype van slanke que in Arteries, NHI, 2007.
vrouwen, multipara (niet gedifferentieerde tu- 5) The KEEPS Trial: Hormone Therapy
moren met myometrium invasie en metastase). Has Many Favorable Effects in Newly
Andere minder vaak voorkomende oorzaken Menopausal Women. Medscape. Oct 04,
zijn de gevolgen van radiotherapie (die tot 2012.
weefselnecrose leiden en bloeden), en de 6) KEEPS Results Give New Insight Into Hor-
kankers komende van de baarmoederhals, mone Therapy, The North American Society,
baarmoeder, eileiders en eierstokken. 2012.
7) Speroff,L; Fritz, M; Clinical Gynecologic
Hoe kunnen we een postmenopauzale bloe- Endoocrinology and Infertility; 7th edition;
ding onderzoeken ? LWW; 2005
Na een medische anamnese en lichamelijk 8) www.bcfi.be
onderzoek om het vaginale bloedverlies te

27 I WETENSCHAP AZO

l tota l e h e u p p rot h ese vi a e e n a nte ri e u re

  b e n a d e ri n g

Dr. Jens De Vos dit blijvend zijn. Bij de posteri- een volledig weefselsparende
eure benadering worden de toegang is.
Dr. Jens De Vos, Arts-specialist in exorotatoren en het kapsel
de orthopedie losgemaakt, wat dan weer de WAAROM DE HEUP ANTERI-
kans verhoogt op luxaties. In EUR BENADEREN?
INLEIDING dit artikel worden de voor- en De algemene voorbereidin-
Het plaatsen van een totale nadelen van de de anterieure gen voor het plaatsen van
heupprothese wordt aanzien benadering verder toegelicht. een heupprothese zijn bij alle
als een van de meest succes- benaderingen nagenoeg
volle ingrepen in de orthope- WAT IS EEN ANTERIEURE BE- identiek. Preoperatief worden
dische heelkunde. Klassiek NADERING? de radiologische beelden van
worden de meeste heuppro- De anterieure toegang is ze- de patiënt verwerkt aan de
thesen met succes via een ker niet nieuw! De toegang hand van speciaal hiervoor
(antero)laterale of posterieure werd voor het eerst beschre- ontworpen software (figuur
toegangsweg benaderd. Bij ven door Hueter in 1882, en 4). Hierdoor krijgen we reeds
beide methodes moeten spie- werd in de jaren 50 gepo- preoperatief een inzicht in
ren van het bot worden losge- pulariseerd in Frankrijk door welk type en welke maat pro-
maakt om tot een goede "ex- LeTournel en Judet. these we peroperatief nodig
posure" van het heupgewricht De anterieure toegang is te- zullen hebben, en of er moge-
te komen. Bij de laterale be- genwoordig gekend onder lijk problemen kunnen zijn voor
nadering wordt de gluteus verscheidene synoniemen: de beenlengte en stabiliteit.
medius deels losgemaakt, ASI (anterior supine intermus- Elke benadering van het
wat de kans op postopera- cular), DAA (direct anterior heupgewricht kan zowel on-
tief manken verhoogt. Dit is approach) of AMIS (anterior der algemene als locoregio-
meestal enkel zo tijdens de minimal invasive surgery). nale (ruggenprik) anesthesie
eerste maanden van de re- Mede omdat er steeds ge- gebeuren. Toch onderscheidt
validatie, maar af en toe kan streefd wordt naar korter de anterieure benadering
herstel en versnelde revali- zich op een aantal vlakken.
Figuur 1 datie na heelkunde komen
minimaal invasieve en spier- Figuur 2
sparende orthopedische pro-
cedures meer onder de aan- Figuur 3
dacht.
De incisie ligt aan de voorzijde
van het bovenbeen, en wordt
meestal longitudinaal ge-
plaatst. Bij een anterieure toe-
gang wordt het heupgewricht
benaderd tussen het interval
tussen de musculus tensor fas-
cia lata en musculus rectus
femoris (figuur 2). Tevens is dit
tussen 2 zenuwvlakken in: ner-
vus femoralis mediaal en ner-
vus glutealis lateraal (figuur 3).
Er is geen resectie van spier-
aanhechtingen, waardoor dit

WETENSCHAP AZO I 28

OPTIMALE CONTROLE STABILI- eure benadering, doch het risico troleerd. Hierdoor vermindert het
TEIT/ MINDER KANS OP LUXA- kan nooit volledig worden uitge- risico op een onverwacht been-
TIES sloten. lengteverschil. Echter, in sommige
De kans op luxatie na een totale gevallen is het nodig om een be-
heupprothese bedraagt klassiek MOGELIJKHEID TOT SNELLER perkt beenlengteverschil te aan-
1-2%. Meestal is de luxatie naar HERSTEL/SNELLERE REVALIDA- vaarden om zo tot een stabiel
posterieur gericht. Het mechanis- TIE heupgewricht te komen. Dit kan
me is typisch diepe flexie + edoro- Zoals reeds uitgelegd, worden er voorkomen bij patiënten met een
tatie van het heupgewricht. Om- bij de anterieure toegangsweg reeds lang bestaande coxarthro-
wille van deze reden wordt aan geen spieren losgemaakt of in- se, waar reeds een significante
patiënten aangeraden om tij- gesneden, in tegenstelling tot de verkorting van het been is opge-
dens de eerste weken van de re- klassieke methoden, aangezien treden, of bij patiënten die reeds
validatie geen extreme bewegin- er gebruik wordt gemaakt van een heelkundige ingreep heb-
gen met de heup te maken, te het interval tussen de spierbuiken ben ondergaan aan de ipsi- of
hurken of de benen te kruisen. Bij van de tensor fascia lata en de contralaterale heup of knie.
een anterieure benadering wor- rectus femoris.
den alle posterieure structuren Omwille van deze reden is er min- Zoals bij elke andere operatie-
(kapsel en endorotatoren) intact der weefselschade, wat vaak re- techniek, gaat ook deze techniek
gelaten, zodat de natuurlijke be- sulteert in minder postoperatieve gepaard met enkele nadelen.
scherming tegen luxaties wordt pijn en een sneller herstel en re-
behouden. validatie. Dikwijls hebben de pa- Meralgia paresthetica
De anterieure toegang geeft ook tiënten maar 2 tot 4 weken kruk- De nervus femoralis cutaneus la-
optimale controle van de positio- ken nodig, vaak zelfs maar 1 kruk. teralis, een gevoelszenuw aan
nering van de acetabulaire cup. De revalidatiesnelheid is natuurlijk de voorzijde van het bovenbeen,
Gezien de patiënt in ruglig op ook sterk afhankelijk van de alge- kan beschadigd worden tijdens
de operatietafel wordt gepositi- mene toestand en conditie van de ingreep. De zenuw bereikt het
oneerd (en niet in zijlig), kunnen de patiënt, maar gemiddeld kun- dijbeen onderheen het inguinaal
eenvoudige "landmarks" worden nen de patiënten het ziekenhuis ligament, en verloopt daarna
gebruikt om de acetabulaire verlaten na 3 tot 4 nachten. meestal mediaal van de spina
component correct te plaatsen. iliaca anterior superior. Normaal-
Tevens kan er eenvoudig scopie CONTROLE VAN BEENLENGTE gezien verloopt de toegangsweg
worden gegeven om perope- Aangezien de volledige proce- lateraal van deze zenuw, maar
ratief de accuraatheid van het dure in ruglig gebeurt, zonder soms kunnen zijtakjes in het ope-
plaatsen van cup en steel te gebruik van een tractietafel, kan ratieveld terechtkomen. Wanneer
verbeteren. Het risico op luxaties de lengte van de benen perope- er schade is aan deze zenuw of
is dus potentieel kleiner bij anteri- ratief eenvoudig worden gecon- aftakkingen kan er een hinde-
rend neurinoom ontstaan, of is er
een anesthesie of paresthesie ter
hoogte van een bepaald gebied
van het bovenbeen. Meestal is
dit van tijdelijke aard en wordt dit
niet als hinderlijk ervaren.

Figuur 4

29 I AGENDA

l agenda

WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA AZ Oudenaarde
ACADEMIEJAAR 2016-2017
06/06/2017
07/02/2017 Vergadering overgenomen door OVO
Pathologie van het kleine bekken
Dr. Ana Oliveira en Dr. Jan Claeys (dienst 20/06/2017
Gynaecologie, AZ Oudenaarde) Neurochirurgie (onder voorbehoud)
Restaurant Ladeuze Dr. Mike Huylebrouck (neurochirurgie AZ Oudenaarde)
AZ Oudenaarde
21/02/2017
Tuberculose Dit programma is onder voorbehoud. Wijzigingen
Prof Dr. Steven Callens (dienst Infectiologie, UZ zijn nog mogelijk. De leden krijgen enkele weken op
Gent) voorhand de definitieve uitnodiging opgestuurd.
AZ Oudenaarde (Janssens)
Huisartsen die geen lid zijn van de Geneeskundige Kring
07/03/2017 kunnen een vergadering bijwonen en accreditering
Colorectale tumoren aanvragen mits betaling van 30€ (GKO, rekeningnum-
Dr Caroline Beyls (dienst Gastro-Enterologie AZ mer: BE56 7370 1097 5288). Deze mogelijkheid geldt niet
Oudenaarde) voor de vergaderingen met partners.
Restaurant Ladeuze
Voor meer informatie kunt u mailen naar de voorzitter:
21/03/2017 [email protected] of surfen naar onze
‘Artsen zonder vakantie’ Vesico-vaginale fistels in website: www.azoudenaarde.be/zorgverstrekkers/GKO
Afrika (Partnerprogramma)
Dr. Francis Debroek
Locatie nog niet gekend

07/03/2017 R o o ksto p k l i n i e k
Geen vergadering (Paasvakantie)

18/04/2017 De rookstopkliniek in AZ Oudenaarde kent een suc-
Nieuwe technieken in de oncologische heelkunde ces: heel wat mensen zweerden reeds de sigaret af.
Dr. Wouter Willaert (dienst Abdominale Chirurgie UZ
Gent) Wilt u ook op een goed onderbouwde, wetenschap-
AZ Oudenaarde pelijke manier en onder professionele begeleiding
de sigaret definitief doven ? Schrijf u in bij de taba-
02/05/2017 koloog dhr. Danny Van Laethem op het emailadres
Nieuwe therapieën in de reumatologie [email protected] of telefonisch
Prof. Peggy Jacques (reumatologie UZ Gent), 055 45 61 20.
Dr. Ruth Reychler en Dr. Rebecca Stael (dienst reu-
matologie AZ Oudenaarde) De zeven sessies gaan door op volgende data
Restaurant Ladeuze (telkens een dinsdagavond van 19u30 - 21u00):
• 24/01 • 14/03
16/05/2017 • 07/02 • 18/04
Kaakgewrichtsdysfunctie/Tandimplantaten • 21/02 • 25/04
anno 2017 • 07/03
Dr Bjorn De Neef (stomatologie AZ Oudenaarde)

AGENDA I 30

M a m a ca fe ren van borstvoeding.
Er zullen de hele namiddag vroedvrouwen,
Na het overweldigend succes van het ma- draagconsulenten en lactatiekundigen aan-
macafé tijdens de borstvoedingsweek in 2016 wezig zijn om op eventuele vragen te antwoor-
organiseert AZ Oudenaarde in 2017 vier maal den.
een mamacafé. Ouders met jonge kinderen Voor de aanwezigen is een attentie voorzien,
(0-1 jaar) en toekomstige ouders kunnen hier de deelnemers ontvangen een leuk rompertje
onder het genot van een kopje koffie of thee of t-shirtje.
ervaringen uitwisselen.
Het mamacafé is voor jonge en toekomstige Tijdstip: Maandag 09/01/2017, 24/04/2017 en
ouders een ideale plaats om op een ontspan- 06/11/2017 van 14u30 tot 17u30
nen en informele manier ervaringen en tips uit
te wisselen in verband met zwanger zijn, beval- Tijdens de borstvoedingsweek op dinsdag
len en die intense eerste weken nadien, baby- 01/08/2017 van 14u30 tot 17u30
voeding... Er wordt ook een demonstratie voor-
zien voor het aanleggen van draagdoeken. Locatie: Administratief centrum AZ Oudenaar-
Draagdoeken zijn goed voor het contact met de, vergaderzaal Briljant/Diamant (tweede ver-
de baby en kunnen een hulp zijn bij het stimule- dieping)
Minderbroedersstraat 3, 9700 Oudenaarde

l welkom nieuwe arts

Dr. Mike Huylebrouck De voorzitter en de leden van de raad van bestuur, de directie en de
Dr. HMuikgeoHOutytelevbareoreuck vzw geneesheren, zijn verheugd u te melden dat Dr. Mike Huylebrouck vanaf
1 september 2016 de medische staf zal vervoegen.

Dr. Mike Huylebrouck werd geboren op 22 mei 1985 te Katana (DR Congo). Vanaf 1994 tot aanvang van
zijn universitaire opleiding woonde hij in Oostende.

Dr. Huylebrouck volgde zijn opleiding geneeskunde aan de Vrije Universiteit Brussel. In 2010 ving hij
zijn specialisatie neurochirurgie in het UZ Brussel aan. Onder Prof. dr. J. De Keyser en Prof. dr. J. Delvaux
doorliep hij respectievelijk een jaar neurologie en algemene heelkunde gevolgd door vier jaren
neurochirurgie onder eerst Prof. dr. J. D’Haens en nadien Prof. dr. V. Van Velthoven. Tijdens de opleiding
vertoonde hij hoofdzakelijk interesse in spine, de kinderneurochirurgie en neuro-oncologie.

Vanaf 1 september zal dr. Huylebrouck werkzaam zijn in AZ Oudenaarde, waar hij samen met dr. Ates en
dr. Ampe de dienst neurochirurgie zal uitbouwen.

RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) DI-NM, VR-NM INGREPEN DO
AFSPRAKEN 055/ 33 66 38 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE

D2g1vD0zeeesw1ne7evpvegotdoeseoeohmnrrmezezbiriteeetetstdnerehri,2rsez0creieh1ejnnn6en,vddsztedeeairjefhmnloeeevlpduedenegdirnisdheecneuhuvuweagtvnesvdatenamdrufveezodtladeerelaegvamnterd.aredvalvaoddateengDnvearb.dnneHa. stutbugDeuors.rt,OuMudtitreke,evddaHieeruerecydtlseiireibnerdceotsniue2cdkjeeavnnavunzdaawrefi

zsNDzaiiaejrbn.keMbeueaninnkthjieavcuaeaHisrrrusriiiinynètlare2seiabr0emv1roao6eunpnhcl3woek5iuewddjriaekntarigdndr rgwtg.oHmeotbuoeeognitnroddedeOen2htjo0otipje1niv5ng2a2eaOerlrmesoesielnsotiietnn1engd9rdnas8eri5bs.ttset/eeglnoiKnneag2tnaa0dnr1tea7s (aioDnspsRAonCZcieoiauOntwuigedodie)ne.nwVeaaletaninrjadddfseig1re9eana9zd4ieepetkolnettegdaniean. unggveadnndigonevhnaednt
cdadDojDDhaoceepirrerj.tn.zelliOjezvevsHoniiuaitjndutpntunlegeitylnxeiaoveslteguteparieberdegeevonrrocepcoceeioroeaehuntbrllreoicllirlesisnwkiouejaagfnpremttvfagidaeoge’sihemkeeleginwnjïlhionadleramiianteeejutetdhlseretrzpdoeoteeviicejrosdtenkhcsfenheuedtieorienezeumarpmransvrldlstekgeeetediilnPieoneidljerickeimjozwinhknifeejgti.einlegendhdrnnekgtveereen.aeprtjrrkeJonaees.UnaoeesrDvZ.rsfetnea,eG’snHcvBnkveietianruanezuhuednidsresebnepdotstnasreielhnlozladeeieegaenarnt,na.iksaeedOnegnteneenetr.nadtonkhOvedeuoiuivninaniteiVtadlvsdddnger.aeeeiaerHjdrPreengmneiriPjoeztnUreur.hiufgcnon.sTorhfesdiooo.overctmbedph.nher2Vrtes.ibep0.erihJeuteeV1le.iknprera5igDuktrenbmtinwereBokVdtearoeeKteeuesintaelestgcytddhsnnwtseereodiee.evlev.uerwoOfeertpleoIentgehntnrr-.deoazkoT2vifPldnjveida0njrrcedsooe1uosbefro0dki.leionornadvvnsggnovorien.idieeooeelJgnneek.rr.
adbdVceiarj.tzniApoeamnfnf ed1opuepsemreehdpoeebtletoedmvrgioelibaeenkepsirtsnvztnaiabtnelerudledrrvdoe.oHecaohulzrigyrirnuelee.mrsbgpDeriioernr.auzeOtcaookltitunrweeicvteoobarlnkoeozcrugeaowiaelioems/ghneiez.eeimj.nnaietnorkAloeZgnOideu, edmneangaareaavrcdoceor,erwtdaaiataenrehzradijlslhaoimnj gzeiancrhtmsbeeetnpderh.reAkeetefntstdeonet

RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) MA-VM EN DO-NM
ARAFSAPDRPALKEEGNIN0G55(/O3P3A6F7SP61RAOAFK0)5D5I/-N33M6, 6VR3-8NOMFIVNIGAREWPWENWD.AOFSPRAKEN.BE
AFSPRAKEN 055/ 33 66 38 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE
CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO
OD2gvDP0ezeeE1nwR7evvAeogdosToeeohIrnEmrzeezSirtieeettVsdtenehRri,sreIzcJeriDhejennenAn,vdGstezedaIirjefhnSloeeEdpulvCeeengRdrnidEehenTueuvAuwatRgvnevIdaAemndrAueveTodltdre0eeaeg4amn9trd.a7edalv3adda9tenDn1v3rab.dn1eHa3stutbugDeuors.rt,OuMdutiterke,evddaHieeruerecydtlseiieirbnerdceotsniue2cdkjeeavnnavunzdaawrefi

Dr. Carolien Beyls 31 I WELKOM NIEUWE ARTS
DDr.rC. BaroamlienCaBseieylrs
DDDr.rr..CBJaerranomslieDCneaBVseioeysrls De voorzitter en de leden van de raad van bestuur, de directie en de vzw
Dr.DDTrrh.. oJBemranmassDCNeaeVsvioeesrns geneesheren, zijn verheugd u te melden dat Dr. Carolien Beyls vanaf 1 oktober
2016 de medische staf zal vervoegen.

Vanaf 1 oktober vervoegt Dr. Carolien Beyls het internistisch team als gastroenteroloog en digestief
oncoloog. Dr. Beyls werd geboren in 1983 in Leuven, is gehuwd en mama van Marit en Kaat. Zij
beëindigde de opleiding algemene geneeskunde in 2009 en koos vervolgens voor een opleiding als
internist, die zij startte in het Heilig Hartziekenhuis te Roeselare en in juli 2012 beëindigde in het UZ
Gasthuisberg, Leuven. Nadien bekwaamde zij zich gedurende 3 jaar verder in de gastroenterologie
onder leiding van Prof. Dr. G. Coremans, waarvan een jaar in AZ Sint Lucas te Brugge onder leiding van
Prof. Dr. Ph. Van hootegem. Na haar promotie in juli 2015 specialiseerde zij zich verder in de subdiscipline
digestieve oncologie in het UZ Gasthuisberg onder leiding van Prof. Dr. E. Van Cutsem.

Vanaf 1 oktober 2016 zet Dr. Beyls zich samen met haar collega’s van de dienst gastroenterologie en
hepatologie verder in voor een kwaliteitsvolle en professionele samenwerking ten dienste van onze
patiënten. Zij zal zich in het bijzonder toeleggen op de digestieve oncologie, een domein waarin zij
eveneens als consulent verbonden blijft aan het UZ Leuven.

RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) MA, DI-NM, WO, DO-VM, VRIJ-VM
AFSPRAKEN 055/ 33 66 38 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE

DDee vvoooorrzziitttteerr eenn ddee lleeddeenn vvaann ddee rraaaadd vvaann bbeessttuuuur,r, ddee ddirireeccttieie eenn ddee vvzzww
ggeenneeeesshheerreenn,, zziijjnn vveerrhheeuuggdd uutteemmeeldldeennddaat tDDr.rB. rCaamroCliaesnieBrevyalns avfa1naofkt1oboektro2b0e1r6
2d0e1m6 eddeismcehdeisstcahfezsatlavfezravloveegrevone. gen.

VDarn. Barfa1moCkatosibeerrwveerrdvgoeebgot rDern. oCpar4oljiuelni 1B9e8y3lstehKeot ritnrtijekr.nHisijtiisscghehteuawmdamlsegt Dasrt.rGooeendteerloelDoo’Hgaeenned, higueisstairetfs,
oenncvoalodoegr .vaDnr.KBaespylesr wenerLdiegsle. boren in 1983 in Leuven, is gehuwd en mama van Marit en Kaat. Zij
beëindigde de opleiding algemene geneeskunde in 2009 en koos vervolgens voor een opleiding als
iDntr.eCrnaissite,rdvieolzgidj estzairjtntebainsihsoept lHeiediliinggHgaerntzeieeskkeunnhdueisataenRdoeesUenlaivreeresniteinit jGuelin2t0v1a2nb2e0ë0i1ndtoigtdeenimn ehte2t 0U0Z8.
GNaasetheunisjabaerrgas, sLisetuevnetnsc. hNaapdiinenAZbeGkrwoeanamingdee Kzoijrztricijhk vgeerdvuorlelenddiged3e jDaar.rCvaesriedrezrijinn odpelegidasintrgoeunroteloroglioegviaen
o2n0d09ertoleti2d0in1g5 vinanDuPirtoslfa. nDdr.bGij. PCroorfe. Dmra. Tn.s-A, w. VaöagrevalinaaenenhejtaaMreidnizAinZisScinhtesLuZecanstrtuemBSrutägdgteeroengdioenr Aleaidchinegn.
vHainerPbreokf.wDara. mPhd.eVhainj zhicohoitnegdeemo.pNena ohnacaor lpogroismchoetieheinelkjuulni d2e0,1d5esepnedcoiaslcisoepeiredeenzidj ezimchedviecradmerenintedueze
stuubmdoisrcthipelrinapeide.igVeasnti2e0ve15ontocto2lo0g1i6e vinerhdeitepUtZeGhaijszthicuhisablserrgesoidnednetr-lueriodlionoggvabnij Pdreoaf.sDsor.cEia. VtiaenuCroultosgemie.van
het Jessa-ziekenhuis Hasselt en het Sint-Franciskusziekenhuis Heusden-Zolder in de laparoscopie en
Vflaenxaibfe1leouktreotbeerror2e0n1o6sczoetpDier.. Beyls zich samen met haar collega’s van de dienst gastroenterologie en
hepatologie verder in voor een kwaliteitsvolle en professionele samenwerking ten dienste van onze
pVaatniëanf t1eonk. tZoibj zearl2z0i1ch6 zinalhDert. BbriajzmonCdaesrietrodeeleeglgueitnmoapkednevdainghesettieteveamonUcroollooggiiee, ieneAnZdOomudeeinnawaardaeri.n zij
eveneens als consulent verbonden blijft aan het UZ Leuven.

RRAAAADDPPLLEEGGIINNGG ((OOPP AAFFSSPPRRAAAAKK))MMAA,,DDII-NEMN ,DWOO, DO-VM, VRIJ-VM
AAFFSSPPRRAAKKEENN 005555// 3333 66613181OOFFVVIIAA WWWWWW.A.AFFSSPPRRAAKKEENN.B.BEE

CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO
ODDPeeERvvAooTooIrrEzziSitttVteeRrrIJeeDnnAdGdeeI SlelEedCdeRennETvAvaaRnnIAddAeeT r0ra4aaa9dd7 v3va9ann13bb1ees3sttuuuur,r, ddee ddirierecctiteie eenn ddee vvzzww
ggDeeenneeveeossohhrezeriretetnen,r,zziejijnnnvvdeeerrhheleeuudggednduuvtateenmmdeeeldldereannadddaatvtDaDnr.r.JbBeernasstmuDuCera,Vsodieservvdaanirnaeafcf1ti1eookektnotobbdeeerr22v0z01w166
ddgeeemnmeeeeddsihissecchrheeens,sttzaaifjfnzzaavllevvreherervvuoogeegdgeeunn.t.e melden dat Dr. Carolien Beyls vanaf 1 oktober
2016 de medische staf zal vervoegen.
DDrr.. BJeranms DCeaVsioesr wweerrdd ggeebboorreenn oopp430juolik1t9o8b3erte1K9o85rtrinijkZ.oHtitjeisggemeh.uSwamd emnemt Dert. zGijonepdaerletnDe’rHvaeernwee,lhkuoimsadrets,
heVinjarnveaacfde1netrozvkiatjnonbeKearsspvteerrkveionnedgLjeite,DsVlri.c. .Carolien Beyls het internistisch team als gastroenteroloog en digestief
oncoloog. Dr. Beyls werd geboren in 1983 in Leuven, is gehuwd en mama van Marit en Kaat. Zij
DDbrer..DëCienaVdsoiiegsrdvveooldglgeddeoezpziljienjnibdbainsagissioasoplgpleliemdidieninngegggegeneneneeeseksskukunundndedeaeainana2dn0ed0Ue9nUeivnneirkvsoeitoressiittveveiatrnvGoGelengntetnvvasanvno22o00r001e3ettnoottoeepnnlemmideeitnt2g200a10l0s8.
eNinatdeearenanrisnjtaa, aderieeanszsviijessrttevaonrlttgstceohpianlephidienitnAgHZeinGilidrgoeeHsnpairentczgiaeelkKiseoanrthiteruijOiksrvtheeroRvpooeelldseiedslciaghrdeeHeDnerei.nlCkuajusnliide2re0zo1ijnn2dobeper ëlleeiniidddiinnigggduvearionnloPhgreoitef.UvdaZr.n
R2G.0Va0se9trhdtuooitnsb2k0ee1rng5,PiLnroeDuf.uvdeirtn.sJl.a.NVnaidcdtboieirjn.PTrbiojdef.keDwnrsa. Taz.im-jAnd.oeVpözlgeijeidzliicnahgangwheadestuhMriejenwddeiezrikn3ziasjacahmresvineZrdedenetSrruiinnmt-dJSoetzägedfatssektrlreiongeieinoktneIzrAoeaglocehgmeien, .
AHoZnieGdrerboreeleknwiidnaignaegm, AvdaSenZhAPijraozlsifc.thDenirn. UGdZ.eCGooeprneetmn. Ianonnascu,ogwlouagsatirusvcsah2ne0e1he6enewljkeauradnr dhineij,AedrZekeSeninnddt oaLlsusccooarpstihetoeepBnerdudigesgcmheecodhniicrduaemrrgel.enidteinugze
Dtvura.mnDoePrrVtohofe.srDtaorpo. inPe.thV.baVijnzaon2n0hd1oe5ortetoeitng2tee0mr1e.6sNsveaevrhdoaioearpratpearnhodimjozeoicntihienagilnesnrjeueslniid2be0en1ht5-aunsrpdoeloclioinaggliesbenijevdrdaeneahszseijotzcoiicanhtdieevruesrrtdoeelloirdgimineadvaaetn
(hshueebtudpJei,sscksinapi-lezin,ieekndekingehel usetinsieHveoaseostne)cletonelonsgphieoeritnttSrhianeuttm-UFraZatnoGlcaoissgtkihueu,sziwsibeakeaerrgnvohoounridsheHrijelebuiidsjkdinoegmn-veZanondldePeror fpi.nlDedird.eEin.laVgpaenarCovusoctlosgepdmiee.ienn
AflSeZxiAbeallestu, AreZteMroornenicoascAonptwiee. rpen en AZ Sint Jan en AZ Sint-Lucas in Brugge. Verder schoolt hij zich
rVeagnealmf 1atoigktboibj einr 2b0i1n6neznet- Denr. Bbeuyiltsenzilcahndsaommenzomeotphdaearhcoollgegtea’stevabnlijdvendiveannstdgeasmtreoesntterreocleongtiee en
gVheaeanpvaaaftno1cleooegkrtideoebveoerrpd2ee0rra1ti6nieztvaeolcoDhrrn.eiBeerknaemnkw.Caalsitieeirtdsveoellleuietmn apkroenfevssainonheeltetesaammeUnrwoelorkgiineginteAnZdOieundsetneavaardneo. nze
Vpaantaiëfn1toenkt.oZbijezra2l0z1ic6hisinDrh. eJetnbsijDzoenVdoesrdteoeellteijgdgsewneorkpzadaemdaiglsesotritehvoepoendcisoclohgcihei,rueergnidnoAmZeOinudweanaarainrdzeij,
veavneanfe1efnesbarulsacroi 2n0s1u7leznatlvheirjbvonltdijdens dbeliejfltuaiatmn ahkeetnUvZaLnehuevtente.am Orthopedische heelkunde.

ARARRAAFAFAFSASASAPPDPDDRRRPPPAAALLLKKEKEEEGEEGGNNNIIINNN000GGG55555(5((O/O/O/ 3P33PP333AAA666FFF616SSSP3PP13R8R1R8AAAOOOAAAFFFKKKVV)V))IWIIAMMAAOAAWWW,,EWDDWWNIIW-WWDEN.NO..AMAAFDFF,SSSWOPPPORRRA,AADKKKEOEENNN-V...BBBMEEE, VRIJ-VM

CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO
ODPeEvRoAoTrIzEiStteVrRIeJnDAdGe I lSeEdCeRnEvTAanRIAdAeTr0aa4d97v3a9n1b3e1s3tuur, de directie en de vzw
gDeeneveoshoerzreitnte, rzijennvedreheluegddenuu tvteeanmmeedlldedeernnaadddaattvDDarrn..TJhebonemstDuaseuNrV, oedvsevnadsnisareifnc1dtisoek1tedonebcederem20bv1ze6wr
2dg0ee1mn6eededesihsmceherednis,tczahifjenzasvtleavrfehvreevuorvgeodgeeugnt..e melden dat Dr. Bram Casier vanaf 1 oktober 2016
Ddr.eTJhemnosmeDdaesisVNcohesvewensetsrdawfgezerabdol rgveeenbrovproe3en0gooepknto1. b1ejra1n9u8a5riin19Z8o5tteingeLmeu. vSeanm. eHnijmisetgzeijhnupwadrtnmeretveDrwr. eKlkaoromlidene
HhDiojrlr.leaBcnredanemtrsz,Cijonaosegiearrstwtseeinkrdinodpgjleeb,idVoiirnce.gn. op 4 juli 1983 te Kortrijk. Hij is gehuwd met Dr. Goedele D’Haene,
huisarts, en vader van Kasper en Liesl.
Dr. DNevVeonssvovolglgddeezijznijnbabsaissoispolepildeindginggegneeneeskeusknudnedaeanaadne UdeniUvenrisvietersititveaitnLGeeunvtevnanva2n002300to3tteontm20e1t02.0H10ij
veeDnrrdv. oCalaagrsdnieearezveiojnlgvodeperlvezoiidjlnginobgpalsmeiisdeotipndlgeeiidnsipdneegcsgiapeleinscaeiateilseiskaPutlniaedsOteisractahnoepdeeendUiRsnecichvoeenrHssiettreeulikct tuGineevdneet Hovanendele2kr0ul0ne1iddetionotgnevdnaenmr Pleertoid2f.i0nd0gr8. .
vRNa. nVaePerredonof.njDakar.erVnarsaPsnrisoctfke.xndJtr.scJT.hiVjadipcetnionsr.zATiZjinjdGserpnoesecnziaiijnlnisgaoetpiKeloewirdtarisnijkghivwjewarvesorhklilzjeawdaiemgrdkienzaDhaerm.tCAianZsdiIemer ezSilijdnnta-oJinpolzBeeoifdsniknhlgieniudierekonlI,ozhegegieteAvmaZ,n
GA2rZo0G0en9roitneogntei2n0ign1e5K, oAinrStDZriujAkiateslnslatnhedentbUUijZZPGrGoeafn.sDth. rIu.nTis.a-bAueg. rVugösigtnuesLlie2au0av1ne6hnwe. tNeMradezhidjinijzeipnrrkiosecmnhdoetsaielZseionnrt2trh0uo1mp6eSvdtoäilsdgctthehrciehjgmiriouonrmgA.eanctheeenl .
eDHern.ieDrreebVceoknswstatoraoumnctdiebefijhzmioj nizcidrcoehcreihnirnduteregroiespsceshenvfoeonlolocrowalosahgniidpsochienneihhneegteelnUkueZnndLbeeeu, hdvaeened.neNdliaonasgscetonpavilegaenemnhednteeomnedenderiecssatetmhleiedtnimstecahuaezte
p(htlauesmutpios,crkhthneeiecrha, pierinuekr.geVilaeen, zn2a0lvh1o5iejtzt)oicethn2i0ns1ph6oevrttebtrridajzuieompntadeteohrliotjogzeiiecleh,gwaglaesanrrevosopidoberonhrtis-jturbreoicjlkooonomsgterbunicjdtdeieeosapmslseeoitdceiianigtgieeennuwrvoeoleolgfgsdieeel veiann
rAehSceZotnAJseatsrlsustac,-tAzieiZevkeMehnoehneuilciksauHAnadnsetsweineltrhpeeentnhhoeenot fSAdin-Zhta-SFlisnragtneJcabinsiekdeunseznAieZdkeeSnbinhetuh-LiasunHcdaeesuliisnndgeBvnrau-Zngogcloed.meVrpeilnredxdeeerwslacohpnoadroeolntsc.hoijpzieicehn
reflgeexlimbealteigurbeitjeirnorbeninonsecno-pieen. buitenland om zo op de hoogte te blijven van de meest recente en
Sgienadvsan1cdeecrdeemobpeerra2t0i1e6tecishnDire.kTehno.mas Nevens deeltijds werkzaam in AZ Oudenaarde op de dienst
PVVlaaansnatiafsf1c1hoeokHktoteobebelkerur2n20d0116e,6iszaDamlr.DeJner.nmBsreaDtmeDVCr.oaVssaidenerdedeltepiejudltsutewit.merakkzeaanmvaanlshoertthteoapmedUisrcohlocghieiruinrgAiZn OAZudOeundaeanrdaea.rde,
vanaf 1 februari 2017 zal hij voltijds deel uitmaken van het team Orthopedische heelkunde.
RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) MAANDAGVOORMIDDAG
ARARAFFASSAAPPDDRRPAAPLKLKEEEEGGNNINI0N0G55G55(O//(O33PP33AA66F66FSSP33PR88RAOOAAFFAKVVK) I)IWAAMOWAWE,WWNDWWIDE..OAANFFDSSPPORRAAKKEENN..BBEE
AFSPRAKEN 055/ 33 61 11 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE
CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO
ODDPeeERvvAooTooIrrEzzSiitttVteeRrrIJeeDnnAdGdeeI SlleeEddCeeRnnETvvAaaRnnIAddAeeT r0raa4aa9dd7 v3va9ann13bb1ee3ssttuuuurr,, ddee ddiirreeccttiiee eenn ddee vvzzww
ggeenneeeesshheerreenn,,zziijjnnvveerrhheeuuggdduutteemmeellddeennddaattDDrr..TJheonms DaseNVeovsevnasnsaifn1dsok1tdoebceerm20b1e6r
2016 de medische staf vervoegt.