HỒI ỨC TÙ CẢI TẠO

cơm trưa, cậu con trai chở Tôi đi bằng xe Honda đến Trung tâm
đo tim mạch, đứng xếp hàng làm thủ tục đóng tiền và chờ đến
lượt vào phòng máy cho chuyên viên thực hiện việc đo tim.

Dân chúng bị bệnh tim mạch đến chờ đông nghẹt, chen nhau
như đi lãnh đồ phát chẩn những năm đói tại các Tỉnh miền Bắc
Việt Nam dưới thời Pháp-Nhật chiến tranh đầu thập niên 1940
mà Tôi đã thấy.

Sau khi đo xong phải đứng ngoài sân dưới trời nắng gay gắt đợi
hai tiếng đồng mới có kết quả. Tôi đem về nộp cho Bác sĩ Khu
Tim Mạch trong Bệnh viện. Sau khi xem kết quả “điện tâm đồ”
của Tôi, Bác sĩ kết luận Tôi bị “Suy mạch vành, ngoại tâm thu
thất, chu kỳ đập của tim lỗi nhịp” chỉ cần điều trị hàng ngày
bằng thuốc điều hoà nhịp tim và ca mổ có thể tiến hành không
trở ngại. Ông Bác sĩ trưởng Khu cấp cho Tôi toa mua thuốc
Rythmodan để uống hàng ngày. ây là loại thuốc ngoại giá hơi
đắt, bộ phận phụ trách phòng thuốc của Bệnh viện không có
phải xuống Phòng bán thuốc tư nhân ở ngay bên trong cổng
Bệnh viện để mua.

Tôi nhập viện ngày Thứ Hai, đến chiều ngày Thứ Tư trong giờ
thân nhân và bạn bè cũ đến thăm bệnh nhân đang ngồi nói
chuyện thì Dì Phước xuất hiện trước cửa phòng bệnh nói:

“-Ông Hùng có quen gì với Bác sĩ Trưởng Khu không? Tại
sao Khu đã sắp xếp để Bác sĩ Y mổ ca của ông rồi mà ông lại
yêu cầu Bác sĩ Trưởng Khu đích thân mổ mắt cho ông vậy?”

Tôi thủng thẳng trả lời:

“-Thưa Sơ, Tôi không quen biết Bác sĩ nào trong Bệnh viện
này cả, nhưng chắc Con trai lớn của Tôi làm Y sĩ tại Phường

551

trong Quận Phú Nhuận có thể quen biết Bác sĩ Nam. Bạn bè
Y sĩ với nhau có thể họ nói chuyện nhờ vả gì nhau hay không,
Tôi thật tình không biết”.

Dì Phước nói tiếp:

“-Ngày mai có phái đoàn Bác sĩ chuyên khoa về mắt từ bên
Pháp tới “tham quan” Bệnh viện, tất cả mọi ca mổ dự trù
đều đình không thực hiện. Nhưng riêng phần ông, kể từ 12
giờ đêm nay không được ăn uống gì nữa và tiếp tục nhịn đến
1 giờ trưa mai Bác sĩ Trưởng Khu sẽ mổ mắt cho ông”.

Tôi trả lời Dạ! Dì Phước nói tiếp:

“-Chúc ông may mắn” và bà ra khỏi phòng bệnh ngay.

Thực ra Tôi chẳng có người con nào làm sĩ tại Phú Nhuận cả,
cậu trai lớn hồi trước 30-4-1975 đang cùng chị cậu ấy (con gái
lớn của Tôi) học ại học khoa Minh ức năm thứ 3, sau ngày
giải phóng cậu ấy vẫn tiếp tục đi học nhưng vào khoảng tháng 8
năm 1975 thì tự nhiên bị Công an bắt tại trường đem nhốt trong
“sà lim” Khám Chí Hoà cả 2 năm, vì nghi vấn theo Phục Quốc
quân chống Chính quyền Cách mạng. trong tù thiếu đói ốm
tong ốm teo gần chết mới được tha về không được tái nhập “hộ
khẩu” gia đình, phải tình nguyện đi làm không công tại Phòng
tế Phường mấy năm liền mới được cho nhập Hộ khẩu. Bây giờ
cậu ấy đang phải chạy xe chở bia và nước ngọt đi bỏ mối cho
các quán ăn trong thành phố hàng ngày để kiếm sống chứ đâu có
được làm sĩ.

Những bệnh nhân cũ nằm cùng phòng ai cũng có thân nhân phải
đi cải tạo, nên họ rất thương mến Tôi. Nghe tin Bác sĩ trưởng
Khu đích thân mổ cho Tôi ai cũng mừng rỡ chia vui, vì Tôi được

552

đặc biệt “chiếu cố” mổ ngay vào ngày có phái đoàn các sĩ
người Pháp đến “tham quan” mà tất cả các ca mổ khác đều bị
đình hoãn là hên lắm.

úng 12 giờ trưa ngày hôm sau, Tôi và cậu con trai được phép ở
trong Nhà thương nuôi bệnh cùng đến phòng “Tiền giải phẫu”
của Khu làm thủ tục chuẩn bị chờ giờ lên bàn mổ. Cô tá thực
hiện các việc: cân, đo thân nhiệt, huyết áp, nhịp tim rồi cho Tôi
uống một viên thuốc chắc là thuốc ngủ rồì dẫn Tôi vào phòng
mổ chỉ lên nằm trên một chiếc bàn phủ khăn trắng toát, phía trên
có một giàn đèn. Sau đó Cô ấy dán mấy đầu dây của máy điện tử
theo dõi nhịp tim và huyết áp lên da cổ chân đầu ngón tay và
trên ngực của Tôi. Tiếp theo Cô ấy tìm tĩnh mạch nơi nhượng
tay trái để đâm kim truyền serum (huyết thanh) vào máu cho
Tôi. Sau cùng Cô ấy nhẹ nhàng cột 2 cổ tay và 2 cổ chân Tôi
dính xuống bàn, phủ lên người Tôi một tấm drap mầu xanh da
trời lợt từ cổ xuống chân để chờ đến giờ Bác sĩ vào làm phẫu
thuật.

úng lúc kim đồng hồ trên tường chỉ 1 giờ thì Bác sĩ Nam cùng
mấy người phụ tá vào phòng mổ. Mắt Bác sĩ liếc xem hồ sơ
miệng chỉ thị người nào làm việc nào..., rồi quay lại nhìn Tôi
nói:

“-Bác đã sẵn sàng chưa? Chúng ta bắt đầu mổ”.

Tôi đang ở trong tình trạng mơ mơ màng màng vì thuốc ngủ bắt
đầu thắm trả lời:

“-Thưa Bác sĩ, Tôi đang chờ đợi đây”.

Bác sĩ nói tiếp:

553

“-Nhẹ nhàng lắm không đau đớn gì đâu, Bác đừng lo”.

Tiếp đó người ta phủ lên mặt Tôi một miếng vải khác, chỉ có
một lỗ hở để lộ mắt trái thôi, mắt phải bị vải che kín Tôi chẳng
còn trông thấy gì, và từ đó chỉ cảm thấy mọi sự diễn ra qua ước
đoán ghi nhận từ thính giác và xúc giác mà thôi.

Bác sĩ nói:

“-Mở cả 2 mắt to ra”.

Tôi làm theo và cảm thấy có những cái đầu đang cúi chụm vào
nhau phía trên mặt vì ánh sáng của chụp đèn trên bị giảm tối đi,
và đang có những bàn tay ngón tay đụng vào khu chung quanh
con mắt trái của Tôi.

Thế rồi có mũi kim chích đâm vào làm đau từng chỗ nối tiếp
nhau trên khung xương vòng quanh con mắt trái. ược khoảng
vài phút sau thì vùng mặt bên trái tê đi không cảm thấy gì nữa,
rồi có một vật gì kẹp banh 2 mí mắt trái ra sát tận khung xương
lỗ chứa con ngươi.

Tôi vẫn tỉnh không ngủ nhưng lơ mơ nằm im không nói năng gì,
nghe Bác sĩ vừa mổ vừa giảng giải cho các Phụ tá những gì Bác
sĩ đang làm. Toàn là ngôn ngữ chuyên môn y khoa Tôi chẳng
hiều được gì ngoài mấy câu: thấm máu đi, đưa kẹp...

Họ loay hoay cũng rất lâu, những bàn tay ngón tay đụng đụng
trên mặt, trên chán, trên mũi của Tôi cũng cả tiếng đồng hồ chớ
không ít. Thế rồi bỗng dưng Tôi thấy có ánh sáng làm chói mắt
trái, nhưng không nhìn thấy gì. Một lúc sau nghe thấy Bác sĩ ra
lệnh đưa chỉ, chắc là việc mổ kẹp lấy thủy tinh thể đục ra và đặt

554

thủy tinh thể nhân tạo vào thay thế đã xong. Mọi người đang lo
may vết mổ trên con mắt lại, rồi nhỏ thuốc mỡ và dán băng.

Miếng vải phủ trên mặt Tôi được lấy đi, các dây trói chân tay và
các miếng băng keo dán các đầu dây máy điện tử trên người
cũng được lần lượt gỡ đi vừa xong, thì toàn thân Tôi được nhấc
bổng lên đặt sang chiếc bàn khác và đẩy đi. Thế là ca mổ đã
hoàn tất xong xuôi tốt đẹp, nhưng chẳng biết khi lành có nhìn
thấy bình thường như cũ không. Phải chờ ít nhất là một tuần lễ
mới rõ kết quả.

Hai bữa liền không thấy Cán bộ đi canh gác Tôi ghé Bệnh viện,
ông ta cũng không ở tại nhà chúng tôi, chẳng biết ông ấy đi đâu.
Bỗng dưng đúng vào lúc người ta đang đẩy xe đưa Tôi từ trong
phòng mổ ra thì ông ấy xuất hiện. Hai mắt của Tôi bị bịt băng
kín mít không thấy gì, chỉ nghe cậu Con trai đi theo nói nhỏ:

“-Anh Công An đi theo canh Bố đã đến kia”.

Tôi nằm im không nói gì như mình đang ngủ.

Về đến phòng người ta bê Tôi sang giường, chích một mũi thuốc
vào bên cạnh đùi và Tôi nghe lơ mơ có lời dặn:

“-Không được kê thêm gối dưới đầu, không được làm đầu
quay lắc rung chuyển mạnh, không được nằm nghiêng, không
được ngồi dậy cho đến khi nào Bác sĩ cho phép mới được.
Nếu cần tiểu hay đại tiện thì lấy bô giúp cho giải quyết tại
chỗ nằm”.

Con trai tôi trả lời:

“-Dạ! Dạ!”

555

Tiếng bánh xe và tiếng chân người xa dần, mũi thuốc an thần
vừa mới chích bắt đầu thấm đưa Tôi chìm vào giấc ngủ nhẹ
nhàng êm đềm.

Trong 2 ngày tiếp theo, Tôi cứ phải nằm ngửa trên giường
không được quay dở lắc lư đầu mạnh, nhưng may mắn thay
mình và chân tay còn được phép cựa quậy. Nệm giường bọc
bằng vải nhựa, lưng nóng như nung mồ hôi ra làm ẩm ướt, nằm
lâu mình mẩy nhức mỏi ngứa ngáy khó chịu vô cùng. ến lúc
này Tôi mới cảm thông được nỗi đau khổ của các thương binh,
phải băng bó cùng mình nằm liệt trên giường cả tháng, có khi 3,
4 tháng để điều trị.

Những ngày phải nằm tại chỗ, Bác sĩ và tá đến tận giường
khám xét theo dõi tình trạng con mắt mới mổ, nhỏ thuốc thay
băng mỗi buổi sáng. ến ngày thứ ba sau ngày mổ, được phép
ngồi lên và xuống giường đi lại nhẹ nhàng trong phòng. Mỗi
sáng khoảng 9 giờ phải sang phòng điều trị chung để Bác sĩ
khám kiểm tra mắt và tá nhỏ thuốc thay băng. Cả 2 mắt vẫn
còn bịt băng kín mít, mỗi lần di chuyển phải có người dắt dẫn
đường.

Cái hôm được phép rời khỏi giường để Con dắt sang phòng điều
trị khám, có thể nói là ngày sung sướng nhất của đời Tôi. Ngày
hôm đó nhằm đúng phiên Bác sĩ Nam Trưởng khu khám cho
bệnh nhân nội trú. Lúc Bác sĩ gỡ băng ra để khám mắt mới mổ,
Tôi thấy mờ mờ loang loáng khuôn mặt Bác sĩ hiện ra. Tôi
nghẹn ngào mừng rỡ reo lên:

“-Tôi đã nhìn thấy rồi, cám ơn Bác sĩ, cám ơn Bác sĩ rất
nhiều”.

556

Ông ấy cười vui vẻ nói:

“-Lần lần rồi sẽ nhìn thấy như thường, ở đây không có loại
thủy tinh thể nhân tạo có độ điều chỉnh, sau này khi lành hẳn
khoảng 3 tháng nữa Bác phải trở lại đây đo mắt làm kính
điều chỉnh để đeo, hơi nặng nơi sống mũi vì mắt kính hơi
dầy”.

Tôi cười nói:

“-Trước kia Tôi vẫn phải đeo kính cận thị quen rồi, bây giờ
đeo kính cũng không sao”.

Bác sĩ nói thêm:

“-Trước kia đeo kính cận chỉ có một tròng, bây giờ phải có
tới 2 tròng một để nhìn xa đi đường và một nhìn gần để đọc
sách, vì thế kính sẽ rất dầy và nặng làm mỏi sống mũi, Bác
chịu được không?”

Không cần suy nghĩ Tôi trả lời ngay:

“-Đành phải chịu lâu dần rồi cũng quen, miễn được nhìn đời
bằng 2 mắt vẫn hay hơn là nhìn bằng 1 mắt”.

êm nào 2 cậu Con trai cũng phài đến nằm trong bệnh viện với
Tôi. Vào một buổi sáng sau 6 ngày mổ mắt, 2 cậu con vừa rời
Bệnh viện về nhà được một lúc, Tôi đang nằm trên giường bệnh
bỗng có thân nhân người bệnh nằm chung phòng chạy vào báo:

“-Anh Công An theo canh Bác đang ngồi trong Văn phòng
nói chuyện gì với bà Bác sĩ Bí thư Đảng ủy của Khu”.

Một lát sau thì Cán bộ X vào phòng hỏi:

557

“-Anh đã khoẻ chưa? Mai xuất viện về Trại được chưa?”

Tôi trả lời:

“-Tôi chưa thấy Bác sĩ nói gì nên không biết”.

Ông ấy nói tiếp:

“-Chuẩn bị sẵn sàng sáng mai có xe của Trại đón anh về
Trại”

rồi bỏ đi ngay. Tôi chỉ trả lời gọn lỏn một tiếng: Dạ!

Một lát sau, tới giờ khám bệnh Tôi sang phòng điều trị thì gặp
phiên bà Bác sĩ Bí thư khám bệnh. Khám mắt Tôi xong bà Bác
sĩ nói:

“-Mắt ông Hùng tốt rồi, mai có thể xuất viện về nhà nghỉ
ngơi và nhớ hàng tuần phải trở lại đây khám một lần cho đến
đủ 21 ngày thì sẽ cắt chỉ”.

Tôi hơi xửng sốt nhưng giữ bình tĩnh thản nhiên trả lời một tiếng
cụt lủn: Dạ! rồi trở về phòng bệnh. Tôi phải năn nỉ nhờ ngay
một trong các thân nhân bệnh nằm cùng phòng, tức tốc chạy đến
nhà Tôi nhắn người Con trai nhỏ vào gặp Tôi gấp.

Một giờ sau cậu Con vào tới, Tôi kể lại mọi chuyện vừa xẩy ra
cho Cậu ấy biết để đi tim gặp Bác sĩ Nam tại phòng mạch hoặc
tại nhà riêng của ông ấy tại Phú Nhuận ngay tức thì. ến tối cậu
ấy vào Bệnh viện ở qua đêm bên Tôi và cho biết:

“-Bố yên tâm, Con đã gặp đích thân Bác sĩ Nam tại phòng
mạch riêng rồi. Bác sĩ nói là Bố sẽ nằm tại đây cho tới ngày
thứ 21 cắt chỉ, nếu gần tới ngày đó vẫn chưa có lệnh tha ra

558

khỏi trại tù như “Ban” Nhu trưởng trại đã nói cho Cán bộ Y
tế của Trại đến báo cho mình cách đây 2 ngày, thì lúc ấy
Khoa Nhãn Khoa của Bác sĩ sẽ làm thủ tục chuyển Bố sang
bên Khu Tim Mạch để tiếp tục chữa trị bệnh Tim Mạch của
Bố đang phải uống thuốc hàng ngày”.

Mười giờ sáng hôm sau, Cán bộ X trở lại thấy Tôi vẫn mặc quần
áo nhà thương, chỉ còn mắt trái mới mổ phải băng và mắt phải
đã được bỏ băng, đang đứng ngoài hang hiên ngó nhìn đường
phố bên hông bệnh viện. Ông ta nhìn Tôi ngạc nhiên hỏi:

“-Sao anh chưa chuẩn bị về, lẹ đi xe đang chờ dưới sân kia”.

Tôi thủng thẳng trả lời:

“-Bệnh viện đâu có làm thủ tục và đâu đã cấp giấy cho Tôi
xuất viện mà chuẩn bị. Cán bộ sang Văn phòng hỏi xem
sao”.

Ông ta đi về phía Văn phòng, mấy thân nhân bệnh nằm cùng
buồng đi theo rình coi việc gì sẽ xẩy ra. Một lúc khá lâu không
thấy Cán bộ trở lại phòng, chỉ thấy mấy người đi rình theo dõi
trở về kể lại những gì họ nghe và thấy được như sau:

“Anh Công an sang Văn phòng hỏi cô thư ký là tại sao không
cấp giấy xuất viện cho anh Hùng nằm phòng số 4? Cô tá nói
chưa có lệnh của Bác sĩ trưởng Khu. Anh Cán bộ đòi gặp Bác sĩ
trưởng Khu, nhưng họ tỉnh bơ để anh ấy ngồi chờ một lúc lâu
mới đi mời Bác sĩ đến gặp. Bác sĩ hỏi:

“-Ông là gì của ông Hùng?”

559

Anh Cán bộ nói là ại diện Trại cải tạo đưa anh Hùng về mổ
mắt, muốn anh Hùng phải xuất viện hôm nay và có xe của Trại
đến đang đậu chờ dưới sân để áp giải anh ấy về. Bác sĩ nói:

“-Mắt của ông Hùng cần phải nằm tiếp tục điều trị tại đây để
chăm sóc hàng ngày cho đến đủ 21 ngày cắt chỉ xong mới
xuất viện được.

Anh Cán bộ nói:

“-Tại sao những người khác mổ xong sau 7 ngày là Bệnh
viện cho về nhà, sao anh Hùng lại phải nằm lại đây?”

Bác sĩ nói:

“-Nhà người ta có điều kiện chăm sóc cẩn thận hàng ngày, lỡ
có biến chứng thì được đưa vào Bệnh viện coi lại ngay. Còn
ở Trại các anh làm sao có đầy đủ phương tiện, cứu chữa
không kịp hư mắt người ta ai chịu trách nhiệm? Anh về trình
với Thủ trưởng của anh là Bệnh viện mổ mắt cho Ông Hùng
có trách nhiệm lo chăm sóc cho đến khi cắt chỉ xong mới
được coi là lành hẳn và cho xuất viện được. Tôi là Bác sĩ mổ
mắt cho Ông Hùng, Tôi có trách nhiệm phải thể hiện đúng
chức năng “Lương y như từ mẫu” của Tôi”.

Nói xong Bác sĩ bỏ đi đến các phòng thăm bệnh, anh Công An
tiu nghỉu bỏ xuống lầu ra sân lên xe đi tuốt.

“Cẩn tắc vô ưu”,

Tôi liền kiếm giấy bút viết ngay một tờ đơn để gửi cho “Ban”
Nhu Trưởng Trại Z30D ngỏ lời cám ơn và tường trình về kết
quả ca mổ mắt thành công, và dĩ nhiên là không quên ghi thêm

560

những lời ca ngợi khả năng kỹ thuật ưu hạng của các Bác sĩ Xã
hội Chủ nghĩa. Ngoài ra Tôi còn trình thêm là nhờ kết quả chẩn
bệnh rất khoa học của các Bác sĩ xã hội chủ nghĩa chuyên khoa,
biết xử dụng rất thông thạo các máy móc điện tử tân tiến nên đã
phát giác ra Tôi đang mắc bệnh tim mạch trầm trọng. Do đó
song song với việc điều trị mắt, Bệnh viện cũng đang điều trị
bệnh tim “Suy mạch vành, ngoại tâm thu thất” cho Tôi. Kết
thúc tờ đơn Tôi ghi lời xin “Ban” Nhu mở lượng hải hà cho Tôi
được phép ở lại Bệnh viện để điều trị tiếp bệnh tim cho được ổn
định rồi sẽ trở về Trại. Viết xong Tôi nhờ Vợ Con tức tốc mang
quà trả ơn lên ngay Trại gặp “Ban” Nhu, đồng thời trình nộp
đơn xin cho ở lại Bệnh viện tiếp tục điều trị bệnh tim sau khi
mắt mổ được cắt chỉ lành hẳn trong vòng 3 tuần lễ nữa theo lời
giải thích của Bác sĩ điều trị. Thật không may, ngày Vợ Con tôi
lên Trại thì “Ban” Nhu không có mặt tại Trại, đành phải xin gặp
Cán bộ tế nhờ nhận đơn và trình lại giùm ngay khi “Ban” Nhu
trở về, với bao lo lắng chẳng biết kết quả ra sao vì không được
đích thăn gặp mặt “Ban”Nhu.

Trong những ngày kế theo, thân nhân nuôi bệnh ở cùng phòng
lúc nào cũng canh chừng, hễ thấy bóng anh Công An đi canh
Tôi xuất hiện nơi cổng Bệnh viện là họ chạy lên báo cho Tôi và
mọi người biết trước, để Tôi ngưng kể truyện về những điều
cam go khổ cực nhục nhằn mà anh em Tù phải chịu đựng trong
các trại giam.

Ba ngày sau khi Vợ con tôi lên trại nộp đơn, bỗng dưng thấy
Cán bộ tế Trại Z30D ghé Bệnh viện thăm Tôi vào khoảng 2
giờ chiều. Ông ấy đưa cho Tôi tờ đơn có bút phê chữ ký tên và
dấu ấn của “Ban” Nhu Trại trưởng. Lời phê như sau:

561

“Ông X (ám chỉ Cán bộ Cảnh vệ đi theo canh giữ Tôi) cho
Bác Hùng nằm điều trị đến khi nào Bệnh viện thấy Bác ấy hết
bệnh cấp giấy xuất viện”.

ồng thời Cán bộ tế cũng nói thêm là:

“-“Ban” Nhu dặn anh cứ yên tâm nằm điều trị đến khi nào
khỏi hẳn hãy xuất viện. Có thể trong khi anh đang nằm điều
trị thì lệnh tha về tới vào dịp trước Tết, anh sẽ từ đây về
thẳng nhà chứ không phải trở lại Trại”.

Tôi cầm tờ đơn đọc rồi gật đầu nói lời cám ơn, và dĩ nhiên
không quên ca ngợi lòng tốt đầy “tình người” của “Ban” Nhu và
Cán bộ tế. Ông ấy nhoẻn miệng cười vẻ hãnh diện chìa tay ra
bắt tay Tôi rồi đi ra một cách vội vã, chắc còn phải đi nhiều việc
khác trước khi trở về Trại.

Thật là một chuyện lạ, từ gần mười ba năm nay đây là lần đầu
tiên Tôi được Cán bộ Cai Tù vui vẻ bắt tay Tù cải tạo một cách
lịch thiệp như vậy.

Mười ngày sau, Tôi được chuyển sang nằm trong phòng số 2,
chỉ có 2 giường bệnh gần sát ngay bên cạnh phòng điều trị của
Khu. Tại đây Tôi gặp một Bác sĩ tuổi còn rất trẻ đang nằm điều
trị, ông ta cho biết là mắt phải bị cườm không nhìn thấy mới có
vài tháng nay, được Nhà Nước “chiếu cố đặc biệt” cho nhập
viện vào dịp này để phái đoàn Bác sĩ chuyên khoa mắt từ Pháp
đến “tham quan” Bệnh viện thực hiện việc giải phẫu mắt cho
ông ấy. Chẳng biết mắt bệnh tật ra sao, mổ xong bây giờ mù
luôn không trông thấy gì nữa. Ông Bác sĩ giáo sư người Pháp có
kinh nghiệm mổ cả ngàn ca rồi chớ phải tay mơ đâu!!!

562

Ca mổ này được thực hiện vào cùng một ngày Bác sĩ Nam mổ
mắt cho Tôi, nghe nói vậy Tôi giật mình hú vía, ngầm tạ ơn Trời
Phật đã thương không bắt Tôi phải tật nguyền như ông bạn trẻ
này. Thật là “bôn ba chẳng qua số Trời”, mắt của Tôi bị cườm
không nhìn thấy gì một năm rưỡi trời Trưởng Trại Cải tạo ại
diện ảng và Nhà Nước không cho đi mổ là muốn cho Tôi phải
chịu cảnh mù trột luôn, nhưng như lời các Cụ thường nói “ở
hiền gặp lành” nên cuộc giải phẫu mắt cho Tôi đã thành công
rất mỹ mãn. úng là “chỉ có Trời hại mới chết, người ta hại
không bao giờ chết” là thế.

Ngày 23 tháng Chạp theo tục lệ cổ truyền Việt Nam, nhà nhà lo
mua sắm bánh mứt kẹo thèo lèo mũ mão ông bà Táo quân tiền
vàng mã rượu hoa trái cây và đặc biệt là con cá chép sống thả
trong chậu nước, để chiều tối cúng tiễn Ba Vợ Chồng Táo Quân
lên Trời. Các Con tôi cũng mang vào Bệnh viện một lô quà Tết
gồm: mứt trái cây trứng gà tươi và mì gói ăn liền, nhờ Dì Phước
biếu toàn thể Bác sĩ và nhân viên phục vụ tại Khu Nhãn Khoa II
để tỏ lòng cám ơn đã giúp đỡ chăm sóc Tôi suốt những ngày
điều trị tại Khu này.

úng một ngày trước ngày dự trù cắt chỉ mắt, Tôi đưa Dì Phước
xem tờ đơn có bút phê của Trại trưởng Z30D, rồi nhờ Dì Phước
dẫn Tôi qua Khu Tim Mạch nơi đang cấp thuốc trị tim hàng
ngày cho Tôi, để xin Bác sĩ Trưởng Khu chấp nhận cho làm thủ
tục đóng tiền vào nằm điều trị kể từ ngày xuất Khu Nhãn Khoa
II. Tôi thành thật trình bầy hoàn cảnh của mình và đưa tờ đơn có
bút phê của Trại trưởng Z30D cho Bác sĩ Trưởng Khu Tim
Mạch xem, Dì Phước cũng tiếp lời nói giúp thêm nên ông Bác sĩ
già rất tốt bụng người Bắc mới vào Nam sau 30-4-1975 bằng
lòng nhận. Dì Phước dẫn Tôi trở lại Khu Nhãn Khoa II nhờ cô

563

tá làm giấy cho Tôi xuống Khu Hành chánh nộp tiền Viện phí
chuyển qua Khu Tim Mạch kể từ ngày hôm sau. Mọi việc xong
xuôi êm đẹp Tôi yên tâm ngủ một đêm ngon lành để sáng sớm
hôm sau cắt chỉ mắt.

úng ngày thứ 21 tính từ ngày mổ mắt, vào lúc 9 giờ sáng Bác
sĩ Nam cắt chỉ mắt cho Tôi xong nói: “-Kể từ ngày mai Bác sang
Khu Tim Mạch điều trị, nhưng nhớ là hàng ngày phài qua đây
để các cô tá đổi băng nhỏ thuốc cho. Một tuần lễ sau không
cần phải bịt băng bảo vệ mắt nữa nhưng phải đeo kính mát cho
khỏi bị chói. Sau đó mỗi tuần một lần trở vào đây theo ngày giờ
hẹn trong giấy xuất Viện để khám và theo dõi mắt. Ba tháng sau
sẽ đo mắt để đi mua kính điều chỉnh thì mọi việc mới được coi
là hoàn toàn xong”.

Ngày hôm sau đúng vào lúc 9 giờ Dì Phước dẫn Tôi rời Khu
Nhãn Khoa II qua trình diện Khu Tim Mạch. Trước khi chia tay
Bà không quên chúc lành và cầu xin Ơn Trên đoái thương cho
Tôi sớm được tha về với gia đình. Thật là một nhà tu hành nhân
hậu, cả gia đình chúng tôi chẳng bao giờ quên.

Trong lúc Tôi đang ngồi trước Văn phòng Khu Tim Mạch chờ
được xếp phòng nằm, thì Cán bộ X từ Khu Nhãn Khoa II chạy
sang. Thấy Tôi ngồi đó ông ta ngạc nhiên hỏi:

“-Anh làm gì ngồi đây?”

Tôi trả lời:

“-Khu Mắt chuyển qua đây để tiếp tục điều trị bệnh Tim”,

rồi Tôi móc túi đưa cho ông ấy tờ đơn có bút phê của “Ban”
Nhu và nói:

564

“-Mấy bữa trước Cán bộ Y tế đem xuống và có dặn thêm là
“Ban” Nhu nhắn Tôi cứ yên tâm nằm điều trị cho khỏi hẳn
mới phải về Trại. Từ hôm đó đến nay Cán bộ không vào đây
nên Tôi vẫn giữ chưa đưa cho Cán bộ được”.

Ông ta cầm tờ đơn có bút phê của “Ban” Nhu, đọc rồi chạy vào
văn phòng gặp Bác sĩ một lúc lâu trở ra đi thẳng không nói gì
với Tôi.

Ông Cán bộ X đi rồi cô tá văn phòng Khu Tim Mạch mới ra
dẫn Tôi vào nằm trong phòng Cấp Cứu Hồi Sinh của Khu. Nơi
đây toàn là bệnh nhân trong tình trạng trầm trọng phải tiếp
“huyết thanh” vào máu và tiếp dưỡng khí thường xuyên qua lỗ
mũi, bên giường người nào cũng có thân nhân ngồi bên canh
chừng để kịp thời kêu tá cấp cứu mỗi khi cần. Trong phòng có
10 giường đang có 7 bệnh nhân, Tôi là người thứ 8. Cửa vào
phòng Cấp Cứu Hồi Sinh lúc nào cũng khép kín và bên ngoài có
treo một bảng thông cáo ghi rõ ràng: “Những người không phận
sự cấm vào”.

Sáng hôm sau vào khoảng 9 giờ Bác sĩ đang khám bệnh trong
phòng, không biết làm thế nào mà Cán bộ X cũng vào được tận
chỗ Tôi nằm. Ông ta nói:

“-Anh phải nằm trong phòng Cấp cứu Hồi sinh, tại sao Bác
sĩ không cho truyền thuốc vào máu như mọi người?”

Tôi nói:

“-Bác sĩ có toàn quyền quyết định việc điều trị làm sao Tôi
biết”.

Ông ấy nói tiếp:

565

“-Sao anh không xin?”

Tôi nói:

“-Là bệnh nhân làm sao Tôi biết mình cần được điều trị bằng
thuốc gì mà xin”.

Ông ta ra đứng bên cửa sổ nhìn xuống đường hồi lâu quay lại
đến gần Tôi và nói:

“-Chắc là bệnh của anh không trầm trọng, chiều nay có xe
của Trại lên công tác để Tôi nói Bác sĩ cho anh xuất viện về
Trại nằm điều trị trong Bệnh xá cũng được”.

Tôi nổi nóng nói lớn tiếng cốt ý cho cả Bác sĩ và các người đang
có mặt trong phòng cùng nghe:

“-Tôi bệnh, Thủ trưởng của ông cho đi Bệnh viện điều trị,
ông chỉ có bổn phận đi canh gác Tôi không trốn Tù mà thôi.
Tại sao ông cứ thường xuyên kiếm chuyện áp lực làm khủng
hoảng tinh thần Tôi hoài như vậy? Tôi nhắc cho ông nhớ một
điều tờ đơn xin nằm điều trị có bút phê của “Ban” Nhu Trại
trưởng mà Tôi đưa cho ông, đã được chụp in ra nhiều bản
sao. Nếu ông làm cách áp lực Bệnh viện phải cho Tôi xuất
viện đi về Trại, lỡ dọc đường hoặc sau này Tôi có mệnh hệ
nào gia đình tôi sẽ làm đơn kiện lên Ông Tổng Bí Thư Đảng,
lên Viện Giám sát, lên Cục Trại giam, quy mọi tội lỗi lên đầu
ông thì ráng mà chịu. Bác sĩ điều trị đang khám bệnh và thân
nhân các bệnh nhân đang có mặt tại đây sẽ là nhân chứng
cho Tôi, ông không thể chạy tội được đâu. Ông đi đi muốn
làm gì thì làm đừng đứng đó gây phiền hà tinh thần của Tôi
nữa”.

566

Ông ta bỏ đi ra khỏi phòng vừa đúng lúc Bác sĩ tới bên giường
khám bệnh cho Tôi. Mặc dù biết là Bác sĩ cũng đã nghe và thấy
mọi việc đã xẩy ra, nhưng Tôi vẫn trình bầy lại tỷ mỉ cho Bác sĩ
biết rõ ràng đầy đủ hơn. Bác sĩ ôn tồn nhỏ nhẹ khuyên:

“-Liệu mà thu xếp với họ cho ổn thoả thì hơn”. Khám bệnh
cho Tôi xong Bác sĩ rời phòng và khoảng chừng mươi phút
sau có một cô Y tá đem bịch “huyết thanh” đến truyền vào
máu cho Tôi.

Khoảng 2 giờ chiều Cán bộ X trở lại thấy Tôi đang được truyền
nước biển, ông ta hỏi:

“-Anh hết nóng giận chưa?”

Tôi nhếch miệng cười không trả lời. Lúc đó cô con Gái của Tôi
đang đứng bên giường, cô ấy cất tiếng:

“-Chào Cán bộ!”

Ông ấy cười nói:

“-Anh Hùng có lệnh tha rồi, Tôi có đem hồ sơ giấy tha theo
đây, Anh ký nhận và muốn nằm tại bệnh viện đến bao giờ tùy
ý không phải trở lại Trại nữa, và cũng kể từ giờ phút này Tôi
không còn trách nhiệm gì về anh nữa”.

Lúc đó Tôi mới lên tiếng:

“-Cả tuần lễ trước “Ban” Nhu đã cho Cán bộ Y tế lên báo
cho biết là Tôi sẽ được tha vào dịp Tết, và cứ yên tâm tiếp tục
nằm điều trị đến ngày có lệnh tha. Tôi có bệnh tim mạch nên
tính tình đôi lúc thất thường, sáng nay có hơi nặng lời với
ông xin thông cảm đừng buồn nhé. Tôi còn khoảng gần nghìn

567

đồng lưu ký tại Trại chưa dùng, để Tôi ký giấy xin nhờ ông về
trại lãnh giùm rồi giữ lấy mà tiêu Tết cho vui vẻ”.

Trao bản lệnh tha và nhận tờ giấy ủy quyền lấy tiền của Tôi
xong, ông ta vội vã ra đi trước sự hân hoan của Cha Con Tôi và
thân nhân các bệnh nhân nằm cùng phòng. Mọi người chạy lại
chia vui và chúc Tết may mắn khoẻ mạnh. Tôi nhờ Con sang
Văn phòng trình Bác sĩ Trưởng Khu rõ sự việc và xin vui lòng
ký giấy cho Tôi xuất viện ngay chiều nay để về nhà ăn Tết. Bác
sĩ vui vẻ chấp thuận ký hồ sơ ký giấy cho xuất viện liền không
trở ngại gì.

Lúc đó là 5 giờ chiều ngày cuối năm Âm lịch inh Mão (con
mèo), chỉ còn 7 tiếng đồng hồ nữa là sang đầu năm Mậu Thìn
(con rồng) giữa tháng 2 năm 1988.

Nhận giấy xuất viện xong, Cha Con Tôi chào chia tay và chúc
mọi người qua năm mới an khang may mắn. Trước khi xuống
lầu rời Bệnh viện, Cha Con Tôi không quên ghé sang Khu Nhãn
Khoa II báo tin mừng và chào tạm biệt Dì Phước nhân hậu giầu
lòng bác ái. Bà nắm tay Tôi vỗ vỗ mừng rỡ chia vui miệng
không ngớt lời tạ ơn Chúa đã thương ban Ơn Lành cho Tôi được
tai qua nạn khỏi về đoàn tụ với Vợ Con đúng lúc năm hết Tết
đến.

Cha Con tôi thuê xe xích lô đạp chở về nhà trong lúc thành phố
Saigon đang chìm dần vào cảnh tranh tối tranh sáng của buổi
hoàng hôn cuối năm. Mọi người đang tất bật tìm về nơi mái ấm
gia đình sau một ngày lao động vất vả cam go. Nhưng cũng có
những người không nhà không hộ khẩu đang phải lang thang tìm
mái hiên quen thuộc bên vỉa hè, để nằm đỡ qua đêm gió sương
lạnh lẽo.

568

Khi xe bắt đầu đến ngã tư ên ổ rẽ vào đầu đường Trương
Minh Giảng, thì trong không khí phảng phất một mùi chua chua
hắc hắc thối thối tràn lan nồng nặc. Chạy thêm trăm mét nữa
mới thấy ngay bên trái đường có một đống rác cao 3, 4 mét dài
rộng cũng khoảng 50 mét, nằm chình ình ngay giữa mấy dẫy
nhà lầu và những túp nhà sàn dựng trên bãi sình gần đầu cầu
Trương Minh Giảng. Trước 30-4-1975 vào những ngày Chủ
Nhật Tôi vẫn thường lái xe chở Vợ Con qua lối này đi tới đường
Lý Thái Tổ vùng ngã Bẩy Bàn Cờ ăn sáng, nhưng chưa bao giờ
thấy đống rác nào vĩ đại như vậy tại đây.

HẾT ĐẠI NẠN CẢI TẠO.

Bệnh hoạn đem Ta khỏi Trại tù,
Giã từ lang sói chốn âm u.
Cú, diều, khỉ đột tha hồ hú,
Suối, thác, mưa rừng mặc sức ru.
Thoát cảnh chim lồng đầy tử khí,
Nhập khung ốc đảo đặc quân thù.
Tai qua nạn khỏi vui đoàn tụ,
Rượu Tết đầy bình mặc sức tu.

17-2-1988, Đêm Trừ Tịch đón Tết Mậu Thìn.

ây là đêm đầu tiên được vui vẻ đoàn tụ bên Vợ các Con và các
Chàu Nội Ngoại trong căn nhà riêng tại số 206A đường Lê văn
Sỹ (Trương Minh Ký cũ) Phường 10 quận Phú Nhuận thành phố
Saigon (nay đã đổi tên là thành phố Hồ Chí Minh) sau 13 năm
chịu cảnh lưu đầy lao khổ tủi nhục trong các Trại tập trung cải
tạo.

569

Chương 37.
THÀNH QUẢ 13 NĂM ĐỔI ĐỜI
TH O XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Trong lúc đang nằm điều trị bệnh tim mạch tại Bệnh viện iện
Biên Phủ chuyên khoa mắt giữa thành phố Saigon, Tôi nhận
được giấy tha ra khỏi Trại cải tạo vào đúng chiều ngày cuối năm
Âm lịch áp Tết Mậu Thìn-1988. ược trả lại Tự do sau thời gian
dài đằng đẵng 13 năm trời chịu bao nhục hình đầy đọa trong
rừng núi âm u trên cả 3 miền đất nước bởi chính sách tập trung
cải tạo thâm độc man rợ của Nhà Nước Cộng hoà Xã hội Chủ
nghiã và ảng Cộng sản Việt Nam, Tôi cảm thấy xúc động và
mừng vô kể không bút nào tả cho xiết được. Không còn bị Công
An ở bên canh giữ, Tôi đã xin và đã được Bác sĩ trưởng Khu tim
mạch ký giấy hoàn tất hồ sơ và cho người hướng dẫn xuống văn
phòng Quản lý thanh toán mọi chi phí nằm bệnh viện để nhận
giấy xuất viện ngay. Nhận xong giấy xuất viện, hai cha con liền
giắt nhau ra trước cổng Bệnh viện thuê xe xích lô đưa về nhà
ngay tức khắc không giây phút chần chờ.

Với tấm thân tàn tạ bệnh hoạn bước vào nhà, cả gia đình uà ra
ôm Tôi mừng rỡ nước mắt đầm đià tạ ơn Trời Phật Tổ Tiên đã
phù hộ cho còn sống trở về đoàn tụ bên nhau. Các bà Thông gia
và Xóm giềng thân hữu nghe tin cũng lục tục kéo nhau đến
mừng thăm tíu tít. Thật là một chiều cuối năm hân hoan hạnh
phúc nhất trong đời mà Tôi chưa từng có được từ thuở Cha sinh
Mẹ đẻ đến giờ.

Trong lúc Tôi bận rộn tiếp khách, cậu Con trai lớn phải cầm tờ
giấy tha Tôi ra khỏi Trại tù đến ngay nhà bà Tổ trưởng Tổ Dân
Phố và cơ quan Công An Phường 10 Quận Phú Nhuận để báo
cáo “khẩn trương” là Hộ khẩu mới có thêm người cư trú. Nếu

570

không thì có thể trong đêm Công An sẽ ập vào nhà bắt đi giam
vì vi phạm luật lệ di trú của Nhà Nước. Cũng may là được tha
đúng trong thời gian Nhà Nước đang áp dụng Chính sách “cởi
mở đổi mới” nên không gặp khó khăn gì, Cán bộ địa phương
cũng rộng lượng dễ dãi hơn bình thường. Cậu con Trai kể cho
biết, lúc tới trình giấy ông Trưởng Công An Phường chỉ hỏi:

“-Anh Hùng đâu, sao không đến trình diện?”

Con trai Tôi trả lời:

“-Ông Già của Tôi đang nằm Nhà thương mổ mắt tại Bệnh
viện Điện Biên Phủ vừa nhận được lệnh tha và gia đình mới
đón về nhà hồi chiều này, người còn yếu mắt đang băng kín
nên không thấy đường đi mong anh thông cảm. Có chút quà
biếu anh dùng lấy thảo đón Xuân chia vui cùng gia đình
chúng tôi.”

Mọi việc êm xuôi, đã có được lời ghi nhận ngày giờ đã trình
diện với đầy đủ chữ ký và dấu mộc đỏ của Công An Phường
đóng trên mặt sau tờ giấy tha, thế là xong bước thủ tục thứ nhất
tạm coi là yên bụng. Vấn đề tiếp theo là việc ghi tên xin nhập
Hộ Khẩu, phải tới Phường nộp đơn xin trong vòng 7 ngày kể từ
ngày được tha về đến nhà. Nộp đơn rồi cũng phải đợi ít ra là cả
tuần sau mới đưọc Phường cứu xét gọi mang giấy Hộ khẩu đến
để Phường ghi thêm tên mình vào.

ang lơ mơ ngủ, bỗng nghe những tiếng pháo nổ tạch tạch đùng
tại các trụ sở cơ quan Nhà Nước phá tan bầu không khí thanh
tịnh của đêm khuya trừ tịch, Tôi giật mình thức giấc mặc bộ
quần áo sạch sẽ bước ra hàng lan can trên lầu đến đứng trước
chiếc bàn vuông nhỏ. Trên bàn Vợ tôi đã bầy sẵn chiếc lư hương

571

với cặp đèn cầy (nến), mâm ngũ quả, chai rượu, 3 chiếc tách hột
mít, bình bông vạn thọ, cặp bánh chưng và hộp mứt thập cẩm.
Tôi thắp nến rót rượu đốt sáng 3 nén nhang, chắp 2 tay dơ cao
ngang trán lâm râm khấn tạ ơn 9 phương Trời, 10 phương ất,
Chư Phật 10 phương, các Vị Thần linh và Tổ Tiên dòng Họ
Nguyễn-Huy làng Phù ổng đã che chở cho còn sống về đoàn tụ
với Vợ Con, và cầu xin phù hộ cho gia đình được mọi sự an
bình thịnh vượng hơn những ngày năm cũ vừa qua.

Khấn vái xong Tôi đứng lặng người nhìn quang cảnh phố xá
vắng hoe, tâm hồn xúc động mắt rưng rưng lệ nhớ lại những
đắng cay tủi nhục đã phải chịu đựng suốt 13 năm qua. Mỗi lần
Xuân về chỉ nhắm mắt chắp tay ngồi xếp bằng theo thế Kiết già
ngay trong mùng trên xạp ngủ trại giam giữa nơi rừng núi âm u
lâm râm cầu nguyện. Những dịp ấy chẳng bao giờ cầu xin gì cho
bản thân mà chỉ cầu xin cho Vợ Con thân quyến và đồng bào
được ngày ngày cơm no áo ấm, cho vận nước sớm đổi thay để
mọi người được đoàn tụ sống trong Tự do Dân chủ Thanh bình.

Tôi vừa hoàn tất thủ tục Lễ rước Tân Niên theo lệ cổ truyền do
Ông Bà để lại xong, cả nhà Vợ Chồng Con Cháu quây quần
trong phòng khách dưới nhà chúc nhau sức khoẻ và hân hoan ăn
bánh chưng dưa món củ kiệu uống trà đón Xuân mới. Thời gian
trôi qua thật là mau, mới ngày nào ra đi các Con còn nhỏ dại nay
trở về gia đình đùm đề thêm 3 con Dâu 1 con Rể cùng với 2
cháu nội và 2 cháu ngoại chưa biết nói trọn câu cho đủ lời, quấn
quýt giành nhau ngồi bên Ông Bà đòi ăn tíu tít.

Sáng sớm mồng Một Tết lúc đường xá còn vắng tanh, Vợ tôi ở
nhà lo làm cơm cúng Gia Tiên, mấy đứa Con và Cháu giắt Tôi
“xuất hành năm mới” đi Chùa lễ Phật đầu năm cầu phước cầu tài
đem về tự “xông đất” cho yên tâm, nhất là để phòng trường hợp

572

chẳng may tình cờ có ai đó nặng vía hoặc khắc tuổi với mình
đạp đất xông nhà mình đầu năm có thể đem lại những điều
không may như các Cụ thường nói.

Chúng tôi đi bộ đến Chùa Giác Ngạn cách nhà khoảng một cây
số. Chùa này ở trong ngõ phía sau lưng Chợ Mới (mở sau 30-4-
1975 gần cổng xe lửa số 6) giữa xóm đông dân cư với đủ loại
nhà: villa, phố gạch mái tôn, nhà lầu đúc, nhà trệt... có đường đá
đủ rộng cho xe hơi chạy. ây là ngôi Chùa do Thượng Tọa
Thích Thanh Long Giám đốc Nha Tuyên Úy Phật Giáo Quân
Lực Việt Nam Cộng Hoà xây dựng và chủ trì trước 1975. Từ sau
Ngày Quốc hận 30-4-1975 Thượng Tọa Thanh Long phải đi học
tập Cải tạo thì Vị Thượng Tọa Phụ tá lên Chủ trì thay.

Chung quanh khu chúng tôi ở có nhiều Chùa khác gần nhà hơn,
nhưng Tôi ưu tiên đi Chùa Giác Ngạn vì bình Tro Cốt của Nhạc
Mẫu được gửi thờ tại Chùa này. Mười ba năm rồi chưa có dịp
quỳ lạy di cốt của người Mẹ hiền, thuở sinh tiền đã dầy công
nuôi dưỡng dạy dỗ Vợ và các Con của Tôi. Ngày 2 tháng 9 năm
1966 Nhạc Mẫu của Tôi qua đời di hài được chôn tại Nghĩa
trang Bắc Việt Tương Tế khu Xóm Mới Gò Vấp, mộ phần được
xây Kim tĩnh dát đá cẩm thạch cẩn thận. ến năm 1987 Chính
quyền Cộng sản địa phương đuổi Nghĩa trang phải rời đi nơi
khác, lợi dụng dịp thân nhân đến bốc mộ kẻ xấu trà trộn phá các
mộ phần chưa có thân nhân đến lo để gỡ lấy đá cẩm thạch và
gạch xây đem đi bán lấy tiền. Mộ Nhạc Mẫu của Tôi cũng bị
nạn đập phá này. Gia đình nào không biết hoặc chần trừ chưa
kịp thi hành lệnh, thì Nhà Nước tự tiện cho người đập phá bốc
tập trung và cũng không cần thông báo cho thân nhân biết đem
đi đâu. Gia đình chúng tôi thật là hên, nhớ có người bạn quen
thân cũng có thân nhân qua đời chôn tại Nghĩa trang này biết

573

được ghé nhà thông báo cho Vợ và các Con Tôi lo thuê người
bốc và thiêu hài cốt để vào bình đem gửi nơi Chùa Giác Ngạn.
Gia đình quyết định gửi bình tro cốt tại Chùa này vì sau khi Tôi
đi trình diện học tập cải tạo vào tháng 6 năm 1975, ở nhà các
con của Tôi phải vừa đi học vừa đi làm thợ cho Tổ hợp mành
trúc kiếm cơm ăn hàng ngày, và trụ sở của Tổ hợp lại được đặt
tại Chùa Giác Ngạn này nên trở thành thân quen với Thượng
Toạ chủ trì.

Sau khi lễ Phật thăm bình Tro Di Cốt của Mẹ xong, Tôi ghé qua
nhà khách chúc Tết Thượng Tọa chủ trì Chùa, nhờ thế mới biết
là Thượng Tọa Thích Thanh Long đã được tha khỏi trại cải tạo
và hiện đang cư trú tại Chùa. Tôi dắt bầy Con Cháu lên phòng
riêng của Thượng Tọa Thanh Long chào chúc Tết. Gặp nhau
hân hoan mừng rỡ, chẳng ai muốn nhắc chuyện quá khứ chỉ
thăm hỏi về cuộc sống hiện tại và dự tính cho tương lai làm sao
thích ứng được với hoàn cảnh khó khăn đương thời mà thôi.

Thượng Tọa Thanh Long được tha trước Tôi 6 tháng, hiện trạng
hình hài Ngài bệnh hoạn gầy yếu hơn những năm bị nhốt chung
với Tôi tại K1 Trại Thanh Phong huyện Như Xuân tỉnh Thanh
Hoá Trung Việt (1980-1982).

Ngài cho Tôi biết suốt 6 tháng qua từ ngày được tha về, Chính
quyền địa phương không cho nhập Hộ khẩu tại Chùa, họ buộc
phải rời khỏi Chùa về nhà thân quyến mà ở. Ngài đã trả lời là: “-

i tu từ thuở nhỏ đến giờ không có gia đình. Năm 1954 di cư từ
Bắc vào Nam theo Hiệp định Genève chia đôi đất nước do Nhà
Nước Cộng sản ký kết với Pháp. Hiện tại “tứ cố vô thân” nên
nhất định ở tại Chùa do chính Ngài và Thầy của Ngài (đã viên
tịch) xây dựng nên chớ không đi đâu hết. Nếu Chính quyền
không chịu cứ việc khiêng Ngài bỏ ra đường, Ngài sẽ nằm đó

574

đến chết khô phó mặc nhục thể cho chó chuột hoang tha hồ rúc
rỉa chớ có gì sợ, vì xác phàm của con người được tạo nên từ cát
bụi sau khi chết lại trở về với cát bụi vậy thôi.” Từ hôm đó trở
đi, tuần nào Tôi cũng ghé Chùa Giác Ngạn thăm Thượng Tọa
Thanh Long và thắp nhang cầu Phật độ trì cho hương hồn Nhạc
Mẫu được thoát khỏi kiếp luân hồi tiêu sinh tịnh độ nơi cõi Phật.

Rời Chùa trở về nhà được một lúc, có ông trưởng Công An
Phường và bà Tổ trưởng Tổ Dân Phố đến thăm. Họ nói là đến
thăm chúc Tết, nhưng thực ra để kiểm soát coi có bệnh hoạn
thực không mà không chịu đích thân đi trình diện. Cũng kể từ
hôm đó trở đi, thấy bên kia lề đường trước cửa căn phố đối diện
nhà Tôi, có mấy cô bé đem một tủ kính nhỏ kê trên chiếc ghế
đẩu thay phiên nhau ngồi bán thuốc lá điếu cho khách qua
đường. Họ thay phiên nhau ngồi thường trực hàng ngày từ sáng
sớm cho đến 9, 10 giờ tối, khi cửa tiệm may thêu quần áo phụ
nữ của con gái tôi mở tại nhà đóng cửa họ mới biến đi.

Thời gian Tôi được tha, Nhà Nước không còn áp dụng Chính
sách quản chế đối với Tù Chính trị như trường hợp các bạn được
tha nhiều năm về trước, nhưng không biết hoàn cảnh các bạn
khác ra sao chớ riêng cá nhân Tôi thì Công An Quận, Công An
thành phố, Cán bộ Bộ Nội Vụ ngoài Hà Nội, đôi khi đi riêng lẻ
đôi khi đi chung bất thần đến thăm hỏi sức khoẻ và tìm hiểu xem
có kế hoạch làm ăn kinh tế nào quy mô góp phần cùng đồng bào
tái thiết đất nước không? Lần nào họ cũng chỉ thấy Tôi ngồi in
các mẫu thêu lên vải cho các Con gái của Tôi dùng máy thêu
làm “gia công” (tức là lãnh hàng về nhà làm bằng máy riêng của
mình) cho Tổ hợp sản xuất quần áo may sẵn do gia đình các Cán
bộ chức quyền địa phương làm Chủ nhiệm để kiếm cơm ăn hàng

ngày.

575

Trong xã hội Xã hội Chủ nghĩa, Tổ hợp là một loại tổ chức cai
thầu trung gian giữa các Xí nghiệp Nhà Nước và các lao động
làm thuê. Chủ nhiệm Tổ hợp đến nhận hàng của các Xí nghiệp
Nhà Nước với giá cao, đem về thuê người làm “gia công” trả giá
rẻ mạt để ăn chặn phần sai biệt mà không phải vất vả lao động.
Người lao động thuê chẳng có quyền lựa chọn, “mật ít ruồi
nhiều” mặc dù biết là thiệt thòi nhưng vẫn buộc lòng phải nhận
làm mới có ăn ít còn hơn không.

Hồi Tôi chưa được tha, ở nhà Vợ tôi được 2 cô con gái (tốt
nghiệp Trung học không được vào ại học) chưa lập gia đình
phải phụ lực Mẹ mở quán bán cháo vịt và nước uống. Khách ăn
thoạt đầu vắng vẻ, nhưng lâu dần nhờ bán rẻ tiếp đãi tử tế nên
cũng khá đông, tiền lời kiếm được tạm đủ cho gia đình chi dùng
hàng ngày. Thấy vậy Công An Phường và Ủy ban Nhân dân
Phường bắt đầu ghé ăn, dăm ba bữa tới một lần. Ban đầu chỉ có
2, 3 người giắt nhau tới ăn nhậu, gia đình muốn tỏ ra lịch thiệp
không lấy tiền. Nhưng rồi từ từ số người tới ăn “chùa” tăng dần
lên cả chục, bắt buộc phải tính tiền không thể khoản đãi mãi.
Lập tức vài ngày sau nhân viên Kinh tế Phường đến hỏi giấy
phép kinh doanh, không có phải đi xin nhưng Phường cố tình trì
hoãn việc cứu xét không chịu cấp. Trong khi nhà hàng xóm
không thuộc diện phải đi cải tạo, thấy gia đình Tôi kiếm ăn được
cũng mở quán bán cháo vịt để chia bớt khách, họ xin giấy phép
chỉ trong vòng vài ngày là được Phường xét cấp ngay.

Những ngày tiếp theo chỉ trong vòng có một tuần lễ nhà chúng
tôi bị kiểm tra liên tục nhiều lần, vẫn chưa có giấy phép nên bị
buộc phải đóng cửa nếu không sẽ bị làm biên bản phạt vi phạm
luật Kinh tế của Nhà Nước.

576

Từ ngày Tôi được tha về nhà có thêm miệng ăn, nên 2 cô Con
gái đang nhận làm “gia công” may ráp thêu quần áo cho Tổ hợp
may của gia đình Cách mạng làm chủ, đã phải liều lợi dụng
“chiếc dù” này trương bảng hiệu “ ẾN-LAN nhận cắt may thêu
quần áo phụ nữ”. Tôi tự nguyện tham gia ngồi in mẫu thêu, bấm
khuyết áo, cắt các mẩu chỉ dư trên các chiếc quần áo đã may
xong và ủi phẳng xếp vào bao ni lông. Thời gian lặng lẽ trôi
được chùng hơn tháng, khách hàng bắt đầu tăng hơi kha khá thì
nhân viên Kinh tế Phường lại đến kiểm tra xét giấy phép và tính
thuế. Cũng đã nộp đơn xin mở cửa tiệm chính thức nhưng
Phường còn cứu xét chưa cấp, do đó lại phải hạ bảng hiệu
xuống. Nhưng để có thể tiếp tục kiếm sống đành phải viết một
bảng nhỏ bằng bìa cứng hình chữ nhật cỡ 20 phân cao 40 phân
dài, ghi câu “Nhận gia công may thêu quần áo và hướng dẫn kỹ
thuật thêu máy” treo tòng teng trên dàn cửa sắt trước nhà.
Những khách hàng quen và bạn bè cũng biết nên mọi người đã
tự động giới thiệu thân hữu tiếp tục tới đặt hàng, nhờ vậy làm
cũng đủ sống qua ngày.

ược tha không bị quản chế, nên 1 tuần lễ sau ngày được tha
Chính quyền Quận gửi giấy gọi Tôi lên Công An Quận chụp
ảnh, lăn dấu tay, điền mẫu lý lịch làm Giấy Chứng minh Nhân
dân. Một tháng sau, Công An thành phố gọi lên trình diện để
kiểm tra bổ túc. Hai tháng kế sau nữa, được kêu lên ký nhận
Giấy Chứng minh Nhân dân để chính thức trở thành người Công
dân, nhưng theo luật lệ Phường nơi Tôi cư trú quy định hàng
năm phải đi tham gia lao động Xã hội Chủ nghĩa 7 ngày không

có thù lao.

Với tấm Giấy Chứng Minh Nhân Dân gốc cải tạo về, đến đâu
xin việc làm cũng chẳng được dù chỉ là một chân lao công quét

577

rác dọn vệ sinh. Nhìn thấy ngày cấp ghi trên Giấy Chứng Minh
Nhân Dân, người ta hỏi ngay:

“-Diện Cải tạo về hả? Rất tiếc, tuyển đủ người rồi.”

Buổi trưa mồng 3 Tết, Tôi đang nằm ngủ thì anh Nguyễn văn
Sáu ội phó cùng ội 23 tại Z30D cũng được tha vào dịp trước
Tết, nhà ở tuốt tận bên kia cầu chữ lạch cạch cưỡi chiếc xe
đạp đến thăm. Thời gian ở trong các trại Z30C và Z30D (1982-
1988) anh ấy và Tôi ăn cơm chung, nên chúng tôi có nhiều cảm
tình thân thiết nhau hơn các bạn khác. Gặp anh Sáu, Tôi mới
biết là trong ội 23 chỉ còn một mình anh ại tá Phạm Tài iệt
(An ninh Quân đội Biệt Khu Thủ ô) nhà ở đường Huỳnh văn
Bảnh gần nhà Tôi chưa được tha.

Những ngày kế theo, một số bạn bè khác cũng ghé thăm Tôi, có
người ở gần cùng khu phố như anh ại tá Trịnh đình ăng ( ội
23 K1 Z30D), Trung tá Phạm ngọc Xuyến ( ội 6 K1 Z30C),

ại tá Nguyễn văn Bích (nguyên Thị trưởng Đà Lạt bạn đồng
môn Võ bị Quốc gia tốt nghiệp sau Tôi một khoá), còn phần lớn
là những người trước kia cùng phục vụ trong ngành Truyền Tin
cư ngụ tại các Quận khác trong thành phố Saigon Chợ Lớn Gia
định. Cũng có người ở thật xa như anh bạn Tù tên Khuông
(trước 30-4-1975 làm Cán bộ Liên đoàn Lao công Saigon) quen
tại Trại Thanh Phong Thanh Hoá, nhà ở tận Tây Ninh nhân dịp
đi chợ Saigon biết tin Tôi được tha cũng ghé nhà thăm cho ít trái
cây thổ sản của gia đình. Hồi ở Trại Thanh Phong anh ấy làm
trực nhà của ội, vì anh ấy không có tiếp tế của gia đình nên Tôi
thường đưa đồ tiếp tế riêng nhờ lo việc nấu nướng cải thiện ăn
chung, “miếng khi đói bằng gói khi no” nên đã trở thành bạn
thân chẳng bao giờ quên nhau. Nhờ có dịp gặp nhiều bạn bè nên
biết được là, đại đa số Tù nhân Chính trị miền Nam đang bị

578

giam trong tất cả các Trại trên toàn nước Cộng hoà Xã hội Chủ
nghĩa Việt Nam đã được tha vào dịp Tết Mậu Thìn 1988, chỉ
còn lại khoảng 150 người (gồm cả Tướng, Tá, Úy, và Hạ sĩ
quan) bị Nhà Nước Cộng sản liệt vào loại có “nợ máu” với nhân
dân nặng nề hơn cả bị giữ lại dồn về giam tại Trại Z30D tiếp tục
cải tạo chưa được tha. Nhưng theo suy nghĩ riêng của Tôi thì
đây là mánh khoé của Việt Cộng giữ lại một số làm con tin, để
buộc Hoa Kỳ thực hiện đầy đủ những lời đã hứa rồi mới tha lần
lần đến hết, chứ không phải các Bạn này có nhiều “nợ máu” với
Nhân dân hơn những người khác. Chằng hạn có trường hợp một
anh Trung sĩ Trung đội trưởng Nghĩa quân kiêm ủy viên An
ninh xã làm sao có “nợ máu” nhiều bằng một ông Tướng hay
một Sĩ quan cấp Tá, thế mà anh ấy cũng bị giữ lại tiếp tục cải
tạo cùng với mấy ống Tướng ông Tá tại trại Z30D Hàm Tân
Thuận Hải???

Trước 30-4-1975, thường sau ngày mồng 7 tháng Giêng các
ình Chùa Lăng Miếu làm lễ hạ Cây Nêu xong thì quảng đại

quần chúng mới coi là hết Tết bắt đầu “ra quân” làm ăn trở lại,
nhưng bây giờ thì mới sáng ngày mồng 2 mọi sinh hoạt xã hội
đã trở lại bình thường. Tôi nhờ Con trai dùng xe máy dầu chở đi
một vòng để trả lễ các bạn bè đã tới thăm chúc Tết mình, cũng
nhân đó xem quang cảnh phố phường chợ búa khắp vùng Saigon
Chợ Lớn Gia ịnh ra sao sau 13 năm xa vắng.

Chẳng có gì đổi mới chỉ thấy tàn tệ hơn, đó đây đầu các ngõ
hẻm gần những ngã tư đường lớn các khu chung cư và gần các
góc chợ, xừng xững mọc lên những đống rác lù lù ruồi nhặng
đảo lượn tự do như bầy ong vỡ tổ, mùi xú uế xông lan xa hàng
trăm mét nồng nặc muốn ngộp thở. Dân khất thực lẫn lộn cả
những người bị bệnh phong cùi cụt các ngón tay ngón chân loét

579

lở đầy mặt ngồi vật vã bên vỉa hè phố quanh đầu chợ giữa các
công viên, níu kéo nài nỉ người qua lại xin ăn xin tiền. Thảm
thương nhất là những trẻ thơ cỡ 5 đến 10 tuổi, đứng rình bên các
bàn ăn hễ thấy khách vừa ăn xong buông bát đũa xuống bàn, là
nhào tới giành nhau cướp húp vét những gì còn sót lại trong tô
và nhặt những mẩu xương vứt trên mặt bàn gặm nốt những gì
khách ăn chưa gặm hết.

Ngay tại khu phố chúng tôi ở xế bên cổng Nhà Thờ Ba Chuông,
một bộ đội thương binh “quân hàm” ại úy phục viên (giải
ngũ), kiên nhẫn chịu đựng hậu quả “vắt chanh bỏ vỏ” ngồi sửa
vá lốp xe đạp kiếm tiền sinh sống hàng ngày tại miền Nam, chứ
không chịu trở về quê cũ nơi chôn nhau cắt rốn của anh ta tại
miền Bắc. Ngoài ra còn có mấy toán bộ đội thương binh cũng
gốc miền Bắc từ chiến trường Campuchia trở về, ngày nào cũng
chống nạng dắt nhau từng nhóm 2, 3 người miệng nồng nặc hơi
rượu, ghé vào từng nhà suốt dọc phố xin tiền. Bà con cho 1, 2
chục đồng không thèm lấy vứt trả lại, rồi xấn vào trong nhà gây
gổ chửi đổng:

“-Đ.Mẹ chúng bay, không có chúng ông vào giải phóng rồi
lại sang Campuchia làm nghĩa vụ quốc tế thì làm gì chúng
bay được ngồi yên đó mà kiếm tiền? Bát phở bây giờ tối thiểu
cũng 5 chục bạc, cho 1, 2 chục thì mua được gì?”

Có người thuộc hạng thân nhân Cán bộ tập kết mới về, mạnh
bạo lên tiếng dọa đi gọi Công An thì nhóm kiêu binh thách thức:

“-Có ngon cứ đi mời chúng nó lại đây xem có dám làm gì
chúng ông không?”

580

Sau khi quậy phá mấy nhà hàng xóm xong, mấy tay thương binh
này ghé vào cửa tiệm nhà tôi như thường lệ. Nhưng thật may
mắn hôm đó một trong các cô con dâu của Tôi có người anh
nuôi gốc trẻ mồ côi lai Mỹ to con, hồi những năm cuối Thập
niên 1970 bị bắt đi bộ đội thiết giáp Việt Cộng tham gia chiến
trận bên Cămpuchia nhiều năm mới về ghé thăm, cậu ấy mặc bộ
đồ bộ đội nên Tôi mời xuống tiếp chuyện các thương binh. Cùng
phe bộ đội với nhau họ trao đổi chuyện trò theo ngôn ngữ bộ đội
được ít phút thì mấy tay thương binh cúi đầu chào bỏ đi, và từ
đấy về sau bọn họ không bao giờ ghé làm phiền chúng tôi nữa.

úng là Trời đã tạo cơ duyên giúp cho chúng tôi thoát nạn kiêu
binh Việt Cộng quậy phá!

Hàng ngày ngồi tại nhà, Tôi còn phải chứng kiến nhiều cảnh
thương tâm khác nữa chưa từng thấy trong những năm có thiên
tai lớn tại miền Nam trước 30 tháng 4 năm 1975. Những bà mẹ
đầu quấn khăn tang nách bồng con thơ chưa đầy 1 tuổi, tay dắt
theo 2, 3 đứa khác tuổi san sát nhau từ 3 đến 10 quần áo rách
rưới dơ bẩn hôi hám, ghé vào nhà tay chìa tấm giấy địa phương
vùng Thanh Hoá Nghệ An cấp cho phép di chuyển vào các tỉnh
miền Nam xin trợ giúp và kiếm việc làm, vì quê quán bị thiên tai
tàn phá mất sạch hoa mầu nhà cửa. Từng nhóm trẻ thơ chưa quá
13 tuổi, đứa lớn cõng đứa bé giắt díu nhau ghé cửa xin ăn xin
uống, vì đói khát không cha không mẹ không thân quyến đùm
bọc. Tối nào cũng có một gia đình “tha phương cầu thực” không
nhà cửa Hộ khẩu trong thành phố, ghé dọn chỗ chen chúc bên
nhau đắp manh chiếu đụp không mùng không mền nằm nhờ
dưới mái hiên ngay bên lề đường trước cửa nhà Tôi. Mùa nắng
còn đỡ đến mùa mưa thấy thật thê thảm thương tâm hết chỗ nói,
nhưng toàn là người lạ không quen chẳng biết ở đâu tới gốc gác
ra sao, dù có xót thương tội nghiệp đến mấy cũng chẳng dám

581

cho vào tá túc trong nhà ban đêm vì không có tên trong Hộ Khẩu
sẽ mang tội vi phạm luật cư trú do Nhà Nước quy định sẽ là một
tại hoạ lớn.

ấy là những gì chính mắt Tôi thấy giữa “thiên thanh bạch
nhật” trên khắp nẻo phố phường Saigon (Hòn Ngọc Viễn đông)
sau 13 năm “đổi đời” theo Xã hội Chủ nghiã dưới sự lãnh đạo
ưu việt của ảng Cộng sản Việt Nam và quyền quản lý tài giỏi
của Nhà Nước Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (tôi tớ của Nhân dân
như Bác Hồ vĩ đại từng nói trước khi đi về với các Cụ Lênin Các
Mác). Thật vô cùng thảm thương!

Nhân dịp “tham quan” cho biết hiện tình xã hội Xã Hội Chủ
Nghiã này, Tôi còn được chứng kiến một sự kiện đau lòng khác
tại một trụ sở Dịch vụ làm hồ sơ xuất cảnh theo diện oàn tụ gia
đình (ODP=Orderly Departure Program) trên đường Nguyễn
Trãi. Những bạn Cựu Tù có thân nhân di tản ra ngoại quốc dịp
30-4-1975, nay đã có cuộc sống tạm ổn định được Chính phủ
Hoa Kỳ và các nước đang cưu mang cho làm giấy bảo lãnh thân
nhân qua đoàn tụ, chen nhau đứng vòng trong vòng ngoài đợi
đóng tiền lập hồ sơ xin xuất ngoại. Có người ở tỉnh xa Saigon
phải lên ở đậu ăn chực nằm chờ, ngày nào cũng phải đi từ 4, 5
giờ sáng để đứng xếp hàng giữ chỗ ưu tiên vào trước. Có người
hồ sơ trục trặc thiếu sót phải chạy đi chạy lại nhiều lần mới bổ
túc xong. Lệ phí mỗi hồ sơ tùy theo số người cùng Hộ khẩu xin
đi nhiều hay ít, tối thiểu cũng phải từ ba bốn trăm ngàn trở lên
đến một hai triệu đồng bạc Cụ Hồ.

Rút kinh nghiệm sống với Cộng sản, Anh Em sợ Nhà Nước
Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam vốn trở mặt như bàn tay
có thể thay đổi ý kiến bất cứ lúc nào. Chắc không ai quên câu
tục ngữ các Cụ thường nói là: “Ăn đi trước, lội nước đi sau”

582

nên gặp dịp may hiếm có cánh cửa đang mở này phải vội vã bon
chen lo cho xong sớm chứ để lỡ “trâu chậm uống nước đục” thì
ước mơ tương lai đầy hy vọng sẽ tan tành theo mây khói. Có
người được tha về sau nhưng lại muốn được đi trước, nên đã
răm rắp theo lời hướng dẫn khôn ngoan của phòng dịch vụ là
biên thơ sang Hoa Kỳ bảo Vợ Con đến đóng lệ phí bằng ô La
cho văn Phòng Luật sư có đại diện bên Việt Nam. Chịu tốn vài
bốn trăm ô La theo phương cách này, hồ sơ sẽ được giải quyết
xét cấp Hộ Chiếu (Passeport) và lên danh sách chuyển cho ại
diện Hoa Kỳ phỏng vấn nhanh chóng hơn. Mấy người bạn tốt
bụng cũng mách nước cho Tôi làm theo phương cách này,
nhưng Tôi không thực hiện vì gia đình đông quá chẳng biết 2
người con ở Hoa Kỳ có khả năng lo nổi hay không, đành phải
làm ngơ.

Loanh quanh bận bịu phụ các con may thêu kiếm tiền ăn hàng
ngày cho gia đình, chả mấy chốc mùa Giáng sinh 1988 đã tới.
Một hôm đang ngồi quay mặt ra đường cặm cụi in mẫu thêu lên
vải, bỗng một ông già mặc quần tây áo sơ mi vải đen ghé vào vỗ
vai hỏi:

“-Bác còn nhớ Tôi không?”

Ngẩng lên mừng rỡ reo:

“-Ồ! Linh mục Sinh, Ngài đi đâu làm gì mà qua lối này?
Được tha về từ bao giờ? Bây giờ ở đâu?”

Linh mục Bùi đức Sinh cười vui vẻ tự kéo ghế ngồi xuống bên
kể cho biết:

“-Hồi được lệnh ra đi khỏi Đội 23 Trại Z30D bất ngờ nên
chẳng chào chia tay được ai. Rời Trại Z30D hôm đó là ngày

583

20-6-1986, được đưa về giam chung với các Linh mục Tuyên
úy Quân đội tại Trại Z30A Xuân Lộc Long Khánh, và được
tha về ngày 13 tháng 10 năm 1987. Giấy tha về địa chỉ dòng
tu Đa Minh Thủ Đức, nhưng Nhà Nước đã tịch thu làm
Trường Đảng nên địa phương không nhận, chỉ lên thành phố
khiếu nại. Thành phố cho về Nhà Thờ Ba Chuông ngay ngã
tư đường Lê văn Sĩ này tạm trú. Rồi phải tìm kiếm thân nhân
hoặc bạn bè ngoài Nhà Thờ xin về ở chung với họ. Linh mục
đi cải tạo về không được tiếp tục thi hành mục vụ, nên không
cho nhập Hộ khẩu Nhà Thờ.” Tôi đã phải giải thích là Nhà
Thờ Ba Chuông cũng là Tu viện Đa Minh, nhưng Thành phố
trả lời: “-Nếu là Tu viện thì phải dẹp Nhà Thờ, hiện tại được
coi là Nhà Thờ thì không thể là Tu viện.” Loanh quanh bị gọi
tới gọi lui làm việc hoài. Cả năm sau tìm được người cháu ở
xóm Bùi Phát (trên đường Trương Minh Giảng) bằng lòng
nhận cho cư trú. Trình lên thành phố, được chấp nhận chỉ
định cho nhập Hộ khẩu nhà người cháu. Theo chỉ thị của
thành phố ban ngày muốn đi đâu thì đi đêm phải có mặt tại
nhà người cháu. Lâu lâu thành phố cũng cho người tới kiểm
tra hỏi thăm làm ăn gì mà có tiền sinh sống hàng ngày? Hiện
nay ban ngày Tôi tới Nhà Thờ Ba Chuông ngay góc ngã tư
Lê văn Sĩ-Huỳnh quang Tiên này, nhưng đến tối thì phải về
cư ngụ tại nhà người cháu tại xóm Bùi Phát.”

Từ đó trở đi, Tôi lại có thêm một bạn Tù cũ nữa gần nhà để
thỉnh thoảng ghé thăm nói chuyện thời sự. Cũng nhờ thế, Tôi
mới biết được lý do tại sao Chính quyền Cộng sản không bằng
lòng cho các Nhà Thờ tổ chức quy mô Lễ Tôn vinh 117 Vị hiển
Thánh tử đạo Việt Nam vào ngày 19 tháng 6 năm 1988 như chỉ
thị của Toà Thánh Vatican. Theo Linh mục Sinh cho biết, Cán
bộ địa phương nói với Ngài :

584

“-Vì 19 tháng 6 là ngày kỷ niệm Quân Lực của Chế độ cũ,
nếu cho Nhà Thờ tổ chức rầm rộ sợ các cựu Tù gốc Quân đội
được tha về khá đông không bị quản chế lợi dụng sự đông
đảo của quần chúng gây xáo trộn trật tự anh ninh xã hội.”

TỰ DO XÃ HỘI CHỦ NGHIÃ.

Ngoài nơi lao lý vẫn thân Tù,
Báo Quận, trình Thành mệt ngất ngư.
Xê dịch xa nhà cần giấy phép,
Buôn bưng bán lẻ phải chi xu.
Đêm ngày rình rập dân chòm xóm,
Năm tháng theo dò mật vụ khu.
Độc Đảng chuyên quyền, Dân chủ nhỉ!
Tam Vô chuyên chính, Tự do ư!

Mùa Thu năm Mậu Thìn - 1988.

ến dịp lễ Noel chỉ có đồng bào trong các xóm ạo và Nhà Thờ
tấp nập chuẩn bị đón ngày Chúa Giáng Trần mà thôi, quảng đại
quần chúng ngoại ạo không thấy ai tham gia vui như hồi trước
30-4-1975. Các Nhà Thờ cũng phải gia giảm việc chăng đèn kết
hoa bên ngoài chung quanh sân, chỉ tập trung sửa soạn bên trong
Cung nguyện mà thôi. i xem Lễ Misa đêm Noel cũng chỉ thấy
toàn đồng bào Công giáo, nhưng đặc biệt lại có rất đông Công
An Nhân Dân bận sắc phục và không sắc phục trà trộn bao
quanh Nhà Thờ.

ầu năm Dương lịch 1989, nhờ chính sách của Nhà Nước “đổi
mới, mở cửa” tình hình buôn bán của tư nhân bắt đầu nhộn nhịp
hơn và đặc biệt các Cơ quan Nhà Nước đua nhau đốt pháo mừng
ngày tân niên Dương lịch rất là rôm rả. Nhờ thế để chuẩn bị ăn

585

Tết Kỷ Tỵ 1989 đồng bào đua nhau mua sắm thật thoải mái.
Quần áo mới, bánh mứt, đủ loại trái cây, hoa, chậu kiểng,
pháo… bầy bán đầy 2 bên lề đường và trong các chợ.

Gia đình Tôi nhờ có 2 người con đang ở Hoa Kỳ (một du học từ
năm 1971 đến 30 tháng 4 năm 1975 xin ở lại tỵ nạn không về
nước, một mới vượt biên hồi cuối năm 1982) gửi về cho vài
thùng thuốc Âu bán đi lấy tiền chi dùng, nên cũng có một cái
Tết tạm coi được nhưng không bằng những cái Tết trước 30-4-

1975.

ể mừng đón cái Xuân thứ 2 đoàn tụ bên Vợ Con Cháu, Tôi
quyết định tổ chức gói nấu bánh chưng tại nhà thay vì đi mua
ngoài chợ. Chúng tôi bắc bếp luộc bánh ngay trên lề đường
trước cửa nhà suốt đêm 29 đến sáng ngày 30 mới vớt bánh ra ép.
Các cháu Nội cháu Ngoại của Tôi mừng vui hớn hở, vì từ khi
lọt lòng Mẹ ra đời đến nay đã 4, 5 tuổi chưa bao giờ chúng có
dịp được hưởng cái thú vị cổ truyền của gia đình Việt Nam, thức
đêm nấu bánh chưng chuẩn bị đón Tết. Các Con của Tôi thì
không lạ gì, vì trước 30-4-1975 năm nào gia đình cũng tự gói
nấu bánh chưng ăn Tết. Chỉ có 12 cái Tết vừa qua gia đình ly tán
hoạn nạn thiếu thốn, Vợ Con ở nhà dành dụm đủ tiền mua được
một cặp bánh trước cúng Gia Tiên sau chia nhau thưởng thức
Tết là may lắm rồi, có đâu mà bầy đặt tự gói nấu lấy bánh trong
nhà. Ông hàng xóm là Tổ trưởng Lão Ông Phường ở cách nhà
Tôi 2 căn, thấy gia đình chúng tôi rục rịch gói nấu bánh chưng
ăn Tết cũng đến nhờ gói nấu giùm 2 cặp bánh để vợ chồng già
ăn 3 ngày Tết cho được rẻ và chắc chắn là ngon hơn mua ngoài
chợ.

úng lức Giao thừa tiễn năm con Rồng 1988 đón năm con Rắn
1989, gia đình Tôi đốt một bánh pháo dài 2 mét để chung vui

586

với xóm giềng mừng đón Xuân mới. ến sáng sớm mồng Một
Tôi đi lễ Chùa về tự “xông nhà”, đốt thêm một bánh pháo dài 2
mét nữa để mừng tình hình Thế giới đang xoay chuyển làm cho
cái nôi Cộng sản Liên Xô đang rơi vào thế cờ bí, dẫn đến tan rã
sau 3 phần tư Thế Kỷ tung hoành tàn bạo giết hại hàng chục
triệu sinh linh vô tội trên khắp mặt địa cầu.

Chiều ngày mồng Một, 2 vợ chồng ông bạn già Tổ trưởng Lão
Ông Phường dắt nhau sang chúc Tết và khen bánh ngon hơn
bánh mua ngoài chợ rất nhiều. Rồi tiện lúc đang vui câu chuyện,
ông bạn già đề nghị Tôi đóng tiền niên liễm gia nhập đoàn thể
Lão Ông Phường. Ông ấy giải thích:

“-Có thẻ Lão Ông được miễn không phải đi làm Nghĩa vụ
Lao động Xã hội Chủ nghĩa. Tất cả đàn ông đàn bà đủ 18
tuổi nhưng chưa đến tuổi lão, hàng năm đều phải đi làm
Nghĩa vụ Lao động Xã hội chủ nghĩa một tuần lễ. Ai có tiền
đóng thế chân theo giá biểu Nhà Nước quy định thì không
phải đi, Chính quyền địa phương sẽ thuê người làm thay cho.
Ai không có tiền đóng góp thì phải “cơm đùm áo gói” đi lao
động không công cho Nhà Nước 1 tuần lễ, thường là tại các
vùng kinh tế mới xa thành phố thuộc quyền quản lý của
Quận.”

XUÂN LỤC TUẦN CẢM HỨNG

Kỷ Tỵ hân hoan đón Lục Tuần,
Cháu Con hớn hở chúc mừng Xuân.
Thế tình nghiêng ngửa tâm bền vững,
Tạo hoá vần xoay tuổi Thọ lần.
Tổ họ Nguyễn-huy, dòng Nghiã Sĩ,
Quê cha Phù Đổng, đất Linh Thần.

587

Đã qua bĩ vận đời thay đổi,
Sẽ tới vượng thời tái lập thân.

Xuân Kỷ Tỵ - 1989

Khoảng giữa năm Dương lịch 1989, Nhà Nước ban bố lệnh cho
các cựu Tù nhân thuộc Chế độ cũ bị giam giữ trong các Trại cải
tạo từ 3 năm trở lên đã được tha, có thể tiếp xúc Chính quyền
địa phương lập hồ sơ xin cho mình và Vợ Con ở chung trong
một Hộ khẩu cùng đi định cư tại nước ngoài. Ngay sau khi bản
tin được thông báo qua hệ thống truyền thanh và báo chí của
Nhà Nước, anh em cựu Tù Chính trị ùn ùn kéo nhau đến Trụ sở
Ủy ban Nhân dân Quận đông như đi hội chợ. Cổng trụ sở Quận
đóng kín, mọi người chen nhau đọc bản thông cáo treo trên cánh
cổng cho biết mẫu hồ sơ còn đang in khi nào có sẽ thông báo
sau.

Một tháng sau chẳng cần phổ biến trên báo chí truyền thanh,
một biết đồn mười, mười biết đồn trăm, trăm biết đồn ngàn…
loan truyền cho nhau. Anh em lại ùn ùn tới trụ sở Quận “mua
mẫu hồ sơ” về nhà điền và đi làm bản sao các giấy Khai sanh,
Giá thú, Hộ khẩu, Chứng minh Nhân dân, Giấy tha ra Trại... để
kèm với đơn đem trở lại trụ sở Quận chen nhau đứng xếp hàng
lấy số đợi gọi vào nộp. Việc thị thực các bản sao giấy tờ được
thực hiện tại các Ủy ban Nhân dân Phường. Tiền lệ phí thị thực
cho mỗi bản tài liệu phải trả đắt gấp mười lần lệ phí bình thường
dành cho dân không thuộc thành phần cải tạo viên nộp hồ sơ xin
đi nước ngoài.

Trụ sở Ủy ban Nhân dân Quận Phú Nhuận đóng ngay tại cơ sở
của Quận Hành chánh Phú Nhuận cũ trên đường Hoàng văn Thụ
(trước là đường Võ Tánh), xế trước cổng số 2 Trại Trần Hưng

588

ạo (Bộ Tổng Tham mưu Quân Lực Việt Nam Cộng hoà). Cả
tháng trời ngày nào cũng đông nghẹt người, đi lại đứng ngồi
trong sân và dọc lề đường bên ngoài cổng. Các xe đẩy gánh
hàng rong bán thức ăn nước uống tha hồ thâu tiền. Câu lạc bộ
bên trong trụ sở Quận cũng được dịp phục vụ không nghỉ tay thu
tiền vào như nước. Các khu nhận giữ xe 2 bánh lấy tiền bên
trong sân Quận cũng như dọc lề đường phía ngoài cổng trụ sở
lúc nào cũng đầy nhóc. Ai đến trễ phải gửi xe xa hàng mấy trăm
mét rồi đi bộ tới. Thật là một dịp may hiếm có cho thân nhân
viên chức Cán bộ Quận cấu kết với nhau tha hồ móc tiền của
cựu Tù Cải tạo.

Chục ngày đầu anh em ùn đến đông quá, chen nhau kẻ ra người
vào nườm nượp suốt từ giờ mở cửa buổi sáng sớm cho đến
chiều tối đóng cửa chẳng lúc nào ngớt, Tôi phải chờ tới ngày thứ
mười lăm mới tới vậy mà vẫn còn đông như nêm. Xếp hàng vào
mua được mẫu hồ sơ xong trở ra, đang lách giữa đám đông đi ra
cổng nghe có tiếng gọi: “-Ê ! Hùng! Hùng! ” Tôi quay nhìn
phía có tiếng gọi thấy một người cao lênh nghênh dơ tay vẫy,
Trung tướng Nguyễn Hữu Có ông bạn tốt nghiệp cùng Khoá 1
Sĩ Quan Trường Bõ Bị Quốc gia với Tôi từ ngày 1 tháng 6 năm
1949 tại Huế.

Hồi Tôi còn bị giam tại Trại Tân Lập Vĩnh Phú, lúc đang có tin
Hoa Kỳ vận động mở Hội nghị tại Genève để nhờ Liên Xô
Trung Cộng áp lực Việt Cộng thả hết Tù Chính trị miền Nam,
chúng tôi được Trại trưởng cho biết Trung tướng Có đang cùng
phái đoàn Bộ Nội Vụ vào tỉnh Thanh Hoá tìm địa điểm làm
Vùng Kinh tế mới để tập trung tất cả Cải tạo viên và Vợ Con
vào đó.

589

Về sau tin này được Nhà Nước phổ biến rộng rãi trên các báo
Nhân Dân và Quân đội nhân dân. ịa điểm được Trung tướng
Có cùng phái đoàn lựa chọn là Thanh Cầm trong vùng huyện
Như Xuân tỉnh Thanh Hoá, gần Trại Thanh Phong nơi Tôi và
một số anh em ở Trại Tân Lập Vĩnh Phú bị chuyển vào giam từ
hồi đầu năm 1980 đến năm 1982. Tin này đã khiến phần đông
anh em không còn mấy cảm tình khi nghe nhắc tới 3 tiếng
“Nguyễn Hữu Có” chứ đừng nói chi chịu tới gặp mặt bắt tay
chào hỏi nói chuyện. Nhưng cá nhân Tôi vì tình nghĩa bạn cùng
khoá Sĩ quan, nhất là khi còn là Sinh viên ở trong Trường chúng
tôi cùng chung một ội (Section, platoon) nên phải lách đám
đông đến gặp nói chuyện trước sự nhòm ngó của mọi người.
Tướng Có cho Tôi biết là ông đến quan sát tình hình xem có nên
lập hồ sơ xin đi hay không.

Nhờ dịp này nên Tôi biết được địa chỉ nhà ở của Tướng Có
không xa khu nhà Tôi cho lắm, nên mấy ngày sau Tôi tìm đến
thăm. Gia đình ông ở khu Chung cư sang trọng gồm toàn nhà 2,
3 tầng, bên hông có lối vào nhà để xe hơi riêng sân trươc nhà
rộng có cây cao bóng mát. Lối vào nhà xe và một khúc phía sân
trước được lợp mái tôn, trang hoàng thành phòng đặt 2, 3 bàn bi
da cho thuê giờ và một quầy bán đồ giải khát ăn nhậu lai rai cho
các kiện tướng choai choai đến đấu bi da ăn tiền. Suốt ngày đêm
lúc nào cũng đông khách.

Tướng Có tiếp Tôi nơi phòng khách trên lầu. ồ đạc trang trí
trong nhà vẫn là những loại sang như thời trước 30-4-1975,
không như gia đình tôi ở trong cư xá Sĩ quan Bộ Tổng Tham
mưu sau 30-4-1975 bị đuổi ra tay không, đồ đạc từ món nhỏ
nhặt nhất như chiếc bát đôi đũa ăn, cũng bị Cách mạng Giải

590

phóng tịch thu hết vì bị quy kết là đồ mua sắm bằng tiền lương
do “Ngụy” phát.

Gặp nhau chuyện trò thăm hỏi trong tình Anh Em đồng môn và
chiến hữu cũ, Tôi thấy Tướng Có vẫn bộc trực thân thiện chân
thật như hồi nào. Qua câu chuyện hàn huyên, Tôi biết được
Tướng Có đang làm việc với một văn phòng của Hội thánh Tin
Lành và đang viết cuốn sách nói về những Phép Lạ đã xẩy ra
trong đời ông, khiến ông tin và công nhận Chúa Jesus là ấng
toàn năng để ông tôn thờ. Ông cũng đã từng được Cán bộ Nhà
Nước dẫn nhiều phóng viên ngoại quốc đến tận nhà phỏng vấn
về cuộc sống hiện tại của ông sau khi cải tạo và cách cư xử của
Chính quyền đối với ông và gia đình, để họ phổ biến cho Thế
giới cùng biết. Ông cũng đang bị Chính quyền hỏi tới hỏi lui về
một món tiền mấy trăm triệu của Tín Nghĩa Ngân Hàng, thời
ông làm phụ tá hay cố vấn gì đó (Tôi không nhớ rõ) cho ông
Tổng Giám đốc Ngân hàng Nguyễn Tấn ời, do đó không biết
Chính quyền có chịu cấp giấy cho ông xuất ngoại theo diện
chương trình nhân đạo này hay không...

Tháng 12 năm 1989, Vợ Tôi nhận được giấy gọi đến Cơ sở
Nguyễn Du nơi phụ trách làm hồ sơ xuất cảnh tại Saigon ở bên
vườn Tao àn phía sau Dinh ộc Lập cũ, để bổ túc hồ sơ đi
theo diện ODP (Orderly Departure Program) do con trai lớn của
Tôi ở Hoa Kỳ bảo lãnh. Hồ sơ đã được nộp từ năm 1981 lúc Tôi
còn đang ở trong tù ngoài Bắc. Vợ Tôi đến nơi người ta hỏi:

“-Chồng đã về chưa?”

Bà ấy trình giấy tha Tôi ra khỏi Trại cho họ thấy. Họ hỏi tiếp:

“-Anh ấy có muốn đi không?”

591

Vợ Tôi trả lời:

“-Có, đã nộp hồ sơ tại Quận Phú Nhuận xin đi theo diện
Nhân đạo (H.O.) cho cả gia đình theo lệnh Nhà Nước mới
phổ biến rồi.”

Họ nói:

“-Vậy thì về yêu cầu Quận chuyển ngay hồ sơ lên đây bổ túc
một lượt.”

Mừng hí hửng, chúng tôi đến trụ sở phụ trách giải quyết các hồ
sơ cựu Tù xin xuất ngoại của Quận cách nhà chừng 500 mét gần
trước Trường học Saint Thomas cũ trên đường Huỳnh Quang
Tiên, để xin họ chuyển hồ sơ của Tôi lên Cơ sở Nguyễn Du
ngay theo lời yêu cầu của Cơ sở này. Nhân viên tiếp chúng tôi
giải thích:

“-Cứ về đợi năm bẩy bữa nữa, khi nào chuyển hồ sơ đi sẽ có
bản sao để thông báo.”

Hai tuần lễ sau chẳng thấy gì Tôi đến nơi hỏi nữa, một nhân viên
khác trả lời:

“-Số hồ sơ tồn đọng rất nhiều. Chúng tôi không giải quyết lẻ
tẻ, để đến cuối năm sẽ giải quyết chuyển đi hết một lần.”

Tết Trung Thu được coi là Tết Thiếu nhi Xã hội Chủ nghĩa Việt
Nam, các quán bán bánh nướng bánh dẻo lồng đèn bầy la liệt 2
bên lề đường lớn và trong ngõ. Ngay từ tối 13, 14 chưa đến
Rằm, trẻ con đã dắt nhau rước đèn dung giăng dung dẻ khắp nơi
ngoài đường trong ngõ ca hát ồn ào thấy cũng vui mắt. Các gia
đình có con đi học phải đóng góp tiền để Nhà Trường mua bánh

592

Trung Thu tổ chức vui chơi cho các “cháu ngoan Bác Hồ” tại
lớp học.

Vào lúc xế chiều ngày Rằm Trung Thu, tự nhiên thấy anh ại tá
Trịnh đình ăng dẫn 2 anh ại tá Phạm tài iệt nhà ở đường
Huỳnh văn Bảnh gần nhà Tôi và Lại đức Nhi ở tuốt tận Cư xá
Bắc Hải Chí Hoà ghé thăm. Thật là một bất ngờ thú vị, anh em
hỏi thăm sức khoẻ của nhau xong quay sang bàn tới chuyện hồ
sơ xin xuất ngoại của mỗi người đã đi đến đâu rồi. Nhờ thế Tôi
mới biết, Chị iệt cũng mới được Cơ sở Nguyễn Du tại Saigon
gửi giấy mời lên bổ túc hồ sơ đi theo diện con bảo lãnh như của
Vợ Tôi. Họ cũng hỏi chồng về chưa, có muốn đi không, về nói
với Quận chuyển hồ sơ lên bổ túc luôn thể. Khi tới cơ sở phụ
trách tại Quận trình bầy họ cũng trả lời y như đã trả lời Tôi.
Nhưng sau đó nhờ có người manh mối chỉ lối giới thiệu nhân
viên phụ trách hồ sơ của cơ quan, đến tận nhà ra giá hai trăm
ngàn đồng thì trong vòng một tuần lễ xong ngay. Anh ấy đã nộp
tiền và trong vòng có 3 ngày nhân viên phụ trách đem đến tận
nhà cho một bản sao phiếu chuyển hồ sơ lên Cơ sở Nguyễn Du.
Hai tuần lễ sau Anh iệt được giấy Cơ sở Nguyễn Du gọi lên bổ
túc hồ sơ.

Lập tức ngày hôm sau, Tôi cho cậu Con đang làm trong Tổ hợp
mành trúc xin nghỉ làm một buổi để đến gặp nhân viên phụ trách
hồ sơ tại Quận. Lúc gặp anh X nhân viên phụ trách, cậu ấy đã
làm một cử chỉ ngoại giao đặt bao thuốc thơm loại ngoại lên
bàn, rồi nói nhỏ:

“-Nhờ anh xem giùm hồ sơ của ông Nguyễn-Huy Hùng sinh
ngày... ở nhà số... đường... đã được chuyển đi chưa?”

Rời bàn giấy mấy phút sau anh X đem tập hồ sơ ra và hỏi:

593

“-Anh cần gì?”

Con tôi nói:

“-Anh biết địa chỉ nhà tôi rồi, tối nay lúc 7 giờ mời anh ghé
nhà ông già của tôi muốn nhờ anh một việc.”

Thấy anh X gật đầu, cậu ấy đứng lên rời cơ quan đi đến Tổ hợp
làm việc chứ không về nhà sợ có người theo dõi. Trước 7 giờ tối
chừng 15 phút, cậu Con của Tôi bắc ghế trước cửa ngồi chơi
hóng mát chờ đón anh X mời vào nhà. Lúc gặp anh X trong nhà,
chẳng cần rào đón gì trước Tôi vào thẳng đề luôn:

“-Tôi muốn nhờ Chú trình cấp trên chuyển giùm hồ sơ của
Tôi lên Cơ sở Nguyễn Du ngay, cần trà lá bao nhiêu cho biết
Tôi sẽ lo nộp tiền trước.”

Anh ta nói:

“-Để về thỉnh ý cấp trên xem sao có thế nào chiều hôm sau sẽ
trở lại trả lời.”

úng như lời hứa chiều hôm sau anh ấy trở lại cho biết:

“-Cấp trên bằng lòng giúp còn vấn đề tiền nong tùy khả năng
tính sao cho đẹp là được.”

Tôi trình bầy:

“-Chú đến đây đã thấy hoàn cảnh gia đình Tôi. i học tập
mười mấy năm về ở nhà con cháu đông, Vợ của Tôi cũng
chẳng có khả năng làm Kinh tế nên cũng không dư giả gì như
người ta. Vậy Tôi cố gắng biếu năm chục ngàn đồng để nhờ
các Chú rộng lòng nhân đạo giúp giùm. Còn nhiều hơn thì

594

Tôi đành chịu chờ bao giờ cơ quan chuyển đi thì chuyển chứ
không đủ khả năng lo.”

Anh ấy nói:

“- ể về trình lại kết quả ra sao sẽ cho biết sau.”

Trưa ngày hôm sau anh ấy ghé nhà cho biết:

“-Bẩy giờ tối đến lấy tiền và bảo đảm một tuần sau sẽ cho
bản sao phiếu chuyển hồ sơ lên Cơ sở Nguyễn Du.”

úng 7 giờ tối anh ấy đến nhận tiền và dặn:

“-Sáng mai lên phòng giấy bổ túc hồ sơ cho đầy đủ trước khi
gửi đi.”

Hôm ấy là ngày Thứ Năm trong tuần lễ. Sáng hôm sau là Thứ
Sáu lúc 10 giờ hai Cha Con Tôi lên gặp anh ta tại văn phòng.
Chỉ phải sửa có mỗi một chữ chẳng có gì là quan trọng trong tờ
khai lý lịch của cô con dâu, là hồ sơ hoàn toàn không còn vướng
mắc gì để được chuyển tiếp lên Cơ sở Nguyễn Du.

Sáng sớm Chủ Nhật, anh X đem đến nhà giao cho Tôi một bản
sao Phiếu chuyển hồ sơ lên Cơ sở Nguyễn Du do ông Trưởng
Cơ Quan ký tên có đóng dấu mộc của cơ quan và ghi ngày ký
hẳn hoi. Chuyển phiếu được ký vào ngày Thứ Bẩy tức là một
ngày sau khi bổ túc sửa sai có một chữ trong hồ sơ.

Một tháng sau, gia đình Tôi nhận được giấy Cơ sở Nguyễn Du
mời lên bổ túc hồ sơ trước khi chuyển ra Hà Nội cứu xét. Người
ta hẹn trình diện lúc 8 giờ sáng, cả nhà lớn bé già trẻ gồm 16
người lo dậy thật sớm ăn uống no nê để đi trình diện cho kịp
giờ. Lúc chúng tôi đến nơi mới có 7 giờ 30, thế mà người ta đã

595

đứng bu đầy trước cửa chờ vào nộp giấy mời đến làm việc. Cậu
con Trai lớn của Tôi phải dấn thân đứng chen lấn kèn cựa với
người ta mãi đến 9 giờ mới nộp được giấy và nhận tấm thẻ ghi
số thứ tự vào làm việc. Trong trụ sở không đủ chỗ cho mọi
người vào cùng một lúc, gia đình nào chưa đến lượt làm việc
phải đứng ngoài đường chờ. Gia đình chúng tôi phải đợi đến 1
giờ trưa mới đến lượt được gọi vào làm việc.

Vợ Chồng chủ gia đình đứng đơn và mấy người con còn độc
thân được gọi vào làm việc trước. Mở đầu họ hỏi Tôi:

“-Có làm việc với bên phòng Dịch vụ đường Nguyễn Trãi
chưa?”

Tôi trả lời không biết và hỏi lại là cần phải làm việc với bên đó
trước sao? Họ nói:

“-Không, chỉ hỏi cho biết vậy thôi”

và bắt đầu lấy phiếu khai của Tôi ra hạch hỏi kiểm tra trước
tiên, rồi lần lượt hỏi Vợ Tôi và 3 người con độc thân, và sau
cùng mới gọi lần lượt từng cặp Vợ Chồng những người con đã
thành gia thất và con của họ vào hỏi tiếp theo. Với ai họ cũng
hỏi câu:

“-Tại sao muốn đi? Có thật sự muốn đi không?”

rồi mới bắt đầu đặt những câu hỏi để kiểm tra xem những câu trả
lời tại chỗ của mỗi người có ăn khớp với những điều ghi trên
mẫu phiếu khai đã nộp không, và cũng đồng thời so sánh hình cá
nhân dán trên phiếu khai và người trình diện có đúng là một
không. Sau khi tra vấn xong thì buộc mỗi cá nhân phải đích thân
ký tờ cam kết đại ý gồm:

596

“Khi ra nước ngoài không được hoạt động hay hỗ trợ các
hoạt động chống đối có hại cho Nước Cộng hoà Xã hội Chủ
nghĩa Việt Nam. Muốn trở lại Việt Nam phải xin phép Nhà
Nước có chấp thuận mới được.”

Gia đình Tôi phải làm việc suốt 2 tiếng đồng hồ liền mới xong.
Cầm được tờ giấy chứng nhận đã bổ túc hồ sơ xong về nhà nằm
đợi hoài chẳng thấy tăm hơi gì. Chẳng biết lúc nào thì hồ sơ
được chuyển đi? đã chuyển đi hay chưa? bao giờ sẽ được cấp
Hộ Chiếu?

Hàng ngày Tôi phải lo phụ các Con làm kiếm miếng ăn, chẳng
có thì giờ đi tìm nơi hỏi thăm xem kết quả đến đâu? Thật vô
cùng chán nản, đành phó mặc cho thời vận đẩy đưa đến đâu hay
đến đó. Nhưng nhiều Bạn khác rảnh rang không bận bịu như
Tôi, họ đâu có chịu nhất định phải ngược xuôi tìm đủ mọi cách
làm cho hồ sơ được giải quyết nhanh chóng, sớm có Hộ Chiếu
để còn gặp phái đoàn Hoa Kỳ phỏng vấn lên đường cho chắc ăn.
Nhiều người đến phòng Dịch Vụ đường Nguyễn Trãi Saigon lo
đóng tiền cả Triệu, nhưng hồ sơ giải quyết vẫn chậm hơn phòng
Dịch Vụ tại Hàng Bài Hà Nội.

Vào ngày mồng 3 Tết Canh Ngọ 1990, Tôi ghé thăm chúc Tết
Vợ Chồng anh iệt mới biết tin anh ấy đã cho người nhà ra Hà
Nội vừa để thăm thân quyến đồng thời tìm đến Phòng Dịch Vụ ở
phố Hàng Bài lo giải quyết vụ hồ sơ xong rồi. Hiện đang đợi Cơ
sở Dịch vụ gửi Hộ Chiếu (Passeport) về cho cũng như lên Danh
sách gửi qua Thái Lan cho ại diện Hoa Kỳ định ngày phỏng
vấn tại Saigon. Tôi xin anh ấy địa chỉ của Phòng Dịch vụ Hàng
Bài Hà Nội, về nhà bàn với Vợ Con thu xếp kiếm sao cho có 2
triệu đồng bạc Cụ Hồ để biên thư liên lạc với Phòng Dịch Vụ
Hàng Bài Hà Nội lo cho mình. Giải pháp duy nhất là gửi ngay

597

thư bảo đảm sang Hoa Kỳ xin 2 người Con gửi gấp cho mấy
thùng Âu dược. Các Con của Tôi bên Hoa Kỳ đã hăng hái tiếp
giúp ngay. Khi các thùng thuốc về tới, chúng tôi phải đóng thuế
cho Nhà Nước để lãnh ra rồi gọi người đến bán cũng được
khoảng 2 triệu đồng.

Mọi thủ tục giao dịch giữa Tôi và Phòng Dịch Vụ Hàng Bài
được hoàn tất qua đường bưu điện rất mỹ mãn. Chúng tôi phải
đóng mọi phí tổn tổng cộng khoảng 1 triệu 800 ngàn đồng. ến
cuối tháng 7 năm 1990 tất cả mọi người trong gia đình nhận
được Hộ Chiếu ký ngày 12 tháng 7 năm 1990, gửi bảo đảm từ
Hà Nội vào tận nhà chúng tôi ở Saigon. Trên chuyển phiếu họ
ghi chú cho biết là Bộ Ngoại Giao Nhà Nước Cộng Hoà Xã hội
Chủ nghiã Việt Nam đã ghi tên mọi người vào danh sách H.13,
và đã chuyển cho Toà ại sứ Hoa Kỳ tại Thái Lan để họ lên
danh sách gọi phỏng vấn tại Saigon. Mãnh lực đồng tiền quả là
vô địch, thảo nào hồi cuối năm 1979 lúc Tôi còn bị giam tại K5
Trại Tân Lập Vĩnh Phú Bắc Việt, bà Chị Vợ tốt bụng ở Hải
Phòng không thuộc diện được thăm nuôi theo quy định của Nhà
Nước, nhưng vẫn được đến thăm nuôi Tôi đã nói:

“-Chú đừng ngạc nhiên, ở ngoài này Chị đã có kinh nghiệm
từ mấy chục năm nay rồi. Mình muốn gì, cứ kín đáo ghép một
xấp “Bác” dẫn đường kèm theo đơn là mọi việc xong hết
chẳng vướng mắc gì.”

Có được Hộ Chiếu mới chỉ yên tâm về phía Thẩm quyền Việt
Nam thôi, còn phải kiên tâm chờ đợi phía Hoa Kỳ cứu xét hồ sơ
lên danh sách gọi phỏng vấn. Thời gian chờ đợi cũng không
nhanh chóng gì, sớm lắm cũng phải 5, 6 tháng có khi lâu tới 1, 2
năm không chừng. ến khi nào qua được cuộc phỏng vấn nhận
các giấy tờ đi làm các thủ tục tiêm ngừa đủ thứ và khám sức

598

khoẻ kết quả tốt rồi, cũng chưa “bảo đảm” chắc ăn. Còn giai
đoạn chạy đến các Cơ quan từ Phường qua Quận lên đến Thành
phố nơi mình cư ngụ để lo giải quyết đủ thứ giấy tờ: không thiếu
Thuế, không vướng mắc các án của Toà, nhất là hồ sơ giao nộp
nhà của mình cho Nhà Nước quản lý. Tất cả mấy vụ nêu trên
hợp lệ còn phải lo tới việc đổi tiền, thuê dịch vụ chuyên chở và
kiểm tra hành lý tại Phi trường cho chót lọt nhanh chóng, thuê
xe chở ra Phi trường...

CANH NGỌ TỰ TRÀO

Mỗi năm Xuân đến mắt thêm lòa,
Sương gió cuộc đời khắc nếp da.
Thời tiết tới kỳ chồi vẫn nẩy,
Thiên nhiên biến hoá lá còn ra.
Vòng xoay năm tháng, mơ dang dở,
Luân chuyển đêm ngày, mộng lướt qua.
Thế giới chuyển mình hừng khí thế,
Sáu mươi mốt tuổi hẳn chưa già?

Phường 10, Quận Phú Nhuận, Saigon.
Giao thừa năm Canh Ngọ, 21-1-1990.

Chương 38.
NHỮNG CỐ GẮNG CUỐI CÙNG ĐỂ THOÁT KHỎI
VÒNG KỀM KẸP CỦA CỘNG SẢN VIỆT NAM

Cuối tháng 7 năm 1990 nhận được Hộ Chiếu cho cả gia đình 16
người lòng mừng khấp khởi, Tôi vội vã biên thơ báo tin và đính
kèm bản sao các Hộ Chiếu cho 2 người con đang ở bên Hoa Kỳ

599

để yêu cầu tiếp xúc với toà ại Sứ Hoa Kỳ tại Thái Lan xin họ
cứu xét lên danh sách phỏng vấn sớm chừng nào tốt chừng nấy.
Thế rồi ngày tháng chờ đợi lại lặng lẽ nối đuôi nhau trôi qua, cơ
quan phụ trách Di trú của Chính phủ Hoa Kỳ yêu cầu 2 người
con tôi phải làm lại tờ khai lợi tức để cập nhật hoá hồ sơ bảo
lãnh và lo tiền mua vé máy bay cho thân nhân. Ngoài ra còn
phải đi tìm một tổ chức thiện nguyện tại địa phương cư trú, xin
họ cấp giấy chứng nhận bằng lòng tiếp tay giúp đỡ khi gia đình
sang tới Hoa Kỳ.

Bao nhiêu chuyện nhiêu khê chẳng đơn giản như người ta đồn
đãi là Chính phủ Hoa Kỳ lo hết, đến nơi có tổ chức đón rước
rầm rộ đưa về nơi ăn chốn ở đã chuẩn bị sẵn sàng đầy đủ tiện
nghi, và đặc biệt được phát tiền lương bồi thường suốt từ tháng
4 năm 1975, vân vân và vân vân.
Một hôm Tôi đang phụ các con làm “gia công” may thêu quần
áo như thường ngày, bỗng thấy Trưởng Công An Phường dẫn 2
người lạ đến thăm. Sau nụ cười xã giao, ông ta giới thiệu 2
người cùng đi là Trưởng Công An Quận và nhân viên đại diện
Bộ Nội Vụ từ Hà Nội đến thăm và tìm hiểu xem Tôi có gặp khó
khăn gì cần giúp đỡ không? Có giới thiệu tên và chức vụ của vị
đại diện, nhưng lâu quá Tôi không còn nhớ. Ngay đến tên của
Trưởng Công An Phường Tôi cũng chẳng cần lưu tâm ghi nhớ
nói chi đến đại diện từ Hà Nội vào. Ngoài những câu mào đầu
làm quen thăm hỏi sức khoẻ, công việc kiếm sống hàng ngày, về
những “đổi mới” Nhà Nước đang tiến hành, ông ại diện xen kẽ
cài khéo một số câu đại ý:

“-Với hoàn cảnh “đổi mới” hiện tại, Bác có kế hoạch nào
quy mô tham gia phát triển Kinh tế đất nước không? Bác có ý
muốn xin đi định cư tại nước ngoài không? Bác đã nộp hồ sơ

600