The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by , 2017-03-14 01:45:29

Turning Point 2014

Turning Point 2014

àmñVm{dH$

H$mhr _mUgm§À`m dmQ>çmcm {Z`VrZo \$ma IS>Va dmQ>m {chÿZ R>odcoë`m AgVmV. nU
ñdV:nwaVo Z OJVm AmnU BVam§gmR>rhr OJco nm[hOo Agm CnOV JwU Ë`m§À`mnmer AgVmo.
Ë`m_wio `oVrc Ë`m AS>MUtda _mV H$arV nwT>o OmUmè`m {OÔrÀ`m _mÊmgm§À`m H$hmÊ`m "Q>{ZªJ
nm°BªQ>'À`m énmZo lr{Zdmg ~mJS>o `m§Zr Amnë`mg_moa R>odcoë`m AmhoV. lr. ~mJS>o Zm_m§[H$V
nÌH$ma AgyZ A{Ve` g§Kf©erc Am`wî` OJcoco AmhoV. nU Amnë`m AdVr^dVrÀ`m
g_mOmVrc Oo Oo Mm§Jco, àoaUmXm`r Amho Vo Vo cmoH$m§g_moa R>odmdo hmM gm_m{OH$ hoVy `m
g§nmXZm_mJo Ë`m§Mm Amho.

`m nwñVH$m_Ü`o {d{dY ñdê$nmMr {eIao JmR>Umar _mUg§ Amnë`mcm ^oQ>VmV. Ë`m§Mo
H$m`©joÌ {^ÝZ Amho. nU Ë`m§Mm Ü`o`dmX àoaUmXm`r Amho. "{nñVwë`m Vo $\$°ÝS´>r' Agm
AË`§V `eXm`r àdmg H$aUmam, Am§Vaamï´>r` ñVamda M_H$cocm, amï´>nVtÀ`m hñVo XmoZ doim
gwdU©H$_cmMo _mZH$ar R>acoco ZmJamO _§Owio `m§Mr OrdZ H$hmUrhr `oWo Amho. eVH$mZweVHo$
OmVr`VoÀ`m {MIcmV éVyZ ~gcoë`m g_mO ì`dñWocm EH$ gH$mamË_H$ YŠH$m XoÊ`mMo H$m_
Ë`m§À`m {MÌnQ>m§Zr Ho$coco Amho. OmV dmñVd hr ^`mZH$ Jmoï> Amho. EH$m _mUgmZ§ Xþgè`m
_mUgmMm Ûof H$aUo. H$maU Vmo Hw$R>ë`mVar doJù`m OmVrV OÝ_mcm Amcocm Amho. OÝ_mcm
Hw$R>o `m`Mo ho Hw$UmÀ`mM hmVmV ZgVmZmhr ho Xþ:I ^moJmdo cmJV Amho, `mMr gc ZmJamO
_§Owio `m§À`m {MÌnQ>m§Zr ì`ŠV Ho$cr Amho. H$a_mim, OoD$a, `mgma»`m N>moQ>çm JmdmVyZ
Amcoco _§Owio chmZnUmnmgyZM {MÌnQ>m§À`m N>§XmZo PnmQ>coco AmhoV. Mmoê$Z {gZo_m nmhUo,
_J Ë`mgmR>r _ma ImUo nU {gZo_m nmhUo. hm Ü`mg Pmcm hmoVm. AmO Á`m [WEQ>a_Ü`o
Ë`m§Zm {gZo_m nhm`cm {_iV ZìhVm, Ë`m [WEQ>amV Ë`m§Mm "$\$°ÝS´>r' ~Ôc AË`§V _moR>m
gËH$ma hmoVmo. hmM Ë`m§À`m Am`wî`mVrc "Q>{ZªJ nm°BªQ>' Amho.

"AmZ§X ndma' ho AgoM EH$ AË`§V JmOcoco Zmd. chmZnUmnmgyZ n[a{ñWVrer Q>ŠH$a
XoV Hw$Sw>©dmS>rVyZ nwÊ`mcm {eH$m`cm Jococm AmZ§X AmO Am§Vaamï´>r` ñVamdarc g_mOgodH$
åhUyZ »`mVr nmdcocm Amho. EH$m g§doXZerc _ZmÀ`m _mUgmMr hr dmQ>Mmc AË`§V
g§Kf©nyU© Amho. IoS>çmVyZ Amcoë`m _wcmMm Ý`yZJ§S> Xÿa H$aÊ`mEodOr "U' Am{U "Z' _Yrc
CƒmamMm \$aH$ nwT>o H$ê$Z Ë`m§À`m C_oXrÀ`m d`mVM g§Yr [hamdyZ KoUmao {ejH$ Ë`m§Zm
cm^co. Á`m§Zr _wco KS>dm`Mr VoM Ah§H$mar, {Zðy>a AgVrc Va Ë`m§À`mH$Sy>Z H$gcr Zì`m

OJmMr OS>U-KS>U hmoUma? nU nmUr Ogo dmQ> H$mT>rVM nwT>o OmVo Vgo AmZ§X ndma
nwT>oM OmV am[hco. nU AmO "gå`H$' g§ñWoÀ`mdVrZo AmZ§XZo ñdV:Mr XIc ¿`m`cm gd©
_mÜ`_m§Zm ^mJ nmS>coco Amho.

amOH$maUmgma»`m ~XcË`m OJmV amhÿZhr Amnco ñdV§Ì ApñVËd {Z_m©U H$aUmao
_m. Am. XrnH$ Am~m gmiw§Io-nmQ>rc, _m.Am. JUnVamd Xoe_wI, _m.Am. ~~ZXmXm qeXo,
_m. {gÜXmam_ åhoÌo `m§À`mgmaIo JwUr amOH$maUrhr BWo Amnë`mcm ^oQ>VmV. `mVë`m àË`oH$mZo
àM§S> g§Kf© Ho$cm Amho. Zdr H$maImZXmar, Zdo àH$ën C^o Ho$co AmhoV. _r OZVoMm godH$
Amho Aer Ë`m§Mr _yi ^y{_H$m Amho. åhUyZM _hmamï´>mZo Ë`m§Mr AmR>dU R>odcr Amho. Ë`m§À`m
"½c°_a'À`m _mJo AgUmao AZoH$ H$ï> lr. ~mJS>o `m§Zr Zo_Ho$nUmZo dmMH$m§g_moa R>odcoco
AmhoV.

lr. XrnH$ Xoenm§S>o `m§À`mgmaIo H$cmd§V ho Va _hmamï´>mMo ^yfU Amho. Ë`m§À`m "AmdmOr'
_ohZVrZo Ë`m§Zr "hmñ`g_«mQ>' nX {_i{dco Amho. EH$m {ejH$mZo Ho$coco ho H$m_ IynM
àoaUmXm`r Amho. cmoH$m§Zm hgdUo \$ma H$R>rU AgVo. "hmñ`H$„moi' {Z_m©U H$ê$Z Ë`m§Zr
AZoH$m§Mo Am`wî` gwI_` Ho$coco Amho. naXoemVrc 22 eham§_Ü`o Xoenm§S>o cmoH$m§Zm hgdyZ
Amcoco AmhoV.

"ñdm{^_mZr' eoVH$ar g§KQ>ZoZo _hmamï´>mcm H$mhr Zdo ZoV¥Ëd [Xco Ë`mVrcM KmQ>Ê`mMo
lr. g§O` nmQ>rc AmhoV. A{Ve` {dn[aV n[a{ñWVrV, H$m¡Qw>§{~H$ g§Kfm©VyZ, JmdH$sÀ`m
amOH$maUmVyZ dmQ> H$mT>rV H$mT>rV Ë`m§Zr Amncm ñdV§Ì R>gm C_Q>{dcocm Amho. nmM
^md§S>m§Mo {ñWañWmda H$ê$Z, d[S>cm§À`m níMmV Ë`m§Zr amOH$maU Am{U g_mOH$maU Ho$co.
AmO eoVH$ar g§KQ>ZoMo àXoemÜ`j åhUyZ Ë`m§Zr Iyn à^mdrnUo H$m_ Ho$co Amho. eoVrMo
àíZ ho H$Yrhr g§nUmao ZmhrV. nU Ë`m§Zm Ý`m` {_imcmM nm[hOo hm Ë`m§Mm AmJ«h IamM
Amho.

`m nwñVH$mV "coS>r qgK_' åhUyZ JmOcoë`m VhgrcXma {eënm R>moH$S>o `m§Mmhr àdmg
nhm`cm {_iVmo. n`m©daUmgmR>r EImXm emgH$s` A{YH$mar [H$Vr "[añH$' KoD$Z, amÌr-
AnamÌr _[hcm A{YH$mar åhUyZ H$m_ H$ê$ eH$Vmo `mMm AmXe© åhUOo {eënmVmB© AmhoV.
`m nwñVH$mV Oa Ë`m§Mm g_mdoe Pmcm ZgVm Va ho nwñVH$ AnyU© am[hco AgVo. Ë`mMà_mUo
lr. gwerc Jm`H$dmS> gmho~m§À`m àoaUmXm`r ì`ŠVr_ÎdmMmhr n[aM` hmoVmo. {eH$V AgVmZmMm
Ë`m§Mm g§Kf© \$ma Jw§VmJw§VrMm Amho. `w.nr.Eg.gr. n[ajoVrc EoZdoiMo AmOmanU, A§JmV
àM§S> Vmn AgVmZmhr narjm [XcrM. aoëdoVrc d[að> A{YH$mar åhUyZ gmocmnya {OëømgmR>r
Ë`m§Zr Iyn _moR>o _m¡{cH$ H$m_ Ho$co Amho. amoI R>moH$ ñd^mdmÀ`m Jm`H$dmS>m§Zr Vê$Um§g_moa
EH$ AmXe© R>odcocm Amho.

gm_mÝ` Hw$Qw>§~mVyZ Amcoco {edgoZoMo {OëhmÜ`j lr. YZ§O` [S>H$moio `m§À`m àdmgmVhr
AZoH$ diUo AmhoV. EImÚm Vê$UmMm H$gm H$m`mnmcQ> hmoVmo. EImÚm àg§JmZo Am`wî` H$go
~XcVo. AmO Vo "[H¨$J_oH$a'åhUyZ amOH$maUmV {OVHo$ à{gÜX AmhoV. {VVHo$M AZoH$m§À`m
ghH$m`m©cm YmdyZ OmUmao g_mO H$m`©H$V} AmhoV. Vê$Um§À`m g_ñ`m, gm_m{OH$ CnH«$_,
{edgoZoMo {eñV~ÜX H$m`© ho gmao Ë`m§À`m Anma {Zð>o_wioM nma nS>coco Agë`m_wio Ë`m§Mm
AmXe©hr KoÊ`mgmaIm Amho.

qeXrMr cmJdS> H$aUmao lr. {ZcH§$R> ^m|Jio `m§Mo eoVrMo Zd à`moJ cú`doYr AmhoV. Oo
Zdo VoM H$amdo hmM Ë`m§Mm Ü`mg Amho. {ejUmÀ`m joÌmV MM}V AgUmao Zmd åhUOo àmMm`©
S>m°. _JZ gwadgo. {_V^mfr ì`[ŠV_Îd lr VwiOm^dmZr ~hþCÔoer` g_mOgodr g§ñWoÀ`m
_mÜ`_mVyZ Ë`m§Zr {ejUmMo Mm§JcoM ZoQ>dH©$ {Z_m©U Ho$coco Amho. EH$ godm^mdr d¥ÎmrMo hmS>mMo
{ejH$ AmO g§ñWmnH$ Pmcoco AmhoV. nU hm àdmg dmQ>Vmo VodT>m gmonm Zmhr hoM ga gm§Jy
BpÀN>VmV.

S>m°. {dcmg _ohVm `m§Mr _mT>m VmcwŠ`m_Ü`o EH$ AmXe© YÝd§Var åhUyZ H$m_ Ho$coM. nU
Ë`mhr nojm EH$ Vi_irMo g_mO H$m`©H$V} åhUyZ Ë`m§Mm cm¡H$sH$ Amho. Hw$Sy>©dmS>rÀ`m AZoH$
`moOZm Ë`m§À`m {OÔr_wioM Pmë`m. AZoH$ àH$maÀ`m H$m¡Qw>§{~H$ AmnÎmr `oD$Zhr S>m°. A{dMc
am[hco ho Ë`m§Mo _moR>onU Zm|X KoÊ`mgmaIo Amho.

gmoÝ`mMr nmaI Agcoco gam\$ ì`mdgm{`H$ MoVZ ehm `m§Mr `emoJmWmhr Vê$Um§Zm àoaUm
XoUmar Amho. g§emoYZ Am{U AÜ`mË_ `m§Mr gm§JS> KmcUmao S>m°. O`§V H$a§XrH$a hr BWo Amnë`mcm
^oQ>VmV. é½Ugodo~amo~aM g_mOgodoMo Ë`m§Mo d«V cjUr` Amho. g§`_rnUmZo `e {_i{dUmao
Q´>mÝgnmoQ>© ì`mdgm{`H$ amOoe Jm§Yr, emgH$s` godoV AgyZ Amnë`mnarZo g_mOgodm H$aUmao
ZmJZmW Hw$~oa, S>m°. gw^mf H$X_, gm¡. g§{JVm \$mQ>o `m§Mo AZw^dhr àoaUmXm`r AmhoV.

~m~m Jdir `m§À`m H$m_mMm nmoV AmUIr doJimM Amho. ~m~m Jdir ho Zì`m ZoV¥ËdmMo
Zdo Zmd Amho. A{Ve` CÎm_ Vê$U g§KQ>Z AgUmao ~m~m Jdir \$ma g§Kfm©VyZ BWn`ªV
Amcoco AmhoV. CÎm_ Vã`oV AgUmè`m Ë`m§À`m _ZmÀ`m [XcXmarMm AZw^dhr AZoH$m§Zm Amho.
ñdm{^_mZr d¥ÎmrZo OJÊ`mMm Ë`m§Mm d«VñWnUm hoM Ë`m§Mo R>iH$ d¡{eï>`o Amho. àg§Jr KS>V
AgVmZm ñdmaJoQ> ~gñWmZH$mda ag {dH«$shr Ho$cr. g_mOgodoM§ d«V H$m`_ R>odcoco Amho.
AmOhr AZoH$ AS>MUtZm Vm|S> XoV Ë`m§Mm g§Kf© gwéM Amho.

lr. ~mJS>o `m§Mo Am^ma `mgmR>r H$s OdiM AgUmar hr _moR>r _mUgo Ë`m§Zr nwÝhm Amåhmcm
Zì`mZo XmI{dcr.

- S>m°. amO|Ð Xmg

g§nmXH$ / àH$meH$

lr{Zdmg ~mJS>o

_wÐH$
_hmË_m \w$bo ~hþÔoer` g§ñWm (Reg.No. : F15300)
"H${dlr' Am§Va^maVr emioOdi, Hw$Sw>©dmS>r,
Vm. _mT>m, {O. gmobmnya

[email protected]

_m§S>Ur d gOmdQ>

à_moX nmoi

[email protected]

_wIn¥ð> g§H$ënZm

dgwYm BgoH$a

{deof ghH$m`© aqdÐ Pm§~ao
g{MZ gmoZdUo
S>m°. {dbmg _ohVm Yå_{Xn Amohmoi
S>m°. amO|Ð Xmg A{Zb-àdrU jragmJa
S>m°. pñ_Vm nmQ>rb àmMm`© _mohZ IamV
{edmOr ZmB©H$ àm. g§O` gmR>o
gO}amd ~waHw$bo
Xe©Z {eagH$a

Hw$Sw>©dmS>r àog Šc~

[H¨$_V : 100/-

`m A§H$mV à{gÜX Pmboë`m boImVrb gd© _Vm§er d _m{hVrer
g§nmXH$ d àH$meH$ gh_V AgVrbM Ago Zmhr.

A ZHo $ diUmM§ o Am`îw ` OJVmZm Agho r EH$ diU OJÊ`mMo {XemXeH© $ R>aVo Zdr

C_Xo OmJdV.o OJÊ`mbm C^mar XVo .o hMo Am`îw `mVrb diU åhUOMo Q>{ZJª nmBQª >.
emino mgZy M gm_m{OH$ H$m`mM© r AmdS,> \$w Q>~mb° Iio Ê`mMo àMS§ > dSo >. S>mùo `mda Mî_m
Ambm AZ Iio gn§ bm. Ë`m_iy o Iio mV H$[aAa H$aÊ`mMo ñdßZ ^J§ b.o A{^`m{§ ÌH$s_Ü`o
_Z H$YrM a_bo Zmhr. AÝ`m` Am{U b~mS>r åhQ>b§ H$s Vinm`mMr AmJ _ñVH$mbm
{^S>m`Mr. gm_m{OH$ Om{UdVo Zy nÌH$m[aVVo {eabm.o `m _mÂ`m "Q>{ZJª nmBQª >' _iy o
dmñVdmer Odi Ambm.o gm_m{OH$, {dH$mgmMo àíZ _mÂ`mn[aZo gmSo >{dÊ`mMm à`ËZ
H$o bm. H$w S>wd© mS>r aëo do dH$© emn° À`m àíZmV _mPm `eñdr dmQ>m am{hbm `mMm _bm A{^dmZ
dmQ>Vm.o d[að> Cngn§ mXH$ åhUZy H$m_ H$aVmZm _bm Vã~b Xhm df} H$w S>yd© mS>r-gmbo mnay
Ago aëo dVo Zy An-S>mD$Z H$amdo bmJb.o hm AZ^w d {dbjU AgmM hmVo m. aëo dMo m àdmg
åhUOo BWo gn§ Uy © ^maVmMMo XeZ© KS>V.o {d{dY Z_Ýw `mMr, Mho è`mM§ r _mUg§ àdmgmV
AZ^w dbr. ^Hy $ e_{dÊ`mgmR>r Zem H$éZ JmS>rV, ßbQ° >\$m_° d© a AY_© ëo `m AdñWVo Vmg
Z Vmg nS>yZ ahmUmar H$ÀN>r-~ÀN>r nm{hbr. nmQo >mMr IiJr ^aÊ`mgmR>r {Xdg^a JmS>rV
{\$éZ {dH$« s H$aUmar _mUgh§ r AZ^w dbr. Ka gmSo >yZ niZy OmUmam nmao Jm gmnS>bm.
_mÂ`mVrb nÌH$m[aVÀo `m MmUmjnUm_iy o Ë`m nmao mMo Am`îw ` dmMb.o Ë`mbm Ë`mÀ`m Jmdr
gIw én gmSo >Ê`mMr ì`dñWm H$o br. R>mgo H$w R>bMo H$maU ZgVmZm àb~§ rV nS>bëo `m H$w S>yd© mS>r
dH$© emn° àíZmZo _Z gd§ Xo Z{eb H$o b.o àË`Ho $ Q>ßß`mda {d{dY Z_Ýw `mM§ r _mUg§ ^Qo >br. `m
AZ^w dmVZy M "Q>{ZJª nmBQª >' nñw VH$mMo à`mOo Z Pmb.o

àË`Ho $OU Amnmnë`m jÌo mV H$m`_© ¾ AgVm.o N>mQo >m Am{U _mRo >m ho Ë`mÀ`m
H$m`H© $VË©¥ dmda Adb~§ Zy AgV. H$mhr _mUg§ MmH¡ $Q>rVb Va H$mhrOU Ë`mn{bH$S>M§ Am`îw `
OJVmZm {XgVmV. `m gVV dmhV amhUmè`m àdmhmVrb _mUgmM§ AV§ aJ§ "Q>{ZJª nmBQª >'
nñw VH$ énmZo gH§ ${bV H$o ë`mMm _Zñdr AmZX§ hmVo Amh.o amOH$s` ZVo ,o {Zð>mdV§ Am{U
VS>\$Xma A{YH$mar, H$bmH$ma _S§ >ir, gm_m{OH$ jÌo mV Amnmnë`mnarZo `mJo Xma XUo mè`m
ì`{ŠV_ËdmM§ Am`îw ` nñw VH$énr nQ>bmda _mS§ >VmZm EH$ dJo ù`m {H$« E{Q>pìhrQ>rMm AmZX§
XDo $Z Jbo m. nñw VH$mVrb hr _mUg§ åhUOo EH$ àgÞ dmè`mMr Piw Hy $, H$w Ur EH$ gJw Y§ r
bmQ> Va H$w Ur ~ha Ambbo m Jbw _mho mao Agë`mMm AZ^w d Ambm. àË`Ho $ _mUgmM Am`îw `
AZHo $ KS>m_mSo >tZr ì`mnbbo AgV.§ Ë`mVrb H$mhr H$Q>y Va H$mhr JmSo > AmR>dUr AgVmV.
Am`îw `mÀ`m àdmgmVrb EH$ diU H$bmQ>Ur XDo $Z OmV.§ ho OmUZy KÊo `mMr gdmMª r CËH$Q>
BÀN>m AgVr. `m nñw VH$énr _mS§ >bëo `m KQ>Zm-KS>m_mSo >r BVamZ§ mhr àao UmXm`r R>aVrb Ago
dmQ>V.o H$mhrOU ghOmghOr gmnS>bo Va BÀN>m AgZy hr ^Qo >rMm `mJo Oiy Zy Z Amë`mZo
H$mhrOU nñw VH$mV `Do $ eH$bo ZmhrV. Ë`m_iy o hm CnH$« _ H$mhrH$mi bm~§ bm. `m nñw VH$mgmR>r
AZHo $mZ§ r _ZmnmgZy ghH$m`© H$o bo Ë`mM§ m _r F$Ur Amh.o $

- lr{Zdmg ~mJS>o

"{nñVwë`m' Vo "\$°ÝS´>r': EH$ dmñVd ZmJamO _§Owio 7
11
"U' Mm "Z' Am{U... AmZ§X ndma 15
18
A{dñ_aUr` g§Kf© Am. XrnH$Am~m gmiw§Io-nmQ>rb 21
24
1995 Mr {ZdS>UyH$ R>abr {XemXe©H$ Am. ~~ZXmXm qeXo 27
30
Aä`mgy, Vi_irMo AY©eVH Am. JUnVamd Xoe_wI 33

H$bmQ>Ur XoUmar nmoQ>{ZdS>UyH$ {gÜXmam_ åhoÌo 36
38
"ñdm{^_mZr'_wio Am`wî`mbm {Xem g§O` nmQ>rb-KmQ>UoH$a 42
45
`wnrEggrZo ~Xccm Q´>°H$ gwerc Jm`H$dmS> 49
51
... Am{U Am`wî` Pmco g§Kf©_` VhgrbXma {eënm R>moH$S>o 53
56
àË`oH$ Q>Z©da Jmoim Pmbo àm. XrnH$ Xoenm§S>o 59
AmdmOm§Mo nm°BªQ> 62
65
"namYrZ Amho OJVr nwÌ ‘mZdmMm' S>m°. {dcmg ‘ohVm 68

Ë`m \$Q>Š`m§Zr KS>{dbm P§PmdmV ~m~m Jdir

MwH$cocr dmQ gmnS>cr YZ§O` [S>H$moio

gH$mamË_H$ {dMmam§Mo `e amOoe Jm§Yr

ßb°[Q>Z_ noQ>§Q>À`m n«`ËZmbm `e S>m°. gw^mf H$X_

{Zam CËnmXZmMm YmS>gr à`moJ ZrcH§$R> ^m|Jio

kmZm‘¥VmMo {Z{_©Vr H|$Ð S>m°. ‘JZ gwadgo

g_mOmMo F$U \o$S>Ê`mMm à`ËZ ZmJZmW Hw$~oa

{dkmZmcm KmVcr AÜ`mË_mMr gm§JS> S>m°. O¶§V H$a§XrH$a

`emMm \$m°å`y©cm : nmaI Am{U H$ënH$Vm MoVZ ehm

{~Q>aJmdÀ`m H$Ý`oMr Pon g§JrVmVmB© Z§XHw$_ma \$mQ>o

"{nñVwë`m' Am{U "\°$ÝS´>r' `m "{nñVwë`m' Vo
{MÌnQ>m§_wio ZmJamO _§Owio ho "\$°ÝS´>r': EH$
Zmd ^maVmVM Zìho Va g§nyU© dmñVd
OJmV JmOVo Amho. gm_m{OH$
g_ñ`m§da ^mî` H$aUmao _§Owio - ZmJamO _§Owio
`m§Mo {MÌnQ> gdmªZmM A§V_w©I
H$am`bm bmdVmV. "{nñVwë`m' {MÌnQ> {Z_m©Vo, {X½Xe©H$
`m Ë`m§À`m n{hë`m {MÌnQ>mbm
^maVmVrb gdm}ËH¥$ï> aOVH$_b "\°$ÝS´>r' {MÌnQ> àXe©Zmnydu gd© {R>H$mUÀ`m
nwañH$mamgh EHy$U 16 Vo 17 \o$pñQ>ìhb_YyZ XmI{dÊ`mV Ambm. {MÌnQ>
nwañH$ma {_imbo. Joë`m e§^a nm{hë`mda AZoH$OU H$m¡VwH$ H$arV hmoVo.
doJim {MÌnQ> åhUyZ AZoH$m§Zr nmoMnmdVr
dfmªVrb _amR>r {MÌnQ>mVrb {Xbr. Jmodm, Ho$ai, _w§~B©, Xw~B© Ago H$arV
àdmgmV "\°$ÝS´>r' hm _mB©b ñQ>moZ "\°$ÝS´>r'Zo B§½b¨S>Mo {\$ë_ \o$pñQ>ìhb JmR>bo.
AZoH$ {X½JO {X½Xe©H$, A{^ZoË`m§Mr CnpñWVr
R>abm. em_ ~oZoJb, Am{_a Agbobo ho \o$pñQ>ìhb _mÂ`mVrb "{H«$E{Q>ìhrQ>r'
ImZ, E{O{b`m Á`w{bAQ> VgoM {gÜX H$aUmarM R>abo. à{gÜX {X½Xe©H$ em_

AZoH$ {X½JOm§Zr _§Owi|À`m 7
H$bmH¥$VrMo ^a^éZ H$m¡VwH$
Ho$bo. "ìhoar nm°da\w$b {gZo_m' `m
em_ ~oZoJb `m§Mr "\°$ÝS´>r'darb
à{V[H«$`m gd© H$mhr gm§JyZ Jobr.
dS>ma g_mOmVrb ZmJamO _§Owio
`m§Zr Oo Xw:I ^moJbo Ë`mMoM
dmñVd {MÌU åhUOo Ë`m§Mo
{MÌnQ>. {d{dY H$Wm Am{U
KS>m_moS>tM Ë`m§M§ Am`wî`. H$dr
Am{U hiì`m _ZmÀ`m ZmJamO
_§Owio `m§Zr ì`dñWm hmXédyZ

gmoS>dbr ho _mÌ ZŠH$r.

~oZoJbhr VoWo CnpñWV hmoVo. "\°$ÝS´>r' {MÌnQ> {_imbr. Ë`mAZwf§JmZo gm_m{OH$ g_ñ`obm
nm{hë`mZ§Va ~oZoJb _mÂ`mOdi Ambo AZ² hmV KmbUmè`m "{nñVwë`m'Mr {Z{_©Vr
Ë`m§Zr à{V{H«$`m {Xbr "ìhoar nm°da\w$b Pmbr. 15 {_{ZQ>o d 11 goH$§Xm§Mm hm
{gZo_m' `m H$m¡VwH$mZo Ajae: _r ^mamdyZ {MÌnQ> Ad¿`m 20 {Xdgm§V nyU© Ho$bm. `m
Jobmo. ^maVmVrb {MÌnQ>mbm EH$ doJio diU {MÌnQ>mZo ^maVmVrb gdm}ËH¥$ï> aOVH$_b
XoUmao {X½Xe©H$ åhUyZ em_ ~oZoJb `m§Mr nwañH$mamgh 17 nwañH$ma {_i{dbo. Ë`m_wio
»`mVr Amho. Ë`m§Zr {Xboë`m em~mgH$sZo _mg H$å`w{ZHo$eZbm KoVboë`m A°S>{_eZ_wio
AmUIr _yR>^a _m§g dmT>ë`mMo _r g_OVmo. _bm AmO gdm}ËH¥$ï> {X½Xe©H$ åhUyZ C^o

Á`m ì`dñWo_wio VimJmimVrb bmoH$m§Zm Ho$bo Amho, Ago _bm dmQ>Vo. {MÌnQ>m§Mo doS>
AmOhr AZoH$ AS>MUtM§ OrU§ OJmd§ emionmgyZM hmoVo. emim MwH$dyZ {MÌnQ>mbm
bmJV Amho Ë`m ì`dñWobm "\°$ÝS´>r'Zo gwé§J Om`M§ hm EH$ N>§XM hmoD$Z Jobm hmoVm.
bmdë`mMr AZoH$m§Zr _mÂ`mH$S>o à{V{H«$`m H$a_mù`mVrb Q>m°H$sObm AZoH$Xm {~Ja
ì`ŠV Ho$br. Ago AgboVar _r _mÂ`m XmoÝhr {VH$sQ> {MÌnQ> nm{hbo. AgmM EH$ àg§J
{MÌnQ>m§VyZ Ho$di dmñVd _m§S>Ê`mMm à`ËZ AmR>dVmo, {VH$sQ> Zgë`mZo Q>m°H$sOÀ`m
Ho$bm Amho. _r ñdV: dS>ma g_mOmMm. KamV H$_©Mmè`mZo _bm OZaoQ>a R>odVmV VoWo H$m|Sy>Z
Xm[aÐçmMr n[apñWVr. KaJwVr na§namJV R>odbo. Ë`m ~§X A§Ymè`m ImobrVyZ {gZo_mMm
XJS>\$moS>rMo H$m_ Ho$bo, Bór H$aUmè`m nS>Xm {XgV ZgbmVar {gZo_mVrb g§dmX EoHy$
H$nS>çmÀ`m XwH$mZmV VgoM EH$m H§$nZrV `m`Mo. Ë`m g§dmXmdéZ AmVm H$moUVm grZ
dm°M_Z åhUyZhr H$m_ Ho$bo Amho. ho H$arV gwé Amho Vo _r AmoiIm`Mmo. Á`m Q>m°H$sO_Ü`o
AgVmZmM nwUo {dÚmnrR>mVyZ E_.E. Pmbmo. {~Ja {VH$sQ> MmoéZ {gZo_m nmhm`Mmo, Á`m
E_.\$sbgmR>r a{OñQ´>oeZ Ho$bo hmoVo; _mÌ Vo Q>m°H$sO_Ü`o {VH$sQ> Zgë`m~Ôb _bm H$m|Sy>Z
AY©dQ>M am{hbo. `mMXaå`mZ _mPo EH$ {_Ì R>odÊ`mV Ambo hmoVo Ë`mM H$a_mù`mÀ`m
{_WyZM§Ð Mm¡Yar `m§Mr Ah_XZJa `oWo _mg Q>m°H$sO_Ü`o _mPm "\°$ÝS´>r' {MÌnQ> àX{e©V
H$å`w{ZHo$eZ {d^mJà_yI åhUyZ {Z`wŠVr Pmbm. Ë`mdoir OwÝ`m AmR>dUr C\$miyZ
Pmbr. {d^mJ Zì`mZo gwé Pmë`mZo {dÚmÏ`mªMr Amë`m hmoË`m.
dmZdm hmoVr. {\$éZ, emoYyZ {dÚmWu Jmoim "\°$ÝS´>r' {MÌnQ> EH$mMdoir ^maVmVrb
H$amdo bmJV hmoVo. `mH$m_r Ë`mbm _mPrhr 270 {R>H$mUr XmI{dÊ`mV Ambm. g§nyU©
_XV {_iV hmoVr. ho gwé AgVmZmM Mm¡YarZo ^maVmV _moR>çm à_mUmV _amR>r {MÌnQ>
_bmhr {dÚmWu åhUyZ A°S>{_eZ KoÊ`mg ^mJ XmI{dbm Joë`mMr hr n{hbrM KQ>Zm R>abr.
nmS>bo. {_Ìm§ZrM XmoZ dfmªMr \$shr ^abr. `m gd© {R>H$mUr Agbobo {gZo_mMo nm§T>ao
hr KQ>Zm åhUOo _mÂ`m Am`wî`mVrb "Q>{ZªJ H$mnS> åhUOo _mÂ`m ZmZm§M§ YmoVaM hmoV§,
nm°BªQ>'M R>abr. Aä`mg Am{U à°[ŠQ>H$bMm Agm _bm dmQ>b§. emioV AgVmZm _mÂ`m
EH$ ^mJ åhUyZ àË`oH$mbm EH$ S>m°Š`w_|Q>ar ZmZm§M§ (d[S>bm§M§) YmoVa ~m§YyZ ~ë~À`m
{\$ë_ V`ma H$amdr bmJVo. `oWo _bm _mÂ`mV _mJo {\$ë_ bmdyZ J„rVrb gd§JS>çm§Zm

X~yZ am{hboë`m ^mdZm§Zm _moH$ir dmQ> {gZo_mMm à`moJ H$éZ XmIdm`Mmo. AmO

8

Ë`mM à`moJmMr ñdßZnyVu Pmë`mMo g_mYmZ Pmë`mg, H$mobH$mVm `oWo "\°$ÝS´>r' nmhm`bm

{_iV Amho. AZoH$ dfmªnmgyZÀ`m ì`dñWo_wio EH$ ào_r`wJyb Ambo hmoVo. {MÌnQ>mZ§Va

AmOhr VimJmimVrb bmoH$ Xw~ioM am{hbo Ë`mVrb _wbmZo AmdOy©Z ^oQ> KoD$Z gm§{JVbo,

AmhoV. _mUyg åhUyZ OJÊ`mMm A{YH$ma {MÌnQ> nm{hë`mda n{hë`m§XmM _r ào`grbm

{_iV Zmhr. g_mOmMm dfm©Zwdf} VmoM Ñ[ï>H$moZ _mPr OmV gm§{JVbr. hr Jmoï> _r Xhm df}

H$m`_ Amho. `m~m~V embo` OrdZmnmgyZM {VÀ`mnmgyZ bndyZ R>odbr hmoVr. Ë`m_wioM

_mÂ`m _ZmV OmVr ì`dñWoM§ dmXi Km|KmdV "\°$ÝS´>r' {MÌnQ> R>am{dH$ EH$m OmVr~Ôb

hmoV§. {XgÊ`mMm AZ² ^mfoMm nydunmgyZ ZgyZ EHy$U ì`dñWo~ÔbMm Amho. "{nñVwë`m'Zo

Ý`yZJ§S> hmoVm. `m~m~VÀ`m EH$m KQ>ZoZo _mÂ`mVrb gwáJwUm§Zm dmd {Xbm, Vgo "\°$ÝS´>r'Zo

AmOhr AñdñW hmoVmo. emioV AgVmZm Am`wî`mbm H$bmQ>Ur {Xbr. OoD$a_Ü`o

lr. _. _mQ>o `m§À`m "Cno{jVm§Mo A§Va§J' `m (Vm. H$a_mim) AmOhr _mP§ XmoZ Imoë`m§M§

YS>çmV dS>ma g_mOm{df`rMr H$Wm hmoVr. _midXmM§ Ka aoëdo éimeoOmar Amho. EH$m

`m H$WoVrb EH$m àg§JmV EH$m {dÚmÏ`m©bm amÌr MmoaQ>çm§Zr "{nñVwë`m'gmR>r amï´>r`

"`o dS>am' Aer hmH$ _mabr OmVo. hm YS>m nwañH$mamV {_imbobr nXH§$ MmoéZ Zobr.

{eH$dVmZm AmnU dJm©V Zgbo nm{hOo, Ago n¡gohr b§nmg Ho$bo. _mÂ`mgmR>r Vr nXH§$

_bm dmQy> bmJbo. Á`m{Xder JwéOtZr hm _hÎdmMr hmoVr åhUyZ _r dV©_mZnÌm§VyZ "n¡go

YS>m {eH${dÊ`mg gwédmV Ho$br Vgo Xwgè`m amhÿ Xo; _mÌ nXH§$ naV H$am' Ago MmoaQ>çm§Zm

{XdgmnmgyZ _r emioH$S>o nmR> {\$adbr. AmdmhZ Ho$b§, _mÌ Ë`mMm Cn`moJ Pmbm

Odinmg nmM {Xdg emim ~wS>dbr. ghmì`m Zmhr. H$Xm{MV "\°$ÝS´>r'À`m nwañH$mam§gmR>rM

{Xder emioV Jobmo. _bm dmQ>bo gd© YS>m MmoaQ>çm§Zr Vr OmJm _moH$ir Ho$br Agob Aer

{eH$dyZ Pmbm Agob; _mÌ Zo_Ho$ Ë`mM{Xder _rM _mPr g_OyV H$mT>br Am{U Vr KQ>Zm

`moJm`moJmZo JwéOtZr Ë`m YS>çmVrb àg§J {dgéZ Jobmo. "\°$ÝS´>r' {gZo_mÀ`m {Z{_©VrMm

H$WZ Ho$bm. H$WoVrb àg§Jmà_mUo Ë`m§Zr H$mi {dbjU AgmM am{hbm. gmo_ZmW

gm§{JVbo, Ë`m§Zr Ë`m {dÚmÏ`m©bm "`o dS>am' AdKS>o `mbm _r EH$m H$m`©H«$_mV hbJr

Aer hmH$ _mabr, Ago gam§Zr åhUVmM dmO{dVmZm nm{hbo hmoVo. VmoM "\°$ÝS´>r'Mm

dJm©Vrb gd© {dÚmÏ`mªÀ`m _mZm _mÂ`mH$S>o Zm`H$ Agob, Ago R>a{dbo hmoVo. {VH$S>o

dië`m. hrM Jmoï> Q>miÊ`mgmR>r _r Jobo nmM nwÊ`mV Am°{S>eÝghr gwé hmoË`m. gmo_ZmWZo

{Xdg emiobm Ambmo ZìhVmo; _mÌ Ë`mMm H$m_ H$aÊ`mg gwédmVrbm hmoH$ma {Xbm; _mÌ

H$mhrhr Cn`moJ Pmbm Zmhr. Z§Va H°$_oè`mg_moa Vmo Km~am`Mm. AZoH$doim

Oo e§^a dfmªnmgyZ _amR>r {MÌnQ>mV Amåhr Ë`mÀ`mH$S>o `oVmo`, Ago g_Oë`mda

ZìhV§ Vo "\°$ÝS´>r'V XmI{dÊ`mV Ambo Amho. Vmo CgmV bnyZ ~gm`Mm AWdm nmÊ`mÀ`m

OmV bndm`Mr Zmhr AZ² {VMm A{VJd© Q>mH$sda bnyZ ~gm`Mm. gwédmVrbm hmoH$ma

~miJm`Mm Zmhr. `mM§ dmñVd {MÌU åhUOo {Xboë`m gmo_ZmWZo naV _bm {gZo_mV H$m_

"\°$ÝS´>r'. `m {MÌnQ>mZo g_mOmbm {dMma H$am`Mo Zmhr, Ago gm§{JVbo. AIoaMm à`ËZ

H$am`bm bmdb§. `mM§ EH$ CXmhaU Úm`Mo åhUyZ Ë`mbm Am°{S>eZÀ`m {R>H$mUr Ý`mdo

9

Ago R>abo. Ë`m{R>H$mUr H$mhrdoi Wm§~yZ dmQ>Vmo, A{^ZoVo Am{_a ImZ `m§Mr nËZr
Am°{S>eÝg nmhë`mZ§Va "~g EdT>oM H$am`Mo {H$aU amd `m§Zr "\°$ÝS´>r' nm{hbm. Ë`m§Zr
AgVo H$m' Ago Ë`mZo {dMmabo. Ë`mZ§Va Ë`mMr bJoMM Am{_a ImZ `m§Zm \$moZ H$éZ hm
H°$_oè`mMr ^rVr Zmhrer Pmbr. A{^ZoVo {gZo_m AmdOy©Z ~K, Ago gm§{JVbo. Am[_a
{H$emoa H$X_hr H$dr _ZmMm _mUyg. Ë`m§Zr ImZZo hm {gZo_m nm{hë`mda bJoMM _bm
AZoH$ ZmQ>H$m§V, {MÌnQ>m§V Amnbm doJim R>gm \$moZ H$éZ Vwbm ^oQ>m`M§`, Ago H$i{dbo.
C_Q>{dbm Amho. "\°$ÝS´>r'V H$m_ Ho$ë`mZ§Va Ë`m ^oQ>rV XmoKm§Zrhr _bm {_R>r _méZ _mÂ`m
{H$emoa H$X_ `m§Zr Or à{V[H«$`m ì`ŠV Ho$br H$bmH¥$VrMo Iyn H$m¡VwH$ Ho$bo.
Vo eãX AmOhr AmR>dVmV. AZoH$ {MÌnQ>m§V, ^md{ZH$, AñdñW Am`wî` OJVmZm
ZmQ>H$m§V H$m_ Ho$b§ _mÌ "\°$ÝS´>r' H$aVmZm AZoH$ pñWË`§Vao AZw^dbr. "{nñVwë`m' Am{U
Vo gd© Jw§S>miyZ R>odmd§ bmJb§. hr à{V{H«$`m "\°$ÝS´>r'Zo OJÊ`mMr dmQ> {ZpíMV Ho$br.
Oer ñ\y$Vu XoUmar hmoVr VerM A{^ZoVo ì`dñWm ~XbmÀ`m à{H«$`oVrb _r EH$ N>moQ>m
ZmgéÔrZ ehm `m§Mrhr. "EŠgno[a_|Q>b KQ>H$ AgoZ; _mÌ hr à{H«$`m Aì`mhVnUo
{gZo_m AOyZhr Ord§V Amho', Ago Ë`m§Zr gwé amhmU§ hr H$mimMr JaO Amho. _mPm
"\°$ÝS´>r' nm{hë`mda _bm ^oQy>Z gm§{JVbo. nwT>rb {MÌnQ> "g¡amQ>'Mohr `mV `moJXmZ
AmUIr EH$ {H$ñgm _bm AmdOy©Z gm§Jmdmgm amhrb, Ago _bm dmQ>Vo.

Q>{ZªJ nm°BªQ> {deofm§H$mg hm[X©H$ ew^oÀN>m!
_mOr ZJamÜ`j MoAa_Z _mOr ZJamÜ`j {Oëhm gXñ` _mOr CnZJamÜ`j `wdm ZoVo

_m. gy`©H$m§V _m. ZmJZmW _m. {Zd¥ÎmrAmßnm _m.Amßnmgmho~ _m. g§^mOr _m._wÞm
(XmXm) Jmoao XodH$a Jmoao gmVd Jmoao AZ§VH$dig
(ZJagodH$) A_moc gmVd,
ehamÜ`j gm{dÌr~mB© \w$co ~hþ. g§ñWm,Hw$Sw>© _hmË_m \w$co g_Vm n[afX (ZJagodH$)
g{Md H$m`m©Ü`j g_Vm g¡{ZH$ g_Vm g¡{ZH$ MoVZ Jmoao,
amOy gmVd,
_m. g§O` _m. ZmJZmW _m. {demc Jmoao _m. ~mny _m. amOm^mD$ cú_U H$m§~io,
AmXqcJo _mir g_Vm n[afX AmXqcJo dmK_mao gVre Idio,
g_Vm n[afX Hw$_ma ì`dhmao,
g_Vm n[afX H$ë`mU JmS>o,
lrZmW _mir,
àVrH$ AmXqcJo,
Xo{dXmg ^moao

ew^oÀNw>H$- H«$m§Vrgy`© _§S>i, Hw$Sw>©dmS>r

10

AmZX§ ndma ho "U' Mm "Z'
H$w S>wd© mS>rH$amg§ mR>r EH$ bmS>H$§ Am{U...
ì`[ŠV_Îd. {d{dY gm_m{OH$
nmVirdaÀ`m Ë`mÀ§ `m H$m_mZo - AmZ§X ndma
H$w S>wd© mS>rbm OmJ{VH$ ñVamda H$m`©H$mar g§MmcH$, gå`H$ g§ñWm, nwUo

ZDo $Z R>do b.§ OJmÀ¶m gd© Hw$Sw>©dmS>rgma»¶m Jmdmcm eo-XrS>eo dfm©À¶m
IS§ >m‘§ ܶo Vo ^Xo ^md{damYo r,
néw fÎdm{df¶r d {ó¶md§ a ‘mJo B{Vhmg Zmhr. {VWo nwamVÎd ñWmn˶ Adeof
gmnS>V ZmhrV. Á¶m JmdÀ¶m {~«{Q>enyd© Zm|Xr Hw$R>o
hmUo mè¶m qhg{o df¶r Vo {‘iV ZmhrV, {VWë¶m cmoH$m§Mr Am¶wî¶hr BWë¶m
emV§ VÀo ¶m {dMmamM§ m àgma aoëdoÀ¶m éim§gmaIr AJXr AmVm-AmVmn¶ªV
H$arV AmhVo . ^Xo ^mdm~Ôc åhUOo ‘mJrc XmoZ XeH$m§n¶ªV gaigmoQ> hmoVr.
A{dñ‘aUr¶ {ejU XUo mè¶m gmam ì¶dhma JmdH$s-^mdH$sMm hmoVm. Mma-XmoZ
nÊw ¶mVM Ë`mZ§ r "gå¶H$' OmVrM§ amOH$maUmV daMî‘m hmoVm. ‘{hZm^amMr
CYmar nmM qH$dm gmV VmaIocm nJma Pmë¶mZ§Va
gñ§ WÀo `m àm‘m{UH$nUo {Xcr Om¶Mr, Ago BWco AW©H$maU
_mÜ`_mVyZ g‘mZVo{df¶r hmoVo. AmR>gmS>o-AmR>cm à‘wI Mm¡H$m§_Yrc XþH$mZ§ ~§X
Pmcr H$s nζm§Mo Am{U Jßnm§Mo R>am{dH$ AÈ>o, {dÇ>c
H$m‘mbm gwédmV Ho$br.
`m g§ñWoMo H$m‘ AmVm 11
Am§Vaamï´>r¶ nmVirda Joco
Amho. Q>o{cìhrOZgma»¶m
Bco³Q´>m°{ZH$ d BVa N>mnrc
‘mܶ‘m§Zr Ë`m§À`m H$m‘mMr
XIc KoVcr Amho. nwÊ`mV
gwédmVrÀ`m H$mimV Ambobm
gm§ñH¥${VH$ ^oX^mdmMm
AZw^d AmZ§X ndma `m§À`m
Am`wî`mbm "Q>{ZªJ nm°BªQ>'
XoUmam R>abm. Vmo Ë`m§À`m

eãXm§V...

‘§{XamVc§ ^OZ qH$dm Xÿadê$Z EoHy$ ¶oUmè¶m gÝ‘mZ H$aUmè¶m ‘m¶m d{S>cm§Zr åhUOo

OmJaU-Jm|YimÀ`m AmdmOmì¶{V[a³V ~mH$s ^mD§$Zr hm {ZU©¶ nyU©V: ‘mݶ Ho$cm Am{U

gd©Ì gm‘gy‘ hmoV Ago. JmdmV OÌm ^aV Ago, EH$m gaigmܶm JmdmVcm ‘r A{Ve¶ ì¶m{‘l

{‘adUwH$m {ZKV Am{U ˶mcm CÝ‘mXmMo Zìho gm§ñH¥${VH$ nmíd©^y‘r Agcoë`m ehamÀ¶m nwUo

Va CËgd{MÌ ñdén Ago. AYyZ-‘YyZ H$mhr ZmdmÀ¶m EH$m Jm|YimÀ¶m a§JjoÌm‘ܶo àdoe

ZmQ>H§$, Am°H}$ñQ´>m, ì¶m»¶mZ§ Am{U H$Yr-‘Yr KoVcm. ‘m¶mgmR>r hm EH$ ‘moR>mM gm§ñH¥${VH$

JwédmaMo V‘meo, EH$ {gZo‘m {WEQ>a d EH$ ~Xc hmoVm. Ajae: g§nyU© JmdmMm cmS>H$m

Qw>[a¨J Q>m°{H$O (V§~yVcm {gZo‘m) BVH$M§ H$m¶ Agcocm, ‘cm ehar-J«m‘rU gm§ñH¥${VH$ XarMm

Vo JmdmM§ gm§ñH¥${VH$ {díd. Aem gaigmoQ> A§XmO n{hë¶m AmR>dS>çmnmgyZM ¶m¶cm

JmdmVë¶m ~hþg§»¶ cmoH$m§À¶m Am¶wî¶mV gwédmV Pmcr Am{U cjmV Amc§ H$s BWc§

³d{MVM diUo qH$dm Q>{ZªJ nm°BªQ> ¶oV. ‘r OJU§ åhUmd§ {VVH§$ gai AgUma Zmhr.

ñdV: Aem Jmd-g§ñH¥$VrMm ^mJ am{hcmo Amho, n{hco H$mhr AmR>dS>o Va dg{VJ¥hmVXoIrc

˶mVM dmT>cmo Am{U {eH$cmo Amho. àdoe {‘imcm Zmhr. ‘m¶mgmo~V {Zcoe ~§S>

EH$moUreoE|erÀ¶m XeH$mÀ¶m eodQ>r-eodQ>r ZmdmMm {‘Ì hmoVm. ˶mcm Am{U ‘cm H$Yr

V§ÌkmZmÀ¶m àgmamMm aoQ>m dmT>cm, Q>o{cìhrOZ ñdmaJoQ>À¶m ~gñQ>±S>da, Va H$Yr gmag

goQ> dmT>co, VgVgo ¶m JmdmV OJ^amÀ`m ~mJoÀ¶m H$Q²>Q>çmda Pmonmdo cmJco. ˶mZ§Va

~mVå¶m YS>Hy$ cmJë¶m. Eaìhr dV©‘mZnÌ qH$dm eoVH$s ‘hm{dÚmc¶mV {eH$Umè¶m AVwc

ao{S>AmodéZM H$m¶ Vmo ~møOJmer g§nH©$, {WQ>o, eoIa qeXo ¶m ghH$mè¶m§Zr WmoS>o {Xdg

H$a‘UwH$sMr Am{U ‘m{hVrMr gmYZ§ dmT>V Jocr. ghmam {Xcm. hm gJim àH$ma Kar gm§{JVcm

VgVgo BWë¶m {eH$Umè¶m ¶wdH$m§Zm ñdßZm§Mo Va naV ¶o åhUVrc åhUyZ Hw$Umcmhr gm§{JVcm

Kw~mao ’w$Qy> cmJco. hmVÀ¶m ~moQ>mda ‘moOVm ¶oVrc Zmhr. Ooìhm à°[³Q>H$ëg, OZ©ëg gwé Pmco Voìhm

BVH$sM ‘wc§ {ejUmgmR>r ‘moR>çm ehamV OmV ‘mÌ dg{VJ¥h qH$dm Hw$R>crhr amhʶmMr OmJm

hmoVr. Vr AmVm nwʶm-‘w§~B©cm OmD$Z {eHy$ {‘imë¶m{edm¶ nwʶmV amhUo e³¶M ZìhVo. ho

cmJcr. Z§VaÀ¶m XeH$mÀ¶m gwédmVrcm ^maVmZo bjmV Ambo. EH$ ¶wº$s gwMcr, ‘r Am{U {ZcoeZo

Iwë¶m AW©ì¶dñWoMo YmoaU ñdrH$maë¶mZ§Va Va Amnmnë¶m gwQ>Ho$g CMcë¶m d gH$mir ZD$

‘moR>‘moR>çm eham§‘ܶo d¡{dܶnyU© Aä¶mgH«$‘m§Zm dmOVmM {ejU àgmaH$ ‘§S>imÀ¶m H$m¶m©c¶mV

d n¶m©¶mZo {d{dY ZmoH$è¶m§À¶m ì¶mnH$ g§Ü¶m ^mD$gmho~ gmR>o ¶m§À¶m H$m¶m©c¶mV YS>H$cmo.

{‘iʶmg gwédmV Pmcr. ‘r ¶mM pñW˶§VamMm ì¶dñWmnH$s¶ ‘§S>im‘ܶo ^mD$gmho~ gmR>|Mm

EH$ {hñgm hmoVmo. 1989 gmcr {ejUmgmR>r ‘moR>mM Xamam hmoVm. ˶m§Zm gJir hH$sH$V

AmYr gmocmnyacm d Z§Va nwʶmcm nmohmoMcmo. gm§{JVcr d Oa hm°ñQ>oc‘ܶo ê$‘ {‘imcr Zmhr

eoVH$sÀ¶m nXdrgmR>r Ywù¶mcm Z§~a cmJcm. Va Amåhmg gai XþnmaÀ¶m ~mam dmOVm CÚmZ

na§Vw JmʶmMo doS> d gm§ñH¥${VH$ dmT>rÀ¶m E³ñàogZo Kar naVë¶m{edm¶ n¶m©¶M AgUma

ñdßZm§Zr ‘r nwʶmVM amhÿZ JmdÀ¶m ñd^mdmcm Zmhr, ho Z‘«nUo gm§{JVco. ^mD$gmho~ em§V

OmJV, gaigmoQ> emóm‘ܶo nXdr KoʶmMm hmoVo. ˶m§Zr ’$moZ CMccm d XodHw$io gam§Zm Oo

{ZU©¶ KoVcm. ‘m¶m {ZU©¶mcm H$m¶‘Mm dg{VJ¥hmMo ao³Q>a hmoVo Ë`m§Zm ’$moZ Ho$cm d ‘r

12

¶m XmoKm§Zm nmR>{dV Amho, ˶m§Zm VmVS>rZo àdoe Voìhm Eg.nr. H$m°coOmV dmL²>‘¶ ‘§S>i, H$cm

Úm, Aem AmXoedOm gyMZm Ho$ë¶m. Kar OmD$ ‘§S>i, H$mì¶ dmMZ, ì¶m»¶mZo Aer ^a^éZ

ZH$m, {eH$m!, Ago Amåhmcm gm§{JVco. MmcV. ‘cm ‘wimVM ¶m gmè¶mM§ AmH$f©U$ hmoV§

{Zcoe ~§S> AOyZhr Ad{c¶m Bg‘ åhUyZM Va ‘r BWo {eH$m¶cm Amcmo hmoVmo Am{U

Amho. Voìhmhr ˶mZo niV-niV OmdyZ Ia§ Va Q>{ZªJ nm°BªQ> Ag§ åhUVm ¶oB©c Agm

{Q>iH$ añ˶mdéZ EH$ Zmai AmUcm. ‘cm AZw^d ¶mM MH«$mV Amcm. AmO ‘r OJ^amVrc

åhUmcm, Mc, Amåhr XmoK§ Eg.nr.À¶m AmdmamVrc {d{dY AmYmam§darc ^oX^mdmÀ¶m {damoYmV

{edmOr ‘hmamOm§À¶m nwVù¶mg‘moa Zmai d g‘mZVogmR>r H$m‘ H$aVmo. ˶mMr {~Oo

’$moSy>Z dg{VJ¥hmV àdoe H$aVo Pmcmo. BVHo$ ‘cm ¶m AZw^dmV {XgVmV. H$cm ‘§S>imÀ¶m

{Xdg Amåhmcm Am‘À¶m J«m‘rU AdVmam‘wio {ZdS>rMr ZmoQ>rg cmJcr. ‘r ‘ZmVyZ h~Hy$Z

g‘moaXoIrc C^o Z H$aUmao XodHw$io ga åhUmco, Jocmo. Amnë¶mcm Oo ¶oV§ Vo gmXa H$éZ H$cm

Aao ‘r Vwåhmcm àdoe XoUmaM hmoVmo, EdT>çm ‘§S>imer g§~§{YV àmܶmnH$ H$cm ‘§S>imV àdoe

N>moQ>çm Jmoï>rgmR>r Vwåhr ^mD$gmho~m§H$S>o H$emcm XoUma hmoVo. ‘rXoIrc "ñdaJ§JoÀ¶m H$mR>mdaVr'

JocmV. nwʶmVë¶m ‘¥Xÿ^mfr ewÕ XþQ>ßnrnUmMm åhUʶmMr nwaonwa Vmcr‘ Ho$cr. H$cm ‘§S>imÀ¶m

n{hcm AZw^d hm Agm Amcm. {ZdS>rMm {Xdg Odi Amcm Vgm ‘mPm CËgmh

nwʶmÀ¶m gm§ñH¥${VH$ ‘wOmoanUmMm AZw^d Am{U C‘oX dmTy> cmJcm. {ZdS>rÀ¶m {Xder

AmVm amoOM ¶oD$ cmJcm. ‘m¶m nm¶mV pñcna g.n.À¶m coS>r a‘m~mB© hm°c‘ܶo àM§S> JXu

Mncm AgV. hmVmV H$mim Xmoam, S>mo³¶mcm MmonyZ Pmcr hmoVr. Hw$Ur {MÌ H$mTy>Z XmIdV hmoVo, Va

cmdcoco Voc, ì¶dpñWV ^m§J d Xa VrZ {Xdgm§Zr Hw$Ur V~cm dmOdyZ XmIdcm. BVam§nojm CRy>Z

{’$éZ {’$éZ dmnamdr cmJUmar eQ>© Am{U n§°Q> {XgUmar Jmoar ‘wc§-‘wcr, ehar dmVmdaU ¶m‘wio

Aem AdVmamV ‘r Ago. IwconUmZo Jßnm ‘maUo, ‘r nyU©V: X~yZ Jocmo hmoVmo. ‘mP§ Zmd nwH$mac§

MM}V gh^mJr hmoʶm{df¶r ‘ZmV ݶyZJ§S> Ago Joc§. ‘mP§ J«m‘rU ܶmZ nmhÿZ {VWë¶m EH$-

H$maU nwʶmVrc ‘amR>rÀ¶m VWmH$[WV ewÜXVoMo XmoKm§Zr AmYrM {VañH$ma¶wº$ ZOam Q>mH$ë¶mM

{dZmH$maU ^¶ Am{U ’$mOrc ‘hmËå¶ {VWë¶mM hmo˶m. ‘r WmoS>mgm Km~aV ñQ>oOda Jocmo. H$mir

cmoH$m§Zr dmT>dyZ R>odcoco. JmdmV ‘cm H$YrM EH$‘ܶo JmU§ åhUUma Ag§ noQ>rdmë¶m 춺$scm

Vgm ^oX^mdmMm AZw^d Amcm ZìhVm. EH$m gm§{JVc§. S>moio ~§X Ho$c§, ‘mP§ ñdßZ AmVm

ídoVm§~a O¡Z {‘ÌmÀ¶m Kar EH$Xm g§Ü¶mH$mir g˶mV ¶oUma ¶m {dMmamZo ‘r ‘ZmVyZ ‘mohéZ

gy¶m©ñVmÀ¶mdoir OodVmZm ˶mÀ¶m AmB©Zo VmQ>mV Jocmo hmoVmo. H$mir EH$‘ܶo gya cmJcm. gya

déZ A§VamdéZ MnmVr Q>mH$cr hmoVr. EdT>mM gmè¶m VZ-‘ZmV àdoe Ho$cm Am{U ‘r hcHo$M

H$m¶ Vmo ‘mPm ^oX^mdmer n[aM¶. Voìhmhr AmdmOmV JmoS> Jù¶mZo "ñdaJ§JoÀ¶m H$mR>mdaVr

‘cm Iyn dmB©Q> dmQ>co hmoVo. Ia§Va ˶mZ§VaM dMZ {Xco Vy ‘cm...' Mr n{hcr Amoi Jm{¶cr.

‘r ‘wÔm‘ Iyn X{cV{‘Ì JmdmV OmoS>co VrM Amoi nwÝhm Jm{¶cr... V~ë¶mMm Vmc gwé

hmoVo. ˶mZ§Va hm gm§ñH¥${VH$ ^oX^mdmMm AZw^d Pmcm... O‘cm Am{U ‘r nwT>Mr Amoi Jm{¶cmo,

AmVm ‘r nwʶmV amoOM AZw^dV hmoVmo Am{U "JVOÝ‘rMr IyU gmnS>o AmoiIco H$m ‘cm...

˶mÀ¶mer O‘oc Vgo XmoZ hmV H$aVhr hmoVmo. ñdaJ§JoÀ¶m H$mR>mdaVr...' BV³¶mV g‘moa

13

~gcoë`m EH$ Jmoè¶m-Kmè¶m àmܶm{nH$m CR>ë¶m coS>r a‘m~mB© hm°c‘YyZ Imcr ‘mZ KmcyZ Omo

Am{U Odi-Odi qH$MmiyZM AmoaS>ë¶m. JmU§ {ZKmcmo, Vmo VS>H$ hm°ñQ>ocÀ¶m 鑑ܶo Jocmo.

Wm§~dm, Vwåhr... Imcr CVam ñQ>oOdéZ. ‘cm Iyn aS>cmo. ^mfoÀ¶m AmYmamda Ho$ë¶m Jocoë¶m

H$mhrM g‘Oc§ Zmhr, H$m¶ Pmc§. ^oXacoë¶m ^oX^mdmZo ‘r nwaVm IMyZ Jocmo hmoVmo.$^mfoÀ¶m

ZOaoZo ‘r Vã~cOrH$S>o d noQ>r dmOdUmè¶m ewÕVoÀ¶m XþamJ«hr ‘VmMm ‘r ~ir R>acmo hmoVmo

춺$sH$S>o nm{hco. VoXoIrc Jm|Yicoco {Xgco. Am{U gm§ñH¥${VH$ OJmV H$mhr Var H$aʶmMo

¶m gd© àH$mamV ‘r JmU§ Wm§~dc§ d {VWoM ‘mPo ñdßZ Voìhm Var ^§Jcoco hmoVo.

a§oJmicmo. ~mB© nwÝhm AmoaS>ë¶m, CR>m Vwåhr hm gmam àg§J ‘cm ‘m¶m OrdZmVcm EH$

Imcr ¶m. àM§S> Jm|Yicocmo, An‘m{ZV Pmcocm ‘hÎdmMm Q>{ZªJ nm°BªQ> dmQ>Vmo. nwT>o Aer diU§

‘r ñQ>oOhÿZ Imcr CVacmo d ˶m§Zm {dMmab§ Iyn Amcr, nU hm AZw^d ‘cm ^oX^mdmMm

H$m¶ Pmc§ ‘°S>‘, ‘mPr H$mhr MyH$ Pmcr H$m? Vrd« d XþImdUmam AZw^d XoD$Z Jocm. ‘cm Iyn

AS>IiV {dMmacoë¶m ‘m¶m ¶m àíZmda ~mBªZr gma§ {eH$dyZ Jocm. ¶m AZw^dmVyZ Joë¶m‘wioM

A{Ve¶ d¡VmJcoë¶m ^mfoV ‘cm åhUmë¶m, Ahmo ‘J ‘r g‘mOmVrc OmV, qcJ, àXoe, Am{W©H$

Vwåhmcm "Z' ZimMm Am{U "U' ~mUoMm ¶mVcm pñWVr, c¢{JH$Vm, a§J, d§e, Xoe, emar[aH$

gmYm ’$aH$ H$iV Zmhr? Vwåhr Jmʶm‘ܶo j‘Vm Aem AZoH$ AmYmam§da g‘mOmV hmoV

M¸$ "Z' ZimMm, JVOÝ‘rMr IyZ gmnS>o Agcoë¶m ^oX^mdmH$S>o g§doXZercnUo ~Km¶cm

åhUmcmV. "U'Mm AZwZmpñVH$ ñda Vwåhmcm {eH$cmo. nwT>o nwT>o ‘J ¶m Agë¶m ^mfoÀ¶m

H$iV Zgoc Va AmcmV H$emcm H$cm ‘§S>imH$S>o. ewÜXVoÀ¶m ^«m‘H$ nwUoar H$ënZocmM {damoY H$éZ

IyZ åhUOo h˶m Pmcr. AmYr "U' åhUm¶cm ~§S> H$é cmJcmo. Vwåhr ~mocVm Vo ewÕ Am{U

{eH$m Am{U ‘J JmU§ åhUm. AmOy~mOyMr ‘wc§- Cd©[aV ‘hmamï´>mV ~mocë¶m OmUmè¶m ~mocr d

‘wcr Hw$ËgrVnUo hgm¶cm cmJcr. ‘r ‘mZ Imcr ˶m§Mo Cƒma AewÜX H$go? Cƒma ‘hÎdmMo H$s

KmcyZ C^m. WmoS>ogo YmS>g H$éZ ‘r åhUmcmo, AW©? ho àíZ CKS>nUo {dMmé cmJcmo. Amncr

‘°S>‘ ‘r à¶ËZ H$arZ. ‘r JmdmH$Sy>Z Amcmo¶ ^mfm gmoS>m¶Mr Zmhr, Agm {ZYm©a Ho$cm. H$cm

hmo. ‘mPm AmdmO AmVm IynM Ho${dcdmUm ‘§S>imÀ¶mM {damoYmV H$ë¶mUr H$a§S>H$gma»¶m

Pmcm hmoVm. ‘m¶m AmOdaÀ¶m OJmV "U'Mm ñnYmª‘ܶo ^mJ KoD$ cmJcmo. A{d{OV ZmdmÀ¶m

AZwZm{ñVH$ Cƒma$$H$YrM Zmhr. Am‘À¶m g‘m§Va ZmQ>H$, g‘m§Va MidirMm {hñgm

^mfoV gJio "Z' ZimMoM AgVmV. Amåhr Pmcmo. añ˶mdada CVéZ ^oX^mdm{damoYmV

AOyZhr nmZr, Am{U åhUyZ jU, ~mZ, AmZ gS>H$ ZmQ>H$ H$é cmJcmo d 46 ZmQ>Ho$ añ˶mda

AgoM Cƒma H$aVmo. ‘r gwYmaUm H$arZ. ßcrO Ho$cr. cmoH$H$cm§Mm Aä¶mg H$éZ VWmH${WV

g‘OyZ ¿¶m. ‘r doi KmcdVmo¶ Ag§ dmQy>Z A{^OmV H$cm àH$mam§Zm àíZ {dMmé cmJcmo.

AOyZM OmñV Hw$ËgrV AmdmOmV ~mB© åhUmë¶m, V~ë¶mMo ~moc {dH${gV Pmco, emó V¶ma

^mfoÀ¶m ewÕVoer VS>OmoS> H$aVm ¶oUma Zmhr. Pmc§, ‘mÌ hcJr, g§~i ¶m dmÚm§Mo ~moc d

Vw‘Mr {ZdS> hmoUma Zmhr. ‘cm Iyn dmB©Q> emó H$m {dH${gV hmoD$ eH$bo Zmhr ¶m‘mJÀ¶m

dmQ>co, ‘cm Iyn An‘m{ZV dmQ>co, ‘cm Iyn amJ gm§ñH¥${VH$, OmVr¶ H$maUm§Mm emoY KoD$ cmJcmo.
nmZ 29 da...
Amcm. nU ‘r H$mhrhr H$é eH$V ZìhVmo.

14

àgÞ, M§Mb Am{U A{dñ_aUr`
^mdyH$ _ZmMm ZoVm g§Kf©
hr Am. XrnH$Am~m
gmiw§Io-nmQ>rb `m§Mr -Am. XrnH$Am~m
OZgm_mÝ`m§Vrb AmoiI. gmiw§Io-nmQ>rb
ImoQ>o ~mobUmè`m§~Ôb
AZoH$ dfmªM ñdßZ gË`mV CVaVmZmMm AZw^d
Ë`m§À`m _ZmV
àM§S> MrS>. _moR>çm A§Jmda ehmao AmUUmamM AgVmo. VmoM AZw^d
g§Kfm©Zo {_i{dboë`m KoÊ`mgmR>r _rM Zìho Va hOmamo OZgm_mÝ`m§Mr à~i
Am_XmaH$sM§ Am~m§Zr BÀN>m XmQy>Z Ambr hmoVr. `§Xm Am~m§Mr Am_XmaH$s
bmoH$H$ë`mUmgmR>r {\$Šg hm {dídgmMm gya H$m`©H$V}, OZVoVyZ C_Q>V
gmoZ§ Ho$b§. {ZJdu, hmoVm. Ë`m§À`mV A\$bmVyZ CËgmh${Z_m©U Pmbm hmoVm.
ñnï>dŠVonUm hr Ë`m§À`m Oo H$mhr Amho Vo `m 48 _Ü`oM ZmhrVa nwT>rb nmM df}
ñd^mdmMr Im{g`V. Am_XmaH$sM§ ñdßZ bm§~Urda nS>Uma, ho {ZpíMV hmoV§.
Joë`m H$mhr dfmªV Zm. hr OmUrd _bmM Zìho Va _mÂ`m hOmamo H$m`©H$Ë`mªZm
eaX ndma `m§À`mer
Pmbobr OdirH$ Am~m§À`m 15
H$maH$sXubm {Xem
XoUmarM R>abr. Ë`m_wioM
gm§Jmobm Xm¡è`mda Zm.
ndma Amë`mZ§Va Ë`m§À`m
JmS>rMm gmaWr hmoÊ`mMm
_mZ Ho$di Am~m§ZmM
AgVmo. Oo _ZmV Vo
AmoR>mda Am{U Oo eŠ`
Vo H$m_ V_m_, hr Ë`m§Mr
^y{_H$m gdmªZmM ^mdUmar

Amho...

hmoVr åhUyZM g_W©H$m§Mm CËgmh Amog§Sy>Z {Xdg AmOhr S>moù`mg_moéZ OmV Zmhr.
dmhV hmoVm. 2009 _Ü`o Vã~b 40 hOma `m~m~V _bm åhUmdogo dmQ>Vo, {Xdg H$Yr
H$m`©H$V}, g_W©H$m§À`m CnpñWVrV {dYmZg^m Wm§~V Zmhr åhUyZM hdm Agbobm {Xdg hm
{ZdS>UwH$sgmR>r AO© ^abm, hr _mÂ`mgmR>r Agm CJdVmo. H$mi hm _mUgmMm eÌy Zìho,
A{dñ_aUr` KQ>Zm hmoVr. EdT>çm _moR>çm Vmo gdm©V OdiMm {_Ì Amho. _w»` åhUOo
à_mUmVrb bmoH$nmR>~i hr nX ZgVmZm Vmo J{V_mZ Agë`mZo {ZË` Q>dQ>drV, VmOm
Ho$boë`m {dYm`H$ H$m_mMr nmoMnmdVrM hmoVr AgVmo. EImÚm {XdgmMr Vmo Vwåhmbm dmQ>
Vr. ZwH$VrM bmoH$g^oMr {ZdS>UyH$ Pmbr nmhm`bm bmdVmo, Vo Vw_Mm A§V nmhm`Mm
hmoVr. Ë`m_wio _mT>m bmoH$g^m _VXmag§KmMo åhUyZ Zìho, Va Ë`m {Xdgmbm Vwåhr
ZoV¥Ëd H$aUmè`m Zm. ndmam§Zr {OëømVrb H$S>H$Sy>Z, Vrd«VoZo {^S>md§ åhUyZ. OodT>r
{dYmZg^m {ZdS>UwH$m§dahr bj H|$ÐrV Ho$bo àVrjm _moR>r VodT>mM nyVuMm jU Ádb§V,
hmoVo. _r AO© ^aë`mZ§Va Ë`m§Zr nwÊ`mV VmOm, CËH$Q> AgVmo.
`oD$Z ^oQ> Ago gm§{JVbo. "AO© _mKmar Ko'
`m Ë`m§À`m dmŠ`mZo N>mVrV Yñg Pmbo; _mÌ _mPo dS>rb H¡$. H$mH$mgmho~ gmiw§Io-nmQ>rb
Ë`m§À`m Vwbm Am_XmH$sMr g§Yr XoVmo `m nwT>rb ho VmbwŠ`mVrb bmoH${à` Am_Xma hmoVo. {d{dY
dmŠ`mZo ^mZmda Ambmo. AmZ§XmÀ`m bhatZr {dH$mgH$m_m§Zr Ë`m§Zr OZVoÀ`m Mohè`mda hmñ`
amo_m§{MV Pmbmo. `m EH$m _hÎdmÀ`m KQ>ZoVyZ \w$b{dbo. Ë`m_wioM Ë`m§À`mer hOmamo
OmV AgVmZm XwgarH$S>o OZVoÀ`m ^mdZm Ordm^mdmMr _mUgo OmoS>br Jobr.
AmUIrZ Vrd« Pmë`m hmoË`m. Ë`m§Zm em§V Am_XmaH$sÀ`m Ad¿`m XrS> dfm©V Ë`m§Zr
H$aUo AdKS> H$m_ hmoVo, nU Vo Amdí`H$hr {dH$mgH$m_m§Mm gnmQ>mM bmdbm hmoVm.
hmoVo. _moR>çm à`ËZmZo Ë`m§Mr g_OyV H$mT>mdr àb§[~V àíZm§gmR>r gmVË`mZo Odim-
bmJbr. H$m`©H$V}, g_W©H$m§Zm em§V H$aVmZm _w§~B© Xm¡ao Ho$bo. A{VH$m_mÀ`m l_mZo
_ZmMr _moR>r Kmb_ob Pmbr hmoVr. Vmo Ë`m§Zm Am_Xma {ZdmgmVM öX`{dH$mamMm
àg§J, Ë`m KQ>Zm AmOhr öX`mV Ka H$éZ PQ>H$m Ambm. Ë`m§À`mZ§Va gmiw§Io-nmQ>rb
AmhoV. Am`wî`mV AZoH$ diUo Ambr _mÌ Hw$Qw>§{~`m§Zr A{Ve` AS>MUrMm H$mi
hm Am`wî`mVrb _hÎdmMm Q>{ZªJ nmBªQ> g_ AZw^dbm. AmB© emaXmXodr `m§Zr _moR>çm
OVmo. {ZdS>UwH$sVyZ _mKma KoVë`mMr KQ>Zm {h_VrZo gdmªZm gmdabo. Hw$Qw>§{~`m§Mr
AZoH$m§Zr _Zmbm bmdyZ KoVbr hmoVr. XmoZXm H$m`©H$Ë`mªer Agbobr Zmi AmUIrZ KÅ>>
_mKma ¿`mdr bmJë`mZo AZoH$ H$m`©H$Ë`mªZr Ho$br. _mÌ amOH$maUmV Ë`m `eñdr Pmë`m
_bm Am_XmaH$s {_ion`ªV nmXÌmUo KmbUo ZmhrV, `mMr I§V AmOhr dmQ>Vo. 1976
gmoS>bo hmoVo. Am_XmaH$sZ§Va Vã~b 12- _Ü`o AmBªZm H$m±J«ogH$Sy>Z C_oXdmar {_imbr
12 df} AZdmUr nm`mZo {\$aUmè`m “Ë`m’ hmoVr. S>_r AO© ^abm Zgë`mÀ`m H$maUmdéZ
H$m`©H$Ë`mªZm Omhra H$m`©H«$_ KoD$Z nmXÌmUo _mKma ¿`mdr bmJbr. `m~m~V nwÊ`mV
~hmb H$aÊ`mV Ambm. hr KQ>Zmhr A{dñ_ àMmag^ogmR>r Amboë`m B§{Xam Jm§YtZr eaX
ndmam§Zm IS>gmdyZ {dMmaUm Ho$ë`mMo AmR>dVo.
aUr` hmoVr. Am_XmaH$s {_imë`mMm Vmo AmBªZr H$m`©H$Ë`mªZm boH$amà_mUo Onbo, nX

16

ZgVmZm AZoH$m§À`m AS>MUtgmR>r nm`nrQ> a{gH$Vmhr OdiyZ AZw^dbr. `m~m~VMr
Ho$br. Ago AgVmZm Ë`m§Zm g§Yr {_imbr EH$ KQ>Zm gm§Jmdr dmQ>Vo. AgoM EH$Xm
Zmhr. Am_XmaH$s {_idyZ _r Ë`m§Mr BÀN>mnyVu gm§Jmobm Xm¡è`mda Amboë`m ndma gmho~m§Zm
Ho$br. d[S>bm§À`m {ZYZmZ§Va AmB©À`m ~mam_Vrn`ªV gmoS>Ê`mMm àg§J Ambm.
_mJ©Xe©ZmImbr _r amOH$maUmV ~ñVmZ ~mam_VrV Joë`mZ§Va Ë`m§Zr AmñWodmB©H$nUo
~gdm`bm gwédmV Ho$br. _VXmag§KmVrb _w¸$m_mMr gmo` Ho$br. Ë`m§À`m ImobrV
J«m_n§Mm`Vr VgoM PoS>nrMr OmJm Vmã`mV ZoD$Z _ZgmoŠVnUo Jßnm _maë`m. _Ü`o
KoVbr. bmoH$g§J«h dmT>V hmoVm, H$m`©H$Ë`mªMo Ë`m§Zr aoH$m°S>©darb bVm _§JoeH$am§Mr JmUr
nmR>~i dmT>V hmoV§. AemVM Am`wî`mVrb EoH$dbr. hr JmUr bVm~mBªZr Ë`mM{R>H$mUr
n{hë`m Q>{ZªJ nmBªQ>bm gm_moao Omdo bmJbo. Img eaX ndmam§À`m AmJ«hmImVa Jm`br
Ë`mdoir dg§VXmXm nmQ>rb _w»`_§Ìr hmoVr. XaamoOÀ`m KmB©JS>~S>rVhr ndma
hmoVo. Ë`m§Zr Am_XmaH$sM§ {VH$sQ> {Xb§. gmho~m§Zr Onbobr a{gH$Vm _bm Iyn
H$m_mbm bmJ Ag§ gm§JyZ Vo {X„rbm ^mdbr. Ë`m§À`m~m~V _r åhUoZ, JaOoM§ ZmV§
{ZKyZ Jobo. _mÌ nwÝhm Ë`m§Zr H$idb§, doioM§ ^mZ {dgam`bm bmdUmè`m _mUgm§er
C_oXdmar {_iy eH$Uma Zmhr. H$maU AgV§. H$m_mM§ Ì¡am{eH$ AmR> Vmgm§À`m
C_oXdmargmR>r d`mMr AQ> hmoVr 25 nmT>çmda AmIbob§ AgV§, godoM§ ZmV§ åhUOo
Am{U Ë`mdoir _mP§ d` hmoV§ 23. g§nyU© h`mVrMm g§Ho$V AgVmo. H$m_mM§
Ë`m_wio g§Yr dm`m Jobr. hr hþH$bobr g§Yr ZmV§ ^ŠVrer OS>b§ Va d[að>m§À`m {Zìdi
_Zmbm doXZm XoUmar R>abr. `mZ§Va nwÝhm AmR>dUrda H$ma^ma Mm§Jbm MmbVmo. AmO
_mYma KoÊ`mÀ`m KQ>ZoZo AñdñW Pmbmo; ndmagmho~m§_wioM _bm {d{dY nXm§da H$m_
_mÌ d{S>bm§Mr OZVoMr godm H$aÊ`mÀ`m H$aÊ`mMr g§Yr {_imbr. {dYmZn[afXoMm
P§PmdmV AmR>dbm H$s nwÝhm Zì`m C_oXrZo Am_Xma åhUyZ g§nyU© gmobmnya {OëømV H$m_
H$m_mbm bmJm`Mmo. AIoa H$m`©H$V}, OZVm H$aVm Ambo. H$m`©H$V} Am{U g_W©H$ OZVm
Am{U Zm. eaX ndmam§À`m Amerdm©XmZo hoM _r _mPo Hw$Qw>§~ g_OVmo. Á`m§Zm Á`m§Zm
{dYmZn[afXoMr Am_XmaH$s {_imbr. _mT>m Amnë`mH$Sy>Z _XV Pmbr Ë`m gJù`m§Zr
bmoH$g^m _VXmag§KmMo ZoV¥Ëd eaX ndma H$m`_ Amnë`mg_moa ZV_ñVH$ amhmd§ hr
H$arV AmhoV hr _mÂ`mÑï>rZo ^m½`mMrM _mPr Anojm Zmhr. Amnë`m CnH$mamM§
Jmoï> Amho. Ë`m_wio Ë`m§À`mer OdirH$ F$U Am`wî`^a bmoH$m§Zr bjmV R>odmd§ `mMr
gmYVm Ambr. Ë`m§À`mH$Sy>Z Iyn H$mhr Amdí`H$Vm Zmhr. `mCbQ> _r gJù`m§Zm
{eH$Vm Ambo. XwîH$mir Xm¡è`m{Z{_Îm Á`m- gm§JVmo, nwÝhm Ooìhm H$Yr JaO nS>ob Voìhm
Á`mdoir Vo gm§Jmobm VmbwH$m Xm¡è`mda `oVmV àW_ _mÂ`mH$S>oM `m.$g§Yr {_im`bm
Ë`mdoir Ë`m§À`m JmS>rMm gmaWr hmoÊ`mMo H$Xm{MV Cera Pmbm Agbm Var àË`oH$
^m½` {_iVo. hr _mÂ`mgmR>r AË`§V jU bmoH$godoMmM, Ago g_OyZ AIoan`ªV
A{^_mZmMr ~m~ Amho. Ë`m§À`m XyaÑï>rMr _r H$m`©aV amhUma.
Oer OmU Pmbr Ë`mMà_mUo Ë`m§À`mVrb
17

{Zì`©gZr, gmYr amhUr Am{U 1995 Mr
gm_mÝ` OZVoV {_giUmao {ZdS>UyH$
R>abr
Am_Xma åhUyZ ~~ZXmXm qeXo {XemXe©H$
`m§Mr AmO {OëømVM Zìho
Va _hmamï´>mV AmoiI Amho. - Am. ~~ZXmXm qeXo
dS>rb _mOr Am. {dÇ>bamd
VmbwŠ`mV gd©Ì CKS>m _mi, amoOJma Am{U
qeXo `m§À`mZ§Va EoZ VméÊ`mV
AgVmZm gmV ^md§S>m§Mr OZmdam§À`m Mmè`mgmR>r bmoH$m§Mo BVa VmbwŠ`mV
hmoUmao ñWbm§Va ho Ë`mdoiMo {MÌ. Ë`m_wio
O~m~Xmar g_W©nUo nobUmao hmoUmar AñdñWVm, VJ_J AmOhr AmR>dVo.
Am. ~~ZXmXm AmO _mT>m àJVrÀ`m dmQ>oda AgVmZm _mJo {\$éZ nmhmUo
éMV ZgboVar AmnU Hw$R§>n`ªV Ambmo ho OmUyZ
VmbwH$m d _VXmag§KmMo nmbH$Ëd
`eñdrnUo gm§^miV AmhoV.

H$m_ KoD$Z Joboë`m gm_mÝ`m§Zm
Ë`m§À`m PQ>H$snQ> {ZU©`mMm

AZw^d `oVmo. _§ÌrnX ZmH$méZ
^r_m-grZm OmoS> H$mbdm

`moOZobm _yV© ñdén XoD$Z
VmbwŠ`mVrb COmS> _miamZ

{hadoJma Ho$bo. Zm{dÝ`mMm
Ü`mg åhUyZ Ë`m§Mo naXoe Xm¡ao
Pmbo, Va Amnë`m nËZr~amo~a
VrW©ñWim§Zm ^oQ>r XoU§ hmXoIrb
Ë`m§Mm AmdS>rMm {df`. 1995

Mr {dYmZg^m {ZdS>UyH$
Ë`m§À`mgmR>r "Q>[ZªJ nm°BªQ>' R>abr.

`m~m~V Ë`m§Zr {XbIwbmgnUo
AmR>dUtZm {Xbobm COmim...

18

KoÊ`mgmR>r AYyZ_YyZ ZH$iV AmR>dUtZm ^¸$_ gmW {Xbr. OZVoMm nm[R>¨~m {_iV
COmim {_iVmo. dS>rb H¡$. {dÇ>bamd qeXo AgVmZmM H$m`©H$Ë`mªZr XmoZdoim {dYmZg^m
Am_Xma Pmbo. Vo Ë`m§À`mnarZo gm_mÝ` bT>{dÊ`mMm AmJ«h Ho$bm hmoVm. `mo½`{XeoZo
OZVogmR>r PQ>V hmoVo. Ago AgboVar "nmUr' amOH$s` dmQ>Mmb gwé AgVmZm {Oëhm XyY
`m EH$m KQ>H$mA^mdr VmbwŠ`mMr nadS> g§KmÀ`m AÜ`jnXmMr O~m~Xmar Ambr.
hmoV hmoVr. "YaU Cembm, H$moaS> Kembm' `m eoVH$è`m§Zm CËnÞmMo n`m©`r ómoV åhUyZ
åhUrMm àË`` àË`j `oV hmoVm. 1972 À`m XyY ì`dgm` Agë`mZo 50 hOma {bQ>a XyY
XwîH$mimV Va AmUIr {dXmaH$ n[apñWVr g§H$bZmdéZ gmS>oVrZ bmI {bQ>a Ho$bo.
Pmbr. Ë`mdoir n§T>anyabm _r 11 drV g§KmMm Q>|^wUuV Zì`mZo {d^mJ gwé Ho$bm.
{ejU KoV hmoVmo. {ejU gwé AgVmZmM {d{dY {dH$mgH$m_m§_wio OZVoMm nm[R>¨~m
H$S>~m AmUyZ {dH$m`Mmo. eoVr~amo~a dmT>V hmoVm. Ë`mMm àË`` 1995 _Yrb
Jwèhmihr Mmbdbo. nmZ_ù`mVrb ImD$Mr {dYmZg^m {ZdS>UwH$sÀ`m C§~aR>çmda Ambm.
nmZ§ AmUyZ {bbmd H$am`Mmo. VmbwŠ`mMr {ZdS>UyH$ bT>dmdr åhUyZ H$m`©H$Ë`mªgh
{~H$Q> n[apñWVr d g§Kf© gwé AgVmZmM OZVoZo aoQ>m Yabm. Ë`mbm H$maUhr VgoM hmoVo.
AmOmanUm_wio ^mD$ Amåhmbm gmoSy>Z Jobo. `mnyduÀ`m {ZdS>UwH$m§_Ü`o VmbwŠ`mbm nmUr
AmR> ~{hUr Am{U nmM ^mD$ Aem ^md§S>m§Mr AmUm`Mm _wÔm Omoa Yam`Mm. {ZdS>UwH$sZ§Va
O~m~Xmar _mÂ`mda Ambr. H$mhrhr PmboVar hm {df` Jm`~ ìhm`Mm. nmÊ`mMr nyV©Vm
`m gdmªMo CÁÁdb ^{dî` KS>dm`Mo, Ago _mÂ`mH$Sy>ZM hmoB©b, hm OZVoV {dídmg
R>adyZ gdmªMr {ejUo nyU© H$éZ Ë`m§Mr {Z_m©U Pmbm hmoVm.
WmQ>m_mQ>mV b¾o bmdyZ {Xbr.
njmZo {VH$sQ> ZmH$maë`mZ§Va Anj
KaMr O~m~Xmar nobVmZmM ^mD§$Mo åhUyZ C_oXdmar XmIb Ho$br. H$m±J«og,
VmbwŠ`mMo {dH$mgmMo ñdßZ nyU© H$aÊ`mgmR>r {edgoZm, eo.H$m.n., Eg. H$m±J«og AmXr
_r amOH$maUmV gH«$s` Pmbmo. {Z_JmdMo njm§Mo nmM _mVã~a C_oXdma {damoYmV
gan§M, n§Mm`V g{_Vr, {O. n. gXñ` hmoVo. àMmamMr Ym_Yw_ gwé hmoVr.
AgVmZm gd©gm_mÝ`m§À`m àíZm§er _r EH$én _mZoJmdmVrb àMma AOyZhr AmR>dVmo.
Pmbmo. _moQ>magm`H$bdéZ gmam VmbwH$m àË`oH$ {damoYH$m§Zr Amnmnbm JQ>, AmoiIrMr
qnOyZ H$mT>m`Mmo. gdmªÀ`m AS>rAS>MUr Kao JmRy>Z R>odbr hmoVr. JmdmV Joë`mda
g_OmdyZ ¿`m`Mmo. eo.H$m.n.Mo C_oXdma VoWrb ~mOma H$Q²>Q>çmda ~gyZ am{hbmo.
åhUyZ n§Mm`V g{_VrV {ZdSy>Z Amë`mZ§Va ~KVm-~KVm _mUgo Jmoim hmoD$ bmJbr.
H$m±J«og-eoH$mnMo {Zå_o-{Zå_o gXñ` ^mfUmbm gwédmV Pmë`mZ§Va JXuV AmUIr
AgVmZmhr g^mnVrnXmMm _moh Q>mibm. nwT>o ^a nS>br. hr JXu gd©gm_mÝ` OZVoMr
g^mnVr Pmbmo. {dYm`H$ H$m_m§_wio ZdrZ hmoVr. CnpñWV Ho$boë`m _wX²>Úm§Zm ^a^éZ
H$m`©H$V} OmoS>bo OmD$ bmJbo. ^mD§$À`m XmX {_imbr. hmM {dídmg gmW© R>abm.
JQ>mMr _mUgo nmR>rer hmoVrM. `mH$mimV `m n{hë`mM {ZdS>UwH$sV gd© àñWm{nVm§Mm
{dZm`H$amd nmQ>rb ho Am_Xma hmoVo. Ë`m§Zm nam^d H$éZ _moR>çm _Vm§À`m \$aH$mZo

19

{dO`r Pmbmo. nmqR>ã`mgmR>r `wVr gaH$maZo H$[aAa _mJ©Xe©Z {e{~a, ZoÌ{M{H$Ëgm,
_§{ÌnX XoD$ Ho$bo; _mÌ _mÂ`mgmR>r "nmUr' _moVrq~Xy {e{~a, D$gVmoS> _Owam§gmR>r
hmM {df` _hÎdmMm hmoVm. Ë`mAZwf§JmZo Amamo½` {e{~a, Á`oð> ZmJ[aH$m§gmR>r _mo\$V
PnmQy>Z H$m_mbm bmJbmo. ^r_m-grZm OmoS> H$mer`mÌm AmXr CnH«$_m§VyZ OZVoÀ`m
H$mbdm, grZm-_mT>m CngmqgMZ `moOZm gdmªJrU {dH$mgmV hmV^ma bmdë`mMo
am~dyZ OZVoZo Q>mH$bobm {dídmg gmW© g_mYmZ dmQ>Vo. gm_mÝ`m§À`m AZoH$ AS>MUr
R>adbm. `mMm _bm A{Ve` AmZ§X Amho. AgVmV. Ë`m g_OmdyZ KoUo Amdí`H$ AgVo.
nyduMo COmS> _miamZ Am{U nmÊ`mMr nyV©Vm Vgo PmboVaM Ë`m AS>MUr gmoS>{dÊ`mMm
Pmë`mZ§Va VmbwŠ`mMm Pmbobm H$m`mnmbQ> _mJ© gmonm hmoVmo. ho XaamoOÀ`m {XZH«$_mV
`mbm {ZdS>UwH$sMm Q>{ZªJ nmBªQ> H$maUr^yV H$amdo bmJVo. `m gd© H$m_mMr nmohmoMnmdVr
R>aë`mMo _r _mZVmo. H$maU Ë`mZ§Va OZVoZo åhUyZ H$s H$m` H|$Ðr` _§Ìr eaX ndma
Am_Xma hmoÊ`mMm _mZ _bm {Xbm. `m§Zr Ho$bobo H$m¡VwH$ D$Om©Xm`r R>abo. grZm-
_mT>m CngmqgMZ `moOZoÀ`m H$m`©H«$_mV Vo
H$maImZm gwé H$aÊ`mMo dS>rb {dÇ>b^mD§$Mo åhUmbo hmoVo, ~~Zamd AmnU _mT>m Am{U
ñdßZ hmoVo. nmÊ`m_wio D$g CËnmXH$m§Zm ~mam_Vr _VXmag§KmMr ~Xbm~Xbr H$é.
AmZ§XmMo {Xdg Ambo hmoVo; _mÌ H$maImZm `m Jm¡admX²JmamZo Vi_irÀ`m H$m_mbm
Zgë`mZo Ë`m§À`m àJVrV AmS>H$mR>r hmoVr. `mo½` ì`º$sH$Sy>Z XIb KoVbr OmVo, ho _r
Ë`m_wio VmbwŠ`mVrb n{hbm {dÇ>bamd qeXo OmUbo.
ghH$mar gmIa H$maImZm gwé Ho$bm. à{V{XZ
AmR> hOma Q>Z Jminmn`ªV H$maImÝ`mMr ~mhoaJmdr Xm¡ao ZgVrb Va gH$mir 8 Vo
àJVr Pmbr. nwT>o eoVH$è`m§À`m {hVmgmR>rM amÌr 8 Agm XaamoOMm {XZH«$_ gwé AgVmo.
{dÇ>b ewJg©, B§S>r, C§XaJmd-Ho$dS> _moH$im doi ghgm {_iVM Zmhr. n`©Q>ZmMr
`m{R>H$mUr H$maImÝ`m§Mr {Z{_©Vr H$aÊ`mV AmdS> Agë`mZo doi H$mTy>Z ^maV^a {\$abmo.
Ambr. `mnwT>o 8500 _o. Q>Z. à{V{XZ Aä`mg Xm¡è`m{Z{_Îm A_o[aH$m, H°$ZS>m, ~«mPrb,
Jmin j_Vm, 250 Vo 500 _o. Q>Zmn`ªV qgJmnya, ~±H$m°H$, _m°[aeg Aem AZoH$ Xoem§Zm
[a\$m`Zar ewJa àmoOoŠQ>, 38 _oJmd°Q>n`ªV ^oQ>r {Xë`m. nËZr gwZ§Xm Ym{_©H$ d¥ÎmrMr
{dÚwV{Z{_©Vr AmXtÀ`m {dñVmamÀ`m `moOZm Agë`mZo AZoH$ VrW©ñWio nm{hbr. amOH$maU,
AmhoV. nmÊ`m_wio VmbwŠ`mMm H$m`mnmbQ> H$maImZXmar `mV _r Ogm ì`ñV AgVmo VgoM
Pmbm ho H$maH$sXuVrb _moR>o H$V¥©Ëd g_ KamVrb BVa gXñ`hr Amnmnë`m H$m_mV ì`ñV
OVmo. OZVoMm gdmªJrU {dH$mg ìhmdm `m AgVmV. nmdUoXmoZeo EH$a eoVrMm gd© ì`mn
amOH$s`Ñï>rZoM Zìho Va gm_m[OH$ Om{UdoVyZ nËZr gwZ§Xm d gwZ~mB© gm§^miVmV. aU[OV
{d{dY CnH«$_ gwé Ho$bo. OZmdam§gmR>r Am{U {dH«$_ ho XmoKohr Amnbr H$V©~Jmar {gÜX
H$maImÝ`mV\}$ XwîH$mir N>mdÊ`m, gd©Y_u` H$arV AmhoV. AmÎmmn`ªV OZVoMr àm_m{UH$nUo
_mo\$V gm_wXm{`H$ {ddmh gmohim, aº$Xm~ godm Ho$br Amho. `mnwT>ohr hr godm Aì`mhVnUo
d _Yw_oh VnmgUr {e{~a, aº$XmZ {e{~a, gwé amhUma Amho.

20

Am_Xmam§Mr Aä`mgy ,
AmOÀ`m H$mimVrb Vi_irMo
à{V_m Iyn doJir AY©eVH$
Amho. amOH$maUhr
~XbV§`. _mUgm§Mr - Am. JUnVamd Xoe_wI

_Z§ Am{U _V§ {dYmZg^Vo rb géw dmVrMm H$mi AmOhr AmR>dVm.o
~XbVmhoV. na§Vw
1962 Mm Vmo H$mi hmVo m. Ë`mdio r AmY{w ZH$ _hmamï>´mMo
`m ~mOmamV {eënH$ma `edV§ amd MìhmU ho _»w `_̧ r hmVo .o Xeo ^ŠVmM§ r
~Xbbo ZmhrV Vo àao Um Am{U Jmao Jar~ H$ï>H$è`mg§ mR>r Agbëo `m H$idirVZy
JUnVamd Xoe_ _r nmQo >{VS>H$sZ,o Aä`mgmZo ^mfUmVZy _Ôw o _mS§ >V hmVo m.o ho
wI Am{U Ë`m§Mm {dYmZg^Vo rb n{hbMo ^mfU hmVo .o Jm^§ r`mZ© o AZHo $ _Ôw o
gm§Jmobm _VXmag§K. _mS§ >V AgVmZm g^mJh¥ mVrb Ë`m ñVãYVMo m AmOhr ^mg
VimJmimVë`m hmVo m.o VËndy u amÁ`nmbmM§ § A{^^mfU Pmb§ hmVo .§ _r ^mfUmV
_mS§ >V Agbbo o _Ôw o gdmZª mM nQ>V Agë`mMo {XgV hmVo .o
_mUgm§À`m ^mfUmZV§ ahr Ë`mMr à{MVr OmUdbr. _mÂ`mZV§ a
àíZm§àVr Agbobr
21
JUnVamdm§Mr
Vi_i H$U^ahr
H$_r Pmbobr Zmhr.
eoVH$ar, H$m_Jma,

H$ï>H$è`m§gmR>r
Vã~b 50 df}
Ë`m§Zr {dYmZg^oV
AmdmO CR>{dbm.
nmUr Am{U XwîH$mi
ho àíZ AmOhr
Ë`m§À`mgmR>r
{Oìhmù`mMo AmhoV.

_»w `_̧ r `edV§ amd MìhmU `mM§ § ^mfU Pmb.§ _r KaX§ mO amOH$maUr Zmhr. amOH$maUmV
`mV Ë`mZ§ r _r _mS§ >bëo `m AZHo $ _Xw >²ÚmM§ r XIb Ambmo Vo AnKmVmZMo . _mPo _iy Jmd _mho mio
KVo br. Aä`mgy ~mbo Ê`mda _»w `_̧ r MìhmU VmbŠw `mVrb nZo ay . d{H$br H$aÊ`mgmR>r gmJ§ mëo `mV
ho Jm^§ r`mZ© o XIb KVo mV, ho _mÂ`m {ZXeZ© mg Ambm.o Ë`mdio r g`§ Šw V _hmamï>´mMr Midi Omao mV
Amb.o {dYmZg^Vo rb `m _mÂ`m n{hë`m ^mfUmMm géw hmVo r. _mVrer B_mZ åhUZy gmJ§ mbo m VmbŠw `mV
AZHo $md§ a à^md nS>bm. `mVZy M gdmZª m _mÂ`m ^{y _JV amhZy nÌH$o dmQ>Ê`mMo H$m_ H$o b.o Ë`mdio r
ì`{ŠV_ÎdmMr Amio I Pmbr. `Wo Zy M _mPr gn§ Uy © VmbŠw `mda H$mJ± go« Mm EH$N>Ìr A_§ b hmVo m.
{dYmZg^Mo r H$maH$sX© à^mdr R>aV Jbo r. Vo VemVM {ZdS>UHw $m bmJë`m. amD$V ZmdmMo {dÚ_mZ
{dYmZg^Vo rb n{hbo ^mfU _mÂ`mgmR>r Q>{ZJª Am_Xma hmVo .o Ë`mÀ§ `m {damYo mV H$w Ur C^o amhm`Mo
nmBQª > R>ab.o hm àíZ hmVo m. C^o amhm`Mo åhUOo h_Img
nS>m`MMo hmVo .o nS>m`MMo Amho Va JUnVamdmZ§ m
Jmao Jar~, H$ï>H$ar, eVo H$ar, nmUrQ>M§ mB© C^o H$é`m, Ago g`§ Šw V _hmamï>´ g{_VrÀ`m EH$m
`m {df`mda {dYmZg^Vo gmVË`mZo AmdmO ~R¡ >H$sV R>abo Am{U _r {dYmZg^Mo m C_Xo dma
CR>{dbm. gdg© m_mÝ`mM§ o àíZ _mS§ >VmZm Ë`m Pmbm.o {ZdS>UHy $ àMma H$mimV AZHo $ Jmdm_§ Ü`o
{df`mMm gImbo Aä`mg H$o bm. g^mJh¥ mV bmHo $mZ§ r _bm `Do $gÜw Xm {Xbo Zmhr. Aem pñWVrV
àíZmÎo mamÀ`mdio r AIao n`Vª gdM© OU CnpñWV eŠ` {VWo nmho mMo Zy g^m KVo Ag.o H$m.° Eg.
amhVmV Ago Zmhr, _r `mbm AndmX R>abm.o E_. Omeo r, eH§ $aamd _mao ,o AmMm`© AÌo AmXtÀ`m
edo Q>n`Vª ~gZy am{hë`mZo amÁ`^amVrb {d{dY g^m EHo $y Z dH$¥ Ëd H$_mdbo hmVo ,o Ë`mMm Cn`mJo
àíZ g_OZy Amb.o Xîw H$mimMo {ZdmaU Am{U hmDo $ bmJbm. bmHo $ àË`j g^bo m Z `Vo m bm~§
{Z_b©y Z H$aÊ`mg géw dmVrnmgZy M àmYmÝ` Wm~§ Zy M ^mfU EHo $m`M.o bmHo $mM§ m àË`j à{VgmX
{Xb.o 1962 Vo 1978 À`m H$mimV H$mJ± go« MrM Z {_imbëo `m `m n{hë`m {ZdS>UHw $sV _r {dO`r
gÎmm hmVo r. XmZo dgV§ amd Am{U `edV§ amd `m Pmbm.o {ZdS>yZ Amë`mZV§ aMm géw dmVrMm H$mi
{VKmÀ§ `m ZVo Ë¥ dmZo amÁ`mMm H$ma^ma géw hmVo m. _mRo >m IS>Va hmVo m. Am_Xma Agbmo Var gJù`m
{damYo H$mZ§ m H$m_ H$aÊ`mg \$magm dmd ZìhVm. Jm« _nM§ m`Vrda H$mJ± go« MMo dMñ© d hmVo .o H$mbmV§ amZo
Ë`mdio r Xîw H$mimZo W_¡ mZ KmVbo hmVo .o _mUgmM§ § Jm« _nM§ m`Vrhr Vmã`mV Amë`m. naV§ w nM§ m`V
Am{U OZmdamM§ § ñWbmV§ a géw hmVo .§ `m~m~V g{_Vr H$mhr qOH$Vm Ambr ZìhVr. H$maU
gVV g^mJh¥ mV nmQo >{VS>H$sZo àíZ _mS§ >b.o `m_ nM§ m`V g{_VrgmR>r Jm« _nM§ m`V gXñ`mM§ o _VXmZ
iw o gÎmmYmè`mM§ o bj Xîw H$mimÀ`m àíZmH$S>o dYo bo hmVo o Am{U VmbŠw `mVrb A{YH$Va Jm« _nM§ m`Vr
Jbo .o _hmamï>´mVrb EH$VV¥ r`me§ ^mJ hm Xîw H$mir H$mJ± go« À`m Vmã`mV hmËo `m. gmd{© ÌH$ {ZdS>UHw $m
Amh.o `mMm gImbo Aä`mg H$o bm. nmUbmQo > jÌo Pmë`mda nM§ m`V g{_Vr qOH$Vm Ambr. Jar~,
{dH$mg Am{U gømÐrMm KmQ> {OWo nmD$g Amho H$ï>H$ar bmHo $mÀ§ `m àíZmgmR>rM _r amOH$maUmV
VWo Zy nmUr CMbZy AmUUo JaOMo o Amh.o hm 50 df} VJ YéZ Agë`mMo dmQ>V.o EH$mM
àíZ dmad§ ma _mS§ >yZhr _hmamï>´mbm Ambbo o nmUr njmH$S>yZ, EH$mM _VXmagK§ mH$S>yZ ~mam {ZdS>UHw $m
AmnU AS>dy eH$V Zmhr. Vo nmUr AmY§ « àXeo bT>{dë`m. XmZo dio m nam^d Pmbm. Vã~b 50 df}
Am{U H$ZmQ© >H$mV dmhZÿ OmV.o hr _mÂ`mÑï>rZo amOH$maUmV Amh,o Vo O~m~Xmar Am{U gm_m{OH$

Šbeo H$maH$ KQ>Zm Amh.o

22

^mZ R>Do $ZM. Ë`mAZfw J§ mZMo Am_Xma {ZYrMo H$maU Ë`mÀ`m H$maH$sXuV Am_Xmambm EgQ>rV
dmQ>n H$aVmZmhr bmHo $g»§ `Ào `m {ZH$fmda Z ~gbbo o Ë`mZo nm{hbo ZìhV.o Ago AZHo $ {H$ñgo
H$aVm bmHo $emhr nÜXVrZo g_hy ~R¡ >H$m KDo $Z, AmhVo . Ë`m_iw o gmYno UmZo OJVmZm {Zð>m, Mm[aÍ`,
bmHo $me§ r MMm© H$éZM {dH$mgH$m_m~§ m~VMo {ZU`© gMmQo >r ho VÎd A{§ JH$mabo Amh.o _r AmY{w ZH$
KUo o _bm `m½o ` dmQ>Vo Am{U _r Vgo H$aVm.o {Zð>m, _hmamï>´mÀ`m {dH$mgmMm gh^mJr gmjrXma Amh.o
Mm[aÍ`, gMmQo >r `m ~m~tZm _r A{YH$ _hÎd XVo m.o eVo H$ar njmMr gn§ Uy © amÁ`mV dmVmhV Pmbr
Am_XmamZ§ r g^mJh¥ mV JmY| imV g_§ V H$o bbo r AgVmZm am`JS>_Yë`m bmb ~mdQ>çmMm aJ§
dVo ZdmT> d ^Îmdo mT>r~m~V "amOH$maUmVrb gË` CS>yZ Vmo ^Jì`mgmaIm {Xgy bmJbm AgVmZm
hadb§ Amh'o , hr _mPr Ë`mdio Mr à{VH$« s`m hmVo r. _bm H$YrM ^bË`m VS>OmSo >r H$é dmQ>ë`m
AmOhr Ë`m KQ>Z~o m~V _Zmbm dXo Zm hmVo mV. ZmhrV. eVo H$ar H$m_Jma njmMm bmb ~mdQ>m
amÁ`mV eVo H$è`mÀ§ `m nQo >Umè`m {MVm {XgV hmVmV YéZM _VXmagK§ hr {Q>H$dbm. Xgw è`m
ZmhrV. _Ë¥ `Zy V§ ahr Ë`mÀ§ `m KamVrb {dYdmÀ§ `m _hm`Üw XmV a{e`mZo O_Z© rbm _mKmar aQo >bo
AmV© qH$H$mù`m EHo $y `Vo ZmhrV, Ë`mÀ§ `m ì`Wm Ë`mdio go S>mì`m {dMmagaUrMm nJS>m _mÂ`mgh
{XgV ZmhrV. nTw >mè`mÀ§ `m gd§ Xo Zm hadë`m AmhVo . ~am~o arÀ`m `dw H$md§ a nS>bm. Ë`m_iw Mo AmOn`Vª
ñdV:Mr dVo ZdmT> H$éZ KÊo `mV Ë`mZ§ m {dO` _r `m njmer ~m[§ Yb am{hbmo Amh.o gmao Am`îw `
dmQ>Vm.o eHo $mnMm `m dVo ZdmT>rbm nm[R>~¨ m Zmhr. {damYo H$m_§ Ü`o hmVo m;o _mÌ gÎmmYmè`mÀ§ `m H$mUo Ë`mhr
1962 _Ü`o n{hë`mX§ m {dYmZg^Vo à{V{ZYrËd Am{_fmbm ~ir nS>bmo Zmhr. ñdmVͧ `mgmR>r
H$o b.o Ë`mdio r 150 én`o dVo Z hmVo .o A{Ydeo Z AZHo $ Xeo ^ŠVmZ§ r Ë`mJ H$o bm. Ë`mÀ§ `mH$S>yZ
Agë`mg 13 én`o à{V {Xdg ^Îmm {_iV hmVo m. _mRo >r àao Um KVo m Ambr. ñdmVͧ `mZV§ a$Jëo `m 50
Eadr _~§w BV© Agë`mg Xhm én`o ^Îmm {_im`Mm. dfmVª g_mOn[adVZ© , Xm[aÐç {Z_b©y Z hmUo o
A{Ydeo Zmbm `Êo `m-OmÊ`mgmR>r aëo dVo BQ§ >a Šcmg Amdí`H$ hmVo ,o Vo Pmbbo o {XgV Zmhr. `mMr
Agm`Mm. A{Ydeo Z H$mimV _~§w B,© ZmJnaw mV gVV IV§ dmQ>V.o gÜ`mMr Am_XmaH$sMr hr _
amhm`M,o amÁ`mVrb àíZmd§ a MMm© ìhm`À`m, mPr Xhmdr Q>_© Amh.o Jëo `m 50 dfmVª _mÂ`m
naV§ w AmOM§ {MÌ ho ^H$mg Amh.o àíZmM§ r CH$b H$m_mÀ`m dio mnÌH$mV H$YrM ~Xb Pmbbo m
ìhmdr, Ë`mM§ r CÎma§ g^mJh¥ mV `mdr, Ë`mda A_§ Zmhr. H$o di dio mnÌH$M Zìho Va ^{y _H$mhr
b~OmdUr hmVo o H$s Zmhr ho nmhmUo JaOMo o dmQ>V H$m`_ Amh.o _VXmagK§ mV AgZo Va gH$minmgZy
Zmhr. Xnw man`Vª H$m`mb© `mV OZVÀo `m AS>MUr OmUZy
KVo m.o Xnw maZV§ a _VXmagK§ mV Xma¡ m AgVm.o Vmo
_mÂ`m _mJX© eZ© mImbr géw Agbëo `m gVy gm`H§ $mir C[eamn`Vª géw amhVm.o _mHo $im dio
{JaUrMr Am{e`m IS§ >mVrb gdmV© CËH$¥ ï> {_imbmM Va àdmgdUZ© , AmË_H$WZ,
ghH$mar gVy {JaUr åhUZy Amio I Amh.o `mMm B{VhmgmMr nñw VH$o dmMVm.o AmOn`Vª À`m
A{^_mZ dmQ>Vm.o gmYno Um _bm AmdS>Vm;o _J H$maH$sXuV nmUràíZmdéZ AZHo $ pñWË`V§ ao
Vmo _VXmagK§ mV Agmo H$s _~§w BV© . H$mhr dfmnª dy u nm{hbr. Ë`m_iw o g_Ý`m`r nmÊ`mMo dmQ>n
gmVmamhZÿ nÊw `mbm OmÊ`mgmR>r EgQ>r ~g_Ü`o H$aÊ`mgmR>r Cd[© aV Am`îw `hr IMu KmbUma
~gbm.o H$§ S>ŠQ>aZo {VH$sQ> _m{JVë`mda Am_Xma Amh.o
Agë`mMo gm{§ JVb.o H$§ S>ŠQ>aMm {dídmg ~gZo m.
23

1998 À`m nmoQ>{ZdS>UwH$sV H$bmQ>Ur
n{hë`m§XmM VéU Am_Xma åhUyZ XoUmar
nmoQ>{ZdS>UyH$
{ZdSy>Z Ambobo {gÜXmam_ åhoÌo
`m§Mr VmH$X åhUOo `wdmeŠVr. - {gÜXmam_ åhoÌo
gmobmnwamV {ejUmgmR>r AgVmZm
AŠH$bH$moQ>hÿZ gmobmnyabm `wdm (_mOr J¥hamÁ`_§Ìr)

àdmem§~amo~a aoëdoZo àdmg KaMr amOH$s` n[apñWVr AgbrVar
Ho$bm. JmS>çm§Zm Wm§~m XoÊ`mgmR>r
{ejU g§non`ªV _bm amOH$maUmV \$mago
Am§XmobZo Ho$br. `mVyZ `wdm ñdmañ` ZìhVo. `wdm g§KQ>Z ZoV¥ËdmZo
g§KQ>ZoMo ~i {_imbo. ~mam amOH$s` dmQ>oda Ambmo. dmñV{dH$ embo`
dfmªÀ`m Am_XmaH$sÀ`m H$mimV OrdZmV AgVmZmM Am`wî`mbm doJir
nmM df} amÁ`_§ÌrnX gm§^miVmZm H$bmQ>Ur {_imbr AgVr. XwYZrV àmW{_H$
Ë`m§Zr _VXmag§KmV H$moQ>çdYtMr
{dH$mgH$m_o nyU© Ho$br. YaUmgmR>r
emgZmZo g§nm[XV Ho$boë`m 9810
EH$a eoVO{_ZrÀ`m eoVH$è`m§Zm
Ë`m§Zr Ý`m` {_idyZ {Xbm.
Ë`m§Zr gwé Ho$boë`m _mVmolr
bú_r ewJa d JmoHw$i ewJg© `m
gmIa H$maImÝ`m§Zr eoVH$è`m§À`m
AS>MUr Xya Ho$ë`m. COZrMo
nmUr AŠH$bH$moQ d X{jU
gmobmnya VmbwŠ`mbm {_idyZ
XoÊ`mMm Ë`m§Zr {ZYm©a Ho$bm Amho.
àË`oH$m§_Ü`o hgV_wImZo {_giUmao
{gÜXmam_ åhoÌo `m§Zm {dH$gZerb
ZoV¥Ëdmn`ªV nmohmoM{dÊ`mg n{hbr
{ZdS>UyH$ "Q>{ZªJ nm°BªQ>' R>abr.

24

{ejU Pmë`mZ§Va gmVmam g¡{ZH$ emioV hmoV AgVmZm Am`wî`mV EH$ _moR>m Q>{ZªJ
àdoemgmR>r à`ËZ gwé Pmbo. _mÌ d` nmBªQ> Ambm. `m diUmZo _bm amOH$s`
OmñV Agë`mÀ`m H$maUmdéZ VoWo àdoe joÌmV _mZmMo ñWmZ {_idyZ {Xbo.
{_imbm Zmhr. g¡{ZH$s emioV {ejU Pmbo
AgVo Va _mPr dmQ> doJir {Xgbr AgVr, ^mOnMo Am. H¡$. ~m~mgmho~ VmZdS>o
Ago dmQ>Vo. amOH$s` joÌmVM VwPo H$V¥©Ëd `m§À`m {ZYZm_wio 1998 _Ü`o nmoQ>{ZdS>UyH$
\w$bUma AgoM OUy {Z`VrZo R>adbo Agmdo. Omhra Pmbr. VmZdS>o `m§À`m nËZtZm
Ë`mAZwf§JmZoM AmO _r OZVoÀ`m godoV C_oXdmar XoÊ`mV Ambr. `m {ZdS>UwH$sZo
H$m`©aV Amho. gmobmnwamV {ejUmgmR>r Iè`mAWm©Zo _mÂ`m Am`wî`mbm "Q>Z©' {Xbm.
AgVmZm aoëdoZoM `o-Om H$am`Mmo. Ë`mdoirhr _moR>çm à_mUmV `wdmeŠVrMr gmW Agë`mZo
A¸$bH$moQ>-gmobmnya AnS>mD$Z H$aUmao _bm `m {ZdS>UwH$sV H$m±J«ogH$Sy>Z C_oXdmar
_hm{dÚmb`rZ `wdH$, ZmoH$aXma _moR>çm {_imbr. {ZdS>UwH$sV ghmZ^yVrMr bmQ>
à_mUmV hmoVo. d¡Mm[aH$ nmVir O_ë`mZo hmoVr. Ë`m{edm` ^mOnÀ`m amÁ` nmVirdarb
EH$ _moR>r `wdmeŠVr EH$Ì Ambr hmoVr. ZoË`m§Zr hr {ZdS>UyH$ à{Vð>oMr Ho$br hmoVr.
Iyn Y_mb Agm`Mr. Ë`mdoir CÚmZ, ^mOnMo AmR> _§Ìr d VËH$mbrZ Cn_w»`_§Ìr
{gH§$Xam~mX, Hw$bm© EŠñàog JmS>çm§Zm Amåhr _VXmag§K qnOyZ H$mT>V hmoVo. H$m±J«ogH$Sy>Z
A¸$bH$moQ> ñWmZH$mda Wm§~m XoÊ`mg ^mJ VéU C_oXdma åhUyZ _r C^m hmoVmo. hrM
nmS>bo hmoVo. amOH$s` joÌmV {dYm`H$ H$m_ _mPr ^ŠH$_ ~mOy hmoVr Am{U {ZH$mbhr
m§gmR>r `wdmeŠVr AË`mdí`H$ Agë`mMr VgmM Pmbm. `wdmeŠVrMr VmH$X, ñd^md
OmUrd _bm Pmbr. gm_m{OH$ g§KQ>ZoÀ`m d¡{eîQ>ço d eãXmbm OmJUmam åhUyZ OZVoZo
_mÜ`_mVyZ Amåhr Odinmg nmMeo `wdH$ _bm {dO`r Ho$bo. àË`oH$mÀ`m Am`wî`mbm
EH${ÌV hmoVmo. H$~È>r, ìhm°{b~m°b ho Am_ H$bmQ>Ur XoUmè`m KQ>Zm KS>V AgVmV.
Mo AmdS>Vo Ioi. Hw$UmÀ`mhr Kar b¾H$m`© Am`wî` CX²ÜdñV H$aUmar diU§ AgVmV
Agob AWdm {ZYZmMr KQ>Zm Agob Amåhr Am{U Am`wî` KS>{dUmarhr diU§ AgVmV.
gd©OU PQ>V Agy. aŠVXmZ {e[~a, _mPm hm diUmMm _mJ© amÁ` _§{ÌnXmn`ªV
d¥jmamonU Aem gm_m{OH$ CnH«$_m§da ^a OmB©b, ho _bm AZno[jVM hmoVo. Z{e~mZo
XoV hmoVmo. gm_m{OH$ H$m`m©Mm PnmQ>m gwé Mm§Jbr gmW {Xbr. `mnwT>ohr Vr H$m`_
AgVmZm 1981 _Ü`o XwYZr `wdH$ H$m±J«ogÀ`m amhrb, hr _bm ImÌr Amho. Ë`mMmM àË``
AÜ`jnXmMr _mi Jù`mV nS>br. `oWyZ nwT>o 1999 À`m gmd©{ÌH$ {ZdS>UwH$sV Ambm.
8 dfm©À`m H$mimV _mÂ`m `wdm ZoV¥ËdmMm Xwgè`m§Xm Am_Xma Pmbmo. _hmamï´> H¥$îUm
H$g bmJbm Am{U _r Ë`mV `eñdr Pmbmo. Imoao {dH$mg _hm_§S>imda CnmÜ`j åhUyZ
`wdH$Mo VmbwH$mÜ`jnX, VmbwH$m H$m±J«og {Z`wŠVr Pmbr. gmobmnya {Oëhm H$m±J«og
H${_Q>rMo AÜ`jnX, {O. n. gXñ`, n§Mm`V H${_Q>rMo {OëhmÜ`jnX ^yf{dbo. 2004
g{_Vr g^mnVr Aer O~m~Xmar nma _Ü`o {Vgè`m§Xm Am_Xma Pmë`mda amÁ`mÀ`m
nmS>br. amOH$maUmV pñWa hmoÊ`mMm à`ËZ _§{Ì_§S>imV J¥hamÁ`_§Ìr åhUyZ g_mdoe
Pmbm. J«m_{dH$mg, nmUrnwadR>m d

25

ñdÀN>Vm ImË`mÀ`m amÁ`_§{ÌnXmMm H$m`©^ma naV {_idyZ {Xë`m. ho XoemVrb n{hboM
nm{hbm. CXmhaU hmoVo. AmYr nwZd©gZ _J YaU.
AemàH$maMm EH$_od àH$ën _hmamï´>
J¥h amÁ`_§Ìr AgVmZm nmo{bgm§À`m amÁ`mV Pmbm. YaU ^aë`mZ§Va 51 Jmdm§Mm
AZoH$ AS>MUr bjmV Amë`m. Ë`m§À`m nmUràíZ d qgMZmMm àíZ {_Q>Vmo. gw_mao
{Zdmgm~m~V VgoM Amamo½`m~m~V AmVmn`ªV 14000 hoŠQ>a joÌ Amo{bVmImbr `oVo.
Xwb©jM Pmbo hmoVo. Ë`m_wio `m XmoZ {df`m§Zm
_r hmV KmVbm. A{YH$mar d H$_©Mmè`m§À`m VmbwŠ`mV D$g joÌ dmT>bo; _mÌ
{ZdmgmgmR>r emgZ Xa~mar à`ËZ H$éZ EH$M ghH$mar gmIa H$maImZm Agë`mZo
{ZYr {_idyZ {Xbm. Amamo½`Xm`r `moOZm eoVH$è`m§Zm AS>MUtZm gm_moao Omdo bmJV
gwé Ho$br. amOH$s` Am`wî`mV {_imboë`m hmoVo. Ë`mAZwf§JmZo _mVmolr bú_r ewJg©
g§YrM gmoZ§ H$am`M§ R>adb§. Ë`mZwgma {d{dY hm ImgJr H$maImZm gwé Ho$bm. Ë`mZ§Va
{dH$mgH$m_m§Mm PnmQ>m bmdbm. Hw$aZya ~moar JmoHw$i ewJg© hm Xwgam H$maImZm H$mT>bm.
àH$ën nyU© H$aÊ`mgmR>r {ZYrMr nyV©Vm AmUIr XmoZ H$maImÝ`m§gmR>r à`ËZerb
Ho$br. AŠH$bH$moQ> d X{jU gmobmnya Amho. n{hbm H$maImZm C^maVmZm
VmbwŠ`mbm h¸$mMo COZrMo nmUr {_idyZ {damoYH$m§Zr AZoH$ AS>MUr {Z_m©U Ho$ë`m;
XoUmè`m EH$éI CngmqgMZ `moOZobm {ZYr _mÌ Ë`mV Ë`m§Zm `e Ambo Zmhr. {OÔ
{_idyZ Ë`mbm _yV© ñdén {Xbo. AŠH$bH$moQ> Am{U AmË_{dídmg Agob Va Ago AS>Wio
ehamMr nmUrQ>§MmB© Xya H$aÊ`mgmR>r Hw$aZya AmnmoAmn Xya hmoVmV, ho _r `m KQ>ZoVyZ
Vo AŠH$bH$moQ> `m ZdrZ nmUrnwadR>m OmUbo. D$g CËnmXH$m§gmR>r H$maImZm Va
`moOZogmR>r 18 H$moQ>r én`m§Mr `moOZm _§Oya H$mT>bmM d Ë`mA§VJ©V {d{dY `moOZmhr gwé
Ho$br. Ë`mn¡H$s 11 H$moQ>tMo H$m_ gwé Pmbo Ho$ë`m. Ë`mVrb "EH$ EH$amV bInVr ìhm'
Amho. _mJmgdJu` {dÚmÏ`mªgmR>r {Zdmgr hr `moOZm D$g CËnmXH$m§gmR>r daXmZ R>aV
emim-dg{VJ¥h, Vhgrb H$m`m©b`mÀ`m Amho. `m {R>~H$ qgMZ `moOZoVyZ eoVrgmR>r
ZyVZ B_maVrgmR>r, AŠH$bH$moQ> Vo dmJXar nmÊ`mMm AË`§V H$_r dmna hmoV Amho. EH$ar
añVm Aem {d{dY H$m_m§gmR>r {ZYr IoMyZ 100 Vo 150 Q>Z CgmMo CËnmXZ KoÊ`mgmR>r
AmUbm. àH$ënJ«ñVm§À`m nwZd©gZmgmR>r D$g amonm§Mr bmJdS> H$éZ Vo eoVH$è`m§À`m
Ho$boë`m à`ËZmbm {_imbobo `e _mÂ`mgmR>r eoVmV bmdyZ Ë`m§Zm `mo½` _mJ©Xe©Z Ho$bo OmV
A{dñ_aUr`M Amho. Hw$aZya `oWo ~moar d Amho. OZVoÀ`m AS>MUr gmoS>{dÊ`mgmR>r
haUm ZXrÀ`m g§J_mda YaU ~m§YÊ`mV `oUma Vi_i Agmdr bmJVo. Vr Agob Va {d{dY
hmoVo. Ë`mgmR>r emgZmZo Ë`m n[agamVrb {dH$mgH$m_o PnmQy>Z nyU© hmoVmV. åhUyZM
7500 EH$a eoVO_rZ g§nm{XV Ho$br hmoVr. AŠH$bH$moQ> VmbwH$m n`m©`mZo _VXmag§KmÀ`m
VgoM Yw~Yw~r E_.Am`. Q>±H$gmR>r 2310 gdmªJrU {dH$mgmgmR>r _r dmhÿZ KoVbo
EH$a eoVO_rZ g§nm{XV Ho$br hmoVr. Aem Amho. _mPm AmVmn`ªVMm àdmg Ë`m n{hë`m
EHy$U 9810 EH$a eoVO{_ZrMm 8 EH$aMm {ZdS>UwH$sVrb Q>{ZªJ nm°BªQ>_wioM KS>bm.

ñb°~ aÔ H$éZ O{_Zr eoVH$H$è`m§Zm

26

Amnë`m {^S>ñV ñd^mdm_wio "ñdm{^_mZr'_wio
g§O` nmQ>rb-KmQ>UoH$a `m§Mo Am`wî`mbm {Xem
Zmd gVV MM}V AgVo. Vo gÜ`m
ñdm{^_mZr eoVH$ar g§KQ>ZoÀ`m - g§O` nmQ>rb-KmQ>UoH$a
àXoe g{MdnXmMr O~m~Xmar
àXoe g{Md, ñdm{^_mZr eoVH$ar g§KQ>Zm
Omo_mZo nma nmS>V AmhoV.
eoVH$è`m§gmR>r gmVË`mZo añË`mda VrZ ~{hUr Am{U Amåhr VrZ ^mD$. ~r.E.

CVaUmè`m nmQ>bm§Mr Zmi À`m eodQ>À`m dfm©bm AgVmZm d[S>bm§Mo {ZYZ
_mVrerM OmoS>br Amho. H$moaS>dmhy Pmbo. Ë`m_wio KaMr gd© O~m~Xmar _mÂ`mda
eoVrVyZ CXa{Zdm©hmBVnV CËnÞ nS>br. {ejU gmoSy>Z H$moaS>dmhy eoVrVyZ CËnÞ
KoÊ`mMm à`ËZ H$é bmJbmo. Ë`m{edm` n`m©`M
KoV Ë`m§À`m d[S>bm§Zr n§Mm`V ZìhVm. BVa ^md§S>m§M§ {ejUhr _hÎdmM§ hmoV§.
g{_Vrn`ªV _Ob _mabr. KaMr hbmH$sMr n[apñWVr AgbrVar bmoH$m§À`m
AS>MUr gmoS>{dÊ`mMr Vi_i Agë`mZo dS>rb
d[S>bm§À`m {ZYZmZ§Va g§O` amOH$maUmV gH«$s` hmoVo. Ë`m§Mo {Z:ñdmWu
nmQ>rb `m§Zr nmM ^md§S>m§Mr
O~m~Xmar nobbr. _mVrer
Agbobr Zmi Ë`m§Zm Jßn
~gy XoV ZìhVr. eoVH$è`m§Mr

X`Zr` AdñWm, Ë`m§Mr gdm©WmZo
hmoUmar hmoani hr ~m~ g§O`

nmQ>rb `m§À`m _Zmbm gmVË`mZo
ÌmgXm`H$ dmQ>V Agë`mZo

n[apñWVrZwgma Ë`m§Zmhr amOH$s`
joÌmV CS>r ¿`mdr bmJbr.
Ë`m§À`m {^S>ñV ñd^mdm_wio

Ë`m§Mo Ogo {damoYH$ AmhoV VgoM
AZoH$ g_W©H$hr AmhoV. Ë`m§Mr
Am`wî`mMr dmQ>Mmb Am{U "Q>{ZªJ
nm°BªQ>'{df`r Ë`m§À`m eãXm§V....

27

amOH$maU Am{U XwîH$mim_wio gVV H$moaS>çm {Oëhm n[afX {ZdS>UyH$ bT>{dÊ`mMr g§Yr
eoVr_wio Ë`m§Mr àM§S> AmoT>mVmU hmoV Agë`mMo {_imbr. `mV {dO`r Pmbmo. nr[S>V OZVobm
_r bhmZnUr nm{hbobo Amho. `m n[apñWVrMr Ý`m` XoÊ`mgmR>r Ho$boë`m Vi_irMo ho \$i
OmUrd _bm H$m`_ Agë`mZoM eoVH$ar Am{U hmoVo. H$mbm§VamZo åhUOo 2007 _Ü`o H$mhr
eoVrer Agbobr Zmi _r H$m`_ R>odbr Amho. d[að> ZoVo_§S>itÀ`m AmJ«hmImVa H$m±J«og_Ü`o
^md§S>m§Zm ñdV:À`m nm`mda C^o H$éZ nr[S>V àdoe Ho$bm. nmM dfmªV _ZmgmaIo H$m_ H$aVmM
OZVoÀ`m godoMo d{S>bm§Mo H$m_ _r nwT>o Mmby Ambo Zmhr. `mXaå`mZ AñdñWVm H$m`_ hmoVr.
R>odbo. embo` OrdZmV àmá n[apñWVrbm 2012 À`m {ZdS>UwH$sV àñWm{nVm§{damoYmV
OwidyZ AZoH$ àg§J Am{U KQ>Zm§Zm gm_moao ^ŠH$_ AmKmS>r XoÊ`mMm à`ËZ Ho$bm. _mÌ
Jobmo. JmdmVyZ emiogmR>r XaamoO 8 Vo 10 amOH$maUmV H$mhrhr hmoD$ eH$Vo `mMm àË``
{H$bmo_rQ>aMr Ho$bobr nm`nrQ> AmOhr AmR>dVo. Ambm. _r Am{U _mÂ`m ghH$mè`m§Zr {Xboë`m
embo` OrdZmV {XdmirMr gwÅ>r åhUOo nd©UrM bT>mB©V AIoa _r EH$mH$s nS>bmo. amOH$maUmV
AgVo; _mÌ Ë`mH$mimV AmB©~amo~a ~mOmamV AZoH$m§À`m {dídmgKmVmbm ~ir nS>mdo bmJbo.
{Xdg^a CÝhmV ^mOrnmbm {dH$mdm bmJm`Mm. _mÌ AIoan`ªV _r _mÂ`m _Vm§er R>m_
Vo {MÌ AmOhr AYyZ_YyZ S>moù`mg_moa VaiV am{hbmo. _moR>çm AmKmVm§gmR>r _ZmMr V`mar
AgVo. Pmbobr AgVo Am{U Vemàg§Jr gmdaUmaohr
AZoH$OU ^oQ>VmV. N>moQo-N>moQ>o AmKmV Ag§»`
d{S>bm§À`m {ZYZmZ§Va {ejU AÜ`m©daM AgVmV. Vo EH$Q>çmbm JmRy>Z hVà^ H$aVmV.
gmoSy>Z Úmd§ bmJb§. Vã~b 20 dfmªZ§Va Ë`mV dmQ>oH$ar ZgVmV. Vo EH$Q>çmZoM gmogm`Mo
Vo {ejU nyU© Ho$b§. àemgH$s` godoV H$m_ AgVmV. _mUyg Wm§~Vmo, {eUyZ OmVmo, IMVmo,
H$aÊ`mMr _moR>r BÀN>m hmoVr; _mÌ Vr Anwar nU nwÝhm gmdaVmo. Vmo {eUdQ>m H$moUmbm H$iV
am{hbr. g§KQ>Z ZoV¥ËdmMr AmdS> Agë`mZo Zmhr, gmdaUhr g_OV Zmhr. Zì`m C_oXrZo,
_hm{dÚmb`rZ ñVamda {dÚmnrR> à{V{ZYr _mJo nmhmV nmhmV àdmg Mmby AgVmo, R>odmdm
åhUyZ O~m~Xmar nma nmS>br. KamV d{S>bm§Mm bmJVmo.
amOH$s` dmagm AgbmVar `m joÌm{df`r
\$maer CËgwH$Vm ZìhVr. _mÌ eoVr Am{U `mMà_mUo _mPr dmQ>Mmb gwé R>odbr.
eoVH$è`m§da hmoUmao AÝ`m` Jßn ~gy XoV ZìhVo. g§Kfm©À`m amOH$s` OrdZmV H$ï>H$ar
eoVH$è`m§gmR>r àñWm{nVm§{damoYmV 1988 eoVH$è`m§gmR>r _moR>o H$m_ H$aVm Ambo Zmhr, hr
_Ü`o OZgodm g§KQ>ZoÀ`m VmbwH$mÜ`jnXmMr gb H$m`_ hmoVr. Ë`mMdoir ñdm{^_mZr eoVH$ar
O~m~Xmar gm§^mibr.>1992 _Ü`o gan§MnXmZo g§KQ>ZoMo amOy eoÅ>r `m§À`m H$m_mÀ`m YS>mS>rZo
_mÂ`m amOH$s` H$maH$sXubm Iè`mAWm©Zo à^m{dV Pmbmo. Ë`m§À`m~Ôb {dbjU AmñWm
gwédmV Pmbr. OZgodm g§KQ>ZoÀ`m _mÜ`_ {Z_m©U Pmbr. Ë`m§À`m Midir_wio ñdm{^_mZr
mVyZ _mT>m VmbwŠ`mV `wdH$m§Mr ^ŠH$_ \$ir eoVH$ar g§KQ>ZoV AmoT>bmo Jobmo. 2012 À`m
{Z_m©U Ho$ë`mZo {d{dY àíZm§da OmoaXma Am§XmobZo {Oëhm n[afX {ZdS>UwH$sV nam^dmbm gm_moao
H$aVm Ambr.$H$m_mMr YS>mS>r nmhyZ 2002 Omdo bmJbo AgboVar "ñdm{^_mZr'_wio nwÝhm
C^mar {_imbr. `m g§KQ>ZoVrb àdoe hm
_Ü`o {edgoZoVyZ ^mogao _VXmag§KmVyZ

28

_r _mPm Iè`mAWm©Zo Q>{ZªJ nmBªQ> g_OVmo. hr ~m~ _mÂ`mbm _Zmbm gVV dXo Zm XVo
añË`mda CVéZ AZoH$ Am§XmobZo Ho$br. Ë`m_wio AgV.o Á`mdio r ^{y _hrZ H$ï>H$ar eVo H$ar,
gmh{OH$M nmo{bg R>mÊ`mÀ`m dmè`mhr dmT>ë`m. Ë`mÀ§ `m ~m`H$m H$S>do a bhmZ _bw o XdmImÝ`mV
AZoH$m§Mm amof nËH$mamdm bmJbm. gVVMr KDo $Z `Vo mV Ë`mdio r Ë`mÀ§ `mH$S>o Amf¡ Ymg§ mR>rhr
Am§XmobZo Am{U Xm¡è`m§Zr gwédmVrbm Hw$Qw>§~mVrb ng¡ o ZgVmV. Ë`mdio r _m`-^{JZr Jù`mVrb
gXñ`m§Mr ZmamOr {XgyZ `m`Mr. _mÌ _mPr _J§ igÌy gam\$mH$S>o _mSo >VmZm _r ñdV: S>mùo `mZo
eoVH$è`m§~m~VMr Vi_i bjmV Amë`mZo nm{hbo Amh.o ho nmhZy _Z hbo mdbbo o Amh.o
AmVm Ë`m§Mrhr gmW {_iV Amho. g§KQ>ZoV Ë`m_iw o Ë`mÀ§ `m{df`rÀ`m ^mdZm Vrd« AmhVo .
Amë`mZ§Va njr` amOH$maU, gÎmm, g§nÎmrMr eVo H$ar, _Oaw mÀ§ `m _bw mg§ mR>r AÚ`mdV CnMma
H$Yrhr A{^bmfm Ho$br Zmhr. eoVH$è`m§Zm H$| Ð Agmd,o Ago dmQ>V.o Aem CnMma H$| ÐmA^mdr
Ý`m` {_imbm nm{hOo, hrM Vi_i Agë`mZo eVo H$è`mM§ r ~mbH$o XJmdVmZm {XgV Amh.o
AmngyH$ _mÂ`mda àXoe g{MdnXmMr
O~m~Xmar Ambr. _ZmV Or gwá BÀN>m hmoVr _bm dmQ>Vo gÜ`m emofUH$Ë`mªMr Am{U
Ë`m BÀN>meŠVrZwgma nwT>À`m Am`wî`mMm _mJ© emofU hmoUmè`m§Mr Aem XmoZM OmVr AmhoV.
gmnS>bm. embo` OrdZmnmgyZ H$ï> Am{U J[a~r
^moJë`mZo "Amho ao'À`m {damoYmV "Zmhr ao'À`m
Á`m eVo H$è`mZ§ m Ë`mÀ§ `m Km_mMm _m~o Xbm ~mOyZoM C^m am{hbmo. H$moUË`mhr Am{_fmbm,
{_im`bm nm{hO,o Ë`mZ§ m gdmW© mZo _mZgÝ_ àbmo^Zmbm ~ir nS>bmo Zmhr. Ë`m_wioM AmO
mZ {_iUo Amdí`H$ Amh,o Ë`mM eVo H$è`mM§ r ñdm{^_mZrÀ`m N>ÌN>m`oImbr OZVoMr,
gJirH$S>yZM {nidUHy $ hmVo mZm {XgVo Amh.o eoVH$è`m§Mr godm H$arV Amho.

nmZ 14 dê$Z...

"U' Mm "Z' Am{U...
OJmVcm {d{dY AmYmam§da Ho$cm OmUmam naXoemV àdmg H$éZ ‘m¶m nmgnmoQ>©Mr nmZo
^oX^md {‘Q>dʶmZoM H$m‘ H$aʶmMr g‘{n©V g§ncr AmhoV. OJmÀ¶m gd© I§S>m‘ܶo {’$éZ
^mdZm ˶mVyZ {Z‘m©U Pmcr. nwT>o g‘mOgodoMr ‘r ^oX^md{damoYr, nwéfÎdm{df¶r d {ó¶m§da
Cƒ nXdr, ZmoH$è¶m Agm àdmg H$aV "gå¶H$' hmoUmè¶m qhgo{df¶r d em§VVoÀ¶m {dMmam§Mm
¶m ñdg§¶odr g§ñWoMr ñWmnZm H$éZ ‘cm ‘r àgma H$aVmo¶. nU ¶m gd© H$m‘mMr [~Oo
^oX^mdm~Ôc A{dñ‘aUr¶ {ejU XoUmè¶m ‘mÌ àm. Jm¡ar ^mJdVm§Zr 1991 ‘ܶo ‘cm
nwʶmVM g‘mZVo{df¶r H$m‘ H$é cmJcmo. H$éZ {Xcoë¶m ^oX^md {ejUmV Agë¶mMohr

AmO "gå¶H$'Mo H$m‘ Am§Vaamï´>r¶ nmVirda ‘cm cjmV ¶oVo. ‘r ˶m§Mm ‘ZmnmgyZ F$Ur
Joco Amho. Q>o{cìhrOZgma»¶m Bco³Q´>m°{ZH$ Amho. ‘m¶m ¶m AZw^dmgmR>r Am{U ˶mVyZ
d BVa N>mnrc ‘mܶ‘m§Zr ‘m¶m H$m‘mMr cmoH$emhr d g‘mZVmdmXr ‘mUyg ~ZʶmÀ¶m
XIc KoVcr Amho. 2009 nmgyZ AmVmn¶ªV ‘m¶m àdmgmcm gwédmV H$éZ XoʶmgmR>r.

29

nmoñQ> H$m`m©c`mV `wnrEggrZo
AmajU gwé H$aUmar ~Xccm Q´>°H$

"_wíH$sc AmgmZ - gwerc Jm`H$dmS>
`moOZm', {_ëH$ EŠñàog,
àdmgr Am{U dmhVwH$sÀ`m d[að> n[aMcZ à~§YH$/ H|$Ðr` dómoÚmoJ g§MmcH$

_mÜ`_mVyZ {_idyZ `wdm AdñWoV AZoH$OU ^aH$Q>VmV. Vr AdñWm
[Xcoco CËnÞ, gmocmnya
_mPr Pmcr hmoVr. EImXm nm` Kgacm H$s doirM
{d^mJmV _hÎdmÀ`m CRy>Z C^§ amhUo Amdí`H$ AgV§. Vg§ Ho$c Zmhr Va
_mJmªda aoëdoJmS>çm Am`wî`mMr dmQ> [XemhrZ ~ZVo. _mPo AmB©-dS>rc, XmoZ
gwé H$aÊ`mgmR>r [Xcoco ^mdm§Zr _mP§ Am`wî` gw{ñWVrVë`m Q´>°H$da AmUyZ gmoS>c§.
`moJXmZ hr H$m_{Jar Ë`m_wioM AmO _cm EH$ {ZU©`j_ A{YH$mar hmoÊ`mMm
gmocmnya aoëdo {d^mJmVrc _mZ {_iV Amho. emco` OrdZmnmgyZ narjm§Mm H$mi
gwerc Jm`H$dmS> `m§Mr. hm AS>Wù`m§MmM R>acm Amho. B`Îmm Mm¡WrÀ`m narjocm
_hm{dÚmc`rZ ñVamda AmB©-dS>rc nwÊ`mhÿZ naVVmZm Ë`m§À`m JmS>rcm AnKmV
hmUm_mar Am{U VmoS>\$moS> Pmcm. XþImnVr_wio XmoKohr hm°pñnQ>c_Ü`o nSy>Z Agë`mZo
H$ê$Z "_wÞm^mB©'À`m Aä`mg Am{U narjoMm nwaVm ~moOdmam CS>mcm. S>m°ŠQ>a
^y{_Ho$V Agcoco gwerc ìhm`M`§ ho S>moŠ`mV R>odyZ ~mamdrÀ`m narjoMr V`mar
Jm`H$dmS> `m§À`m JmS>rZo Ho$cr. J«wncm JwUhr Mm§Jco {_imco. _mÌ gJirH$S>o
Q´>°H$ ~Xccm Vmo Wmoaco
~§Yy g§J«m_ `wnrEgr
Pmë`mZ§Va. hm AmXe©
KoD$Z Vohr `wnrEgr CÎmrU©
hmoD$Z B§[S>`Z aoëdo Q´>°{\$H$
gpìh©g_Ü`o ê$Oy Pmco.
gÜ`m Ë`m§Zr dñÌmoÚmoJ
_hm_§S>mMo g{Md åhUyZ
nX^ma KoVbm Amho. Ë`m§Mr
aoëdo godoVrb H$maH$sX©

C„oI{Z` R>abr.

30

A°S>{_eZ \w$„ Pmcocr. nwÊ`mV A°J«rH$ëMa hmoVr. _mÂ`mVrc d g§J«m_XmXmÀ`m \$aH$mVrc
_hm{dÚmc`mV àdoe KoÊ`m{edm` n`m©` Cacm OmUrd _cmhr ~moMy cmJcr. hr ~m~ g§J«m_
Zmhr. `m[R>H$mUr J«m_rU ^mJmVrc _wcm§MmM XmXmÀ`mhr cjmV Amcr. Vmo AmVm _mPm
daMî_m A{YH$. dmJÊ`m-~mocÊ`mVyZ àË`oH$mMr _mJ©Xe©H$ åhUyZ O~m~Xmar {Z^mdy cmJcm.
doJir AmoiI. H$moëhmnyaÀ`m {eì`m XoD$Z Ë`mZo _cm `wnrEggrgmR>r ~marH$gmarH$ Q>rßg
~mocUmam Vmo gƒm _ZmMm, nwÊ`mÀ`m emcrZ [Xë`m.
^mfoV ~mocVmo Vmo AmVë`m JmR>rMm, hdoVë`m
Jmoï>r H$arc Vmo _w§~B©V amhUmam Am{U amS>m `wnrEggrÀ`m Xþgè`m à`ËZmV nyd©narjm
H$aoc Vmo gmocmnyaMm, Aer Ë`mdoir Am_À`m CÎmrU© Pmcmo. _mÂ`mgh KaÀ`m§Mr C_oX
_hm{dÚmc`mV àË`oH$ [R>H$mUÀ`m {dÚmÏ`mªMr dmT>cr, Anojm dmT>ë`m. _w»` narjoMm Aä`mg
AmoiI hmoVr. gmocmnya {OëømVrc 20-25 Xm~yZ gwé Ho$cm. _mÌ Zoh_rgmaIoM KS>co. EoZ
OU nydunmgyZM hmoVo. H$°ång_Ü`o {d{dY J«wn narjoÀ`m Vm|S>mda Q>m`\$mB©S>Zo JmR>co. H$mhrhr
ñWmnZ Pmco hmoVo. Ë`m_wio XaamoO hmUm_marÀ`m hmodmo narjm XoM åhUyZ g§J«m_XmXmZo gm§{JVco.
KQ>Zm KS>V. Hw$Ur Hw$Umcm _mac§, [H$VrOUm§Mo XmoZ ñdoQ>a, XmoZ-XmoZ nmÊ`mÀ`m ~mQ>ë`m,
hmV-nm` VmoS>co, nmo[cg ñQ>oeZcm H$moU [H$Vr ½cwH$moO nmdS>a `m V`marZo 102-103 Vmn
[Xdg amhÿZ Amcm, `m Jßnm amÌ^a a§JV. AgVmZm narjm [Xcr. 720 JwU {_imco. _mÌ
_rhr `m dmVmdaUmMm ^mJ Pmcmo. _[hÝ`m^amV 950 JwU Agcoë`m§ZmM _wcmIVrMo H$m°c Amco.
hm°ñQ>oc aoŠQ>aZo {c[hcocr nÌo KaÀ`m nÎ`mda Zmnmg Pmcmo Var `m narjoZoM nwT>rc `emMm
`oD$ cmJcr. Vw_À`m _wcmZo ho VmoS>c§, ho \$moS>c§ _mJ© Iwcm Ho$cm. 1996 df© ho `wnrEggr
Aer VH«$marMr nÌ Am{U X§S> ho {ZË`{Z`_mM narjoMm _mPm {Vgam à`ËZ hmoVm. _moR>çm
Pmc§. KaÀ`m§Mm Anojm^§J hmoV hmoVm. {OÔrZo, j_VoZo Aä`mgmMr V`mar Ho$cr. BH$S>o
KaMr _§S>ir _r Aä`mg Am{U H$[aAaMm
KaÀ`m§H$Sy>Z ZmamOrMr AmUIr EH$ KQ>Zm Q´>°H$ Yaë`mZo g_mYmZr hmoVr. _mÌ _mÂ`m
KS>cr. _mÂ`m ê$_ nmQ>©ZaZo amÌr J°carV \$mg An`em~m~V Ë`m§Zm qMVmhr cmJyZ am[hcr
KoD$Z AmË_hË`m Ho$cr. Hw$UrVar Kar \$moZ hmoVr. Ë`m§Mhr Vg ~amo~a hmoV§. gmocmnyaZ[OH$M
Ho$cm H$s gwercZo IyZ Ho$cm. ~g EdT>çmda Kar H$m|S>r ho _yiJmd. "VmË`m' åhUOo d[S>cm§Zr
amZ noQ>c§. gJirH$S>o \$moZm\$moZr gwé Pmcr. Amamo½` ImË`mV àm_m{UH$nUo Vi_irZo godm
Xþgè`m [Xder nhmQ>o 5 dmOVm Kar Amë`mZ§Va Ho$cr. gÜ`m Vo CÎm_ Amamo½`mgmR>r dm[hcoë`m
gdmªZm dñVw{ñWVr g_Ocr. gmocmnyaMmM é_ g_d`ñH$m§À`m "[hadi' J«wn_Ü`o H$m_ H$aVmV.
nmQ>©Za Agë`mZo _cm _¥VXoh KoD$Z `mdm AmB© gwf_mXodr ~mcnUmnmgyZ ñdmV§Í`cT>çmer
cmJco hmoVo. A°J«rH$ëMaMr g§~§Y H$maH$sX© ~m§Ycoë`m. ^yXmZ MidirV Ë`m§Mm àË`j
hmUm_mar, gVVMo H$m°_Z Am°\$ `mVM g§nwï>mV gh^mJ hmoVm. Eg.Eg. Omoer `m§À`m~amo~a
Amcr. Xaå`mZ, Wmoaco ~§Yy g§J«m_ 1993 _Ü`o Ë`m _¡cmoZ _¡c Mmcë`m. AmB© d VmË`m åhUOo
242 ì`m a±H$Zo B§[S>`Z aoìhoÝ`y gpìh©ggmR>r KamVrc g§ñH$mamM§ {dÚmnrR>M§ hmoV§. Ë`m_wio
{ZdS>co Joco. Wmoaë`m _wcm~Ôc AmB©-d[S>cm§Zm `oUmar narjm åhUOo Am`wî`mVrc _moR>m Q>{ZªJ
A{^_mZ dmQ>V AgVmZmM _mÂ`m~Ôc ZmamOr nm°BªQ> hmoVm. gmoim-gVam Vmg Aä`mg

31

H$aVmZm g§J«m_XmXmZo AZoH$Xm gamd H$ê$Z _mPo `mJo XmZ am[hco Amh.o àdmemÀ§ `m gdo go mR>r
KoVcm. {ZdS>coë`m _amR>r {df`mMr OmoaXma Oo H$mhr H$aVm `Bo c© Vo H$aÊ`mMm _r à`ËZ
V`mar Pmcr. AIoa _ohZV \$imcm Amcr. H$aVmo Amh.o Ë`mMo _hÎdmMo CXhmhaU Úm`Mo
{dH«$_r 378 JwU {_imco. B§[S>`Z aoëdo Q´>°{\$H$ Pmë`mg H$o _ `Wo o _~§w B-© hX¡ am~mX JmS>rcm [Xcco m
gpìh©ggmR>r {ZdS>hr Pmcr. `wnrEggrgmR>r Wm~§ m. H$o _ (Vm. H$a_mim) ho H$§w H$y {Z{_V© rMo
PQ>cocm H$mi AmOhr AmR>dVmo. Ë`mgmR>r H$| X« Amh.o hm ì`dgm` Am{U n[agamVrc XrS>eo
EgAm`Egr åhUOo nyd©V`margmR>rMo H|$Ð. JmdmM§ m aëo do àdmgmer g~§ Y§ Amh.o nUw -o _~§w Bc© m
{OWo {d{dY {d^mJm§Vrc {dÚmWu _mÂ`m~amo~a OmÊ`mgmR>r _~§w B-© hX¡ am~mX JmS>rcm H$o _
hmoVo. Vo {d{dY ImË`mV A{YH$mar AmhoV. Ë`m ñWmZH$mda Wm~§ m {_imdm hr ZmJ[aH$mM§ r AZHo $
gdmªZm AmO _r B§Q>aZoQ>dê$Z EH$Ì Ho$co Amho. dfmMª r _mJUr hmVo r. _mÌ Vr nUy © hmVo ZìhVr.
Ë`mMm Amåhm gdmªZmM Iyn \$m`Xm hmoVmo. `mgmR>r AZHo $Xm AmX§ mco Z H$aÊ`mV Amcr.
`m~m~V aëo dÀo `m {Z`_mMm AS>Wim hmVo m. Wm~§ m
^maVr` aëo do Q>´{° \$H$ gpìhg© (IRTS) Úm`Mm Agco Va XaamOo H$o _ ñWmZH$mVZy 20
åhUOo aëo do ImË`mV gdo m. `m gdo Vo XmZo {d^mJ {V[H$Q>mM§ o AmajU Pmco nm[hO.o Ago Agco
AgVmV. n[hcm Amn° aeo Ýg d Xgþ am H$_{e`© c. Var VWo o AmajU H$| Ð ZìhV.o Vo gêw $ H$am`Mo
gdo Vo ê$Oy Pmë`mnmgZy ~J§ iéw -MÞo B-© _~§w B-© Va XmZo AmajU H$| ÐmVrc AV§ a 35 [H$._r.
gmco mnay Aem PmZo _YZy H$m_ H$arV Amcmo Amh.o AgUo Amdí`H$ hmVo .o H$w S>wd© mS>r Vo H$o _ 20,
AmVmn`Vª gdo m Amn° aeo Z qdJ_Ü`Mo Pmcr Amh.o Va H$o _ Vo ODo $a 17 [H$._r.Mo AV§ a Amh.o
Amn° aeo Ýg `m {d^mJmV _»w `Ëdo Xeo ^amVrc Ë`m_iw o _mRo >r AS>MU _cm AñdñW H$arV hmVo r.
aëo dJo mS>çmM§ r hmUo mar `-o Om {Z`[§ ÌV H$aÊ`mMr AIao _r Á`ðo > ZVo o eaX ndma `mZ§ m nÌ XDo $Z
_hÎdmMr O~m~Xmar AgV.o `m {d^mJm~m~VMr AS>MU gm{§ JVcr. Ë`mZ§ r Ëd[aV AmajU H$| Ð
AmR>dU _cm gmJ§ m{der dmQ>V.o MÞo B© [S>ìhrOZc _O§ ay H$aÊ`m~m~V nmR>naw mdm H$o cm. `m KQ>ZVo
Amn° aeo Z _Z° Oo a AgVmZm EH$m Zì`m Q>´H° $Mo _cm VWo rc ZmJ[aH$mM§ o H$mV¡ Hw $ H$amdgo o dmQ>V.o
H$m_ géw hmVo .o ñWm{ZH$mM§ m Ë`mcm {damYo hmVo m. JmS>rcm Wm~§ m {_i{dÊ`mgmR>r Vo XaamOo 20
{ZXeZ© ,o XJ§ crn`Vª {df` Jco m hmVo m. [Xdgm {V[H$Q>o AmajrV H$aVmV. Ë`mÀ§ `m {OÔrcm _r
Am{° \$g_Y`o Am{U amÌr {\$ëS>dH$© Aem nÜXVrZo gcm_ H$aVm.o H$m_mÀ`m ì`mnmVZy _r \$mQo >mJo m« \$s
Zì`m Q>´H° $Mo H$m_ nUy © H$ê$Z KVo c.o gmco mnaw mVhr d Q>´[o H$¨ JMm N>X§ Omno mgcm Amh.o Q>´[o H$¨ J{Z{_Îm
AZHo $ H$m_mV§ _mco mM§ `mJo XmZ am[hc§ `mM _cm S>mJ| aXè`mV ^Q>H$§ Vr H$o cr Amh.o CÎmamIS§ >
g_mYmZ dmQ>V.§ AË`ƒw H$m_{JargmR>r à{Vð>Mo m AmnÎmr ì`dñWmnZmMm EH$ ^mJ am[hcmo Amh.o
O.o E_. _So >c naw ñH$mamZo AmUIr D$Om© [Xcr. _r _iw mV {^S>ñV Am{U amIo R>mHo $ ñd^mdmMm
gmco mnay d ~mio `Wo rc _mcY¸$m {dñVmarH$aU, Amh.o hmVr KVo cco o H$m_ nUy © H$am`MM§ hr _mPr
nUw -o {gH$X§ am~mX, nUw -o gmco mnay BЧ m`Ur Zho _r ^{y _H$m AgV.o emgH$s` `̧ UVo {e[WcVm
JmS>çmM§ r géw dmV, {_ëH$ EŠñàgo , ßcQ° >\$m_° © Zmhr. EImÚm gmëo `ey Zn`Vª Om`Mo Agco Va
cm~§ rH$aU, nmño Q> H$m`mc© `mV "_pw íH$c AmgZ H$w UrVar O~m~Xmar ¿`mdrM cmJV.o hr ^{y _H$m
`mOo Zm' AV§ JV© AmajU g{w dYm, gmco mnay aëo do gdmZª rM ¿`mdr, Ago _cm dmQ>V.o

{d^mJmMr gH§ $o VñWio Aem AZHo $ H$m_mV§

32

dmiy VñH$a Am{U Ë`mÀ§ `mda ... Am{U
Oa~ ~g{dbëo `m VhgrbXma Am`wî` Pmco
åhQ>b§ H$s, {eënm R>mHo $S>o ho Zmd g§Kf©_`
g_mao `Vo .§ nm« _m{UH$ d Vi_irZo
H$m_ H$aUmao A{YH$mar OZVÀo `m - VhgrbXma {eënm R>moH$S>o
Jù`mVrb VmBV© ~ZVmV. Ë`mV
VhgrbXma {eënm R>mHo $S>o `mM§ o _r _wiMr Hw$Sw>©dmS>rMr. EH$m ì`mnmar Hw$Qw>§~mV
Zmd AJH« $« _mZo ¿`mdo bmJbo . _mPm OÝ_ Pmcm. OÝ_mnmgyZM _mÂ`m Am`wî`mcm
Ë`mZ§ r _~§w BV© nrEgAm` åhUZy AZmH$cZr` diU§ Mmcy Pmcr. _mPm OÝ_ 1975
ZmHo $ar H$o br. Ë`m[R>H$mUrhr Ë`mZ§ r gmcMm. Ë`mH$mir ZwH$VrM "N>moQ>o Hw$Qw>§~ gwIr
JÝw hJo mam{§ déÜX YmS>gr _m[o h_m Hw$Qw>§~' hr g§H$ënZm ê$Oy cmJcr hmoVr. _mPr AmB©
am~{dë`m. {eñVrÀ`m {^S>ñV gm¡. _hmXodr hr H$mimÀ`m nwT>o OmD$Z g_n©H$
ñd^mdm_iw o ZdZdo AmìhmZ {dMma H$aUmar WmoS>rer YmS>gr åhQ>c§ Var haH$V
Zmhr. gmh{OH$M {VZ§ _mÂ`m OÝ_m~m~VnU
`eñdr[aË`m nbo b.o X{jU AgmM {ZU©` KoVcm. _r _mÂ`m AmB©M§ Mm¡W§
gmbo mnay À`m VhgrbXma åhUZy AnË`. _r nmoQ>mV AgVmZm Mm¡W§ _wc ZH$mo åhUyZ
Ë`mM§ r H$maH$sX© JmObr. dfmZ© dw f} {VZo gmocmnwacm _§{Oar {MVio `m§À`mH$S>o J^©nmV
géw Agbëo `m dmiy VñH$arMm
Ë`mZ§ r Amnë`m ñQ>mBb© Zo ~X§ m~o ñV 33
H$o bm. Ë`m_iw o Ë`mM§ r "bSo >r qgK_'

Aer Zdr Amio I {Z_mU©
Pmbr. KamVrb ZH$mo Agbbo o ho
MmW¡ o AnË` Am{U Ë`mMo H$VË©¥ d
gm_m{OH$ÑîQ>çm AO§ Z KmbUmaMo

R>abbo o Amh.o H$w S>wd© mS>rgma»`m
Jm« _rU ^mJmVZy {Z_mU© Pmbbo §

ì`[ŠV_Îd gdmnª Tw >o AmXeM©
Amh.o

H$aÊ`mMm {ZU©` KoVcm. J^m©Mr VnmgUr H$ê$Z Jm`rMr Yma H$mT>cr. gXw d¡ mZo eVo H$è`mZo XYÿ
S>m°ŠQ>am§Zr gm§{JVco, "AmnU åhUVm Ë`mà_mUo VmndZy [Xc§ Am{U Ë`mZV§ a Xnþ mar Odo UmMrgÕw m
AmVm eŠ` Zmhr. J^m©Mr dmT> nyU© Pmcr Amho. ì`dñWm H$o cr. _cm `m Jmïo >rMr gVV OmUrd
~mi§VnU hmoD$ Úm'. S>m°ŠQ>am§Mo Vo _V EoHy$Z hmVo o H$s, Våw hr {eH$cco r gmYr Jmïo > H$Yr
_mPm OÝ_ Pmcm. _r AmOhr `m KQ>ZoH$S>o V_w À`m Am`îw `mcm ZdrZ diU, Amio I XBo c© ho
A{Ve` gH$mamË_H$ Ñ[ï>H$moZmVyZ nmhVo. gmJ§ Vm `Vo Zmhr.
g§Kfm©Mm dgm Va _cm AmB©À`m nmoQ>mVyZM
{_imcm. Hw$UmMr BÀN>m Agmo dm Zgmo AmnU àË`Ho $mÀ`m Am`îw `mV àË`Ho $ diUmda
Amnco nm` amodyZ C^o amhm`Mo, [Q>Hy$Z amhm`Mo, Våw hmcm gY§ r {_iVo [H$¨ dm {eH$m`cm {_iV§ Vr
_J ImcMr O_rZ ^co dmiygmaIr A{ñWa KQ>Zm AmnU H$em nÜXVrZo hmVmiVm,o ñdrH$maVmo
Agmo S>J_Jm`M§ A{O~mV Zmhr. åhUyZM ghm `mda Iny H$mhr Adc~§ Zy AgV.o _r gmYmaU
_[hÝ`mV 12 doim ~Xcr hmoÊ`mMm B{Vhmg VrZ dfo© nrEgAm` åhUZy _~§w BV© H$m_ H$o c.§
Agcoë`m X{jU gmocmnya VmcwŠ`mV `oVmZmM hr VrZ dfo© _mÂ`mgmR>r Iny _hÎdmMr hmVo r.
_mhrV hmoV§ H$s emgZmZo ~Xcr Ho$ë`m{edm` `mH$mimV dJo dJo ù`m d[að> A{YH$mè`me§ r H$m_
_r H$mhr BWyZ hcUma Zmhr. H$aVmZm Amcco m gn§ H$© , `m_iw o _cm dmQ>V§ _mÂ`m
ì`[ŠV_ÎdmV Am_cw mJ« ~Xc Pmcm. Ë`mdio r
Hw$Sw>©dmS>r åhUm [H¨$dm _mÂ`m KamVrc ehrX AemHo $ H$m_Q>o ho _mPo PmZo -1 A{YH$mar
dmVmdaU `mn¡H$s Hw$R>oM _cm Ag§ OmUdc§ hmVo .o Iè`mAWmZ© o H$m_Q>o gmh~o m_§ iw o ~Yo S>H$
Zmhr H$s, EH$ _wcJr åhUyZ _cm Hw$R>cr Jmoï> H$madm`mZ§ m géw dmV Pmcr. AmVm AmR>dë`mZV§ a
H$aÊ`mg, {eH$Ê`mg AS>MUr Amë`m. CcQ> dmQ>V`§ H$s ZdrZ nrEgAm` AgVmZmXIo rc
AmB©Mm d _mÂ`m AmOrMm Agm AmJ«h Agm`Mm _mÂ`mda gmh~o mZ§ r [H$Vr {dídmgmZo _mRo >çm
H$s, _wctZm gJi§ Amc§ nm[hOoM, Ë`m§M§ O~m~Xmè`m Q>mH$ë`m Am{U {ZU`© j_Vm,
Hw$R>hr AS>Vm H$m_m Z`o. _J gmYr gm`H$c, YmS>gmcm _mRo >çm à_mUmV dmd [Xcm.
nmohÊ`mgma»`m Jmoï>r Agy XoV AJa Mma-Mma
åhetÀ`m Ymam H$mT>Uo Agy XoV, ñQ>moìh XþéñV X{jU gmocmnya `m[R>H$mUr VhgrcXma
H$am`Mm Agy XoV AJa Bco[ŠQ´>H$ XþéñVr Agy åhUyZ ê$Oy Pmë`mZ§Va gd© ^m¡Jmo{cH$
XoV. AmO _mJo diyZ nmhVmZm Ag§ OmUdV§, n[a{ñWVrMm Aä`mg Ho$cm. Ë`mdoir cjmV
`m {eH$coë`m Jmoï>r _moR>§ Pmë`mda [H$Vr Amco H$s, OdiOdi 27 Jmdo ZXrÀ`m H$mR>r
Cn`moJr nS>V AmhoV. AmhoV Am{U cJVM H$Zm©Q>H$ hÔ Agë`m_wio
H$madmB© H$aÊ`mg AS>MUr {Z_m©U hmoV Amho.
nrEgAm`M§ Q>´qo ZJ KDo $Z Amë`mda Jdir H$madmB©gmR>r Joë`mg cJoMM ~moQ>r H$Zm©Q>H$
Amcm Zmhr Va AmBZ© o åherMr Yma H$mT>yZ hÔrV hc{dUo gmono OmV Agë`mZo Jw§S>{Jar
KVo cr. Yiw ISo >À`m H$madmBÀ© `mdio r H$ZmQ© >H$ _moR>çm à_mUmV hmoVr. H$madmB© H$aÊ`mgmR>r
hÔrV H$madmBÀ© `mdio r dmiy VñH$amZ§ m Odinmg AgoM Hw$S>cg§J_ `m[R>H$mUr dmiy Cngm
H$mhrhr ZgVmZm ~mQo >r nH$S>yZ H$madmB© Mmcy hmVo r. nmhÊ`mgmR>r Jocr AgVmZm ~moQ> X{jUÀ`m
Odi àVo OiV hmVo .§ àVo mOdi ~gZy Amåhr hÔrVyZ H$Zm©Q>H$ hÔrV OmD$ cmJcr. _r
Ë`mdoir EH$m jUmMm {dMma Z H$aVm
gJù`mZ§ r amÌ H$mT>cr. {VWM§ Agcëo `m

34

ZXrÀ`m àdmhmV CS>r KoVcr d ZXr nmohÿZ Jm`H$dmS> Á`mdoir åhUmcr H$s,$ _cm {eënm
~moQ> nH$S>Ê`mV `eñdr Pmco. ~moQ>dmë`mcm R>moH$S>o ìhm`M§ Amho Ë`mdoir _cm dmQ>c§ H$s,
ho EH$X_ AZno{jV Agë`mZo Vmo JS>~Sy>Z AmUIr Iyn Iyn _moR>m nwañH$ma _cm {_imcm
Jocm. ~moQ> d ~moQ>MmcH$mbm Vmã`mV KoVco. Amho. Am`wî`mV gVV Amnë`m hmVyZ Mm§Jc§
Ë`mZ§Va _mÌ hm àH$ma H$Yrhr KS>cm Zmhr. H$m_ ìhmd§, EdT>M Va XodmH$S>o _mJU§ Amho.
nX^ma KoVë`mZ§VaMr n[hcr H$madmB© EH$X_
AZno{jV diU XoUmar d AmË_{dídmg Oer nrEgAm`Mr ZmHo $ar Am`îw `mV
dmT>{dUmar R>acr. _hÎdmMr R>acr, Zdr Amio I {Z_mU© H$aÊ`mg
H$maUr^Vy R>acr Ë`mMà_mUo emc`o , H$mc° Oo
`m gJù`m KQ>Zm KS>V AgVmZm EH$m OrdZm_Yrc [Xdg _hËdmMo R>ab.o _X¡ mZmdarb
dfm©À`m H$mcmdYrV OdiOdi 3 H$moQ>r Iio , gmñ§ H$¥ {VH$ OrdZ, ej¡ {UH$ OrdZ
én`m§Mm X§S>, 12 ~moQ>r OßV, 550 dmhZm§da g_Ü¥ X H$aUma§ R>ac.§ amï>´r` ñVamda ~mñH$o Q>~mc°
H$madm`m d 200 JwÝho XmIc H$aV AgVmZm Iio V AgVmZmM `dw m ZmQ>ç ñnYV} CËH$¥ ð>
_mÂ`mdahr OdiOdi 27 IQ>co H$moQ>m©V A{^Z`mMrXIo rc ~[jg§ {_imcr. EZgrgr
XmIc Pmco. _r Mm§Jcm dH$scgwÕm ~Zy eH$Vo Am{U ej¡ {UH$ OrdZmV nU _mJo am[hco Zmhr.
`mMm AmË_{dídmg XoUmar Ho$g åhUOo EH$m `m gJù`m nmíd^© _y rda _cm Iio mMo `mJo XmZ
ì`ŠVrZo _mÂ`mdaM dmiyMm Q´>H$ Mmoaë`mMr _mRo >o dmQ>V.o Ë`mM~am~o a X`mZX§ H$mc° Oo _YZy [Xco
Ho$g H$moQ>m©V XmIb Ho$cr. na§Vw H$m`ÚmMm Jco co o Iio mgmR>rMo àmËo gmhZ OmñV _hÎdmMo
H$sg nmSy>Z, ñdV:Mr d[H$cr ñdV:M H$ê$Z Amho Am{U EH$ MmJ§ cr ì`ŠVr KS>Ê`mgmR>r
hr Ho$g Va _r qOH$coM {edm` _r Ho$cocm Iio mM§ _mRo >o _hÎd Amh,o Ago _cm dmQ>V.§
gmR> hOmam§Mm X§S>XoIrc `mo½` Agë`mMo
H$moQ>m©Zo {eŠH$m_moV©~ Ho$co. Vr Ho$g qOH$ë`mMm nrEgAm`Z§Va _mPr {ZdS> _§Ìmc` H$j
_cm gmW© A{^_mZ Amho. `m àË`oH$ AdKS> A{YH$mar åhUyZ Pmcr. {VWo éOy hmoÊ`mAmYrM
diUmda _cm àgma_mÜ`_§ Am{U OZ_mZgm§Mm Zm`~ VhgrcXma åhUyZ {ZdS> Pmcr. Ë`mZ§Va
ämŠH$_ nm[R§>~m {_imcm. `m_wio H$Yrhr _mPm VhgrcXma åhUyZ nXmoÞVr Pmë`mda H$moëhmnya
AmË_{dídmg S>i_irV Pmcm Zmhr. CcQ> `oWo {Oëhm H$a_UyH$ H$a A{YH$mar åhUyZ H$m_
Am`~rEZ cmoH$_V _wŠVm nwañH$ma, A{Ic nm[hco. 24 [S>g|~a 2012 amoOr X{jU gmocmnya
^maVr` dmaH$ar g§KQ>ZoMm PmerMr amUr `oWo VhgrcXma åhUyZ ê$Oy Pmco. gmocmnyacm
nwañH$ma, _mOr amï´>nVr à{V^mVmB© nmQ>rc éOy hmoV AgVmZm OdiOdi gdmªZr _cm
`m§À`m hñVo {_imcocm Am[XeŠVr nwañH$ma d g_OmdyZ gm§{JVco, Zìho doS>çmV H$mT>co H$s,
gmocmnya d n[agamVrc {d{dY g§ñWm§Mo Odi H$moëhmnya gmoSy>Z gmocmnyacm Am{U Vohr X{jU
Odi 78 nwañH$mam§Zr _cm H$Yr {Zamem `oD$M gmocmnya `m[R>H$mUr OmUma. BWo VhgrcXma
[Xcr Zmhr. CcQ> àË`oH$ nwañH$ma åhUOo H$m_ [Q>H$V ZmhrV. Va Vy H$m CJrM OmVog? Ia§
AmUIr O~m~XmarZo, PmoHy$Z Ho$c§ nm[hOo, gmJy, Ë`mdoir Va _cm ho _moR>o AmìhmZ dmQ>c§
`mMrM OmUrd _cm H$ê$Z [Xcr. Am{U _r Vo _ZmnmgyZ ñdrH$mac§. dmiy VñH$ar
gdm©V _moR> H$maU Amho ho cjmV Amc§ Am{U
~§H$cJr `oWrc EH$m H$m`©H«$_mV A{n©Vm VñH$arMm ~§Xmo~ñV nmZ 48 da...

35

Omo gVV hgVmo Vmo àË`oH$ Q>Z©da
gX¡d {ZamoJr AgVmo, Jmoim Pmbo
AmdmOm§Mo nm°BªQ>
Ago åhQ>bo OmVo.
IiIiyZ hgÊ`mZo _Z - hmñ`g_«mQ> àm. XrnH$ Xoenm§S>o

àgÞ hmoVo. ZdM¡VÝ` Or dmQ> Amnë`mcm _mhrV AgV,o Ë`mMr diU§
{Z_m©U hmoVo. nwT>rb Zì`m Amnë`mcm R>mD$H$ AgVmV. nU Á`m dmQ>m Am`îw `mV
Mmcm`À`m AgVmV, Ë`mMr diU§ _m[hVr ZgVmV. Ë`m_iw o
H$m_mbm EH$àH$maMr Am`îw ` OJÊ`mMr _Om dmT>V AgV.o Amnë`m Am`îw `mV
D$Om© {_iVo. `mM [H$Vr Vr diU§ `Uo ma, AmnU Ë`m diUmd§ a Wm~§ Uma H$s
diU§ KUo ma `mMr H$mUo Vrhr ndy g© My Zm {_iV Zgë`mZo hm
IiIiyZ hgÊ`mbm EH$ _Zmao O§ ZmË_H$ Iio hr Agy eH$Vm.o
{Z{_Îm _mÌ R>aVmhoV
"hmñ`g_«mQ>' XrnH$ àË`Ho $mÀ`m Am`îw `mV Q>{ZJª nmB° Qª > `Vo AgVm.o nU
Xoenm§S>o. hg{dÊ`mMr ~è`mMdio m Amnë`m Am`îw `mVcm _hÎdmMm dio `mMr H$ënZm
`Vo Zmhr Am{U H$mhrOU Am`îw ` gai MmcV OmVmV. Á`mZ§ m
H$bm hr AdKS>M.
EImXm àg§J, ì`ŠVr
S>moù`mg_moa C^m H$éZ
gm§{JVboë`m {dZmoXmda
CnpñWVm§VyZ hmñ`mMo
H$ma§Oo Zìho Va OmoaXma
Y~Y~o H$mogidoV hr
[H$_`m Xoenm§S>o `m§À`m
H$boV Amho. am_Xmg
\w$Q>mUo, \$._w. qeXo `m§Zr
EH$m "Q>{ZªJ nm°BªQ>'da
XrnH$ Xoenm§S>o `m§Zm
[Xem XmIdbr. hm _mJ©
`emÀ`m {eIamn`ªV

ZoUmam R>abm.

36

"Q>{ZJª ' O_V§ Vo Am`îw `mMm KmQ> ZrQ> MT>VmV d ZH$cmM§ m EH$ H$m`H© $« _ hmDo $ eH$Vm,o Ago gMy {dc.o

CVaVmV. \$._.w qeXZ§o r `m ZH$cmZ§ m "dpo ëS>J¨ ' H$ê$Z H$m`H© $« _

_r AmO _mÂ`m Am`îw `mVrc "diU gmXa H$a, Ago gm{§ JVc.o Ë`mZ§ r _mÂ`mg_mao EH$

[~X§ 'ÿ (Q>{ZJª nmB° Qª >) Mm {dMma H$aVm.o Vìo hm Q>{ZJª nmB° Qª > AmUZy R>do cm. nU Q>Z© KÊo `mMr dio

AZHo $ diU§ AmR>dVmV. h[a^mB© Xdo H$aU {~ëS>a Agm.o B[§ S>`m `mÀ§ `m H$m`H© $« _mV {_imcr.

àemcVo ñZho g_§ co ZmV "emco 'o Mr {dOmnay dgo nr.E_. hfZ] r H$m`H© $« _ [Xcm. _r ñdrH$macm.

[hX¨ r ec¡ rMr ZŠH$c H$o cr. "[hX¨ r-_amR>r' AÜ`m© VmgmM§ m ZH$cmM§ m H$m`H© $« _ H$o cm. {VWZy

^mfco m _cw mg§ h {ejH$mZ§ r à{VgmX [Xcm. "hmñ`H$„mio 'cm géw dmV Pmcr. AÜ`m© Vmgmdê$Z

hí`m d Q>mù`m {_imë`m Am{U AmnU XrS> VmgmM§ m H$m`H© $« _ H$Yr Pmcm, ho _cm H$icM§

_mBH© $da àjo H$mg§ _mao "H$mhrVar' gmXa H$ê$Z Zmhr. BMcH$aO§ rÀ`m _Zmao O§ Z ì`m»`mZ_mcVo cm

hgdy eH$Vmo hm AmË_{dídmg AmR>dr_Ü`o _cm H$m`H© $« _ Iny M JmOcm. nno acm [anm[o Q>Jª N>mZ

{_imcm. AmnUhr d[S>cmৠ_mUo ZH$cm H$ê$ Amc.§ Ë`m_iw o H$mëo hmnay À`m AmZX§ H$w cH$UvZr

eH$Vm,o `mMmhr gmjmËH$ma Pmcm. {VH$sQ> cmdZy "hmñ`H$„mio 'Mo à`mJo H$ê$ `m, Ago

gVV ZdrZ EHo $U§ Am{U Vo Amnë`m ec¡ rV gMy dco d ì`mdgm{`H$ à`mJo géw Pmc.o hm AOZy

gmXa H$aU hm EH$ CÚmJo gVV Mmcy AgVm.o (Vmo EH$ Q>{ZJª nmB° Qª > R>acm.

ZH$cmH$mamMm ñWm`r^md Amh)o . ZdrZ AmdmO nÊw `mV ~mcJY§ d© cm à`mJo H$o c.o Ë`m_iw o

EHo $m`cm {_iU,§ Ë`mMm H$m`H© $« _mV g_mdeo hmUo § hr gYw ra JmS>JrimM§ r Amio I Pmcr. Ë`mZ§ r aJ§ maJ§

EH$ à[H$« `m AgV.o ~m~m _hmamO gmVmaH$amn§ mgZy JOè`mV ~mco dc.o Ë`m H$m`H© $« _mV hmñ`H$„mio cm

eaX ndmamn§ `Vª À`m AmdmOmMm Aä`mg H$ê$Z XmX {_imcr. JmS>Jrim_§ iw o cS§ >Z d A_[o aH$o À`m

d BVa {_Ìmg§ _mao àW_ gmXa H$am`Mm Ë`mM§ r 22 ehamV§ rc _amR>r a{gH$mn§ `Vª _r nmMo cm.o

à{V[H$« `m nmhZÿ _J Ë`mMm H$m`H© $« _mV g_mdeo ho Iny _mÇo > Q>{ZJª Amh.o àË`Ho $ H$m`H© $« _mVZy ,

H$am`Mm. àË`Ho $ AmdmO h~þ ho ~þ gmXa H$aU§ hm àjo H$mÀ§ `m à{VgmXmVZy , Ë`mÀ§ `m gMy Zm_§ YZy _r Iny

EH$ Q>{ZJª nmB° Qª >M Amh.o H$mhr {eH$cm.o Ë`m_iw o "hmñ`H$„mio ' [Xdg[| Xdg

dJo dJo ù`m cmHo $mÀ§ `m ZH$cm H$aU§ ho gVV dJo dJo ù`m AmdmOmZ§ r \$w cV Jco m.

Mmcy AgV.§ nU {d{eï> ì`ŠVr {d{eï> cmHo $mZ§ m "hmñ`H$„mio 'cm "hmñ`g_m« Q>'_Ü`o åhUOo Pr

_mhrV AgVmV. Ë`m_iw o H$mhr MmJ§ ë`m AmdmOmÀ`m _amR>rda OmÊ`mMm `mJo Amcm hm gdmVª _hÎdmMm

ZH$cm OmhranUo H$aVm `Vo ZmhrV. EImXr Q>{ZJª nmB° Qª > Amh.o `m H$m`H© $« _mÀ`m Am[° S>eZ_Ü`o

à{gÜXr hmUo o Am{U Vr ZŠH$c H$aÊ`m`m½o ` AgU§ ^mJ KVo cm Am{U Amnë`mcm ZH$cmÀ§ `m jÌo mV

hmhr `mJo m`mJo Oiw Zy `mdm cmJVm.o AOZy AZ^w d KUo § Amdí`H$ Amh,o `mMr OmUrd

EH$Xm am_Xmg \$w Q>mUo Am{U à{gÜX H$drM§ Pmcr. àË`Ho $ ^mJm_Ü`o ZdrZ-OÝw `m ZH$cmM§ m

hmñ`H$dr g_§ co Z Am_À`m gñ§ WVo \$} Am`m{o OV g_mdeo H$ê$Z `m hmñ`ñnYV} daÀ`m H$« _mH§ $mda

H$o c.§ Ë`m amÌr Odo VmZm JßnmM§ r _\¡ $c gmco mnay À`m amhÊ`mMr H$gaV [H$Vr AdKS> hmVo r, ho AmVm

S>mH$ ~J§ ë`mda O_cr. Ë`m _\¡ $crV _r Jßnm cjmV `Vo `.§ gd© ñnYH© $md§ a XOm,© {dZmXo , EgE_

_maVm _maVm H$mhr ZH$cm H$o ë`m. Ë`m \$w Q>mUg| h Eg `mÛmao MT>mAmTo > H$aV H$aV A{§ V_ \$o ar Amcr
gd© H$dtZm AmdS>ë`m. _J \$w Q>mUZ| r `m gd© Am{U A{§ V_ H$m`H© $« _mV nmZ 70 da...

37

S>m°. {dbmg "namYrZ
_ohVm ho Hw$Sw>©dmS>r Amho OJVr
n[agamVM Zìho Va nwÌ ‘mZdmMm'
gmobmnya {OëømVrb
EH$ gwn[a{MV Zmd. - S>m°. {dcmg ‘ohVm
_mT>m VmbwŠ`mÀ`m
Ag§ åhUVmV, OrdZmV {ZpíMV g§H$ën, {Xem d
B{VhmgmMo EH$
MmbVo-~mobVo _m[hVr ܶo¶dmX hm AgcmM nm{hOo. OrdZ àdmhmMo {Z¶moOZ
Agmdo. {XemhrZ ‘hÎdmH$m§jm {da{hV OrdZ Zgmdo.
H|$Ð. emgH$s¶ na§Vw IS>Va OrdZ {Xem d àdmh R>a{dUo ho ‘mZdmÀ¶m
Amamo½¶godoV Ë`m§Zr hmVmV AgV§ H$m? H$mi d {Z¶Vr ‘mZdmg ˶m§À¶m
g§H$ënmà‘mUo dmQ>Mmc H$é XoVrc H$m? VQ>ñWnUo OrdZ
Amnbm doJim àdmgmMm AmT>mdm KoVcm Va dmQ>Vo H$s, AmnU {Z¶VrÀ¶m
R>gm C_Q>{dbm. hmVMo ’$º$ IoiUo AgVmo. àmaãYM gd© H$mhr R>aVo.
n«m_m{UH$ é½Ugodm
H$arV AgVmZm "namYrZ Amho OJVr nwÌ ‘mZdmMm' hoM {ZIi
Ë`m§Zm AÝ`m`mbm
gm_moao Omdo bmJbo.
àË`oH$ {df`m§Mm
Aä`mg AgUmao S>m°.
_ohVm VmbwŠ`mVrb

{edgoZoMo
_mJ©Xe©H$ AmhoV.

ì`mg§Jr VgoM
{^S>ñV ñd^mdm_wio

àË`oH$ gm_m{OH$
n«íZm§À`m _wimer
Vo hmV KmbVmV.
Ë`m§À`m{df`r...

38

g˶ Amho. OÝ‘mnmgyZ A§Vmn¶ªV àmaãYmZo Zmhr. Va ‘m¶m eoOmaÀ¶m AZoH$ ‘mVm§Zr
gd© R>a{dcoco AgVo. AmnU ’$º$ g§H$ën, ‘mPr ‘mV¥N>ÌmMr CUrd ^éZ H$mT>cr.
‘hÎdmH$m§joMm Kmof H$amd¶mMm. ‘m¶m
Am¶wî¶mVrc dmQ>Mmc nm{hcr Va ‘cm gVV Xhmdrn¶ªV gai gmYm OrdZ àdmg
{Z¶VrZo doJir dmQ> MmoImdù¶mg cmdë¶mMo hmoVm. g§H$ën, ܶo¶dmX, ‘hÎdmH$m§jm
àIanUo OmUdVo d ‘r ‘mÌ CJrMM ‘mZV ¶mMm g§gJ© ZìhVm. e¡j{UH$ JwUdÎmm
hmoVmo H$s, Vo ‘mPo {Z¶moOZ, g§H$ën d ’$maer ZìhVr. Varhr {V. XmXm§Mm g§H$ën
‘hÎdmH$m§jm hmoVr. AJXr emídV OrdZ ‘cm S>m°³Q>a H$aʶmMm hmoVm. XhmdrÀ¶m
‘wë¶m§À¶m AmYmao Z¡VrH$ OrdZ dmQ>Mmc R>odcr ghm‘mhrV H$a‘mù¶mg Pmcoco ñWcm§Va hm
Var {Z¶Vr gmW XoB©c, Ago R>m‘nUo gm§JVm {Z¶VrMm àhma hmoVm; na§Vw ˶m‘wio {ejUmV
¶oV Zmhr. Zmhr Va {Z¶VrZo H$R>moanUo ‘mPm JVr {‘imcr,$S>m°³Q>a hmoʶmMr BÀN>meº$s
S>md Aܶm©da CYicm ZgVm. na§Vw H$Xm{MV àÁd{cV Pmcr. H$a‘mù¶mVrc ‘hmË‘m
¶mcmM OrdZ åhUVmV. gwI d Xþ:ImÀ¶m Jm§Yr hm¶ñHy$c‘Yrc AH$amdrÀ¶m dfm©Zo
’o$è¶mV {Z¶Vr g§Yr XoB©c ˶mà‘mUo H$mhrhr ‘m¶m OrdZmg ZdrZ diU {‘imco d
Anojm Z R>odVm Am¶wî¶^a YmdV amhmd¶mMo ‘hm{dÚmc¶mgmR>r nwʶmV Eg.nr. H$m°coOcm
d hm gd© Ioi g§{MVmMm AgVmo. AmnU ‘mÌ àdoe {‘imcm. {dÚoMo ‘mhoaKa Agcoë¶m
˶mcm Amncr OrdZ¶mÌm åhUmd¶mMr. nwʶmV ‘hm{dÚmc¶rZ {ejUmgmR>r XmIc
Pmcmo. ‘m¶m~Ôc dmQ>V Agcocm A{^‘mZ
na§Vw ¶mMm AW© AmnU {ZîH«$s¶ amhmd¶mMo {V. XmXm§À¶m Mohè¶mda ñnï> {XgV hmoVm.
Agm hmoV Zmhr. {Z¶VrÀ¶m H$R>moa àhmamdahr Moham ~XcyZ ‘mPr Zdr AmoiI Pmcr.
‘mV H$aʶmMr Amncr BÀN>meº$s AgcrM
nm{hOo. {Z¶VrZo {Xcoë¶m g§YrMm ¶mo½¶ ’$m¶Xm na§Vw nwʶmV {ejUmnojm BVa ½c°‘a‘ܶoM
KoʶmMm àm‘m{UH$ d H$R>moa à¶ËZ hdm. dmhV Jocmo d ˶m‘wio {ejUmMm A§V
{Z¶Vr Kmg XoB©c na§Vw Vmo Vm|S>mV AmnUM Pmcm. nam^yV hmoD$Z Hw$Sw>©dmS>rV Amcmo;
Q>mH$md¶mg hdm VaM OrdZ OJʶmg AW© na§Vw ¶mMdoir XodmgmaIo H$mH$m {hairH$a
àmá hmoVmo, OrdZ gmW©H$ R>aVo. {Z¶VrZo ^oQ>co d ˶m§À¶m‘wio ‘r nwÝhm gmocmnyaÀ¶m
H$mhr H$iʶmnyduM ‘mPo ‘mV¥N>Ì H$mTy>Z X¶mZ§X H$m°coO‘ܶo eodQ>Mm à¶ËZ åhUyZ
KoVco. na§Vw ‘r à¶ËZnyd©H$ ˶m N>Ìm{edm¶ XmIc Pmcmo. X¡dmZo {Xcoë¶m g§YrMo gmoZo
àdmg Ho$cm. {Z¶Vr H$mhrdoim gÎdnarjm H$aʶmgmR>r df©^a H$R>moa n[al‘ KoVco d
KoV AgVo. AmnU ˶mV ¶eñdr Pmcmo Va nwÝhm Am¶wî¶ diUmda AmUco d ‘o{S>H$c
{Z¶Vr {ZpíMV ZdrZ g§Yr XoVo qH$dm n¶m©¶ H$m°coOcm XmIc Pmcmo. hm Agm‘ݶ
XoVo. ‘cm ‘mV¥gwI ZìhVo na§Vw nhmS>mgmaIo e¡j{UH$ M‘ËH$ma hmoVm.
{nV¥N>Ì X¡dmZo {Xco. AZoH$m§Mo ~mcnU AmB©-
dS>rc AgVmZmhr IwaQ>coco ‘r nm{hco Amho. ‘r gwédmVrg åhQ>co Amho H$s, {Z¶Vr
na§Vw ’$º$ {nV¥N>ÌmZo ‘mPo ~mcnU ~hacoco g§Yr XoVo, n¶m©¶ XoVo na§Vw ˶m g§YrMo gmoZo
hmoVo. ‘mV¥N>Ì Zgë¶mZo ’$mago OmUdco H$aʶmMr O~m~Xmar ‘mZdmMr AgVo. ¶oWoM
‘cm X¡ddmXmnojm H$‘©dmX loîR> Amho ho
g‘Oco. d¡ÚH$s¶ {ejU ’$ma AS>MUr Z

39

¶oVm nyU© Pmco d ‘mM© 1969 cm ‘r E‘.~r.~r. d ¶m nm¶mdaM ImgJr OZac à°³Q>rg
Eg. Pmcmo. B§Q>a{en nyU© Pmë¶mZ§Va ¶eñdr H$é eH$cmo.
dm°cZog‘ܶoM E‘.S>r. ‘o{S>grZgmR>r
hmD$g‘Z{en {‘imcr. ‘r Ajae: gd©ñd amOH$s¶ ñnYm© d amOH$s¶ gwS>mÀ¶m
PmoHy$Z XoD$Z d¡ÚH$s¶ kmZ {‘i{dʶmgmR>r amOH$maUm‘wio ‘cm ‘mPr H$mhr MyH$ ZgVmZm
AhmoamÌ H$R>moa n[al‘ KoVco. na§Vw {Z¶Vrcm emgH$s¶ ZmoH$ar gmoS>mdr cmJcr. {d{MÌ
‘cm E‘.S>r. hmoUo ‘mݶ Zgmdo. {V. XmXm§Zr H$m¡Qw>§{~H$ n[apñWVr‘wio ~Xcr OmJoda OmUo
‘m¶mgh H$moUVrhr MMm© Z H$aVm ‘mPr ‘cm e³¶ ZìhVo. {Z¶VrMm ¶m àhmahr
E‘.S>r. hmoʶmMr g§Yr {hamdyZ KoVcr d PocV ‘r ¶eñdr ImgJr OZac à°³Q>rg 30
‘cm naV ~mocm{dco. Á¶m§Zr Am¶wî¶^a Anma df©o Ho$cr. ¶mM~amo~a ¶eñdr g‘mOH$maU
H$ï> ‘cm S>m°³Q>a H$aʶmgmR>r KoVco ˶m§ZrM d amOH$maUhr Ho$co. `m gd© joÌm§V ‘mPr
‘mPr Cƒ {ejUmMr dmQ> amoIcr. eodQ>r ñdV:Mr AmoiI àñWm{nV Ho$cr. 1989 cm
{Z¶Vr d àmaãY gd© R>a{dVo. "namYrZ Amho ~ogmdY AgVmZm {V. XmXm§Mo nhmS>r {nV¥N>Ì
OJVr nwÌ ‘mZdmMm' hoM {ZIi g˶ Amho. hanco, Va ‘h|Ð ‘o{S>H$ccm OmD$ eH$cm
Am¶wî¶mV H$mhr àíZ AZwÎm[aV AgVmV, Zmhr Va ‘hmdra àog aoÝQ> A°³Q>Mr Ho$g
˶mcm n¶m©¶ ZgVmo. H$Xm{MV ¶mZ§Va {damoYmV Jocr hmoVr d gmocmnyacm A{nc
‘r emgH$s¶ ZmoH$ar, ImgJr ì¶dgm¶, Mmcy hmoVo. ñd. A°S>. {dcmg ehm `m§À¶m
g‘mOH$maU, amOH$maU d H$m¡Qw>§{~H$ ~w[Õ‘Îmo‘wio [aìhrOZgmR>r VrM Ho$g nwÝhm
OrdZmV ¶eñdr àdmg Ho$cm. ˶mgmR>r ‘cm ‘mT>m H$moQ>m©V Amcr d ‘cm WmoS>m AdYr
{dYm˶mZo ¶oWoM amoIco Agmdo. {‘imcm. AOyZ 3/4 H$moQ>© Ho$gog hmo˶m
d amOH$maUmV H$Qy> AZw^d Amcm hmoVm.
E‘.S>r. {ejU gmoSy>Z emgH$s¶ Mhþ~mOyZo g§H$Q>o ¶oV hmoVr. na§Vw ‘r d ñd.
Amamo½¶godoV XmIc hmoUo hm AmOdaÀ¶m gm¡. g{dVmZo R>m‘ C^o amhÿZ ¶m g§H$Q>m§Mm
d¡ÚH$s¶ godm {déÜX àdmhmMo OrdZ gm‘Zm Ho$cm. emgZ‘mݶ dhr/a{OñQ>a
ñdrH$maʶmgmaIo hmoVo. Varhr ‘r VoWohr CËnÞmMm cKwCÚmoJ ‘h|Ð nona ‘mQ>© C^m
‘mPr ñdV§Ì AmoiI {Z‘m©U H$éZ doJir H$éZ ì¶dgm¶ d H$m¡Qw>§{~H$ OrdZmMm Zdm
N>mn C‘Q>dcr. emgH$s¶ ZmoH$ar‘wio Aܶm¶ gwé Ho$cm. amOH$maU-g‘mOH$maU
àemgH$s¶ AZw^d Amcm d S>m°³Q>a åhUyZ ~mOycm R>odyZ ‘r Zì¶mZoM H$m¡Qw>§{~H$
‘m¶m JmdÀ¶m n§MH«$moerV ‘mPr AmoiI O~m~Xmar ñdrH$macr. ¶mnwT>o gd© H$mhr
àñWm{nV Pmcr. 10 dfmªÀ¶m godoV 15 hOma Amnë¶m nmIam§gmR>r Agm R>m‘ {ZU©¶ KoD$Z
nwéf Hw$.{Z. eó{H«$¶m, 10 hOma ór Hw$.{Z. ‘r d ñd. gm¡. g{dVmZo YmS>gr nmD$c Q>mH$co
eó{H«$¶m d amoO 2-3 àgwVr hm Zdm OZac Am{U EH$m ~ogmdY jUr {Z¶VrZo nwÝhm
à°³Q>rg‘Yrc A^yVnyd© AZw^d {‘imcm. ‘r H$R>moa àhma Ho$cm. Aën AmOmamMo {Z{‘Îm d
Iè¶mAWm©Zo ’$°{‘cr {’${O{e¶Z Pmcmo. EH$ gm¡. g{dVm AYm©daVr S>md ‘moSy>Z AIoaÀ¶m
Cƒ d¡^demcr ’°${‘cr {’${O{e¶ZÀ¶m àdmgmcm {ZKyZ Jocr. Ajae: Am^mi$
’$mQ>co Ago dmQ>co. H$mi Wm§~cm, gd© g§nco
na§naoVrc EH$ H$S>r åhUyZ gm‘rc Pmcmo

40

d nwÝhm C^o amhʶmMr C‘oX d g§Yrhr g{dVm{edm¶ Hw$. XrnmZo nwÝhm H$mogicoco
ZìhVr. 22 dfmªMm g§gma g§ncm. 22 dfmªMm Ka C^o Ho$co ho g‘OcoM Zmhr. "‘wcJr
g§gma H$aVmZm ‘r ì¶dgm¶, g‘mOH$maU d dmMdm' A{^¶mZ Xoe^a Mmcy Amho. ¶oWo
amOH$maU ¶m{edm¶ H$mhrM nm{hco ZìhVo. ‘wcrZoM d{S>cmg g§H$Q>mVyZ gmdaco hmoVo
KamMr d ‘wcm§Mr O~m~Xmar gd© ñd. gm¡. d ñd.gm¡. g{dVmMo ñdßZ nyU© H$aʶmMm
g{dVmH$S>o hmoVr d ho ‘cm g{dVm{edm¶ AmË‘{dídmg C^m am{hcm.
gd© gm§^mimdo cmJoc, Ago ñdßZmVhr dmQ>co
ZìhVo. åhUVmV Zm, "‘°Z nanmoO A°ÝS> Jm°S> g{dVm OmD$Z 15 dfmªMm H$mcmdYr EH$m
{S>ñnmoO', Vgo Pmco hmoVo. ¶wJmà‘mUo Jocm. 15 dfmªV H$mio T>J {dai
Pmco AmhoV. AmH$me ‘moH$io Pmco Amho. 7
ì¶dgm¶mgmR>r ‘h|Ð àm¡T> d O~m~Xma [S>g|~a 1996 cm {M.gm¡. Xrnm gmgar Jocr.
ZìhVm. XrnmMo d¶ Va Ioiʶm-~mJS>ʶmMo nmM dfmªV VmoM H$m¡Qw>§{~H$ OrdZmMm g§Kf©
hmoVo. Va énm AÚmn C‘cV hmoVr. ¶m‘wio H$éZ d H$R>moa n[al‘ KoD$Z Xrnm ‘ohVmZo
An§J d hV~c Pmë¶mMo àIanUo OmUdV Am¡a§Jm~mX‘ܶo Xrnm O¡Z hr ñdV§Ì AmoiI
hmoVo. ‘r OÝ‘mnmgyZ gVV g§Kf© H$aV OrdZ àñWm{nV Ho$cr Amho. ñd.{V. AmB©Mm CÚmoJ
àdmg Ho$cm. ZwH$VrM Hw$R>o Am‘À¶m g§gmamg dmagm {M. gm¡. XrnmZo gmgarhr H$m¶‘ R>odcm.
gwImMr Mmhÿc cmJcr hmoVr. na§Vw ˶mMr 35 ‘{hcm§Mo ZmdrݶnyU© ‘{hcm dg{VJ¥h C^o
AZw^yVr ¶oʶmnydu nζmÀ¶m ~§Jë¶mà‘mUo gd© H$éZ ˶mMo ¶eñdr ì¶dñWmnZ H$aV Amho. Hw$.
T>mgico hmoVo. Am^mi H$mogico hmoVo. CX²ÜdñV {d{ZV Hw$‘mar OmZìhr gwg§ñH¥$V dmVmdaUmV
OrdZ àdmg ñnï> OmUdV hmoVm. EH$ A¶eñdr {ejUmV n«JVrda AmhoV.
{nVm-nmcH$ åhUyZ B{Vhmg Zm|X hmoUma, Ago
dmQ>V hmoVo. Amcoë¶m àg§JmV nwÝhm C^o amhUo Hw$. énm {X. 4 \o$~wdmar 2012 cm gmgar
åhUOo amIoVyZ {’${Z³g nú`mà‘mUo C^o amhmdo Jocr. ‘w§~B©V {VÀ¶m nVrZo Amnco ñWmZ g§JUH$
cmJUma hmoVo d AH$mcr àm¡T> hmoD$Z amIoVyZ joÌmV àñWm{nV Ho$co Amho. 1935 ‘ܶo {V.
nwÝhm C^o amhʶmMo YmS>g Hw$. XrnmZo Ho$co. XmXm (ñd. E‘.Ama. ‘ohVm) ¶m§Zr ‘hmdra ngo
Ka d ‘h|Ð nona ‘mQ>©Mr O~m~Xmar g‘W©nUo ZmdmMo Jm‘rU ‘wÐU ì¶dgm¶mMo amonQ>o cmdco
CMccr. Wmoaë¶m ^mdmMo c¾ H$éZ ˶m§Mm g§gma Amho. AmO {M. ‘h|ÐZo ˶mMo dQ>d¥jmV énm§Va
gwé H$éZ {Xcm d ¶m nÜXVrZo Hw$. XrnmZo {V. H$éZ EH$ ¶eñdr CÚmoOH$ Pmcm Amho.
ñd. AmB©Mm H$m¡Qw>§{~H$ d ì¶mdgm{¶H$ dmag gwZ~mB© {M. gm¡. {à¶mZo Vmcw³¶mVrc H«$‘m§H$
g‘W©nUo CMccm. Hw$. XrnmMo ho én ‘cm ZdrZ EH$Mo emco¶ ñQ>oeZar d Am°{’$g ñQ>oeZarMo
hmoVo. H$Xm{MV ‘m¶m OrdZ g§Kfm©~m~V Vr XþH$mZ ¶eñdrnUo C^o Ho$co Amho. gmgy~mBªMo
g§doXZmerc Agmdr åhUyZM doi ¶oVmM Vr ‘{hcm CÚmoOH$mMo ñdßZ gyZoZo nyU© Ho$co Amho.
chmZ d¶mV ‘m¶m nmR>rer ^¸$‘nUo C^r 40 dfmªÀ¶m ¶eñdr d¡ÚH$s¶ godoZ§Va ‘r
am{hcr. AWm©V ho gd© EH$m amÌrV KS>co Zmhr. {Zd¥ÎmrÀ¶m ‘mJm©da Amho. X¡ddmX d H$‘©dmXmMm
˶mgmR>r XrK©H$mi H$R>moa n[al‘ ¿¶mdo cmJco. gwaoI AmcoI ‘cm OrdZ àdmhmV AZw^dVm
g§WJVrZo n[apñWVr gwYmaV hmoVr d ñd.gm¡. Amcm. ¶mcmM OrdZ åhUVmV.

41

~m~m Jdir ho Ë`m \$Q>Š`m§Zr
Hw$Sw>©dmS>r Am{U KS>{dbm
n[agamVrb `wdH$m§_ P§PmdmV
Ü`o EH$ ^maXñV
ì`[ŠV_Îd åhUyZ - ~m~m Jdir
AmoiIbo OmUmao
Zmd. b~mS>r Am{U ZJagodH$
AÝ`m`m{déÜX noQy>Z
CR>Umao ho ì`[ŠV_Îd, ‘r BWn¶ªV ¶oV AgVmZm Am¶wî¶mÀ¶m AZoH$ AZw^dmVyZ
{VVHo$M g§doXZerbhr.
embo` ñVamnmgyZM Am{U AZoH$ cmoH$m§~amo~a dmdaVmZm {dMma à{H«$¶oVyZ KS>V
gdmªMo bmS>Ho$ AgUmao Amcocm Amho. {gZo‘m§‘ܶo XmIdVmV Vg§ EH$ KQ>Zm KS>cr
~m~m AÝ`m`m_wio Am{U ‘m¶m Am¶wî¶mcm H$cmQ>Ur {‘imcr, Ag§ H$mhr
nmo{bgmV ^aVr hmoD$ Pmcoc§ Zmhr. OmUrdnyd©H$ {dMma H$éZ ‘r amOH$maUmV
eH$bo ZmhrV. Ë`mdoir Amcmo. amOH$maUr cmoH$ coI {chÿ eH$VmV H$m? ˶m§Mr
n¡emMo nmH$sQ> ha{dbo gm{h˶m~ÔcMr g‘O H$m¶ AgVo? Ag§hr AZoH$ cmoH$m§À¶m
åhUyZ ñdmaJoQ> ‘ZmV e§H$m Agy eH$VmV. ‘cm ¶m coImÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ
~gñWmZH$mda ‘m¶m Am¶wî¶mMm àdmg dmMH$m§g‘moa ‘m§S>mdm Ag§ dmQ>c§,
ag {dH«$s H$aVmZm ˶mMmM hm EH$ à¶ËZ.
nmo{bgm§À`m bmR>rMo
\$Q>Ho$ Imdo bmJbo
Am{U `mM \$Q>Š`m§Zr
~m~m Jdir ZmdmÀ`m
EH$m P§PmdmVmMm CX`
Pmbm. ~m~m§Mm "Q>{ZªJ
nm°BªQ>' Ë`m§À`mM

eãXm§V...

42

Am¶wî¶mV doJdoJù¶m d¶mÀ¶m Q>ß߶m§da gm_moao Omdo bmJbo. `m KQ>ZoZo _mÂ`m Am`wî`mbm
AgVmZm ˶m-˶m d¶mcm AZwgéZ ‘r H$bmQ>Ur [Xbr. ~gñWmZH$mda ag {dH«$s
~è¶mM ImoS>çmhr Ho$ë¶m. na§Vw OmUrd Am{U H$arV AgVmZm {dH«$s H$aʶmgmR>r cmJUmam
{dMmam§À¶m nmVirda gVH©$Vm hmoVr. ‘r ‘m¶m ~°M (nadmZm) ‘m¶mH$S>o ZìhVm åhUyZ EH$m
AmB©-d{S>cm§H$Sy>Z VrZ à‘wI Jmoï>r {eH$cmo. nmo{cg A{YH$mè¶mZo hmVmda doVmMo OmoaXma
EH$ H$Yr Mmoar H$am¶Mr Zmhr, XmoZ Aݶm¶ ’$Q>Ho$ {Xco. ‘r niyZ OmD$Z ñdmaJoQ>À¶m
H$am¶Mm Zmhr Am{U ghZhr H$am¶Mm Zmhr, H$°Zm°cÀ¶m ~mOycm OmD$Z ~gcmo. `m KQ>ZoZo
VrZ A§JmdaMr c§JmoQ>r (eodQ>M§ dó) hmacr _mÂ`mda _Zmda _moR>m n[aUm_ Pmbm.˶mdoiog
Var Mmcocm nU {hå‘V H$Yr ham¶Mr Zmhr. nwT>rc {ejU ¿¶md§ Am{U H$mhrVar ~Zmd§,
Ag§ dmQy> cmJc§.
KamVyZ {‘imcoë¶m ¶m {ejUm~amo~aM ‘mP§
Am¡nMm[aH$ {ejU Á¶m e¡j{UH$ g§ñWm‘YyZ Ho$.EZ. {^go ‘hm{dÚmc¶mV àdoe KoVcm.
Pmco ˶mMm ‘cm BWo C„oI H$amdmgm dmQ>Vmo. ‘hm{dÚmc¶mV AgVmZm EZ.gr.gr.‘ܶo
‘mP§ àmW{‘H$ {ejU ˶mdoiogMr emim H«$. ^aVr Pmcmo. {cS>a{enMo JwU H$m¶ AgVmV
11 Am{U AmVmMr S>m°. gd©n„r amYmH¥$îUZ ¶mMr g‘O EZ.gr.gr.‘ܶo AgVmZm Ambr.
àmW{‘H$ emim ¶oWo Pmco. nwT>o ‘mܶ{‘H$ ‘m¶mVë¶m AmYrM Agcoë¶m {cS>a{enÀ¶m
{ejUmgmR>r ‘r ZyVZ {dÚmc¶mV Jocmo. JwUmMr OmonmgZm hmoʶm‘ܶo EZ.gr.gr.Mr
AH$amdr Am{U ~mamdrgmR>r Ho$.EZ. {^go ^y{‘H$m Iyn ‘hÎdmMr R>acr. {VWo ‘cm ¶mMr
‘hm{dÚmc¶mV hmoVmo. OmUrd Pmcr.

nmo{cgmV ^aVr ìhmdo, Aer Iyn BÀN>m Xaå¶mZÀ¶m H$mimV AZoH$ cmoH$m§er ‘mPm
hmoVr. d{S>cm§H$Sy>Z eara hrM Iar g§nÎmr g§nH©$ Amcm. A{^OrV doUoJwaH$am§er ‘¡Ìr
AgVo hr {eH$dU hmoVrM. ‘m¶m emar[aH$ Pmcr Am{U ˶m§À¶m‘wio AmZ§X ndmam§À¶m
~iH$Q>Vo‘mJ§ d{S>cm§Mo ¶moJXmZ ‘hÎdmMo hmoVo. g§nH$m©V Amcmo, ‘¡Ìrhr Pmcr. ‘r nwT>o H$m¶
˶mà‘mUo ^aVrÀ¶m doiocm Iyn H$ï> Ho$co. H$amdo? ¶mMm {dMma ¶oV hmoVmM. dmMZmMr,
earamda ‘ohZV KoVcr Am{U Zm¶JmdÀ¶m qhS>ʶm-{’$aʶmMr AmdS> {Z‘m©U ìhm¶cm
nmo{cg ^aVrÀ¶mdoir {’$OrH$c‘ܶo Xþgam cmJcr. AmVmn¶ªV ‘r H$mogcm, g§^mOr _hma-
{gco³Q> Pmcmo.$coIr‘ܶo ‘cm ‘mH©$ H$‘r AmhoV, mO, AÊUm^mD$ gmR>|Mr AZoH$ nwñVHo$ dmMcr.
Ago gm§JʶmV Amco. na§Vw ‘mPo Ago R>m‘ ‘V nwʶmÀ¶m AmgnmgMo AZoH$ JS>, {H$„o {’$acmo.
Amho H$s, {VWo d{eco~mOr Pmcr. ˶mMdoiog AmZ§XZo {edmOr ‘hmamOm§Mo H$m¶© Am{U ˶mMo
‘mPo nmH$sQ> Mmoarcm Joco. VrZ {Xdg dS>mnmd ‘hÎd gm§{JVco. ‘hmamOm§À¶m H$m‘mnwT>o AmnU
ImdyZ A{Ve¶ à{VHy$c n[apñWVrV ‘r {Xdg eyݶ Amho, hohr ˶mZoM ‘cm gm§{JVco. AmZ§X‘wio
H$mT>co. ˶mZ§Va nwʶm‘ܶo ñdmaJoQ>cm Agcoë¶m ‘{hcm§da hmoUmam ^oX^md, qhgmMma ¶m~Ôc
{‘Ìm§H$Sy>Z n¡go KoD$Z Hw$Sw>©dmS>rcm Omdo Agm ‘m{hVr {‘imcr, ˶mdaMr ^y{‘H$m g‘Ocr.
{dMma hmoVm; na§Vw Z§Va {VWoM Wm§~m¶Mo R>adco. ˶mdoiog nwT>Mr {Xem R>adʶmgmR>rÀ¶m MMm©
ghm ‘{hZo ñdmaJoQ>cm H$m‘ Ho$co. ñdmaJoQ>cm hmoV hmo˶m. ˶m MMmª‘YyZ gm‘m{OH$ H$m¶©
EH$m agd§VrJ¥hmV H$m_ H$aVmZm EH$m àg§Jmbm H$amdo Agm {dMma ¶m¶cm cmJcm Am{U

43

Vgo R>adcohr. àíZ hmoVm Vmo ’$º$ H$moU˶m AmVm ‘mPr nËZr {H$S>ZrÀ¶m EH$m AmOmamZo
‘mܶ‘mVyZ ho H$m¶© nwT>o ݶm¶o? amOH$maUmV J«ñV Amho. {VÀ¶m~amo~a AgVmZm {VMr H$miOr
¶mdo hm {dMma ¶mM MMmªMo ’${cV Amho, Ago KoUo, {Vcm Amamo½¶godm {Z¶{‘VnUo Am{U doioV
‘cm dmQ>Vo. Ho$di ‘Zwî¶~i nmR>rer Amho {‘iUo ¶mgmR>rhr ‘r gVV à¶ËZerc AgVmo.
Am{U Amnë¶mH$S>o ZoV¥ÎdJwU AmhoV åhUyZ ‘cm nmird àmʶm§Mrhr AmdS> Amho. qMQy>
amOH$maUmV àdoe Ho$cm Ago Zmhr. qH$~hþZm ZmdmÀ¶m ‘m¶m Hw$Ͷmgmo~V ‘r chmZ ~mim§er
amOH$maU ho gm‘m{OH$ H$m¶© H$aʶmgmR>rMo g§dmX gmYVmV, Vg§ g§^mfU H$aVmo. ˶mMr
à^mdr ‘mܶ‘ Amho Am{U ¶m‘wioM OmUrdnyd©H$ H$miOr KoVmo. AmVm Vmo ~moccoë¶m gJù¶m
amOH$maUmV àdoe H$aʶmMo R>adco. Jmoï>r g‘OVmo. ˶mcm H$m¶ åhUm¶M§ ho ‘cm
g‘OV§. g§doXZercVoÀ¶m nmVirda gm§Jm¶Mo
2007 gmcr ZJanm{cHo$À¶m {ZdS>UwH$m§gmR>r Pmë¶mg ‘r "ídmg' {MÌnQ> nmhVmZm AOyZhr
C‘oXdmar {‘idcr. {ZdSy>Z ¶oD$ eH$cmo Zmhr. aS>Vmo. Jmʶm§Mr AmdS> Amho, ‘cm JmUo åhU-
OZVoMm H$m¡c ‘mݶ Ho$cm; na§Vw {ZdSy>Z Z Vm ¶oV Zmhr, ‘mPm AmdmOhr Mm§Jcm Zmhr
Amë¶m‘wio gm‘m{OH$ H$m¶m©V I§S> nSy> {Xcm ¶mMrhr ‘cm H$ënZm Amho. nU ‘cm JmUr,
Zmhr. Zì¶m Omo‘mZo H$m‘ H$é cmJcmo Am{U JPc EoH$m¶cm Iyn AmdS>Vo. Jwcm‘ActÀ¶m
˶mMrM n[aUrVr åhUyZ {S>g|~a 2011 JPc, Amamܶm§Mr JmUr Am{U g§Xrn Iao-
gmcÀ¶m ZJanm{cH$m {ZdS>UwH$rV {dO`r gcrc Hw$cH$UvMr JmUr AgmoV ‘r Vr AmdOy©Z
Pmbmo. {ZJagodH$ Pmcmo, njmMm JQ>ZoVm EoH$Vmo, ˶mMm AmZ§X KoVmo.
Am{U {ejU g{‘Vr g^mnVr åhUyZ H$m‘
nmhmV Amho. gm‘m{OH$ H$m¶m©V PmoHy$Z XoD$Z ‘mUyg åhUyZ KS>V AgVmZm cmoH$m§Mr gmW
H$m‘ H$aV AgVmZm H$m¡Qw>§{~H$ O~m~Xmè¶mhr AgUo Iyn JaOoMo Amho. Ag§M Mm§Jë¶mMm§Jë¶m
hmo˶mM. KamV AmB©-d{S>cm§~amo~aM§ ZmV§, cmoH$m§Mr gmW {‘iV am{hcr Am{U Vwåhr gmW
c¾mZ§Va nËZrgmo~VM§ ZmV§, hr ZmVr ‘r {XcrV Va nwT>o ^anya H$m‘ H$aʶmMr BÀN>m
g§doXZercnUo Omonmgcr. AmVm ‘m¶m Amho. ¶m g‘mOmcm ‘m¶mH$Sy>Z e³¶ {VVHo$
‘wcmÀ¶m OS>U-KS>Ur‘ܶohr ‘r ~mn åhUyZ ¶moJXmZ Úm¶Mo Amho. Amem Amho H$s ‘m¶m
Iyn OdiM§ Am{U ào‘mM§ ZmV§ OmUrdnyd©H$ Am¶wî¶mÀ¶m ¶m àdmgmV AmnU nwT>ohr gmWrXma
{Z‘m©U Ho$c§ Amho. ˶mMm Aä¶mg KoU§ qH$dm åhUyZ ‘mPo gmo~Vr ìhmc!
˶mÀ¶m g§JmonZm‘ܶohr ‘r ^y{‘H$m ~OmdVmo.

Q>{ZªJ nm°BªQ> Hw$~oa _o[S>H$ëg
{deofm§H$mg Hw$Sw>©dmS>r ~gñWmZH$ Amdma, Hw$Sw>©dmS>r

hm[X©H$ àmoàm. Hw$~oa ~§Yw, àmo\o$eZc Hw$arAaMr
ew^oÀN>m! CÎm_ godm CncãY
_mo. Z§.9421021592

44

_hm{dÚmb`rZ {ejU KoV MwH$cocr
AgVmZm EH$m hmUm_marÀ`m dmQ gmnS>cr

KQ>ZoV YZ§O` [S>H$moio - YZ§O` [S>H$moio
`m§À`mda nmo{bgm§Zr
{OëhmÜ`j, {edgoZm
Ý`m`mb`mV MmO©erQ> XmIb
Ho$bo. Ý`m`mb`mZo Ë`m§Mr _hmamï´>mMr _mVm VwiOm^dmZr, _hmamï´>mMo X¡dV
N>ÌnVr {edmOr _hmamO d {dgmì`m eVH$mVrc
`mVyZ gwQ>H$mhr Ho$br. `mZ§Va `wJnwéf {edgoZmà_wI ñd. _m. ~mimgmho~ R>mH$ao
{dÚmWuXeoVrb Xw~im `m§À`m àoaUoZo d Amerdm©XmZo _r AmO Hw$Sw>©dmS>r d
gmocmnya {OëømV gd©_mÝ` gm_m{OH$ d amOH$s`
YZ§O` [S>H$moio nwT>o EH$ joÌmVrc _mÝ`VmàmßV ì`ŠVr Amho.
{Z^r©S> g§KQ>H$ Am{U ZoVm
~Zbm. 1987 _Ü`o A{VH«$_U Am[W©H$ Xþ~©c, \$maer amOH$s` na§nam Zgcoë`m, _r
Hw$Sw>©dmS>rVrc Aëng§»`mH$ Hw$Qw>§~mMm (drae¡d) à{V{ZYr
_mo[h_o_wio 40 dfmªÀ`m AgVmZmhr Hw$S>w©dmS>r eha amOH$maUmMm gyÌYma
ImoHo$YmaH$m§Mo nwZd©gZ Amho d {OëømVc àñWm{nV g~~ ZoV¥Ëd {damoYmV
Z H$aVm {dñWm{nV Ho$co. gm_mÝ` {Zð>md§V {edg¡{ZH$ d gm_mÝ` OZVoÀ`m
[S>H$moio `m§Zr ImoHo$YmaH$m§Mr nm[R>¨ã`mda amOH$s` joÌmV Jocr 30 df} `eñdr
g§Kf© H$arV Amho. npíM_ _hmamï´>mV Hw$Sw>©dmS>r hr
g§KQ>Zm H$ê$Z Cƒ
Ý`m`mc`mMo Xma R>moR>mdco d

Ë`mg ñW{JVr {_i{dcr.
Ë`mZ§Va em°qnJ g|Q>a ~m§YyZ

{dñWm{nV ImoHo$YmaH$m§Mo
nwZd©gZ Pmco d n[hë`m
amOH$s` cT>çmV [S>H$moi|Zr
`e {_i{dco. Jocr 18 df}
[S>H$moio `m§À`m ZoV¥ËdmImcr
ZJan[afX gÎmm {edgoZoH$S>o
Amho. gÜ`m Vo {edgoZm
{Oëhmà_wI nXmda H$m`©aV

AmhoV.

45

EH$_od "H$' dJ© ZJan[afX Amho. OoWo 1990 AmO Vê$Um§Mr (Zdr {nT>r) {Vgar {nT>r
nmgyZ {edgoZm gÎmmê$T> Amho d ^Jdm \$S>H$Vmo _mPo ghH$mar AmhoV. Vo OZgm_mÝ`m§Mo
Amho. _mPo amOH$s` `k d g§KQ>ZH$m¡eë`, à{V{ZYrËd H$aVmV. Ë`m§Mo OrdZ_mZ C§MmdUo
cmoH$_mÝ`Vm {damoYr àñWm{nV ZoVohr _mÝ` d g_¥ÜX H$aUo ho _mPo Ü`o` Amho, g§H$ën
H$aVmV. Amho.

Hw$Sw>©dmS>r d _mT>m VmcwH$m {edgoZm _Zr nm°da, KamUoemhr, gÎmm, g§nÎmr d
ñWmnZm d d¥[Õ¨JV H$aÊ`mV _mPm {ZpíMV nXmMm J¡admna H$aUmao, gm_mÝ`m§Mo emofU
ImarMm dmQ>m Amho d AmO {Vgè`m {nT>rÀ`m H$aUmao d AÝ`m` H$aUmao `m§Zm _r H$YrM
Vê$Umghr _mÂ`m ZoV¥Ëdmg _mÝ`Vm Amho. Odi Ho$co Zmhr, g_W©Z [Xco Zmhr. CcQ>
AmO _r {edgoZm {Oëhmà_wI (n§T>anya) Amho. AÝ`m` d emofUm{dê$ÜX cT>m, hmM _mPm
EH$ gm_mÝ` {edg¡{ZH$ Vo {Oëhmà_wI hr gm_m{OH$ d amOH$s` Ü`o`dmX Amho.
`eñdr dmQ>Mmc gm_mÝ` OZVm, Vê$U dJ©
d _[hcm dJm©À`m nm[R>¨ã`mda Ho$cr Amho. Hw$Sw>©dmS>r ZJan[afXoda _mÂ`m ZoV¥ËdmImcr
Hw$Sw>©dmS>rV ì`mnmar, àemgZ d ~w[ÕOrdr Jocr 14 df} {edgoZoMr gÎmm Amho d AmO
dJm©Vhr {edgoZog g_W©Z {_i{dÊ`mV _cm [edgoZoMo {Oëhmà_wI nX Amho Var _mPo nm`
`e cm^co Amho. O{_Zrda AmhoV. _mPm AmoT>m gd©gm_mÝ`m§H$S>oM
Amho.
gm_mÝ`, Xþ~©c, Cno[jV dJm©À`m
g§H$Q>mÀ`mdoir ^ŠH$_nUo nmR>rer C^o amhUo, AmOhr Hw$R>ë`mhr ì`ŠVrda Añ_mZr
AÝ`m` d emo{fVm§{damoYmV {Z^r©S>nUo cT>m XoUo AWdm gwcVmZr g§H$Q> Amco Va _r Ë`m§À`m
hmM _mPm g_mOH$maU d amOH$maUmMm nm`m _XVrgmR>r _mÂ`m Q>r_gh OmVmo.
Amho. gÎmm, n¡gm d nXà{Vð>m `mMm _moh _cm
H$YrM ZìhVm. CcQ> gÎmmê$T>mMm Jm°S>\$mXa, Am_Mm n[aga hm AnKmV joÌ Amho.
{Z`§ÌH$ d _mJ©Xe©Z amhUoM _r ng§V Ho$co. AnKmVmMo d¥Îm `oVmM _r d _mPo ghH$mar
AnKmVJ«ñVm§À`m _XVrgmR>r YmdVmo. ê$½Umg
aMZmË_H$ {dYm`H$ H$m`© H$ê$Z _r gm_m{OH$ é½Umc`mV nmohmoM{dUo, JaO VoWo aŠVXmZ
d amOH$s` joÌmV {dH$mgmMo gH$mamË_H$ H$m`© H$aUo, Ë`m§À`m ZmVodmB©H$m§er g§nH©$ gmYUo hr
Ho$co Amho åhUyZM gd© amOH$s` njmV _mPo H$m_o {Zanoj ^mdZoZo H$aVmo d hoM g§ñH$ma
{_Ì n[adma AmhoV. {damoYmgmR>r {damoY d _mÂ`m H$m`©H$Ë`mªV AmhoV, `mMm _cm Jd©
ÛofmMo amOH$maU `mnmgyZ _r Zoh_rM ñdV:cm Amho.
Xÿa R>odco Amho.
{dÚmÏ`mªÀ`m {ejUmgmR>r {d{dY
{edgoZm Ü`o`dmXmà_mUo _mÂ`m H$m`m©V _r H$m`©H«$_ {Z`{_V g§KQ>ZoV\}$ am~{dVmo.
80 Q>ŠHo$ g_mOH$m`© d 20 Q>ŠHo$ amOH$maU aMZmË_H$, {dYm`H$, gH$mamË_H$ Ü`o`dmX d
hoM g_rH$aU R>odco hmoVo. gd©gm_mÝ`m§Mm AmYmadS> hm _mÂ`m g_mOH$maU
d amOH$maUmMm nm`m Amho. åhUyZM _r ~cmT>ç
Cno[jV, Xþc©[jV, nr[S>V d gm_mÝ` àñWm{nVm§{dê$ÜX `eñdr d R>m_nUo C^m
{edg¡{ZH$ `m§À`m Mohè`mdarc AmZ§X d am[hcmo. Hw$S>w©dmS>rV àm¡T>, àemgZ, ì`mnmar
d ~w[ÕOrdr `m§Mm nm[R>§~m {edgoZog {_idy
g_mYmZ `mcmM _r Zoh_r _hÎd [Xco.

46

eH$cmo. AmH«$_H$, YmS>gr ZìhVmo. JwÝhoJmar OJVmÀ`m
na§Vw hm OrdZ àdmgmVrc Am_wcmJ« ~Xc gmdcrnmgyZhr Xÿa hmoVmo. _mÂ`mgmR>r hm EH$
Agmø YŠH$m hmoVm. Ë`m VH«$marV _mPo Zmd
Q>{ZªJ nm°BªQ> _hm{dÚmc`rZ {ejU KoVmZm H$m Amco `mMo g_mYmZH$maH$ CÎma gmnS>V
Pmcm. {dÚmc`rZ d _hm{dÚmc`mV _r EH$ ZìhVo.
{^Ìm d Xþ~im {dÚmWu hmoVmo. Ë`mdoiÀ`m
_mÂ`m {_Ìm§Zm _mPo AmOMo ñdê$n nmhÿZ nmo[cg Mm¡H$er nyU© Pmcr d H$moQ>m©V MmO©erQ>
AmíM`© dmQ>Vo. {Z^r©S> d YmS>gr YZ§O` Ë`m§Zm XmIc Ho$co d `mV _mÂ`mda H$moUVmhr Amamon
nM{dUo AdKS> OmVo. ZìhVm d nwamdm ZìhVm. `m_wio H$m`Xoera
VaVwXrà_mUo _mPo Zmd MmO©erQ>_YyZ dJiUo
Hw$Sw>©dmS>rV EH$m gm_mÝ` d Aëng§»`mH$ eŠ` hmoVo. Ë`mdoir Am_À`m Mm¡H$mVrc EH$
g_mOmÀ`m (drae¡d) KamV _mPm OÝ_. d¡ÚH$s` ì`mdgm{`H$, gm_m{OH$ d amOH$s`
dS>rc amï´>godmXcmVrc Zo_ñV {dMmamMo Xþgè`m H$m`©H$Ë`mªZr EH$m d[H$cm_m\©$V `m~m~V
\$irMo H$m`©H$V}. chmUnUr ARam{díd à`ËZ Ho$co. Vo S>m°ŠQ>a d Am_Mo KamUo {edmOr
Xm[aÐçmMo MQ>Ho$hr AZw^dco. amï´>r` d Mm¡H$mVrc VrZ {nT>çm§Mo F$UmZw~§Y hmoVo. Ë`m§À`m
gm_m{OH$ OrdZmMr \$maer nmíd©^y_r Zmhr. à`ËZmg `e `oD$Z _mPo Zmd MmO©erQ>_YyZ
_hm{dÚmc`rZ {ejUmn`ªV _r EH$ gd©gm_ H$moQ>m©Zo aÔ Ho$co d _r {ZXm}f_wŠV Pmcmo.
mÝ`, \$magm Ü`o`dmX Zgcocm {dÚmWu hmoVmo. na§Vw `m_wio _mPo _hm{dÚmc`rZ {ejU ~§X
{_V^mfr d {^Ìm hmoVmo d hmM YZ§O` AmO Pmco. EH$m OZac ñQ>moAg©_Ü`o ZmoH$ar H$ê$
{edgoZoMm AmH«$_H$ g¡{ZH$ Amho. gÜ`m eha cmJcmo. JUoe CËgd, {edO`§Vr, coPr_ g§K
d {Oëhm amOH$maUmMo ZoV¥Ëd H$aVmo Amho, `m _mÜ`_VmyZ _mÂ`m^modVr g_Ýd`mMm VéU
~cmT>ç àñWm{nVm§{dê$ÜX YmS>gmZo `eñdr JQ> C^m am[hcm. EH$ Vê$U _§S>i Amåhr
g§Kf© H$aVmo Amho. _mÂ`m OrdZmMm Q>{ZªJ C^o Ho$co d _mÂ`m OrdZ àdmgmZo "`y' Q>Z©
nm°BªQ> 1984 Z§Va Ambm. KoVcm. Á`m S>m°ŠQ>amZo _cm {ZXm}f_wŠV Ho$co
hmoVo Ë`mMo gm_m{OH$ d amOH$s` ZoV¥Ëd d
_r Ë`mdoir ~meuÀ`m ~meu _hm{dÚmc`mV _mJ© ñdrH$macm. AmOhr Vo _mPo `m joÌmVrc
{ejU KoV hmoVmo d dg{VJ¥hmV amhV hmoVmo. _mJ©Xe©Z d Jwéd`© (Jm°S>\$mXa) AmhoV.
_mPm ê$_ nmQ>©Za _mÂ`mM Mm¡H$mVrc _mPm
~mcnUmMm {_Ì hmoVm. ehamV XmoZ amOH$s` JQ> hmoVo. {edmOr
Mm¡H$mVrc AmPmX _¡XmZmdarc X{jU ~mOyg
Hw$Sw>©dmS>r ehamV Vê$U JQ>mV dmX hmoVm J«m_n§Mm`V H$m_mnmgyZ 40 df©o ImoHo$
d ehamVrc dmVmdaU V§J hmoVo. Ë`mVrc ì`mdgm{`H$ hmoVo d ho VËH$mcrZ {damoYr njmMo
EH$m JQ>mV _mÂ`m é_ nmQ>©ZaMo ^mD$ hmoVo g_W©H$ AmhoV. 1987 cm gÎmmê$T> JQ>mZo Z.nm.
åhUyZ Amåhr XmoKo dñVw{ñWVr nmhÊ`mgmR>r gÎmoÀ`m _mÜ`_mVyZ A{VH«$_U _mohr_ KoD$Z `m
Hw$Sw>©dmS>rV Amcmo d Ë`mMdoir ehamVrc Vê$U 40 dfmªÀ`m ImoHo$YmaH$m§Mo nwZd©gZ Z H$aVm
JQ> d H$m°coOdarc (~meu ZmH$m) VéU JQ>mV {dñWm{nV Ho$co d {dñWm{nV ImoHo$YmaH$m§Mr
X§Jc Pmcr d EH$m X{cV ZoË`mMm Ë`mV g§KQ>Zm H$ê$Z _r Cƒ Ý`m`mc`mMo Xma
_¥Ë`y Pmcm. `mV _cmhr nmo{cgm§Zr Anwè`m d
MwH$sÀ`m _m[hVrda AQ>H$ Ho$cr. _r Ë`mdoir 47

R>moR>mdco d Ë`mg ñW{JVr {_i{dcr. na§Vw H$ê$Z à_wI {damoYr njmMo ñWmZ {_i{dco.
Ý`m`mc`rZ AmXoe `oB©n`ªV ZJan[afXoZo ImoH$r `mV _cm gd©gm_mÝ` _mUyg, Vê$U dJ© d
H$mT>cr hmoVr. na§Vw Cƒ Ý`m`mc`mV Joë`m_wio _[hcm dJm©Mo _moR>o g_W©Z {_imco.
Ë`mM OmJoda em°qnJ g|Q>a ~m§YyZ {dñWm{nV
ImoHo$YmaH$m§Zm Vo Jmio àmYmÝ`mZo XoÊ`mMo 1990 nmgyZ Amåhr ZJan[afX {ZdS>UwH$sV
à{VkmnÌ ZJan[afXoZo Ý`m`mc`mV [Xco d CVacmo. à_wI {damoYr nj åhUyZ ñWmZ
EH$m dfm©V Ë`m ImoHo$YmaH$m§Mo nwZd©gZ Pmco {_i{dco d 1996 nmgyZ Jocr 18 df} _mÂ`m
d n[hë`m amOH$s` cT>çmV _r `e {_i{dco. ZoV¥ËdmImcr ZJan[afX gÎmm {edgoZoH$S>o
g_mOH$maUm~amo~a amOH$maUmV _mPm àdoe Amho d AmO _r {edgoZm {Oëhmà_wI nXmda
Pmcm d Ë`mMdoir ehamV "{edgoZm' emIm Amho. EH$m MwH$sÀ`m àemgH$s` H$madmB©_wio
ñWmnZ Pmcr d _r Ë`mV gH«$s` gm_rc Pmcmo EH$m gm_mÝ` _hm{dÚmc`rZ {dÚmÏ`m©Mo Zì`m
d 1990 n`ªV Vê$U ghH$mè`m§À`m gm_Ï`m©da {nT>rMm gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$ d amOH$s`
eha d VmcwŠ`mV {edgoZm g§KQ>Zm d¥[Õ¨JV ZoË`mV ê$nm§Va Pmco hmM _mÂ`m OrdZmMm
"_mB©c ñQ>moZ' d "Q>{ZªJ nm°BªQ>' Amho.

nmZ 35 dê$Z...

... Am{U Am`wî` Pmco g§Kf©_`

H$aÊ`mbm AJ«H«$_ [Xbm. gVV ~XcUmè`m dm°Q>a hmadoñQ>tJÀ`m à`moJmcm Va {enm`m§nmgyZ

VhgrcXmam§_wio Vhgrc H$m`m©c`mV H$m_ gdmªZr ^a^ê$Z _XV Ho$cr. Ë`m à`moJmMo

mMr KS>r ~g{dUo, H$m_mMm XOm© dmT>{dUo, H$m¡VwH$ _°Jgogo A°dm°S>© {dOoVo OJ{OVqgh amUm

H$_©Mmè`m§Mm Ë`m§À`m ñdV:daMm, H$m_mMm `m§ZrXoIrc Ho$co.

Am{U VhgrcXmam§daMm åhUOo _mÂ`m~m~VM§ gaVoeodQ>r hr Jmoï> Va {Ìdma gË` Amho H$s,

{dídmgmM§ dmVmdaU V`ma H$aU§ _cm JaOoM§ órÀ`m OrdZmV c½Z hm Va gdmªV _moR>m Q>{ZªJ

dmQ>c§. ho g§Ji AmnU gd©OU {_iyZ Amnë`m nm°BªQ> AgVmoM. Ë`mcm _rhr AndmX Zmhr.

H$m`m©c`mM§ {MÌ ~Xcy eH$Vmo `mda Ë`m§Mm ZdZdr AmìhmZo nocÊ`mg H$Yr AS>MU Amcr

{dídmg ~gcm Am{U hiyhiy H$m`m©c`mMo {MÌ Zmhr. "Á`mcm Oo Mm§Jco O_Vo Ë`mZo Vo H$amdo' `m

~Xcy cmJc§. {dMmamÀ`m _mÂ`m gmgy~mB© Agë`m_wio ór`m§Zr

Am{U `m gdmªMm n[aUm_ åhUyZ dmiy ñdV:M AmoiI {Z_m©U Ho$cr nm[hOo, `m

VñH$mam§Zm ì`mdgm{`H$ à{ejU [Xc§ OoUoH$ê$Z {dMmamMo nVr Agë`mZo c½ZmZ§VaMm

Ë`m§Zr dmiyMr Mmoar gmoSy>Z AÝ` ì`dgm` àdmgXoIrc Mm§Jë`m diUmda Amho.AOyZ

H$amdoV `mgmR>r à`ËZ Ho$cm. hm à`ËZ Iyn diU§ `oUma AmhoV, dmQ>oda doJdoJir

H$mhr à_mUmV `eñdrnU Pmcm. gdmªÀ`m AmìhmZ§nU AgUma AmhoV, nU Vr g_W©nUo

ghH$m`m©ZoM XþîH$mimV Jmi H$mT>Ê`mMr _mohr_ nocÊ`mMr eŠVr _cm g_mOmH$Sy>Z gVV {_

Agy XoV AWdm emgH$s` H$m`m©c`mV aoZ iUma Amho.

48

KaMm ì`dgm` gm§^miU§ gH$mamË_H$
AWdm {Q>H$dU§ `mnojm {dMmam§Mo `e
Vmo ^a^amQ>rbm AmUU§
`mV _moR>§ H$m¡eë` Amho. - amOoe Jm§Yr
{OÔ Am{U {MH$mQ>rÀ`m
(Q´>mÝgnmoQ>© ì`mdgm{`H$)
Omoamda d{S>bm§À`m Q´>mÝgnmoQ>©
ì`dgm`mMm ngmam {OëømMr gmd©O{ZH$ {dVaU ì`dñWm,
Ë`mgmR>r {Xdg-amÌ YmdUmè`m Q´>H$m Ë`m§Mo
dmT>{dUmao amOoe Jm§Yr MmbH$, EoZdoir `oUmè`m AS>MUr, A{YH$mè`m§er
ho AmOÀ`m `wdH$m§g_moa XaamoOMm g_Ýd`, _mWmS>r H$m_Jma Aem AZoH$
Z¸$sM AmXe© R>aVrb. KQ>H$m§da bj R>oD$Z ì`dgm` gm§^mimdm bmJVmo.
EH$m Q´>H$déZ Odinmg ì`dgm`mer {ZJS>rVM AZoH$ AS>MUtda _moR>çm
40 Q´>H$À`m _mÜ`_mVyZ Vo H$m¡eë`mZo _mV H$amdr bmJVo. Ë`m_wio {Xdg-amÌ
Q´>mÝgnmoQ>©oeZMm ì`dgm` nyU©nUo ì`ñV amhmdo bmJVo. {H$Vrhr KmB©JS>~S
Agmo AS>S>MUrV Aggbobm MmbH$ AWdm
AJXr em§V S>moŠ`mZo _mWmS>r H$m_Jma Ë`m§À`m _XVrbm àmYmÝ` XoVmo.
gm§^miV AmhoV. {OëømVrb AmO ì`dgm`mMm dmT>bobm ngmam ~{KVb§ H$s
gmd©O{ZH$ {dVaU ì`dñWoM§
49
_moR>o H$m_ Ë`m§À`mH$S>o
Amho. amÌr-AnamÌr _XV
_mJm`bm `oUmè`m§Mo Vo XmVm

AmhoV. ZH$mamWu {dMma
H$aU§ Ë`m§Zm O_V Zmhr.
åhUyZM EH$ A\$bmVyZ D$O}
M§ "pñnarQ>' KoD$Z OJUmè`m

`m CÚmoJnVrMm àdmg
OmUU§ _hÎdmM§ dmQ>b§. hm
àdmg Ë`m§À`mM eãXm§V...

ZH$iV AmR>dUtZm COmim {_iVmo. n[apñWVr J«m_rU ^mJmVrb {dÚmÏ`mªÀ`m JmoVmdù`mVM
~XbVM AgVo nU hm ~Xb gH$mamË_H$,
{dYm`H$ Am{U àJVrMm Agmdm bmJVmo. hm Ago. Amåhr gd©OU EH$_oH$m§À`m AS>MUtZm
~Xb Amnë`m àm_m{UH$ BÀN>meŠVrdaM
Adb§~yZ AgVmo. YmdyZ Om`Mmo. gdmªMm AmdS>Vm {_Ì Agë`mZo

Am_Mo _yi Jmd Ami§X ({O. Jwb~Jm©). _hm{dÚmb`rZ à{V{ZYr hmoVm Ambo. {dÚmnrR>
dmQ>UrZ§Va AmOmo~m C_a½`mV Ambo. VoWo
Ë`m§Zr {H$amUm XwH$mZmMm ì`dgm` gwé Ho$bm. à{V{ZYrnXmMm _mJ© _moH$im {XgV AgVmZm
VoWoM Kahr ~m§Kbo. H$mhr df} hm ì`dgm` gwé
AgVmZm AmOmo~m AmOmar nS>ë`mZo Ë`m§Zm EZdoir g§Yr hþH$br. Ë`mdoir amOH$maU
CnMmamgmR>r _w§~B©bm Ý`mdo bmJbo. Ë`m_wio
gmYmaUnUo 5-6 _{hZo XwH$mZXmar _moS>rV H$m` AgVo Vo H$imbo Am{U Ë`mdoionmgyZ
{ZKmbr. n[apñWVr hbmIsMr Pmbr hmoVr.
1970 À`m gw_mamg Amåhm bhmZ ^md§S>m§Zm amOH$maUmnmgyZ A{bá am{hbmo. Ago
KoD$Z dS>rb AmB©Mo _mhoa åhUOo Hw$Sw>©dmS>rbm
Ambo. AmB©À`m d[S>bm§Mm åhUOo AmOmo~m§Mm AgboVar nwT>o `mM joÌmVrb EH$ g§Yr Ambr
(dmbM§X _m{UH$M§X Vm§~moir) H$mnS> d
Q´>H$Mm ì`dgm` hmoVm. d[S>bm§Zm nydunmgyZ AZ² Jobr. Hw$Sw>©dmS>r ZJanm{bHo$À`m ñdrH¥$V
Q´>H$ ì`dgm`mMr AmdS> hmoVrM. Ë`m_wio Vo nwT>o
AmOmo~m§Mm ì`dgm` gm§^miy bmJbo. Ë`mdoir ZJagodH$nXmMr V`mar nyU© Pmbr hmoVr; _mÌ
Hw$Sw©dmS>rV newImÚ {dH«$sM§ XwH$mZ ZìhV§.
H$ìhoH$a, ~meuH$a `m§À`m _mJ©Xe©ZmImbr EoZdoir Á`oð>m§Zm g§Yr Úm`Mr åhUyZ _mPr g§Yr
XwH$mZ gwé Ho$b§. _oìhUo amhþb Vm§~moir
`m§À`m_m\©$V am°Ho$bMr VmbwH$m nmVirdarb hþH$br. nwT>o ^mdmbm {ejU _§S>imda KoD$Z
EOÝgr {_idbr. Aem nÜXVrZo dS>rb `m
Zm Ë`m ì`dgm`mV pñWamdÊ`mMm à`ËZ H$arV _mPr ZmamOr Xya H$aÊ`mMm à`ËZ H$aÊ`mV
hmoVo. d[S>bm§Mo Xwgao _oìhUo gVre Vm§~moir ho
ñWmnË` A{^`§Vo hmoVo. Ë`m§À`m ~m§YH$m_mda Ambm.
bj R>odÊ`mMo H$m_hr dS>rb H$arV AgV.
1981 _Ü`o d[S>bm§Zr ñdV:Mm EH$ Q´>H$ KoVbm. ^mD$ _hoe hm ñWmnË` A{^`§Vm Am{U _r
ì`dgm`mV pñWamdVmZmM d[S>bm§Zr _bm
d ^mD$ _hoe Jm§Yr `mbm _hm{dÚmb`rZ dm{UÁ` emIoVyZ nXdrYa Pmë`mZ§Va XmoKm§Zr
{ejUmn`ªV AmUyZ nmohmoMdb§. `m Xaå`mZ
XmoKm§Zmhr ì`dgm`mMo ~miH$Sy> {_iV hmo- AJXr PnmQy>Z {d{dY àH$maMo EH$mMdoir

Vo. _hm{dÚmb`mV A{YH$Va doi _r ì`dgm` gwé R>odbo. EH$mMo XmoZ Q´>H$ Pmë`mZ§Va

50 1992 _Ü`o hm ì`dgm` nmM Q´>H$n`ªV Jobm. ho

gwé AgVmZmM 2000 _Ü`o drQ>^Å>hr Q>mH$br.

hm ì`dgm` _moR>çm à_mUmV gwé am{hbm.

Q´>H$ ì`dgm`mMr d[S>bm§Zm AmdS> hmoVr. `mM

ì`dgm`mMr H$er dmT> hmoB©b `mMm AZoH$VèhoZo

Aä`mg d à`moJ gwé hmoVo. joÌ H$moUVohr Agmo

`emgmR>r EImXm Jm°S>\$mXa ^oQ>mdm bmJVmo VaM

`emMm _mJ© gwH$a hmoVmo. Ë`mMmM àË`` 2000

_Ü`o Ambm. Am. ~~ZXmXm qeXo d {dÇ>b ewJa

H$m°nm}aoeZMo AÜ`j g§O`_m_m qeXo `m§À`m

_XVrZo \y$S> H$m°nm}aoeZ Am°\$ B§[S`m `m emgZ

{dVaU ì`dñWoM§ H$m_ {_imb§. hm _mÂ`mgmR>r

_moR>m "Q>{ZªJ nm°BªQ>' hmoVm. `m g§YrM§ gmoZ§

H$aÊ`mgmR>r AmO _r {Xdg-amÌ EH$ H$arV

Amho. gH$mir gmS>ogmV Vo amÌr gmS>oXhm hm
nmZ 64 da...
_mPm {XZH«$_ gwé


Click to View FlipBook Version