The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by alievecan, 2018-09-10 07:20:14

6 TURKCE ETKINLIK CEVAP

6 TURKCE ETKINLIK CEVAP

6. Sınıf İsim (Adlar) KKT - 38 

1. Övün ey Çanakkale, cihan durdukça övün! 4.

Ömründe göstermedin bin düşmana bir gün. Görseldeki oyuncu kümesini ifade eden ismin
çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
Sen bir büyük milletin savaşa girdiği gün, verilmiştir?
A) Cins – somut – topluluk
Başına yüz milletin birden üşüştüğü yersin! B) Özel – somut – topluluk
C) Özel – soyut – çoğul
(Faruk Nafiz Çamlıbel) D) Cins – soyut – çoğul
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisinin örne-
ği yoktur?

A) Topluluk ismi B) Çoğul isim
C) Özel isim D) Cins isim

2. İsimler Tekil Çoğul Topluluk 5. Yağmurlu bir gün sonrası… Hafif bir toprak
kokusu geliyor burnumuza. Saçlarımızı okşayan
1 Fıkralar  12

2 Çiçek  rüzgâr yeryüzündeki şefkati hissettiriyor adeta.

3 Deste  34

4 Grup  Bu metindeki altı çizili isimlerin çeşitleri aşağı-
dakilerden hangisinde yanlış verilmiştir?
Bu tabloda numaralanmış isimlerden han-
gisinin sayılarına göre verilen türü yanlış 1 2 3 4
işaretlenmiştir? A) Soyut Çoğul Somut Cins
B) Tekil Somut Cins Tekil
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. C) Somut Çoğul Somut Soyut
D) Cins Somut Tekil Soyut

3. “Cins-soyut-çoğul” özelliklerini taşıyan isim 6. Bazı cins isimler cümle içinde özel isim olarak
aşağıdakilerden hangisidir? kullanılabilmektedir.

A) Melekler B) Bülent Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi bu
C) Şüphe D) Dergiler durumu örneklemektedir?

A) Deniz yüzmek için çok dalgalı görünüyordu.
B) Umut, insanı hayata bağlayan bir duygudur.
C) İpek gömleği üzerinde gayet şık duruyordu.
D) Bahar bugün hasta olduğundan okula gelmedi.

200

6. Sınıf İsim Tamlamaları

İsim Tamlamaları

➤➤ Bir ismin başka bir isim tarafından anlamca tamamlanmasıyla oluşan söz grubuna isim tamlaması denir. İsim
tamlamalarında tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki unsur bulunur.

•1 Ka5p4ı –2n4–5ın3 1ko2l –3u İsim Tamlaması
Tamlayan Tamlanan

İsim tamlamaları üç gruba ayrılır:

1. Belirtili İsim Tamlaması: Tamlayanın ilgi eki (-ın/-in), tamlananın ise iyelik eki (-ı/-i/) aldığı isim tamlamasıdır.

• Araba – n – ın teker – i • Oyun – un kural – ı
14424İ5lg4i e3ki 1452İye4li5k3eki 1542İl4gi5e3ki 152İy4eli3k eki
Tamlayan Tamlanan Tamlanan
Tamlayan

2. Belirtisiz İsim Tamlaması: Tamlayanın ilgi eki (-ın/-in) almadığı, sadece tamlananın iyelik eki (-ı/-i/) aldığı isim
tamlamasıdır.

• Okul müdür – ü • Sokak lamba – s – ı
1542İ4ye5lik3eki
123 142İy4eli3k eki 15253
Tamlanan
Tamlayan Tamlanan Tamlayan

3. Zincirleme İsim Tamlaması: En az iki isim tamlamasının iç içe girmesiyle oluşan isim tamlamasıdır.

Belirtili İsim Tamlaması Belirtisiz İsim Tamlaması
15444244543 144243

• Sınıf öğretmeninin görevi • Öğretmenin not defteri



Belirtisiz İsim Tamlaması İsim 14243 isim 123

144424443 123 Tamlayan Tamlanan

Tamlayan Tamlanan

144444424444443 1445442445443

Zincirleme İsim Tamlaması Zincirleme İsim Tamlaması

201

6. Sınıf İsim Tamlamaları

Etkinlik 39

Kazanım: T.6.3.9. İsim ve sıfat tamlamalarının metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen isim tamlamalarının örnekteki gibi altını çizerek çeşidini
belirtiniz.

a. Kitap kapağının rengi çok beğenildi.

Zincirleme İsim Tamlaması

b. Aradığım kitabı okul kütüphanesinde bulamadım.

Belirtisiz İsim Tamlaması

c. Şiddetli rüzgârdan dolayı evlerin çatısı uçmuş.

Belirtili İsim Tamlaması

d. Türk tarihi eşi benzeri olmayan kahramanlıklarla doludur.

Belirtisiz İsim Tamlaması

e. Köy hayatının güzelliğini hiçbir yerde bulamazsın.

Zincirleme İsim Tamlaması

f. Atatürk, cumhuriyeti Türk gençliğine emanet etti.

Belirtisiz İsim Tamlaması

g. Telefonun şarjı bitince konuşmamız yarım kaldı.

Belirtili İsim Tamlaması

h. Kitap okuyan insanların hayal gücü sınırsızdır.

Belirtisiz İsim Tamlaması

i. İstanbul’un trafik sorunu yıllardan beri çözülemedi.

Zincirleme İsim Tamlaması

j. Öğretmenimiz zaman zaman sınıf kurallarını hatırlatır.

Belirtisiz İsim Tamlaması

k. Yeni aldıkları evin balkonu oldukça genişti.

Belirtili İsim Tamlaması

l. Ufak bir çarpmada aracın hava yastığı açılmış.

Zincirleme İsim Tamlaması

m. Çocukluğundan beri millî takımın maçlarını takip eder.

Belirtili İsim Tamlaması

n. Soğuk kış gecelerinde yağmur damlaları uykumu getirir.

Belirtisiz İsim Tamlaması Belirtisiz İsim Tamlaması

o. Bugünkü dersin konusu isim tamlamalarıdır.

Belirtili İsim Tamlaması Belirtisiz İsim Tamlaması

p. En zor anlarında kalbinin sesini dinlemelisin.

Belirtili İsim Tamlaması

202

6. Sınıf İsim Tamlamaları

Etkinlik 39

2. Aşağıda verilen kelimelerle uygun isim tamlamaları oluşturunuz.

İsim Tamlamaları
1. Masa örtüsü
2. Kütüphane haftası
3. Televizyon kumandası
4. Adamın biri
5. Çiçeğin kokusu
6. Cevizin faydaları
televizyon
biri

çiçeğin
faydaları

masa
kütüphane
kumandası
adamın

haftası
örtüsü
cevizin
kokusu

3. İsim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan unsuru birden çok kelimeden oluşabilir.
Bu durumda birden fazla olan unsur arasına “ve” bağlacı girer. Bu bilgilerden hareket-
le örneklerdeki gibi tamlamalar oluşturunuz.

Tamlayan Bağlaç Tamlayan Tamlanan
1 Anne ve baba sevgisi
2 Türkçe ve kitabı
3 İstanbul ve matematik Boğazı
4 Pirinç ve Çanakkale pilavı
5 Eylül ve ayı
bulgur
Tamlayan Tamlanan ekim Tamlanan
Bağlaç
6 Öğrencinin adı soyadı
7 Telefonun rengi ve modeli
8 Yazarın öyküleri ve şiirleri
9 Köy sütü ve yoğurdu
10 Evin kapısı ve bahçesi
ve

203

6. Sınıf İsim Tamlamaları

Etkinlik 39

4. Aşağıdaki şiirde geçen isim tamlamalarını bulunuz ve çeşidiyle birlikte belirtilen yer-
lere yazınız.

RAHATI KAÇAN AĞAÇ İsim Tamlamaları Çeşidi
Tanıdığım bir ağaç var
Etlik bağlarına yakın Etlik bağları Belirtisiz isim tamlaması
Saadetin adını bile duymamış
Tanrının işine bakın. Saadetin adı Belirtili isim tamlaması

Geceyi gündüzü biliyor Tanrının işi Belirtili isim tamlaması
Dört mevsimi, rüzgârı, karı
Ay ışığına bayılıyor Ay ışığı Belirtisiz isim tamlaması
Ama kötülemiyor karanlığı.

(Melih Cevdet Anday)

5. Aşağıdaki metinde bulunan boşluklara uygun isim tamlamalarını yerleştiriniz.

sürpriz vakti odanın biri günün sonu

sırt çantası annemin gözlerinin içi gül yaprakları

doğum günü süprizi öğle arası babamın heyecanı

hafta içi gül demeti çarşının içi

Babamla beraber anneme doğum günü sürprizi yapmayı planlamıştık.

Babam hediyeyi birlikte almamız için öğle arası eve gelip beni aldı.

Hafta içi olduğundan çarşının içi çok kalabalıktı. Bir saat

içinde anneme şık bir sırt çantası ve hoş kokulu gül demeti alıp

eve döndük. Odanın biri annem için gül yaprakları ile süslenmişti.

Akşam olunca babamın heyecanı iyice arttı. Çünkü sürpriz vakti gel-

mişti. Güzel bir sürprizle günü noktaladık. Günün sonu olduğunda annemin

gözlerinin içi gülüyordu.

204

6. Sınıf İsim Tamlamaları

Etkinlik 39

6. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri ayraç içindeki açıklamalardan yararlanarak tamlama
oluşturacak biçimde bulmacaya yerleştiriniz. Oluşan tamlamaların çeşidini yazınız.

a. C E K E T İ N

b. H A K E M İ

c. Ü Z Ü M

d. S E R V İ S İ

e. P İ K N İ K

f. S A B A H

g. K O V AN I

h. S E S İ

a. Ceketin düğmesi (Genellikle önden düğmeli, kollu üst giysisi)
Tamlama Türü: Belirtili isim tamlaması

b. Maçın hakemi (Karşılaşmaları, kurallara uygun ve yansız olarak yöneten kimse)

Tamlama Türü: Belirtili isim tamlaması

c. Üzüm pekmezi (Asmanın salkım durumunda bulunan meyvesi)

Tamlama Türü: Belirtisiz isim tamlaması

d. Okulun servisi (Ulaşım işlerinde kullanılan taşıma aracı)

Tamlama Türü: Belirtili isim tamlaması

e. Piknik alanı (Yemek yemek, eğlenmek için açık alanda yapılan günübirlik gezinti)

Tamlama Türü: Belirtisiz isim tamlaması

f. Sabah kahvaltısı (Güneşin doğduğu andan öğleye kadar geçen zaman)

Tamlama Türü: Belirtisiz isim tamlaması

g. Arı kovanı (Çoğunlukla toprak veya tahtadan yapılan arı barınağı)

Tamlama Türü: Belirtisiz isim tamlaması

h. Dalgaların sesi (Kulağın duyabildiği titreşim)

Tamlama Türü: Belirtili isim tamlaması

205

6. Sınıf İsim Tamlamaları KKT - 39 

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili ifadelerden 4. 1. Kuşlar geçecek damların üstünden
hangisi isim tamlamasıdır? 2. Kuşlar konacak dallara
3. Kanat seslerini duyup uyanırlarsa
A) Birkaç genç meydanda sizi bekliyordu. 4. Gene kuşlarla uyusun çocuklar
B) Kırmızı kravatı onun için çok değerliydi. 5. Olanı biteni anlatma.
C) Soğuk havalarda sobanın etrafına sokulurduk. (Melih Cevdet Anday)
D) Hikâyenin sonunu hepimiz merakla bekledik. Numaralanmış dizelerden hangilerinde isim
tamlaması kullanılmıştır?

A) 1 ve 2. B) 1 ve 3.
C) 3 ve 4. D) 4 ve 5.

2. Bir isim tamlamasını başka bir isimle iç içe girerek 5. Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamla-
oluşturduğu ikinci tamlama grubuna zincirleme nan arsına farklı türden sözcükler girebilir.
isim tamlaması denir.
Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu açıklamayı
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde örneklemektedir?
zincirleme isim tamlaması yoktur?
A) Çam ağacının kökü evin temeline zarar veriyor.
A) Yaylanın serin havasında çay içiyorduk. B) Çaydanlığımızın dibi bir parmak kireç tutmuş.
B) Ayva reçelinin tadına doyum olmaz. C) Kahvaltıyı salondaki yemek masasında yapa-
C) Dün okul bahçesinin temizliği yapıldı.
D) Çamaşır makinesinin kapağı kapanmıyor. lım.
D) Elif’in kırmızı bisikleti mahallede çok beğenildi.

3. Belirtisiz Zincirleme
Tamlamalar Belirtili  

1 Masa tenisi 
2 Alın yazısı

3 Kuş tüyünün
rengi

4 Kapının gı-  6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerin-
cırtısı den farklı bir isim tamlaması kullanılmıştır?

Bu tabloda numaralanmış isim tamlamala- A) Bıldırcın yumurtası öksürüğe iyi geliyor.
rından hangisiyle ilgili işaretlemede yanlışlık B) Besin değeri yüksek yiyecekler tüketelim.
yapılmıştır? C) Dilin ucu daha çok tatlıyı algılar.
D) Babası dün beyin ameliyatı geçirmiş.
A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

206

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar)

Sıfatlar (Ön Adlar)

➤➤ İsimleri niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat (ön ad) nedir. Sıfatlar iki gruba ayrılır:
A. Niteleme Sıfatı
Varlıkların durumunu, rengini, biçimini bildiren sözcüklerdir. İsimlere sorulan “Nasıl?” sorusunun cevabıdır.
• Küçük kız, kırmızı ayakkabılarını görünce çok sevindi.
B. Belirtme Sıfatları
Varlıkları işaret, sayı, belgisizlik ve soru gibi yönlerden belirten sözcüklerdir. Belirtme sıfatları dörde ayrılır:

1. İşaret Sıfatı: Varlıkları işaret yoluyla belirten sıfattır. “Hangi?” sorusunun cevabıdır.
• Bu kalem benim, şu kalem senin olmalı.

2. Sayı Sıfatı: Varlıkların sayısını belirten sıfattır. Sayı sıfatları dörde ayrılır:

Asıl Sayı Sıfatı: İsme sorulan “Kaç?” sorusunun cevabıdır.
• Kırtasiyeden iki kalem, bir defter aldım.

Sıra Sayı Sıfatı: İsme sorulan “Kaçıncı?” sorusunun cevabıdır.
• Bugün ikinci derste sınav olacağız.

Kesir Sayı Sıfatı: İsme sorulan “Kaçta kaç?” sorusunun cevabıdır.
• Ev kirasından yüzde beş komisyon alıyor.

Üleştirme Sayı Sıfatı: İsme sorulan “Kaçar?” sorusunun cevabıdır.
• Sabah ikişer simitle karnımız doydu.

3. Belgisiz Sıfat: Varlıkları sayı ve miktarı bakımından açık olarak değil de belirsiz olarak bildiren sıfatlardır.
• Annem bazı eşyaları topladı.
• Birkaç arkadaş dün bize geldi.

4. Soru Sıfatı: Varlıkları soru yoluyla belirten sözcüklerdir.
• Okulların açılmasın kaç gün kaldı?

Sıfatların Anlam Özellikleri

1. Küçültme Sıfatları: Sıfatlara “-cik, -ce, -cek, -msı, -mtırak” ekleri getirilerek anlam yönünden küçültme,
daraltma yapılır.

• İri elma ➜ İri-ce elma
• Mavi göz ➜ Mavi-msi göz

2. Pekiştirme Sıfatları: Niteleme sıfatının ilk hecesinden sonra “m, p, r, s” ünsüzlerinden biri eklenir, oluşan
hece sıfatın başına getirilerek pekiştirme sıfatı yapılır. Pekiştirme sıfatları anlamı güçlendirilmiş sıfatlardır.

• Kırmızı elma ➜ Kıpkırmızı elma

• Temiz elbise ➜ Tertemiz elbise

Not:
Tekrar yoluyla veya “mi” soru edatıyla da pekiştirme sıfatı oluşturulabilir.

• Boncuk boncuk ter • Güzel mi güzel çiçek

207

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar)

Etkinlik 40

Kazanım: T.6.3.8. İsim ve sıfatların metnin anlamına olan katkısını açıklar.


1. Aşağıdaki cümlelerde geçen sıfatları bulup altlarını çiziniz. Bu sıfatların çeşidini ör-
nekteki gibi yazınız.

1. Cesur insanlardan çok hoşlanırım. ( Niteleme sıfatı )
2. Kimi öğrenciler sınavda zorlandı. ( Belgisiz sıfat )
3. Ceketini şu askıya bırakabilirsin. ( İşaret sıfatı )
4. Yarışmaya okulumuzdan üç kişi katıldı. ( Sayı sıfatı )
5. Birer bardak çay içelim mi? ( Sayı sıfatı )
6. Bazı zamanlar kendimi yalnız hissederim. ( Belgisiz sıfat )
7. Bu daire kış aylarında soğuk olur. ( İşaret sıfatı )
8. Yeşil elma almak için pazarı baştan sona gezdim. ( Niteleme sıfatı )
9. Sınava birkaç arkadaş harıl harıl çalıştık. ( Belgisiz sıfat )
10. Okula gitmek için hangi otobüse bineceğiz? ( Soru sıfatı )
11. Boş zamanlarını iyi değerlendirmelisin. ( Niteleme sıfatı )
12. Okul gecesine kaç kişi katılacak? ( Soru sıfatı )
13. Öğretmenimiz dördüncü katta oturuyor. ( Sayı sıfatı )
14. Başka diyarlara göç etmek için hazırlık yaptı. ( Belgisiz sıfat )
15. Mirastan bize yüzde on pay düşüyor. ( Sayı sıfatı )
16. Akşamüstü birkaç adam seni sordu. ( Belgisiz sıfat )
17. Kaçıncı katta oturuyorsunuz? ( Soru sıfatı )
18. Hepimiz yuvarlak masanın etrafında toplandık. ( Niteleme sıfatı )
19. O eve amcamlar talip olmuş. ( İşaret sıfatı )
20. Başarılı öğrenciler takdir edilir. ( Niteleme sıfatı )

208

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar)

Etkinlik 40

2. Aşağıdaki atasözlerinde geçen niteleme sıfatlarının altlarını çiziniz.

a. Eski düşman dost olmaz.
b. Büyük balık küçük balığı yutar.
c. Ak koyunun kara kuzusu da olur.
d. Kutlu gün doğuşundan bellidir.
e. Yanlış hesap Bağdat’tan döner.
f. Allah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açar.
g. Taze bardağın suyu soğuk olur.
h. Aç ayı oynamaz.
i. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
j. Hatır için çiğ tavuk yenir.
k. Ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz değer.
l. Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen işaret sıfatlarını bulup ayraç içindeki noktalı yerlere ya-
zınız.

a. O günden sonra onunla bir daha hiç görüşmedim. ( o )

b. Bunu değil ama öteki arabayı çok beğendik. ( öteki )

c. Mahalledeki herkes bu dostluğa hayran kalırdı. ( bu )

d. Şu korkuluk sayesinde kargalar bahçeye gelemiyor. ( şu )

e. O gün arkadaşlarımla beraber güzel bir gün geçirdik. ( o )

f. Düşünmeden söylenen bu söz, bizi çok üzmüştü. ( bu )

g. Bu düşünceler asla kabul edilemez! ( bu )

h. Beriki evde amcamlar oturuyor. ( beriki )

i. Gökyüzündeki şu kara bulutlar yağmurun habercisi. ( şu )

j. Mehmet Akif İstiklal Marşı’nı bu odada yazdı. ( bu )

k. O yol iki asker tarafından tutulmuş. ( o )

l. Şuradaki derenin kenarında oturup bir çay içelim. ( şuradaki )

209

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar)

Etkinlik 240

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen sayı sıfatların altını çiziniz ve türünü belirtilen yerlere ya-
zınız.

a. Semra üç gündür okula gelmiyor. ( Asıl sayı sıfatı )
b. Sınavın sekizinci sorusu çok zordu.
c. Yanağıma bir damla yağmur düştü. ( Sıra sayı sıfatı )
d. Akşamları en fazla çeyrek ekmek yerim.
e. Davetliler yanlarında üçer kişi getirmişler. ( Asıl sayı sıfatı )
f. Her alışverişten yüzde elli kârı varmış.
g. Çocuklar her sabah yarımşar bardak süt içer. ( Kesir sayı sıfatı )
h. Millî takım üçüncü maçında puan kaybetti.
i. Yunus Emre 13. yüzyılda yaşamış bir halk şairidir. ( Üleştirme sayı sıfatı )
j. Yazın yaylada on beş gün kalmayı düşünüyorum.
k. Bu gençleri en az ikişer porsiyon doyurur. ( Kesir sayı sıfatı )
l. Şirketten bize üçte bir hisse düşmüş.
( Üleştirme sayı sıfatı )

( Sıra sayı sıfatı )

( Sıra sayı sıfatı )

( Asıl sayı sıfatı )

( Üleştirme sayı sıfatı )

( Kesir sayı sıfatı )

5. Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerlere belgisiz sıfatları uygun biçimde yerleştiriniz.
başka bir bunca bazı hiçbir

bütün birçok birkaç bir her

Havuç, pancar, çilek gibi birçok meyve ve sebze köpük hâline getirilebiliyor. Bunun için
önce meyve ya da sebze elektrikli karıştırıcıda bir miktar suyla parçalanıyor. Ardından
içine soya fasulyesinden elde edilen başka maddeler ekleniyor. Bütün malzemeler
elektrikli el karıştırıcısıyla her parça yok oluncaya kadar karıştırılıyor. Böylece hiçbir
parça diri kalmıyor. Bir süre sonra karışım köpük hâline geliyor. Bu köpük bazı ye-
meklerin yanında sunuluyor. Bunca iş yalnızca birkaç dakikanızı alıyor.

210

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar)

Etkinlik 40

6. Aşağıdaki cümlelerden hangilerinde soru anlamı sıfat aracılığıyla sağlanmıştır? İşa-
retleyiniz.
1.  Başarılı olmak için günlük kaçar saat çalışıyorsun?
2. Sorularıma niçin cevap vermiyorsun?
3.  Bu nasıl bir illet ki insanlarda bağımlılık yapıyor?
4. Buralarda tek başına ne yapıyorsun?
5.  Üzerindeki bu şık ceketi kaç liraya aldın?
6.  Sana ne iş bulursak çalışabilirsin?
7. Niçin bir köşede sessiz sessiz oturuyorsun?
8. Neden bize toplantı olduğu söylenmedi?
9.  Bu yıl bitince kaçıncı sınıfa geçiyorsun?
10. Onunla konuşmadığınızı nereden bileyim?
11.  Yine hangi hilelerle insanları aldatıyorlar?
12. Doğum günü için arkadaşına ne aldın?
13.  Yıllardan beri nasıl bir dünya hayal edersin?
14. Bugün konsere gideceğimizi sana kim söyledi?
15.  Hangi yöntemi kullanmamızı tavsiye edersin?
16. İşlerini ne zaman bitiriyorsun?
17.  Yeni kitabını kaç yıl aradan sonra çıkarıyorsun?
18.  Yarışı kaçıncı sırada tamamlamış?
19.  Bu ticaretten kaçta kaç kazanç elde ettin?
20. Bu kadar soruyu bir günde nasıl çözdün?

211

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar)

Etkinlik 40

7. Aşağıdaki isimlerin önüne ait olduğu görselden hareketle pekiştirme sıfatları yazınız.
1234

Sapsarı Simsiyah Bomboş Upuzun
limon kedi oda saç

5 6 7 8

Koli koli Çeşit çeşit Güzel mi güzel Çalışkan mı çalışan
yumarta meyve bebek çocuk

8. Aşağıdaki cümlelerde küçültme eki alan sıfatları bulup yandaki panoya yazınız.

1. Yediğimiz yoğurdun ekşimsi bir tadı var. PANO
2. İrice karpuzu afiyetle yedik. 1. ekşimsi
3. Kısacak boyuna rağmen iyi basket atardı. 2. irice
4. Bebeğin yeşilimsi gözleri vardı. 3. kısacık
5. Küçücük odaya beş kişi nasıl sığarız? 4. yeşilimsi
6. Büyükçe bir sepetin içini elma doldurdu. 5. küçücük
7. Sarımtırak kirpiklerin arasında mavimsi gözler vardı. 6. büyükçe
8. Eline ufacık bahane geçti mi darılırdı. 7. sarımtırak, mavimsi
9. Öğretmen çantasından kalınca bir kitap çıkardı. 8. ufacık
10. Yaşı büyüktü ama çocuksu bir yüzü vardı. 9. kalınca
10. çocuksu

212

6. Sınıf Sıfatlar (Ön Adlar) KKT - 40 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir isim hem 4. Niteleme sıfatları varlıkların renk, biçim, tat, me-
niteleme hem belirtme sıfatı almıştır? safe gibi türlü özelliklerini bildiren sıfatlardır.

A) Şu tepede dalgalanan, şanlı bayrağımızdır. Buna göre aşağıdaki altı çizili niteleme sıfat-
B) Öfkeli adam hızlı adımlarla salona girdi. larından hangisi ayraç içinde verilen özelliği
C) Kahraman ordumuz mazlumun umudu oldu. bildirmemektedir?
D) Issız bir adada günlerce kitap okuduk.
A) Yıllardan bu yana içimde garip bir yalnızlık var.
(Biçim)

B) Kapının açılmasıyla ak saçlı bir kadın içeri girdi.
(Renk)

C) Dedemin bahçesinde ekşi eriklerden var. (Tat)

D) Uzun yoldan gelen misafirlere yer gösterdi.
(Mesafe)

2. Hangi öfkeyle yüzün, böyle karıştı yer yer, 5. O zaman başından aşkındı derdi
Sana yan mı baktılar, bir şey mi söylediler? Mermeri oyardı, taşı delerdi
(Necip Fazıl Kısakürek) Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi
Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi
Bu şiirdeki altı çizili sözcüğün görevi aşağıda- (Faruk Nafiz Çamlıbel)
kilerden hangisidir?
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisinin örne-
A) İşaret sıfatı B) Belgisiz sıfat ği yoktur?
C) Soru sıfatı D) Niteleme sıfat

A) Niteleme sıfatı B) Soru sıfatı
C) İşaret sıfatı D) Belgisiz sıfat

3. Cumhuriyetin ilanının doksan beşinci yılı bütün 6. Babam evimizin sevimli köpeğine genişçe bir ku-
yurtta coşkuyla kutlandı. lübe yaptı.

Bu cümlede altı çizili sıfatların türü aşağıdaki- Bu cümledeki altı çizili sözcük için aşağıdaki-
lerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? lerden hangisi doğrudur?

A) Üleştirme sayı sıfatı – Niteleme sıfatı A) Bir ismi belirsiz olarak bildirmektedir.
B) Asıl sayı sıfatı – Belgisiz sıfat B) Küçültme eki almış bir sıfattır.
C) Kesir sayı sıfatı – Niteleme sıfatı C) Bir varlığın sayısını belirtmektedir.
D) Sıra sayı sıfatı – Belgisiz sıfat D) Pekiştirme eki almış bir sıfattır.

213

6. Sınıf Sıfat Tamlamaları

Sıfat Tamlamaları

➤➤ Bir sıfatın, sıfat niteliği kazanabilmesi için mutlaka bir ismin önünde bulunması gerekir. Sıfatın, isimin önüne
gelerek isimle oluşturduğu söz öbeğine sıfat tamlaması denir. Sıfatlar her zaman isimlerden önce gelir. Bu
yüzden sıfat tamlamalarında tamlayan sıfat, tamlanan ise isimdir. Tamlamasız bir sıfat yoktur.

• Açık kapı • Dik yokuş • Sarı papatya

1Sıf2at 3 1İs2im3 1S2ıfat3 1İs2im3 1S2ıfat3 1İs2im3
T1am4la4ya4n 24Ta4m4lan3an T1am4la4ya4n 2T4am4la4na3n
Ta1m4la4yan424Ta4m4lan3an

Sıfat Tamlaması Sıfat Tamlaması Sıfat Tamlaması

Etkinlik 41

Kazanım: T.6.3.9. İsim ve sıfat tamlamalarının metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki görsellerle ilgili sıfat tamlamaları oluşturunuz. 4
123

Siyah çanta Derin kuyu Sarı gül Dalgalı deniz
5 6 7 8

Kırık ampul Çatlak kova Eğri yol Kurumuş yapraklar

214

6. Sınıf Sıfat Tamlamaları

Etkinlik 41

2. Aşağıdaki metinde bulunan sıfat tamlamalarının altını çiziniz.

Toros Dağları’nın etekleri ta Akdeniz’den başlar. Kıyıları döven, ak köpüklerden sonra do-
ruklara doğru yavaş yavaş yükselir. Akdeniz’in üstünde daima top top, ak bulutlar salınır.
Kıyılar dümdüz, killi topraklardır. Killi toprak et gibidir. Bu kıyılar saatlerce içe kadar deniz
kokar, tuz kokar. Tuz keskindir. Killi topraklardan sonra Çukurova’nın bükleri başlar. Sık
çalılar, böğürtlenler, yabani asmalar, yeşil alanlar bulunur. Karanlık bir ormandan yabani
ve karanlık! Bir taraftan Osmaniye’yi geçip İslâhiye’ye gidilecek olursa geniş bataklıklara
varılır. Bataklıklar yaz aylarında fıkır fıkır kaynar. Kirli, pistir. Kokudan yanına yaklaşılmaz.
Çürümüş saz, çürümüş ot, çürümüş toprak kokar. Kışınsa duru, pırıl pırıl, taşkın bir sudur.
Yazın otlardan, sazlardan suyun yüzü gözükmez. Kışınsa çarşaf gibi açılır. Bataklıklar ge-
çildikten sonra, tekrar sürülmüş tarlalara gelinir. Toprak yağlı, ışıl ışıldır. Bire kırk, bire elli
verime hazırlanmıştır. Sıcacık, yumuşaktır…

3. Aşağıdaki şiirde geçen sıfat tamlamalarını bulup yandaki noktalı yerlere yazınız.

Han Duvarları Bir sarsıntı
Bir sarsıntı... Uyandım uzun süren uykudan; Uzun süren uyku
Geçiyordu araba yola benzer bir sudan. Yola benzer bir su
Karşıda hisar gibi Niğde yükseliyordu, Hisar gibi Niğde
Sağ taraftan çıngırak sesleri geliyordu: Sağ taraf
Ağır ağır önümden geçti deve kervanı, Bir kenar
Bir kenarda göründü beldenin viran hanı. Viran han
Alaca bir karanlık sarmadayken her yeri Alaca bir karanlık
Atlarımız çözüldü, girdik handan içeri. Her yer
Bir deva bulmak için bağrındaki yaraya Bir deva
Toplanmıştı garipler şimdi kervansaraya. Bağrındaki yara
Bir noktada birleşmiş vatanın dört bucağı, Bir nokta
Gurbet çeken gönüller kuşatmıştı ocağı. Dört bucak
Bir pırıltı gördü mü gözler hemen dalıyor, Gurbet çeken gönüller
Göğüsler çekilerek nefesler daralıyor. Bir pırıltı

(Faruk Nafiz Çamlıbel)

215

6. Sınıf Sıfat Tamlamaları KKT - 41 

1. Bir sıfatın, bir ismi nitelemesi veya çeşitli yön- 4. Üç yönden horoz sesleri, köpek ürüşmeleri geli-
lerden belirtmesi sonucu isimle oluşturduğu söz yordu. Adam yönünü güneye döndü, hiçbir yeri
öbeğine sıfat tamlaması denir. kestiremedi. Şiddetli gürültü geldi güneyden.

Buna göre aşağıdaki cümlelerde altı çizili söz Bu metinde kaç tane sıfat tamlaması kullanıl-
öbeklerinden hangisi sıfat tamlaması değildir? mıştır?

A) İçimde tatlı bir heyecan duydum. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
B) Ayaklarımızın altında çakıl taşları vardı.
C) Evimizi bir iki sokak öteye taşıdık.
D) Gelecek hafta dayımlara gideceğim.

2. 1. Ortasında deniz, kenarlar kara 5. “Yusyuvarlak bir masa etrafında bütün aile sofra-
daydık.” cümlesinde altı çizili söz öbeğiyle aynı
2. Bu dünyada cennet olmuş kullara, türden bir tamlama aşağıdakilerden hangisin-
de kullanılmıştır?
3. Mehtapta sandallar ne hoş manzara,
A) Sözlerinin anlamını salondakiler kavrayamadı.
4. Sahildir, yayladır yerin İstanbul.
B) Mercimek çorbasını hepimiz çok severiz.
(Âşık Veysel)
Bu dörtlükte numaralanmış dizelerden hangi- C) Binanın koridorlarında sesi yankılanıyordu.
lerinde sıfat tamlaması vardır?
D) Mangalı tutuşturmak için birkaç çalı topladı.
A) 1 ve 2. B) 1 ve 3.
C) 2 ve 3. D) 3 ve 4.

3. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde sıfat 6. Çocuğun alnından boncuk boncuk terler dökülü-
tamlamasına yer verilmiştir? yordu.

A) Al elmaya taş atan çok olur. Bu cümledeki altı çizili sözcük grubu aşağıda-
B) Armudun iyisini ayılar yer. kilerden hangisini örneklemektedir?
C) Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur.
D) Açın karnı doyar, gözü doymaz. A) İkileme B) Sıfat tamlaması

C) İsim tamlaması D) Deyim

216

6. Sınıf Zamirler (Adıllar)

Zamirler (Adıllar)

➤➤ İsimlerin yerini tutan sözcüklere zamir (adıl) denir. Zamirler kişi, işaret, soru ve belirsizlik yönleriyle isimlerin
yerini tutar. İsmin yerini dört farklı yönden tuttuğu için zamirler dörde ayrılır:

1. Kişi (Şahıs) Zamirleri: Kişi isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir. “Ben, sen, o, biz, siz, onlar” şeklinde
sıralanır.

• Ben ve sen bu sorunun üstesinden geliriz.
• Bu kitabı ona hediye etmek istiyorum.

Not

Dönüşlülük zamiri de bir tür kişi zamiridir. Bu zamir “kendi” kelimesiyle yapılır. Dönüşlülük zamiri, kişi zamiriyle
birlikte kullanıldığında anlamı pekiştirir.

• Kendine güvenini asla kaybetmedi.
• Bu soruyu ben kendim çözdüm. (“Ben” kişi zamiriyle birlikte kullanıldığından anlam pekiştirilmiştir.)
• Kendi kişisel rahatını pek düşünmezdi.

2. İşaret Zamirleri: İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir. “Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki,
beriki” vb. işaret zamirleridir.

• Bu, benim en sevdiğim kitaptır.
• Ötekini giyersen daha güzel olur.
• Şu masayı sizin için ayırttım.

Not

“O” ve “onlar” sözcükleri insan isminin yerini tutuyorsa kişi, insan dışı varlıkların yerini tutuyorsa işaret zami-
ridir.
• O, çok güzel yemek yapar. (İnsan isminin yerini tuttuğundan kişi zamiridir)
• O, benim en sevdiğim yemektir. (Yemek isminin yerini tuttuğundan işaret zamiridir)

3. Belgisiz Zamirler: İsimlerin yerini belirsiz olarak tutan zamirlerdir. “Kimi, çoğu, bazıları, birkaçı, biri, öteki,
falan, şey” vb. kelimeler ismin yerine kullanıldığında belgisiz zamir olur.

• Biri masamdaki kitapları bana getirsin.
• Sınav sorularının çoğu kolaydı.
• Bazıları tam bir kitap kurdudur.
• Dünkü yemeğe hiçbirimiz katılmadık.

4. Soru Zamirleri: İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. “Kim, ne, nere, hangisi, kaçı, nereye” vb.
kelimeler soru zamiridir.

• Hafta sonu pikniğe kimler gelecek?
• Topladığımız erikleri nereye koydun?
• Dünden beri neyi düşünüyorsun?

217

6. Sınıf Zamirler (Adıllar)

Etkinlik 42

Kazanım: T.6.3.12. Zamirlerin metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki altı çizili zamirler hangi isimlerin yerine kullanılmıştır? Örnekteki gibi yazı-
nız.

1 Arkadaşlarına bağlıdır, onları üzecek davranışlardan kaçınır. Arkadaşlar

2 TBMM Kurtuluş Savaşı’nı yönetti. Türkiye’nin temeli burada atıldı. TBMM

3 Bu kalemi bana alalım, ötekiniyse sana alalım. Kalem

4 Öğleden sonra parkta olacağım, orada görüşelim. Park

5 Baklavayı çok sever hatta onu yedikten sonra su içmezdi. Baklava

6 Seni otogara bırakacaklar, oradan sonra kendin gidersin. Otogar

7 Yarın sabah öğretmeninle konuşur, ondan izin alırız. Öğretmen

8 Bu kitapları okumalısın çünkü bunlar sana çok şey katar. Kitaplar

9 Adana’ya sık sık gelirim yalnız yaz aylarında burası çekilmez. Adana

10 Mert, Berk ve Suat… Sizin göreviniz bahçeyi temizlemektir. Mert, Berk, Suat

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen zamirleri bulup kutucuklara yazınız.

a. Herkes senin orada olduğunu sanıyordu. Herkes, senin, orada
b. İşçilerden bazılarının ayağında çizme yoktu. Bazılarının
c. Keşke başkalarına da kibar davransan. başkalarına
d. Bildiklerimin hepsini oracıkta anlatmak isterdim.
e. O kendisini pek iyi hissetmiyordu. Hepsini, oracıkta
f. Bizim oralara sizi tanıyan bir öğretmen geldi. O, kendisini
g. Şu köşede bir hamam var, oraya gidelim.
h. Kötü esprileri de olmasa onu çok severim. Bizim, oralara, sizi
i. Bu konuda sizi hiç kimse suçlamıyor. Oraya
j. Ona bunları keşke hiç anlatmasaydınız. Onu
k. Kendine olan güvenini kaybetmemelisin.
l. Bu kitaplardan hangisini okumayı istersin? Sizi, hiç kimse
Ona, bunları

Kendine
Hangisini

218

6. Sınıf Zamirler (Adıllar)

Etkinlik 42

3. Aşağıdaki metinde geçen zamirlerin altını çiziniz.

O sabah ilk uyanan Tombul oldu. Çevresindeki bazı kıpırtılar onu rahatsız etmişti. Gözlerini
açtı. Şöyle bir etrafına baktı. Bir de ne görsün? Taa, burunlarının dibine kadar gelmiş acayip
gözlü yaratıklar merakla kendilerine bakmıyorlar mı? Ne yapsın şimdi Tombulcuk? Kaçıp
gitse olmaz. Orada kalsa yine olmaz. Arkadaşı uyuyor ama bekleyecek zaman da yok. He-
men aklını başına topladı. Var gücüyle bağırdı: “Yunus! Çabuk uyan, kaçalım!” Beyaz Yunus
uyandı. Uykunun sersemliği ile fırladı. Tombul’un peşine düştü. Bir yandan da, “Ne oldu!
Niye böyle korkuttun beni?” diye soruyordu. Tombul Sarı Balık nefes nefese, “Orada çok ga-
rip yaratıklar vardı. Bize bakıyorlardı.” dedi. Gördüğü canlıları tanımladı. Beyaz Yunus anlar
gibi olmuştu. “Sen balık adam mı gördün yoksa?” diye sordu. Öteki, “Bilmem.” dedi. “Balık
adam da neymiş?” Beriki yanıtladı: “Balık adamlar, su altı yaşamını inceleyen insanlardır.”

4. Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerleri kutucuklardaki zamirlerden uygun olanlarıyla
tamamlayınız.

hepsi nereden sensin onu senin
diğeri hiçbiri öteki hepsi şuraya
bende sana başkası hepsine birisi

Nasrettin Hoca ve Hırsız

Bir gün Nasrettin Hoca’nın eşeği çalınmış. Hoca can sıkın-
tısı içinde durumu komşularına anlatmış ancak komşuların
hepsi Hoca’yı suçlamış. Hiçbiri tek kelime bile onu din-
lememiş. Birisi , “Hocam, niye ahırın kapısına iyi bir kilit
takmadın sanki?” demiş. Başkası, “Evine hırsız giriyor da
senin nasıl haberin olmuyor?” diye çıkışmış Hoca’ya.
Diğeri , “Hocam, kusura bakma ama eşeğin çalınmasına
en büyük sebep yine sensin. Çünkü doğru dürüst bir
ahırın bile yok. Baksana şuraya , nereden baksan
dökülüyor.” demiş. Öteki, “Hocam şu eski pencereleri
değiştir diye sana kaç defa söyledik.” demiş. En sonun-
da Nasrettin Hoca’nın kafası atmış, hepsine birden
şöyle demiş: “Yahu, iyi de kabahatin hepsi mi bende?
Hırsızın hiç mi suçu yok?”

219

6. Sınıf Zamirler (Adıllar)

Etkinlik 42

5. Aşağıdaki cümlelerde geçen zamirlerin altlarını çiziniz ve ne tür zamir olduklarını kar-
şılarına yazınız.

1 Sınav sonuçlarını nereden öğreneceğiz? Soru zamiri
2 Bizler hayata çok erken yaşlarda atıldık. Kişi zamiri
3 Maç saati yaklaştı ama sahada kimse yok. Belgisiz zamir
4 Bunlar babama ait olan çok önemli evraklardır. İşaret zamiri
5 Ey yüce Tanrım! Sen masunlara yardım et! Kişi zamiri
6 Büyüyünce kim gibi olmak isterdin? Soru zamiri
7 Şunu alıp biraz oku da dinleyelim. İşaret zamiri
8 Kardeşim benden üç yaş daha büyük. Kişi zamiri
9 Bunu beğenmediyseniz başkasını önerelim. İşaret zamiri, belgisiz zamir
10 Kimse bize bu konularda akıl vermesin! Belgisiz zamir, kişi zamiri
11 Kitapların hepsini özenle raflara dizdi. Belgisiz zamir
12 Cumhuriyeti yüceltecek olan sizlersiniz. Kişi zamiri

6. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun şekilde doldurunuz.

a. “Burak yeni bir iş bulduğunu kimseye söylemedi.” cümlesinde “ kimseye ”
sözcüğü belgisiz zamirdir.

b. “O, bu yaz yüzme kursuna yazılacak.” cümlesinde “o” sözcüğü kişi zamiridir.

c. “Tahtadaki soruyu kim çözebilir?” cümlesinde “kim” sözcüğü soru zamiridir.

d. “Bu kitabı sen oku, şunu da Ali’ye ver.” cümlesinde “ şunu ” sözcüğü işaret zamiridir.

e. “Bu soruyu ben kendim çözdüm.” cümlesinde “ kendim ” sözcüğü dönüşlülük zamiridir.

f. “Bu akşam bana masal okur musun?” cümlesinde “ bana ” sözcüğü insan ismi
yerine kullanılmıştır.

g. “Bunların hiçbirinden bizim haberimiz yok.” cümlesinde “ hiçbirinden ” sözcüğü
belgisiz zamirdir.

h. “Çok sık okuduğun kitapları oraya bırak.” cümlesinde “oraya” sözcüğü işaret zamiridir.

i. “Bugün yemekte ne var?” cümlesinde “ne” sözcüğü soru zamiridir.

j. “Onu görmeyi sen kendin istedin.” cümlesinde “ kendin ” sözcüğü kişi zamirinin
anlamını güçlendirmiştir.

k. “Senin arkanda başkaları var.” cümlesinde “ başkaları ” sözcüğü kişi isminin
yerini belirsiz olarak tutmuştur.

l. “Böylesine hiç yüz vermeye gelmez.” cümlesinde “böylesine” sözcüğü işaret zamiridir.

220

6. Sınıf Zamirler (Adıllar) KKT - 42 

1. Sevgili Atatürk, 4. “O” sözcüğü insan ismi yerine kullanıldığında kişi,
İlkelerine bağlılığımızı ve cumhuriyeti her şart- insan dışı varlık isminin yerine kullanıldığındaysa
ta koruyacağımızı bildirmek için Türk gençliği işaret zamiri olur.
olarak Anıtkabir’e geldik. Burada, senin ma-
nevi huzurunda olmaktan onur duyuyoruz. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde “o”
sözcüğü işaret zamiri olarak kullanılmıştır?
Bu parçadaki altı çizili zamir, aşağıdaki söz-
cüklerden hangisinin yerine kullanılmıştır? A) O, elinden geldiğince fakir fukarayı gözetir.
B) O, akşam için güzel bir sofra hazırlayacak.
A) Türk gençliği B) Atatürk C) O, her zaman ilginç espriler yapar.
C) Anıtkabir D) Cumhuriyet D) O, çok değerli bir el yazması eserdir.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zamir yok- 5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
tur? hangisi zamir değildir?

A) Bu sınav için çıkmış soruları özenle çözmelisin. A) Almanya’dan arkadaşlarına ne getirdin?
B) Polis yarın herkesin ifadesine başvuracakmış. B) Herkes elinde bayraklarla Ata’yı selamlıyordu.
C) Oraya tatile gitmek son günlerde moda oldu. C) Yarın akşam öteki kıyafetimi giyeceğim.
D) Geçen hafta toplantıda senden bahsedildi. D) Birilerinin söyleyeceği boş laflara aldırma.

3. 1. Bizden şikâyetiniz olursa çekinmeyiniz. (Şahıs) 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde soru anla-
mı bir zamirle sağlanmıştır?
2. Buranın havası yazın çok güzel olur. (Belgisiz)
A) Bu yılki turnuva takımında kimler var?
4. Dün akşamki maçı kim kazandı? (Soru) B) Kim olduğunu sana söylemedi mi?
C) Onu dünden beri neden arayıp sormadın?
3. Onu İsmail Bey’in masasına bırak. (İşaret) D) Bunca sonunla nasıl baş ediyorsun?
Numaralanmış cümlelerin hangisinde yay ay-
raç içinde verilen zamir türü kullanılmamıştır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

221

6. Sınıf Edatlar (İlgeçler)

Edatlar (İlgeçler)

➤➤ Tek başına anlamı olmayan, başka kelimelerle birleşerek yeni anlam ilgileri kuran ve cümleye değişik anlamlar
katan sözcüklere edat (ilgeç) denir. Başlıca edatlar şunlardır: için, ile, gibi, kadar, göre, doğru, başka, dolayı,
beri, yalnız ancak vb.

• Bu yarışma öğrenciler için düzenlenecek.
• Arı gibi çalışkan bir çocuktu.

➤➤ Edatlar kullanıldıkları cümleye farklı anlamlar katar.
• Annem melek gibi bir insandır. (Benzerlik)
• Köye dolmuş ile geldim. (Araç)
• Kitap okumak için odasına çekildi. (Amaç)
• Otobüste kırk kadar yolcu vardı. (Tahmin)
• Hasta oldum diye işe gelemedim. (Sebep)

Etkinlik 43

Kazanım: T.6.3.10. Edat, bağlaç ve ünlemlerin metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki cümlelerde bulunan edatların altını çiziniz.

a. Söylediklerine göre oldukça yaramaz bir çocukmuşum.
b. Başını yastığa koyduğu gibi derin bir uykuya daldı.
c. Ekmeği keskin bir bıçak ile tam ortadan ikiye ayırdı.
d. Buzun üzerine bastığı gibi sırt üstü yere düştü.
e. Birkaç seneden beri düzenli olarak bu işte çalışıyor.
f. Fakirlikten dolayı asla utanç duymaman gerekir.
g. Okuduğu kitaplardan her birinin onun için özel yeri vardı.
h. Gecenin sonuna doğru babam bize saz çaldı.
i. Dünkü konferans sanırım sadece benim ilgimi çekmiş.
j. Yarın geri getirmek üzere çim biçme makinesini alabilirsin.
k. Boğaz’a karşı oturup kahvemi yudumlamayı özledim.
l. Hayatta hiçbir iş, ticaret kadar kazançlı değildir.

222

6. Sınıf Edatlar (İlgeçler)

Etkinlik 43

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri verilen edatlardan uygun olanlarıyla ta-
mamlayınız.

diye üzere karşı mi kadar

ile ancak göre ötürü rağmen

doğru beri için gibi

a Bir kaplan kadar kuvvetli adamı kimse sakinleştiremiyordu.

b Sabaha karşı gök gürledi ve şiddetli bir yağmur başladı.

c Havaların ısınması ile insanlar sahile akın etmeye başladı.

d Her yere bakmama rağmen kemerini bulamadım.

e Bu soruna bir çare bul diye ben de sana geldim.

f Geçen yıla göre maddi ve manevi olarak daha iyi durumdalar.

g Öğrencilerinin başarısı için her türlü sıkıntıya katlanmaya razıydı.

h Arkadaşı hiçbir şeyin farkında değilmiş gibi davranıyordu.

i Bilindiği üzere ilk insanlar mağaralarda yaşamışlar.

j Karşıdan bize doğru son sürat iki atlı geliyordu.

k Yaklaşık beş aydan beri bu oyuna hazırlanıyorduk.

l Aşırı sıcaklardan ötürü çiçeklerin çoğu kurudu.

m Ülkeyi bu çıkmazdan ancak Mustafa Kemal kurtarabilirdi.

n Evimize şirin mi şirin bir kedi yavrusu misafir oldu.

223

6. Sınıf Edatlar (İlgeçler)

Etkinlik 43

3. Aşağıdaki cümlelerde geçen edatları cümleye kattığı anlamlarıyla eşleştiriniz.

1 Bu vatan için canımız feda olsun. a Benzetme
2 Uçak ile yolculuk yapmaktan korkarım. b Yön
3 Bizim okul sizin okula göre çok büyük. c Araç, vasıta
4 Keçi gibi inatçı bir çocuktu. d O anda
5 Senin için hiç hoş şeyler söylemiyorlar. e Birlikte
6 Bir simit alıp okula doğru yürüdü. f Uğruna, yoluna
7 Haberi aldığı gibi yanıma koştu. g Süre
8 Mehmet ile ders çalışmak çok keyiflidir. h Neden
9 Sen sofrayı kurana kadar ben ekmek alıp gelirim. i Uygun
10 Yağmur yağdı diye program iptal edildi. j Yaklaşık
11 Okul bahçesinde yüz kadar çocuk bize bakıyordu. k Karşılaştırma
12 Bu çocuğa göre ayakkabınız var mıydı? l Hakkında

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
fc ka l bdegh j i

224

6. Sınıf Edatlar (İlgeçler)

Etkinlik 43

4. Aşağıdaki altı çizili edatların cümleye kattığı anlamı karşılarına yazınız.

a Dediğine göre küçük yaşta yabancı dil öğrenmiş. Bakılırsa
b İnsanoğlu kuş misali bir gün orada bir gün burada… Benzetme
c Kışın kadife pantolon, kot pantolona nazaran sıcak tutar. Karşılaştırma
d Bu kez sınavdan yüksek not alacakmış gibi.
e Bu masa bir saate kadar pırıl pırıl olacak. Tahmin
f Bu kitap için övgü dolu sözler söyledi. Süre
g Modaya göre giyinmeyi hiç ihmal etmezdi.
h Akşam beş gibi babam evde olur. Hakkında
i Kitap okumak için erkenden odasına çekilir. Uygun
j Babam her sabah iş yerine tramvay ile gidiyor.
Yaklaşık, civarında
Amacıyla

Araç, vasıta

5. Aşağıda verilen edatları uygun cümlelere yerleştiriniz. Cümleye kattığı anlamı örnek-
teki gibi yazınız.

için gibi üzere göre

ile dolayı kadar gibi

a Adamın taş gibi bir yüreği vardı. Benzetme
Yakışır biçimde
b İnsan gibi yaşamak herkesin hakkıdır.
Amaç
c Okula gitmek için erkenden uyandı. Uygun
Yaklaşık
d Ayakkabısını çantasına göre seçerdi. Araç, vasıta

e İki kilo kadar elmayı çocuğun eline tutuşturdu. Şart
Neden
f Eskiden insanlar duman ile haberleşirlerdi.

g Zamanında geri ödemek üzere borç verebilirim.

h Partiye davet edilmediğinden dolayı üzgündü.

225

6. Sınıf Edatlar (İlgeçler) KKT - 43 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “gibi” edatı 4. Edatlar tek başına bir anlamı olmayan, cümle için-
“tahmin” anlamında kullanılmıştır? de sözcükler arasında çeşitli anlam ilgileri kuran
ve cümleye değişik anlamlar katan sözcüklerdir.
A) Saat sekiz gibi müsait oluruz.
B) Kendimi kuş gibi hafif hissediyorum. Buna göre aşağıdaki altı çizili sözcüklerden
C) Bugün yağmur yağacak gibi. hangisi edat değildir?
D) Seni görünce sevinir gibi oldu.
A) Bütün gün çalışmasına karşın yorulmadı.
B) Kemal doğru sözlü, güvenilir bir çocuktur.
C) Babası gibi her şeyi ayrıntısıyla öğreniyor.
D) Selma, Cansu’ya göre daha çok kitap okur.

2. 1 Ablamın güzel mi güzel bir Pekiştirme 5. Yolcuyum bir kuru yaprak misali
2 kızı oldu.
3 İki bin lira kadar borcum Yaklaşık Rüzgârın önüne katılmışım ben
4 var.
Konuşmak üzere kürsüye Amaç (Faruk Nafiz Çamlıbel)
çıktı.
Berk sinemaya arkadaşıyla Araç Bu dizelerdeki edatın cümleye kattığı anlam
geldi. aşağıdakilerden hangisidir?

Bu tabloda numaralanmış cümlelerin hangi- A) Benzerlik B) Karşılaştırma
sinde bulunan edat cümleye karşısında verilen C) Miktar D) Beraberlik
anlamı katmamıştır?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

3. Kimsenin duymaması - - - - harcadığı tüm gayre- 6. Edatlar kullanıldıkları cümlelere farklı anlamlar ka-
te - - - - yine de olanları herkes duymuştu. tar.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdaki Buna göre “için” edatının cümleye kattığı
edatlardan hangileri sırasıyla getirilmelidir? anlam aşağıdakilerden hangisinde yanlış ve-
rilmiştir?
A) üzere - doğru B) için – rağmen
C) kadar – göre D) gibi – uğruna A) Zafer için çekilen her çile kutsal kabul edilir.
(Uğruna)

B) Bir haftalık tatil için ne kadar ödediniz?
(Karşılığında)

C) Eleştirmenler bu kitap için iyi konuşuyorlar.
(Görecelik)

D) Birkaç gün için misafir kabul eder misiniz?
(Zaman)

226

6. Sınıf Bağlaçlar

Bağlaçlar

➤➤ Birbiriyle ilgili kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri birbirine bağlayan kelimelere bağlaç denir. Bağlaç-
ların da edatlar gibi tek başına anlamı yoktur. Başlıca bağlaçlar şunlardır: ve, veya, ya da, da, ki, ile, bile, dahi,
ama, fakat, yalnız, ancak, çünkü vb.

• Ayşe ve Fatma parmak kaldırdı. (Kelimeleri bağlamış.)
123 123

1. kelime 2. kelime

• Sırt çantası ile kurşun kalem aldım. (Kelime gruplarını bağlamış.)
14243 1452453

1. kelime grubu 2. kelime grubu

• Okula geldim ama okulda seni göremedim. (Cümleleri bağlamış).
1542453 15444244453

1. cümle 2. cümle

Not

“İle” sözcüğü hem edat hem de bağlaç görevinde bulunabilir. “İle” sözcüğü yerine “ve” bağlacı getirildiğinde
cümlenin anlamı bozulmuyorsa bağlaç, bozuluyorsa edattır.

• Yemeğin yanında su ile ayran içer. (Bağlaç)

• Okula her sabah servis ile gidiyor. (Edat)

Not

“Yalnız, ancak” sözcükleri “sadece” anlamında kullanıldığında edat, “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaçtır.

• Aradığın kitap yalnız burada var. “Sadece” anlamında kullanıldığından

• Bu soruyu ancak sen çözebilirsin. edattır.

• Dışarı çıkabilirsin yalnız geç kalmamalısın. “Fakat” anlamında kullanıldığından

• Çok iyi bir insan ancak biraz sabırsız. bağlaçtır.

Etkinlik 44

Kazanım: T.6.3.10. Edat, bağlaç ve ünlemlerin metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki cümlelerde bulunan bağlaçların altını çiziniz.

a. Ağabeyim ve arkadaşını havaalanına bırakacağım.
b. Ne yazık ki ülkemizde her yıl 10.000 hektar orman yok oluyor.
c. Yasemin çok zeki bir öğrenci ama yeterince çalışmıyor.
d. Sen de annesin, onu en iyi sen anlarsın.
e. Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin.
f. Serdar Bey iyi bir öğretmendir hatta tanıdığım en iyi eğitimcidir.
g. Yediklerine ve içtiklerine dikkat et yoksa sağlığından olursun.
h. Gerek arkadaşları gerek ailesi onun için endişe ediyordu.

227

6. Sınıf Bağlaçlar

Etkinlik 44

2. Aşağıda verilen bağlaçları cümlenin anlamına göre uygun boşluklara yazınız.

çünkü veya bir... bir meğer de

ancak gerek... gerek ki ya... ya ve

a. Günümüz şartlarında iş bulmak hiç de kolay değildir.
b. Ömer Seyfettin ve Saik Faik Türk edebiyatındaki önemli öykücülerdendir.
c. İşçiler iş bırakma eylemi yaptı çünkü maaşlarına zam yapılmadı.
d. Adam telaşla bir içeri giriyor, bir dışarı çıkıyordu.
e. Şunu unutma ki her zorluktan sonra bir kolaylık vardır.
f. Evi toplamaya karar verdi ancak nereden başlayacağını bilemedi.
g. Buranın gerek denizi gerek ormanı görülmeye değer.
h. Ömrüm boyunca Atatürk’le iki veya üç defa karşılaştım.
i. Hafta sonu ya mutfağı temizleyeceksin ya oturma odasını.
j. O nu dürüst sanmıştım meğer hiç öyle değilmiş.

3. “İle, yalnız, ancak” kelimeleri cümlede hem edat hem bağlaç görevinde kullanılabilir.
Buna göre aşağıdaki altı çizili kelimelerin cümlede hangi görevde kullanıldığını (edat,
bağlaç) yazınız.

a Ben de sizinle gelirim yalnız akşam olmadan dönerim. Bağlaç
b Köyde sabahları horoz sesleri ile uyanıyoruz. Edat
c O, bu mahallede ancak senin sözünü dinler. Edat
d Merve ile İrem sınava birlikte hazırlanmışlar.
e Pastanede künefe ile dondurma yedik. Bağlaç
f Burada mangal yakın ancak külleri yere dökmeyin. Bağlaç
g Okul gezisine yalnız bizim sınıf tam kadroyla katıldı. Bağlaç
h Burada kalabileceğimizi ancak gürültü yapmamamızı söyledi.
i Okula birinci sınıflar ilk gün anneleri ile geldi. Edat
j Çok azimliydi yalnız biraz sabırsız bir çocuktu. Bağlaç

Edat
Bağlaç

228

6. Sınıf Bağlaçlar

Etkinlik 44

4. Aşağıdaki cümlelerde verilen bilgiler doğruysa sonlarındaki kutucuğa “D”, yanlışsa
“Y” yazınız.

a “Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol.” cümlesinde “ya… ya” ifadesi D
bağlaçtır.

b “Annesi ve babası onu çok seviyor.” cümlesindeki bağlaç, kelimeleri bağla- D
mıştır.

c “Çalışacak da bana ev alacak.” cümlesinde bağlaç, cümleye pekiştirme anla- Y
mı katmıştır.

d “Balkonda nergis ile sardunya yetiştiriyor.” cümlesinde “ile” sözcüğü bağlaçtır. D

e “Sınavda yalnız birinci üniteden sorumluyuz.” cümlesinde “yalnız” sözcüğü Y
bağlaçtır.

f “Okul müdürü ve Türkçe öğretmeni sınıfa girdi.” cümlesinde “ve” bağlacı tam- D
lamaları bağlamıştır.

g “Mademki bize inanmıyorsun kendi gözlerinle gör.” cümlesinde altı çizili söz- D
cük bağlaçtır.

h “Kapıyı açtı ve içeri girdi.” cümlesinde “ve” bağlacı kelime gruplarını bağlama Y
görevindedir.

i “Çok aradı ama istediği evi bulamadı.” cümlesinde bağlaç düşüncenin yönünü D
değiştirmiştir.

j “Sana öğüt vermeyeceğim çünkü faydasızdır.” cümlesindeki bağlaç, amaç bil- Y
dirmektedir.

k “Canı o kadar çok yandı ki ağlamaya başladı.” cümlesinde “ki” bağlacı cüm- D
leleri bağlamıştır.

l “Siz ki cihanın padişahsınız.” cümlesinde bağlaç özneyi pekiştirmiştir. D

m "Toplantıya katıldı, söz hakkı bile istedi." cümlesinde "bile" bağlacı "dahi" an- D
lamında kullanılmıştır.

229

6. Sınıf Bağlaçlar

Etkinlik 44

5. Aşağıdaki metinde geçen altı çizili sözcükleri türüne göre ait olduğu kutuların içine
yazınız.

Kâğıdı tekneye yatırdı. Elini, okşar gibi gezdirdi kâğıdın üzerinde. Nefesini tuttu ve kâğıdı
köşesinden kaldırmaya başladı. Heyecanlandığı için kalbi yine hızlı hızlı atıyordu. Binlerce
kez yapmıştı bu işi. Ama her seferinde aynı heyecanı duyuyordu. Teknede gördüğünü kâ-
ğıtta da görebilecek miydi acaba? Kâğıdı yavaş yavaş teknenin kenarına sıyırdı. Hem ürkek
hem kaçamak bir bakış attı önce. Her şey yolunda görünüyordu. Akmamıştı boyalar kâğıt-
tan. Çünkü işini iyi yapmıştı. Ebrulu kâğıdı sererken, “Kurusun, bu senin.” dedi yanındaki
küçük kıza. Deminden beri hiç kımıldamadan onu seyrediyordu. Ne zaman gelmişti? İçeri
girişini bile fark etmemişti. Kafasını kaldırdığında meraklı bakışlarıyla karşılaşmış ancak hiç
konuşmadan işine devam etmişti. Küçük kız “Gerçekten mi?” derken gözlerindeki pırıltı en
az ebru kadar güzeldi.

Bağlaç kutusu Edat kutusu

ve, ama, da, çünkü, gibi, için, beri, ile ,
bile, ancak mi, kadar


6. Aşağıdaki cümleleri altı çizili bağlaçların anlamı doğrultusunda tamamlayınız.

a. Gençler okumayı sıkıcı buluyor oysa okumak çok eğlenceli bir etkinliktir.
b. Ailem sporcu olmama hep karşıydı. Böylelikle erken yaşta futbol merakım söndü.
c. Günümüz insanı teknolojiye bağlanmakta dolayısıyla sosyal ilişkiler zayıflamaktadır.
d. Öğretmenin uyarılarına rağmen dersi dinlemiyor üstelik yaramazlık yapıyordu.
e. Akşam teyzemlerin kapısını çaldık ama açan olmadı meğer evde yoklarmış.
f. Sınava çok çalışması gerekiyordu çünkü bu sınav onun son şansıydı.
g. Alan olursa tarlasını satacak ama pek umudu yok çünkü bu çevredeki insanlar fakir.
h. İncegöl, buradaki en küçük göllerden biri fakat çok farklı bir güzelliği var.
i. Sağlıklı bir yaşam için düzenli beslenmiyorsan spor yapsan bile pek fayda göremezsin.
j. Gençler zamanın kıymetini iyi bilsinler yoksa gün gelir çok pişman olurlar.
k. Babam heyecanla arabaya bindi, anahtarı çevirdi ancak araba çalışmadı.
l. Boş zamanlarında resim yapabilirsin veya müzik dinleyebilirsin.
m. Cenk voleybol, futbol, tenis vb. oyunları sever. Yani sporun her türlüsüyle ilgilenir.
n. Ceren köyün sıcağından bunalınca yaylaya çıktı lakin orası da pek serin sayılmazdı.
o. Anlattıklarıma ister inanın ister inanmayın, karar sizin.

230

6. Sınıf Bağlaçlar KKT - 44 

1. Tek başına anlamı olmayan, anlamca birbiriy- 4. Dilimizde “ancak” sözcüğü “sadece” anlamında
le ilgili sözcükleri, söz öbeklerini veya cümleleri kullanıldığında edat, “fakat” anlamında kullanıldı-
bağlamaya yarayan kelimelere bağlaç denir. ğında bağlaç görevinde olur.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde Buna göre aşağıdaki boş bırakılan yerlerden
bağlaç yoktur? hangisine “ancak” sözcüğü getirilirse bağlaç
görevinde olmaz?
A) Annem ve ben hafta sonu sinemaya gideceğiz.
B) Çok konuştu ama kendisini dinleyen olmadı. A) Metni çok dikkatli okudum - - - - bir şey anla-
C) Annem kırmızı gül ile beyaz karanfili sever. madım.
D) Hayatta sevgi kadar güzel hiçbir şey yoktur.
B) Bu insanları - - - - senin gibi sözü geçen biri ba-
rıştırabilir.

C) Sana yardım ederim - - - - sen de bana yardım
edeceksin.

D) Onunla konuşurum - - - - fikrini değiştireceğimi
sanmıyorum.

2. Bir kendini düşünüyor bir de kardeşinin durumu- 5. Hemen hemen herkesin çocuklukta bir yazarlık
na bakıyor ve üzülüyordu. heyecanı olur - - - - çoğu kişide bu heyecan kısa
sürer.
Bu cümlede kaç tane bağlaç kullanılmıştır?
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki bağ-
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 laçlardan hangisi getirilemez?

A) ama B) oysa
C) fakat D) çünkü

3. Yaralı adamın üstünü çıkardılar. Kral, yarayı havlu 6. 1. Ali ve Mehmet her sabah erken uyanır.
ile bastırdı. Öyle ki yaralının durumu hiç iyi gö-
rünmüyordu. Kral çok uğraşıyordu fakat kanama 2. Hazırlandık ve vakit kaybetmeden yola çıktık.
devam ediyordu. Havluyu defalarca yaraya bas-
tırdı ve yıkadı. Sonunda kanama durdu. 3. Ayak bileği ve kalça kemiğinde kırıklar varmış.

Bu metindeki altı çizili sözcüklerden hangisi 4. Odama girdi ve yüzüme sert sert baktı.
bağlaç görevinde değildir? Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ve”
bağlacı cümleleri bağlamaktadır?

A) ile B) öyle ki A) 1 ve 2. B) 2 ve 3.
C) fakat D) ve C) 2 ve 4. D) 3 ve 4.

231

6. Sınıf Ünlemler

Ünlemler

➤➤ Sevinç, korku, heyecan, coşku, şaşkınlık, üzüntü vb. duyguları belirten ve seslenme bildiren kelimelere ünlem
denir. Başlıca ünlemler şunlardır: Ey, hey, aaa, eyvah, aferin, of, yuh, bravo, sakın, yeter be, tüh be vb.

• Yaşasın! Tatile çıkıyoruz. (Sevinç)
• Eyvah! Yemeği ocakta unuttum. (Telaş)
• Vah vah! Başınız sağ olsun. (Üzüntü)
• Hey! Bana bakar mısın? (Seslenme)
• Ay! Ödümü koparttın. (Korku)

Etkinlik 45

Kazanım: T.6.3.10. Edat, bağlaç ve ünlemlerin metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki cümlelerle ünlem olan sözcükleri eşleştiriniz.

1 Aferin ! Çok iyi kitap okuyorsun. a Ay
b Hey
2 Ay ! Bardak elimden kaydı. c Yazık
d Yuh
3 Hey ! Buraya bakabilir misin? e Oh
f Yeter
4 Vay ! Bu ne güzel sürpriz böyle. g Aferin
h Aaa
5 Yeter ! Bıktım artık bu düzensizliğinden. i Ah
j Vay
6 Ah ! O gençliğim şimdi olaydı.

7 Aaa ! Sen burada mıydın?

8 Oh ! Çok şükür bunu da atlattık.

9 Yazık ! Ne emeklerle ekmişti tarlasını.

10 Yuh ! Bunun da mı altından onlar çıktı?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
gab j f i hecd

232

6. Sınıf Ünlemler

Etkinlik 425

2. Aşağıdaki cümlelerde ünlemlerin hangi duyguyu belirttiğini karşılarına yazınız.

a Bravo! Çok iyi iş çıkardın. Beğenme
b Vay canına! Demek o kahraman sendin. Şaşırma
c Vah vah! Hiç kimsesi yok muymuş çocuğun? Acıma
d Ey arkadaş! Bu gidiş nereye? Seslenme
e Eyvah, hazırlıksız yakalandık!
f Hay sen çok yaşayasın emi! Telaş
g Vay, bu ne güzel sürpriz böyle! Sevinme
h E, sonra sen ne yaptın peki? Şaşma
i Hey gidi günler hey!
j Hey, çocuklar! Gelin buraya bakayım. Merak
k Ah aptal kafam ah! Neden sana soruyorum ki? Özlem
l Aşk olsun! Beni hiç mi merak etmedin? Seslenme
m Hay Allah! Yine mi siz? Pişmanlık
n Tuh sana! Böyle mi yapacaktın? Sitem
o Eyvah! Ne yapsak, nereye gitsek ki? Şaşma
p Sakın ha, sakın uyayım deme ona! Kızgınlık
r Eee, yeter ama başımız şişti! Korku
s Ay ne şirin şeysin sen böyle! Uyarı
t Vay başıma gelenler, vay! Bıkkınlık, usanç
u Tüh, keşke erkenden gelseydik! Beğenme
Üzüntü
Pişmanlık

233

6. Sınıf Ünlemler

Etkinlik 45

3. Aşağıdaki görsellere karşı tepkinizi hangi ünlemlerle verirsiniz? Bu ünlemleri verilen
duyguları yansıtacak şekilde cümle içinde kullanınız.

Acıma:
1 Zavallı kedicik! Ne kadar da susamış.



Rahatlama: 2
Ohh! Bir güzel dinlenelim.


Beğenme:
3 Aferin! Çok güzel resim yapmışsın.



Telaş: 4
Eyvah! İşe geç kaldım.


Korku:
5 Aman! Düşüyorum, yardım edin.



Ağrı, acı: 6
Ah! Sırtım çok acıdı.


Pişmanlık:
7 Tüh! Keşke ocağın altını biraz kıssaydım.



Sevinç: 8
Yaşasın! Biz kazandık.


234

6. Sınıf Ünlemler KKT - 45 

1. Sevinme, coşma, heyecanlanma, acıma, şaşma, 4. Aşağıdakilerin hangisinde ünlemin cümleye
korkma vb. duyguları anlatan; seslenme, emir gi- kattığı anlam yanlış verilmiştir?
bi durumları bildiren sözcüklere ünlem denir.
A) Yaşa! Senden de bu davranış beklenirdi.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde (Beğenme)
ünlem kullanılmamıştır?
B) Tüh! Keşke o anları kameraya alsaydık.
A) Ah aldınız, hem de o kadar çok ki… (Pişmanlık)
B) Hey, arkadaş! Benim yerime oturuyorsun.
C) Vay, sen ne kadar da tatlı bir bebekmişsin! C) Of! Zaman hiç geçecek gibi durmuyor. (Telaş)
D) Uf! Sanırım ayak bileğim burkuldu. D) Ah ah, nerede o kaldı o eski dostluklar! (Özlem)

2. • Hoppala! Benim işimi bana öğretecek. 5. • - - - - Maşallah, yeğenime de bakın.

• Hay ağzını öpeyim senin! • - - - - Nihayet bütün işlerim bitti!
• - - - - Kimi kimsesi yok mu bari?
• Of, bıktım artık senin bu inadından. Aşağıdaki ünlemlerden hangisi, bu cümleler-
den herhangi birinin başına getirilemez?
• Vay canım kardeşim! Ne iyi ettin de geldin.
Bu cümlelerde yer alan ünlemlerin cümleye A) Oh! B) Vah vah!
kattığı anlamlardan biri, aşağıdakilerin hangisi C) Vay! D) Hop!
olamaz?

A) Beğenme B) Özlem
C) Usanç D) Şaşırma

3. Aşağıdakilerin hangisinde ünlem, cümleye 6. Ünlemler sevinç, korku, heyecan gibi duyguları
“şaşkınlık” duygusu katmıştır? yansıtmanın yanında seslenme de bildirirler.

A) Vay anam, ne kadar zayıflamışsın! Buna göre aşağıdaki cümlelerde kullanılan ün-
B) Aman yetişin, mahalle yanıyor! lemlerden hangisi seslenme bildirmektedir?
C) Hah! İşte şimdi dediğime geldin.
D) Hey! Kalemini düşürdün. A) Hay çok yaşayasınız sizler!
B) Ey Türk istikbalinin evladı!
C) Hey kör talih! Böyle mi olmalıydı?
D) Ah ah, gitti güzelim ormanlar!

235

7. ÜNİTE

BİÇİM BİLGİSİ

İsim Çekim Ekleri
Yapısı Bakımından Kelimeler

Kazanımlar

➢➢ T .6.3.7. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
➢➢ T.6.3.11. Basit, türemiş ve birleşik kelimeleri ayırt eder.

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

İsim Çekim Ekleri

➤➤ İsimlere ve isim soylu sözcüklere gelerek, onları diğer sözcüklere bağlayıp cümle kurulmasını sağlayan eklerdir.
1. Hâl (Durum) Ekleri

➤➤ İsimlere ve isim soylu sözcüklere belirtme, yönelme, bulunma ve ayrılma anlamı katan eklerdir.

a. Yalın Hâl: İsmin hiçbir hâl eki almamış şeklidir.
• Ev aldı.
b. Belirtme (-i) Hâli: İsimlere getirilen “-ı / -i / -u / -ü” hâl ekidir.
• Evi boyadı.
c. Yönelme (-e) Hâli: İsimlere getirilen “-a / -e” hâl ekidir.
• Eve gitti.
d. Bulunma (-de) Hâli: İsimlere getirilen “-da / -de / -ta / -te” hâl ekidir. Zaman ve yer bildirir.
• Evde kaldı.
e. Ayrılma (-den) Hâli: İsimlere getirilen “-dan / -den / -tan / -ten” hâl ekidir.
• Evden geldi.

NOT
Hâl ekleri belirtme, yönelme, bulunma, ayrılma anlamları dışında cümleye farklı anlamlar katabilir.

• Gürültüden seni duyamadım. (Neden)
• Eylülde okullar açılır. (Zaman)

2. Çoğul Eki (-lar, -ler)

➤➤ İsim ve isim soylu sözcüklere “çokluk” anlamı katar. İsimlerin sayı bakımından birden çok olduğunu belirtir.
• Köpekler gece boyunca havladı.

3. İyelik (Aitlik) Ekleri

➤➤ İsimlere gelerek onların kime veya neye ait olduğunu bildiren eklerdir. Şahıslara göre çekimlenir.

Tekil Çoğul
1. çoğul şahıs ➝ (Bizim) arabamız
1. tekil şahıs ➝ (Benim) arabam 2. çoğul şahıs ➝ (Sizin) arabanız • Gözleri güzelmiş.
3. çoğul şahıs ➝ (Onların) arabaları • Kafam karıştı.
2. tekil şahıs ➝ (Senin) araban • Kalemin ucu kırıldı.

3. tekil şahıs ➝ (Onun) arabası

NOT

Ünlü ile biten bir kelime ünlüyle başlayan bir ek aldığında iki ünlünün arasına yardımcı ünsüz (y, ş, s, n) harf-
lerinden biri girer. Bu olaya kaynaştırma denir.

• Pencere – y – i kapatalım. • Evin kapı – s – ı sağlamdır.

4. Soru Sözcüğü (mı, mi)

➤➤ İsimlerde soru anlamı “mı, mi” ile sağlanır.
• Ayşe okulda mı?
• Bu kitap senin mi?

238

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

Etkinlik 46

Kazanım: T.6.3.7. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
İsim çekim ekleri (çoğul eki, hâl ekleri, iyelik ekleri ve soru eki) üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki kelimelere ok yönünde verilen hâl eklerini getiriniz. Bu kelimeleri örnekte
olduğu gibi cümlede kullanınız.

Kalem -i Kalemi kaç liraya aldın?
-e Not almak için bir kaleme ihtiyacım var.
-de Bu kalemde bana yazmayı sevdiren bir şey var.
-den O kalemden ben de bir tane istiyorum.

Okul -i Bu okulu kazanmak için çok çalıştı.
-e Bu hafta okula sağlık ekipleri gelecek.
-de Okulda öğrendiklerini evde tekrar etmelisin.
-den Yarın okuldan sonra sinemaya gideceğiz.

Turnuva -i Bu seneki turnuvayı iptal etmişler.
-e Turnuvaya katılmak için başvuru yaptık.
-de Turnuvada finale çıkan takımlar belli oldu.
-den Oyun kurallarını ihlal edince turnuvadan elendiler.

Kitap -i Bu kitabı yeni aldım.
-e Konuyu kitaba göre anlatacağız.
-de Sınavdaki sorunun benzeri kitapta var.
-den Dersi kitaptan takip ediniz.

239

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

Etkinlik 46

2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili ekleri ilişkili olabilecekleri zamirlerle eşleştiriniz.

1 Şapkanı takmazsan başına güneş geçebilir. a benim
2 Annem her sabah gömleğimi ütüler. b senin
3 Öğretmenimiz kitap kurtlarına rozet taktı. c onun
4 Yeni arabası adeta göz kamaştıracak kadar güzeldi. d bizim
5 Bu sene cevizleri çok iyi görünüyor. e sizin
6 Mağazanız akşam saat kaçta kapanıyor? f onların

1 234 5 6

badcf e

3. Aşağıdaki cümlelerde iyelik eki almış altı çizili sözcüklerin ait olduğu şahsı (ben, sen,
o, biz, siz, onlar) karşılarındaki bölmeye yazınız.

1 Şiiri salondaki herkes tarafından çok beğenildi. o
2 Hayallerimiz yarım kaldı olanlardan ötürü. biz
3 Saatini niçin iyi bir saatçiye göstermiyorsun? sen
4 Yemeğimi yedikten sonra bahçeye çıkalım. ben
5 Ne kadar çok çalıştığı gözünden belli. o
6 Bu zor günlerimizde pek kimse yanımızda olmadı. biz
7 Doktorum yağ ve tuzdan uzak durmamı söyledi. ben
8 Öğretmenleri bu hafta izinliymiş. onlar
9 Bu şampuanı kullandıktan sonra saçlarım gürleşti. ben
10 Komutanları kahramanlıklarından dolayı ödüllendirildi. onlar
11 Bebeğini terk etmeye vicdanı izin vermedi. o
12 Hâlâ soruma mantıklı bir cevap veren çıkmadı. ben

240

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

Etkinlik 46

4. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili eklerin iyelik eki mi, hâl eki mi olduklarını karşılarına
yazınız.

1 Çok sevdiği oyuncağı iki gündür kayıp. İyelik eki
2 İşleri kötü gidince ofisi ortağına devretti. Hâl eki
3 Dün gece dişi çok fena ağrıyormuş. İyelik eki
4 Biraz hava alsın diye bebeği dışarı çıkardı. Hâl eki
5 Ödevi tamamlayıp öğretmenine gösterdi. Hâl eki
6 Öğretmeni bugün bizi ziyarete gelecek. İyelik eki
7 Okulu bitirince yurt dışına gidecek. Hâl eki
8 Köyü bu dağın eteğinde bulunuyor. İyelik eki
9 Kursu başarıyla tamamlayanlara plaket verildi. Hâl eki
10 Eti bir gün önceden baharatlamalısın. Hâl eki
11 Yemeği o kadar lezzetli olur ki parmağını yersin. İyelik eki
12 Marketi geçince ilk ışıklardan sağa dön. Hâl eki
13 Gözü annesinden başka hiçbir şey görmüyordu. İyelik eki
14 İlk fırsatta lastiği değişmelisin. Hâl eki
15 Bavulu eline alıp otobüsten uzaklaştı. Hâl eki
16 Aniden burnu kanayınca herkes telaşlandı. İyelik eki
17 Kulağı eskisi kadar iyi duymuyordu. İyelik eki
18 Çiçeği solmasın diye ona şarkılar söylüyordu. İyelik eki
19 Maymunlar muzu çok sever. Hâl eki
20 Duvarı açık kahverengiye boyamış. Hâl eki

241

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

Etkinlik 46

5. Aşağıdaki tabloda çokluk ekinin (-lar, -ler) cümleye kattığı anlamları işaretleyiniz.

Cümleler Benzerlik
Aile
Soy, sülale
Genelleme
Çoğul
Abartma
Tahmin
Saygı

1 Müdür Beyler yarım saate 
kadar gelir.

2 Öğretmenini dünyalara 
değişmez.

3 Hafta sonları kır gezisi ya- 
parız.

4 Önümüzdeki ay Sudeler 
tatile çıkacak.

5 Kitaplar masanın üzerin- 
de duruyor.

6 Oğuzlar Orta Asya’dan 
gelmektedir.

7 Anadolu nice Yunuslar 
yetiştirdi.

8 Akşamları bol bol kitap 
okurum.

9 Teyzemler yarın akşam 
bize geliyor.

10 Ufaklık sabaha kadar 
ateşler içinde kıvrandı.

11 On yaşlarında bir çocuk 
simit satıyordu.

12 Kaymakam Beyler okulu- 
muza gelmiş?

13 Kayılar Osmanlı Devle- 
ti’nin kurucusudur.

14 Cennet annelerin ayakları 
altındadır.

242

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

Etkinlik 46

6. Aşağıdaki cümlelerde soru sözcüğünü (mı, mi) cümleye kattığı anlamlarla eşleştiriniz.

1 Buna yürekten mi inanıyorsun? a Olumsuzluk
2 Hemen buradan uzaklaşır mısın? b Reddetme
3 Bana bir simit ve çay alır mısın? c Şüphe
4 Artık oraya gitmek mi? Asla! d Pekiştirme
5 Bana mı sordun onları çağırırken? e Rica
6 Bunları ona ben mi söylemişim? f Zaman
7 Haşim Bey zengin mi zengin adamdı. g Pişmanlık
8 Havalar ısındı mı denize gireriz. h Emir

12345678

chegabdf

7. Fındık, boyu yaklaşık üç metre kadar olan ve yaprak döken
bir çalı bitkisi. Fındığın çok sayıda ince gövdesi olur. Bitki-
Belirtme nin yaprakları geniş ve yuvarlağa yakın biçimdedir. Ayrıca
kışı kenarları da tırtıklıdır. Kış mevsiminin sonuna doğru yap-
raklar daha gelişmemişken önce bitkinin çiçekleri gelişir.
Bitkinin dişi ve erkek olmak üzere iki çeşit çiçeği vardır.
Dallardan aşağı sarkık olarak duran erkek çiçekler sarı
renkli, uzun ve silindirik biçimlidir. Bunlara kedicik adı veri-
lir. Dişi çiçeklerse karanfil olarak adlandırılır. Bir karanfilde
çok sayıda dişi organ bulunur. Karanfil kışı tomurcuk olarak
geçirir.

Bu metinde geçen hâl eki almış sözcükleri aldıkları ek-
lere göre uygun kutucuklara yazınız.

Yönelme Bulunma Ayrılma
yuvarlağa sayıda dallardan
sonuna biçimdedir
bunlara karanfilde

243

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri

Etkinlik 46

8. “Bir Dünya Düşünürüm” adlı şiirde çoğul, hâl ve iyelik eki almış kelimelerden onar tane-
sini ilgili kutucuklara yazınız.
BİR DÜNYA DÜŞÜNÜRÜM
Bir dünya düşünürüm,
İlk günden beri,
Açılmış da masallar gülü
Hırsın, kinin kapısı kapanmış,
Yüzlerdeki gülümseme çocuksu,
Gözlerde sevginin ışığı yanmış...
Bir dünya düşünürüm,
Ülküsü kardeşlik.
Yaşlılar korkusuz, çocuklar mutlu
Ve yaşatan sevinçler için yarışta gençlik...
O güzelim dünya ki yüzyıllardır
Bütün altın kalplerce arzulanmış...
Bir dünya düşünürüm,
Sarısında, siyahında, beyazında
Yürekler hep aynı anlayışla çarpar,
Aynı rüzgârla okşanır özgürlük çiçeği bayraklar...
Arasız bir olimpiyat şenliği yer yüzünde,
Düşlerimiz mavi “Arkadia” (cennet) sabahlarına uzanmış...
Bir dünya düşünürüm,
Öylesine günlük güneşlik,
Orada her şey iyilik, güzellik, dostluk üstüne...
Bir dünya düşünürüm bir dünya
Aklın aydınlığında,
Duygunun selinde yıkanmış...
(Coşkun Ertepınar)

Hâl Eki Alanlar Çoğul Eki Alanlar İyelik Eki Alanlar

günden masallar gülü
yüzlerdeki yüzlerdeki kapısı
gözlerde gözlerde ışığı
yarışta yaşlılar ülküsü
sarısında çocuklar güzelim
siyahında sevinçler sarısında
beyazında yüzyıllardır siyahında
yüzünde kalplerce beyazında
sabahlarına yürekler çiçeği
aydınlığında bayraklar şenliği

244

6. Sınıf İsim Çekim Ekleri KKT - 46 

1. Belirtme hâl ekini ve 3. şahıs iyelik ekini karıştırma- 4. • Ali Bey gözlerini ilerideki kızıl tepeler… dikti.
malıyız. Örneğin “Defteri kayboldu.” cümlesinde • Geçmişi düşünmek… kendimi alamıyorum.
defter sözcüğüne gelen “-i” eki defterin ona ait • Bir bardak sıcak çay… hiçbir şeye değişmez.
olduğunu gösterdiğinden 3. şahıs iyelik ekidir. • Okul arkadaşlarıyla sık sık bu oyun… oynardı.
“Defteri çıkardı.” cümlesinde ise defter sözcüğü-
ne gelen “-i” eki belirtme hâl ekidir. Aşağıdaki hâl eklerinden hangisi, bu cümle-
lerde boş bırakılan yerlerden herhangi birine
Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerde al- getirilemez?
tı çizili sözcüklerden hangisi belirtme hâl eki
almıştır? A) -i B) -e C) -de D) -den

A) Tokası saçlarına renk katmıştı.

B) Kazayı görünce ambulansı aradım.

C) Ablası onu bize emanet etti.

D) Son bir yılda arsası epey değer kazandı.

5. Kutsal bir ateşim ki ben sönmez

İnanın Mustafa Kemaller tükenmez

(Halim Yagcıoglu)
Bu dizelere “-ler” çoğul eki aşağıdaki anlam-
lardan hangisini katmıştır?

2. Çokluk eki (-lar, -ler) kullanıldığı cümleye çoğul A) Abartma B) Saygı
anlamı dışında anlamlar da katabilir. C) Benzerlik D) Yaklaşıklık
Buna göre aşağıdakilerden hangisine çokluk
eki çoğul anlamı katmamıştır? 6. Her akşam rüzgâr gibi sokaklara düşerek
A) Havaların ısınmasıyla kirazlar olgunlaştı. I
B) Bahar gelince tüm perdeler yıkanır.
C) Pazartesiden itibaren sınavlar başlıyor. Elleri ceplerinde birisi gezer
D) Hanımefendiler hâlâ uyanamadı mı? II

3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden Bir yürek taşı göğsünde duygulu, ürkek
hangisinde iyelik eki yoktur? III
A) Elbiseleri dolabına yerleştirmelisin.
B) Kırmızı ayakkabılarım evde kaldı. Ceylan yüreğine benzer
C) Dişlerin göz kamaştıracak kadar beyazmış. IV
D) Saçları kömür rengindeydi delikanlının.
(Yavuz Bülent Bakiler)

Bu dörtlükte numaralanmış sözcüklerden
hangileri bir varlığın kime ya da neye ait oldu-
ğunu belirten bir ek almıştır?

A) I ve II. B) II ve III.
C) II ve IV. D) III ve IV.

245

6. Sınıf Yapısı Bakımından Kelimeler

Yapısı Bakımından Kelimeler
➤➤ Kelimeler yapılarına göre üçe ayrılır:

1. Basit Kelimeler

Yapım eki almamış ve başka bir kelimeyle birleşmemiş kök hâlindeki kelimelere basit kelimeler denir. Basit
kelimeler çekim eki alabilir.

• Ev • Ağaç • Odunlar • Çık- • Sarayı

2. Türemiş Kelimeler

Kök durumundaki kelimelere yapım eki getirilerek oluşturulan yeni anlamlı kelimelere türemiş kelimeler
denir.

• Gözlük • Saatçi • Örgü • Canlı • Gezgin

3. Birleşik Kelimeler
İki ayrı kelimenin birleşmesiyle yeni bir kavramı karşılayan kelimelere birleşik kelimeler denir.

• Çekyat • Kuşburnu • Hanımeli • Gökdelen • Bilgisayar

Etkinlik 47

Kazanım: T.6.3.11. Basit, türemiş ve birleşik kelimeleri ayırt eder.

1. Aşağıdaki armutların üzerinde yazılı olan kelimelerden hangileri basit yapılıdır? Armu-
dun yaprağını işaretleyiniz.

1.  2.  3. 4. 
Arabalar Rüzgâr Yolcu Sokağı

5. 6. 7. 8. 
Sivrisinek Pamuk


Vapur Askerlik

246

6. Sınıf Yapısı Bakımından Kelimeler

Etkinlik 427

2. Aşağıdaki kelimeleri yapısı bakımından inceleyip tabloda yapısını boşluklara yazınız.

Kelime Yapısı Bakımından Kelimeler

1 Gömlekler Basit Türemiş Birleşik
2 Bilim 
3 Korku 
4 Ömür  
5 Kafa 
6 Ağaçkakan 
7 Yangın  
8 Gözyaşı 
9 Yıkık  
10 Sınıf  
11 Alışveriş
12 Papatya  
13 Sevinç 
14 Anne 
15 Çocuklar 
16 Uludağ 
17 Varlık 
18 Merdiven
19 Biçerdöver 
20 Tekne
21 Sucu 
22 Anayurt 
23 Sürücü
24 Zeytinler 

247

6. Sınıf Yapısı Bakımından Kelimeler

Etkinlik 47

3. Aşağıdaki 1 ve 2. sütunda verilen kelimeleri eşleştirerek anlamlı birleşik kelimeler
oluşturunuz.

1. sütun 2. sütun Birleşik Kelime
a Eski kulesi Eskişehir

b İlk bakan İlköğretim

c Kap evi Kapkaç

d Çanak kondu Çanakkale

e Kız sever Kızkulesi

f Gece öğretim Gecekondu

+g Baş kale Başbakan
Yurtsever
h Yurt kişi

i Ateş sever Ateşkes
j Bilir savar Bilirkişi
k Uçak kes Uçaksavar
l Öğretmen kaç Öğretmenevi
m Hayal Hayalgücü
n Kitap altı Kitapsever
o Deniz şehir Denizaltı
gücü

248

6. Sınıf Yapısı Bakımından Kelimeler

Etkinlik 47

4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin yapısını noktalı yerlere yazınız.

1 Finalde oldukça dişli bir rakiple mücadele edeceğiz. Türemiş
2 Dayımlar pazartesiden sonra müsait olacakmış. Birleşik
3 Her zaman birlik olursak kimse bizi yıkamaz. Türemiş
4 Öğretmenimin hediyesi olan kalemimi kaybettim. Basit
5 Boş bir kâğıda okunaklı bir dilekçe yazdı. Türemiş
6 Çocuğu görünce kelimeler boğazıma düğümlendi. Türemiş
7 Bugün hava güzel olursa dışarı çıkalım. Birleşik
8 Minicik elleriyle babasının sakalını tutuyordu. Basit
9 Kahvaltıyı terasta yapmayı özledim. Birleşik
10 Tarlada gördüğümüz tavşan hâlâ aklımdaydı. Basit
11 Yükseklik korkusunu yenmek için gökdelene çıktı. Birleşik
12 Ülkesi için her zorluğa katlanacak bir vatanseverdi. Birleşik
13 Dedemle birlikte küçük bir gezintiye çıktık. Türemiş
14 Yaz aylarının gelmesiyle laleler açtı. Basit
15 Öğretmenimiz kitaplığa yaslanarak sınıfı gözledi. Türemiş
16 Leylekler sıcak ülkelere göç etmek için yola çıktı. Basit
17 Çağlayancerit’teki alabalığın tadına doyum olmaz. Birleşik
18 Anayasa bu ülkede yaşayan herkesin güvencesidir. Birleşik
19 Son treni kaçırmamak için epey koşuşturduk. Basit
20 İnsanları rahatsız etme hakkımız yoktur. Basit
21 Sınıf tahtası için aldığımız silgi kayboldu. Türemiş
22 Büyüklere saygı göstermek her küçüğün görevidir. Türemiş

249


Click to View FlipBook Version