6 TURKCE ETKINLIK CEVAP

AD, SOYAD:
OKUL:
SINIF:
NUMARA:

Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir.
Balzac

Genel Yayın Yönetmeni
İbrahim Sakallıoğlu

Yayını Hazırlayan
Aziz Filiz

Dizgi
Hız Yayımcılık Grafik ve Dizgi Servisi

Fotoğraflar ve Çizimler
Hız Yayımcılık Görsel Arşivi

Eylül 2018

Sertifika No: 34917
Her hakkı saklıdır ve Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ’ye aittir.

İçindeki yazı, şekil, grafik ve tablolar yayınevinin izni olmadan alınamaz;
fotokopi, teksir, film şeklinde ve başka hiçbir şekilde çoğaltılamaz,
basılamaz ve yayımlanamaz.
Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ
İdealtepe Mah. Ali Reis Sok. No.: 18/A
Maltepe / İSTANBUL
Tel: 0 216 359 88 00
www.hizyayinlari.com
[email protected]
Baskı ve Cilt
Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.
Nasuh Akar Mahallesi 1404. Sok. No.:19
Çankaya / Ankara
Sertifika No.:16031

İstiklâl Marşı

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhi, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar-ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhi, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na'şım;
"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

Mustafa Kemal ATATÜRK

1881 - 1938

SUNUŞ

Sevgili Öğrenciler;

Sevgili öğrenciler, hem okul derslerinde hem de gireceğiniz sınavlarda başarıya ulaşmak için
doğru ve güvenilir kaynaklar sizlerin işini kolaylaştıracağı gibi edinmeniz gereken bütün bilgileri de
sizlere kazandıracaktır. Bu nedenle derslerinize ve sınavlarınıza iyi bir kaynakla hazırlanmanız ge-
rekmektedir.

“Hız Yayımcılık” ailesi olarak bizim tek amacımız, sınav sürecinde yükünüzü hafifletmek ve
sınav sonrasında yüzünüzde bir tebessüm oluşturmaktır. Bu hedefimize ulaşabilmek için müfredatı
özümsemiş, alanında uzman yazar kadrosuyla özgün kitaplar hazırladık. Özgün sorulardan oluş-
turduğumuz kitaplarımızla sizlerin MEB’in belirlediği kazanımları edinmenizi, yazılılarda en yüksek
puanları almanızı ve sınavlarda karşılaşabileceğiniz bütün soru tiplerini deneyimlemenizi hedefle-
dik.

Saygıdeğer Öğretmenlerimiz,

Özveriyle sürdürdüğünüz bu görevde en kıymetliniz olan öğrencilerinizi sınavlara hazırlarken
bütün kazanımları içeren güvenilir kaynakların ne denli önemli olduğunun bilincindeyiz. Bu noktada
hem kazanımların öğrencilere aktarılmasında hem de ölçme değerlendirme sürecinde “Hız Yayım-
cılık” olarak, sizlerin kaynak ihtiyacını karşılamak için büyük bir yazar kadrosuyla çalışmaktayız.
Kitaplarımızı sahadaki siz değerli öğretmenlerimizin ihtiyaçlarını ve taleplerini gözeterek oluşturup
sizlerin hizmetine sunmaktan “Hız Yayımcılık” olarak büyük bir kıvanç duymaktayız.

Sevgili Veliler,

İyi bir gelecek için iyi bir eğitim almanın gerekliliği yadsınamaz bir gerçektir. Bu nedenle iyi
bir eğitim alabilmek için çabalayan çocuklarımızın içinde bulundukları eğitim maratonunda “Hız
Yayımcılık”, sizlerin ve çocuklarınızın hedeflerine ulaşması ve mutlu bir gelecek edinmesi için çalış-
maktadır.

“Hız Yayımcılık”, ülkemizin geleceği olan gençlerin eğitim hayatına katkı sunmaktan gurur duy-
maktadır.

Eğitim hayatınızda hepinize başarılar dileriz.

HIZ YAYIMCILIK

İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE ..........................................................

Gerçek (Temel) Anlam - Mecaz Anlam - Terim Anlam..............................................................10
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri ................................................................................................16
Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı.......................................................................................23
Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler.......................................................................................30
Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler..................................................................................34

2. ÜNİTE ..........................................................

Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler.........................................................................................40
Neden-Sonuç Cümlesi.............................................................................................................46
Amaç-Sonuç Cümlesi..............................................................................................................53
Koşul Cümlesi..........................................................................................................................60
Cümleye Hâkim Olan Duygu....................................................................................................65
Abartma ve Benzetme..............................................................................................................70
Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme.......................................................................75
Örtülü Anlam ...........................................................................................................................80
Cümlede Yorumlama................................................................................................................85

3. ÜNİTE ..........................................................

Deyimler...................................................................................................................................94
Atasözleri ve Özdeyişler.........................................................................................................103

4. ÜNİTE ..........................................................

Anı – Mektup..........................................................................................................................112
Tiyatro – Gezi Yazısı...............................................................................................................116
Konuşturma (İntak).................................................................................................................120
Karşıtlık (Tezat).......................................................................................................................124

5. ÜNİTE ..........................................................

Metnin Konusu.......................................................................................................................130
Metnin Anahtar Kelimeleri......................................................................................................133
Metnin Başlığı.........................................................................................................................136
Metnin Ana Düşüncesi / Ana Duygusu...................................................................................139
Hikâye Unsurları.....................................................................................................................144
Anlatıcı Türleri.........................................................................................................................148
Gerçek ve Kurgusal Unsurlar.................................................................................................151
Metinde Soru..........................................................................................................................155
Metnin Bölümleri....................................................................................................................158
Metin Oluşturma.....................................................................................................................162
Metin Tamamlama..................................................................................................................166
Metni İkiye Bölme – Metnin Akışını Bozan Cümle..................................................................170
Yönlendirici İfadeler................................................................................................................174
Metnin Dil ve Anlatım Özellikleri.............................................................................................178
Metin Karşılaştırma................................................................................................................181
Şiir Bilgisi................................................................................................................................184
Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma......................................................................................187

6. ÜNİTE ..........................................................

İsimler (Adlar).........................................................................................................................194
İsim Tamlamaları.....................................................................................................................201
Sıfatlar (Ön Adlar)...................................................................................................................207
Sıfat Tamlamaları....................................................................................................................214
Zamirler (Adıllar).....................................................................................................................217
Edatlar (İlgeçler).....................................................................................................................222
Bağlaçlar................................................................................................................................227
Ünlemler.................................................................................................................................232

7. ÜNİTE ..........................................................

İsim Çekim Ekleri....................................................................................................................238
Yapısı Bakımından Kelimeler..................................................................................................246

8. ÜNİTE ..........................................................

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler..........................................................................................254
“Da, De”nin Yazımı.................................................................................................................259
“Ki”nin Yazımı.........................................................................................................................262
“Mı, Mi”nin Yazımı..................................................................................................................265
Birleşik Kelimelerin Yazımı......................................................................................................268
Kısaltmaların Yazımı...............................................................................................................271
Sayıların Yazımı......................................................................................................................274
Yazımı Karıştırılan Sözcükler..................................................................................................277

9. ÜNİTE ..........................................................

Nokta (.) – Virgül (,).................................................................................................................282
Noktalı Virgül (;) – İki Nokta (:) – Üç Nokta (...)........................................................................286
Soru İşareti (?) – Ünlem İşareti (!)............................................................................................290
Tırnak İşareti (“ ”) – Kesme İşareti (’)......................................................................................293
Yay Ayraç ( ) – Köşeli Ayraç ([ ])..............................................................................................296
Kısa Çizgi (-) – Uzun Çizgi (–) – Eğik Çizgi (/)..........................................................................299

1. ÜNİTE

SÖZCÜKTE ANLAM

Gerçek (Temel) Anlam - Mecaz Anlam - Terim Anlam
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı
Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler
Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler

Kazanımlar

➢➢ T.6.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen, bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder.
➢➢ T.6.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.
➢➢ T.6.2.7. Konuşmalarında yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin Türkçelerini

kullanır.
➢➢ T.6.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.
➢➢ T.6.4.12. Yazdıklarında yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin Türkçelerini kul-

lanır.

6. Sınıf Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam

Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam

Gerçek Anlam: Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır. Bir sözcüğün söylendiği an zihnimizde uyandırdığı ilk
çağrışımdır.

• Ağır bir koliyi sırtına aldı. (“Ağır” dendiğinde akla ilk olarak “tartıda çok çeken, hafif karşıtı” anlamı gelir.)

Mecaz Anlam: Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlardır.

• İnsanlara karşı ağır sözler kullanmayın! (“Ağır” sözcüğü bu cümlede gerçek anlamından uzaklaşarak

“dokunaklı, insanın gücüne giden, kırıcı” anlamında kullanılmıştır.)

Terim Anlam: Sözcüğün bilim, sanat, spor ya da meslek dallarıyla ilgili özel kavramları karşılayarak kazandığı

anlamdır.

• Topa yükselerek müthiş bir smaç vuruşu yaptı. (“Smaç” sözcüğü “voleybol ve teniste topu yukarıdan aşa-

ğıya doğru sertçe yere vurma” anlamına gelip “spor” ile ilgili

kavramdır.)

Terim Örnekleri:

• Spor: Smaç, gol, ofsayt, antrenman…

• Müzik: Nota, akort, sol anahtarı…

• Dil bilgisi: Virgül, kök, isim, edat…

• Tiyatro: Sahne, perde, kostüm, dekor…

Etkinlik 1

Kazanım: T.6.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen, bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder.

Öğrencilerin tahminlerini kelimelerin sözlük anlamları ile karşılaştırmaları sağlanır.

T.6.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

T.6.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri
ve deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüğün anlam özelliğini (gerçek / mecaz / terim)
karşılarına yazınız.

a. Bu sene yağış az olduğundan ekinler iyi değildi. ( Gerçek anlam )
Mecaz anlam )
b. Komşunun bebeği ne tatlı bakıyordu öyle. ( Terim anlam )
Mecaz anlam )
c. Çocuğa ilk kez bu filmde rol verilecekmiş. ( Gerçek anlam )
Mecaz anlam )
d. K ör bir sokağa girene kadar yakalanmayacağını düşünmüştü. ( Gerçek anlam )
Terim anlam )
e. Sağ cebinden harçlık çıkartıp çocuğa uzattı. ( Mecaz anlam )
Terim anlam )
f. Yaşadıklarını güzel günlerin kokusu olarak görüyordu. (

g. Günün son ışıkları da tükenince şehir karanlığa gömüldü. (

h. Perde ayaklı hayvanlar yürümekte zorlanır. (

i. Bir zamanlar takımının koyu bir taraftarıydı. (

j. Ekvatora yaklaştıkça gece gündüz arası fark azalır. (

10

6. Sınıf Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam

Etkinlik 1

2. Aşağıdaki numaralanmış cümlelerde aynı sözcükler iki farklı anlamda kullanılmıştır.
Bu sözcüklerin gerçek anlamda kullanıldığı cümlelerin sonuna “G”, mecaz anlamda
kullanıldığı cümlelerin sonuna “M” yazınız.

Kuru 1. Yerden kuru bir yaprak aldı. G
2. Eserin kuru bir anlatımı vardı. M
M
İnce 3. Eniştem son derece ince bir insandır. G
4. Dedemin ince bir değneği vardı. G
M
5. Maçın oynanabilmesi için sahadaki ışık yetersizdi. M
Işık G
G
6. Nutuk, gençlere Atatürk’ü tanımada ışık olmuştur. M
G
Yıkılmak 7. Bütün suç onun üzerine yıkıldı. M
8. Deprem sonucu birçok bina yıkıldı. M
G
Çatlama 9. Ufak bir taş değince aracın camı çatladı. M
10. Sınav açıklanıncaya kadar heyecandan çatladı. G

11. Acıyı çok severim.
Acı

12. Dost acı söylermiş.

Sıcak 13. Dostlarını sıcak bir şekilde karşıladı.
14. Bu sıcak havada dışarı çıkmayalım.

15. Bu sığ düşüncelerden süratle kurtulmalıyız.
Sığ

16. Sığ sularda yüzmekten hoşlanmam.

11

6. Sınıf Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam

Etkinlik 21

3. Aşağıdaki terimleri ait olduğu bilim, sanat ya da meslek dalıyla eşleştiriniz.

Bilim, Sanat ve Meslek Dalı Terimler
1 Matematik
2 Müzik a Akort
3 Hukuk b Grip
4 Dil bilgisi c Uzay
5 Spor d Deprem
6 Gök bilimi e Kök
7 Tiyatro f Şiir
8 Coğrafya g Beraat
9 Tıp h Kaleci
10 Edebiyat i Kostüm
j Kesir

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

j agehc i db f

4. Aşağıdaki cümlelerde mecaz anlamda kullanılan kelimelerin altını çiziniz.

a. Fatih geniş biridir, pek rahatsız olmaz.
b. İnsanların onurunu okşamayı çok iyi bilirdi.
c. Öfkesi kabaran genç adam güçlükle sakinleştirildi.
d. Yaşlı başlı, her konuda katı düşünceleri olan bir adamdı.
e. Atatürk, keskin bakışlarını düşman gemilerine çevirdi.
f. Hoşa gitmeyecek, soğuk davranışlarıyla çevresini üzmüştü.
g. Annesinin sürpriziyle karşılaşınca sevinçten uçmuştu.
h. O kadar üstüne gidilen biri elbette bir gün patlayacaktı.
i. Mustafa Kemal derin askerlik bilgisiyle birçok savaşı kazandı.
j. Uçağı kaçırdıklarından dolayı biletleri yandı.

12

6. Sınıf Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam

Etkinlik 12

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldıklarını tabloda işa-
retleyiniz.

Cümle Gerçek Mecaz Terim
a. Onun bu davranışları karşısında dondum. 

b. Elmaları toplarken ağacın dalını kırmamaya özeniyordu. 

c. Yazarın bütün öyküleri çok okunur. 

d. Hâkimler çoğu kararında vicdanının sesine uymalıdır. 

e. Bu güzel çocuğun yüzünde gülümseme eksik olmazdı. 

f. Başarılı bir ameliyatla hasta kurtarılmış. 

g. Anne, baba ve kardeşleriyle sıcak bir yuvası vardı. 

h. Burada duyduğum en taze haber aylar öncesine aitti. 

i. Işığı açmak için yavaşça düğmeye dokundu. 

j. Karşıya dar bir köprüden geçerek gittik. 

k. Su damlacıkları parlak birer mavi boncuk gibiydi. 

l. Yaşananları koca bir senaryo sandı. 

m. Kötü replikleriyle bu piyes baştan başa fiyaskoydu. 

n. Hastanın röntgeni öğleden sonra çekilecek. 

o. Ayşegül dün gece rüyasında annesini görmüş. 

p. Melek ablam dünyanın en temiz kalpli insanıdır. 

r. Dün akşam fenalaşan kardeşime acilde serum takıldı. 

s. Halamın çocukları kapalı bir çevrede yetiştiler. 

t. Kötü davranışlarından dolayı arkadaşları tarafından dışlandı. 

13

6. Sınıf Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam

Etkinlik 21

6. Aşağıda verilen sözcükleri gerçek ve mecaz anlama gelecek şekilde iki farklı cümlede
kullanınız.

a. Yol
Gerçek: Okul yolunu her sabah yürürdü.
Mecaz: Kazanmanın tek yolu çalışmaktır.

b. Boş
Gerçek: Boş kovayı koluna takıp ağaca çıktı.
Mecaz: Boş sözlerle kendimizi kandırmayalım.

c. Parmak
Gerçek: Parmağını kaldırıp söz hakkı istedi.
Mecaz: Bu işte onun da parmağı var.

d. Yüksek
Gerçek: Evimiz şehrin en yüksek tepesindeydi.
Mecaz: Kalbi yüksek duygularla dolmuştu.

e. Kara
Gerçek: Kara gözlerini karşısındakine dikti.
Mecaz: Alnına sürülen karadan kurtulmak istiyordu.

f. Tok
Gerçek: Karnı tok olduğundan bir şeyler yemek istemedi.
Mecaz: Sevgiye tok bir çocuk olarak yetişmiş.

g. Sıcak
Gerçek: Bu sıcak havalarda dışarı çıkılmaz.
Mecaz: Misafirleri sıcak bir şekilde karşıladı.

h. Ağır
Gerçek: Bu çanta çok ağır, taşıyamazsın.
Mecaz: Ağır sözlerle karşısındakine yüklendi.

14

6. Sınıf Gerçek (Temel) Anlam – Mecaz Anlam – Terim Anlam KKT - 1 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz- 4. Atatürk, parlak zaferleriyle dosta ve düşmana ça-
cük gerçek anlamının dışında kullanılmıştır? pını gösterdi.

A) Temiz giyinmeyi herkes çok sever. Bu cümledeki kaç sözcük mecaz anlamlıdır?
B) Elektrikler kesilince içerisi karanlık oldu.
C) Türkçülüğün kalesi Ziya Gökalp’tır. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
D) Öğretmen tahtaya düz bir çizgi çizdi.

5. Sıcak çaylar dağıldıktan sonra muhabbet başla-
1

yınca ortam iyice ısındı.
2

Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerin an-
lam özelliği aşağıdakilerin hangisinde doğru
verilmiştir?

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “perde” söz- 1 2
cüğü yay ayraç içinde verilen anlamda kulla- A) Gerçek Gerçek
nılmamıştır? B) Gerçek Mecaz
C) Mecaz Mecaz
A) Oyunun ikinci perdesi biraz önce başladı. D) Mecaz Gerçek
(Terim anlam)
6. Muhasebecilik - - - - hesap gerektiren bir iştir.
B) Hava kararınca evin perdelerini çekti. (Gerçek
anlam) Aşağıdaki sözcüklerden hangisi bu cümlede
boş bırakılan yere getirilirse mecaz anlam ka-
C) Olay anlatılınca olayın üzerindeki sis perdesi zanır?
kalktı. (Mecaz anlam)

D) Gözlerindeki perdeden dolayı ameliyat olmuş.
(Gerçek Anlam)

A) ayrıntılı B) ince
C) dikkatli D) iyi

3. I. Yeni kral tacını giymeye hazırlanıyordu. 7. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
II. Notaları öğrenmek için çok istekliydi. hangisi gerçek anlamıyla kullanılmıştır?
III. Filmin ilk sahnesi bir dağ köyünde çekilmiş.
IV. Sarılmak sözcüğünde kök, “sar-” bölümüdür. A) Gözleriyle umut ışığı saçmaktaydı.
B) Anlatmak istediğinin tersi anlaşılınca utandı.
Numaralanmış cümlelerin hangisinde terim C) Yolun ortasındaki ağır taşı kenara itti.
anlamlı sözcük kullanılmamıştır? D) Sevgi dolu bakışlarla evladını süzmekteydi.

A) I. B) II. C) III. D) IV.

15

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Sözcükler Arası Anlam İlişkileri
➤➤ Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlama gelen kelimelere eş anlamlı kelimeler denir.

• Yaşlı adam bastonuyla yürüyordu. Bu cümlelerdeki “yaşlı” ve “ihtiyar” sözcüklerinin yazılışları farklı, an-
• İhtiyar adam başını kaldırıp baktı. lamları aynıdır. Her ikisi de “yaşı ilerlemiş, kocamış” anlamına gelir.

Örnekler: kırmızı – al, kalp – yürek, ırmak – nehir, bellek – hafıza…

➤➤ Anlamca birbirinin karşıtı olan, birbiriyle çelişen kelimelere karşıt (zıt) anlamlı kelimeler denir.

• Büyük bir ağacın altında dinlendiler. Bu cümlelerdeki “büyük” ve “küçük” sözcükleri anlamca birbirinin
• Elindeki küçük kâğıda not alıyordu. zıddıdır.

Örnekler: şişman – zayıf, uzun – kısa, sıcak – soğuk, açık – kapalı…

NOT
Bir kelimenin olumsuzu, o kelimenin karşıt (zıt) anlamlısı değildir.
Örnekler: kirli ≠ kirsiz (kirli: temiz), inmek ≠ inmemek (inmek: çıkmak) vb.

➤➤ Anlamdaş gibi göründüğü hâlde birbirinin yerini tamamen tutmayan, aralarında küçük anlam farkı bulunan
kelimelere yakın anlamlı kelimeler denir.

• Korkak bir adam değil gibi görünüyor. Bu cümlelerdeki “korkak” ve “çekingen” sözcükleri anlamdaş gibi
• Çocuk çekingen ve utangaç biriydi. göründüğü hâlde daima birbirinin yerine kullanılamaz.

Örnekler: dargın – küskün, eş – dost, tanıdık – bildik, yalan – yanlış…

➤➤ Yazılış ve okunuşları aynı olmakla beraber aralarında herhangi bir anlam ilişkisi bulunmayan kelimelere eş
sesli (sesteş) kelimeler denir.

• Öğretmenimiz kırmızı gül sever. (çiçek) Bu cümlelerde “gül” kelimesinin yazımı aynı olduğu hâlde anlamları
• Suratını asma, birazcık gül. (gülmek) tamamen farklıdır.

16

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Etkinlik 2

Kazanım: T.6.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen, bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder

Öğrencilerin tahminlerini kelimelerin sözlük anlamları ile karşılaştırmaları sağlanır.

T.6.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

T.6.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri
ve deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Aşağıdaki kelime çiftlerinden eş anlamlı olanları işaretleyiniz.

1 sual - soru  2 hızlı – yavaş
3 gece - gündüz
5 eser - yapıt 4 düş – rüya 
7 konut - misafir
9 zengin - varsıl  6 yüksek – alçak
11 dost – arkadaş
13 ev - hane 8 hediye - armağan 
15 rüzgâr - fırtına
17 bina – yapı  10 millet – ulus 
19 edabiyat - yazı
12 yalan – yanlış

14 sözlük - lügat 

 16 cevap - yanıt 

18 okul - mektup

20 kabiliyet - yetenek 

17

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Etkinlik 2

2. Aşağıdaki kelimeleri eş anlamlılarıyla örnekteki gibi eşleştiriniz.

1 Mektep a Yürek

2 Kalp b Okul

3 Elbise c Yaşam

4 Hatıra d Us

5 Hayat e Kara

6 Hasret f Anı

7 Siyah g Giysi

8 Akıl h Özlem

1 234 5 67 8

bag f ched

3. Aşağıdaki atasözlerinde karşıt (zıt) anlamlı kelimeleri bulup karşılarına yazınız.

a Gündüzün mum yakan, geceleyin bulamaz. gündüz - gece

b Gel demesi kolay ama git demesi zordur. gel - git, kolay - zor

c Acı söz insanı dinden, tatlı söz yılanı inden çıkarır. acı - tatlı

d Gençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinir. gençlik - ihtiyarlık

e Güzellerin talihi çirkin olur. güzel - çirkin

f Kalın incelene kadar ince süzülür. kalın - ince

g Her şeyin yenisi, dostun eskisi. yeni - eski

h Yaşın yanında kuru da yanar. yaş - kuru

i Bin dost az, bir düşman çok. dost - düşman, az - çok

j Çoğu zarar, azı karar. çok - az

18

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Etkinlik 2

4. Aşağıdaki bilgiler doğruysa sonundaki kutucuklara “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

a. “Delikanlı hızlı adımlarla merdivenleri çıktı.” cümlesindeki “hızlı” kelime- Y
sinin eş anlamlısı “yavaş” kelimesidir. D
D
b. “Gömleğinin yakası oldukça kirliydi.” cümlesindeki “kirli” kelimesinin zıt D
anlamlısı “temiz” kelimesidir. Y
D
c. “Aşağı yukarı bir hafta tatil yaptık.” cümlesinde karşıt anlamlı kelimeler Y
bir arada kullanılmıştır. D
D
d. “Ağaçları sık bir bahçede oturuyorduk.” cümlesindeki “sık” kelimesinin
anlamca karşıtı “seyrek” kelimesidir.

e. “Buradan ileriye sakın geçmeyin!” cümlesinde altı çizili kelimenin karşıt
anlamlısı “aşağı” kelimesidir.

f. “Okulda yüz öğrenci var.” ve “Çocuğun yüzü lekeliydi.” cümlelerinde altı
çizili kelimeler eş seslidir.

g.
“Soğuk havada sıcak bir şeyler içelim.” cümlesinde eş anlamlı sözcük-
ler bir arada kullanılmıştır.

h. “Yalan yanlış duyumlara aldırma.” cümlesinde yakın anlamlı sözcükler
birlikte kullanılmıştır.

i.
“Misafire çay ikram etti.” cümlesinde altı çizili sözcük sesteştir.

j. “Çok ince düşünceli biriymiş.” cümlesinde “ince” kelimesinin anlamca Y
zıddı “kalın” kelimesidir. Y
D
k. “Kuru, zevksiz bir hayatı varmış.” cümlesinde altı çizili sözcüğün karşıt
anlamlısı “yaş” kelimesidir.

l. “Yaşlı adam, ihtiyar komşusunu ziyaret etti.” cümlesinde eş anlamlı söz-
cükler birlikte kullanılmıştır.

19

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Etkinlik 2

5. Aşağıdaki kelimelerin karşıt anlam ve olumsuzunu örnekteki gibi yazınız.

Kelime Karşıt anlamı Olumsuzu
a. Temiz Kirli Temiz değil
b. Fakir Zengin (varsıl) Fakir değil
c. Gelmek Gitmek Gelmemek
d. Acıkmak Doymak Acıkmamak
e. Ağlamak Gülmek Ağlamamak
f. Pahalı Ucuz Pahalı değil
g. Kırmızı Al Kırmızı değil
h. Almak Vermek Almamak
i. Akıllı Deli Akılsız
j. Sevinmek Üzülmek Sevinmemek

6. Aşağıdaki kelimeleri yakın anlamlılarıyla eşleştiriniz.

1 Eş a Didinmek 1234
2 Sıkılmak b Dargın d f hb
3 Çekinmek c Kıyafet 5678
4 Küskün d Dost ai jc
5 Uğraşmak e Mutluluk
6 Beklemek f Usanmak 9 10
7 Çiğnemek g Bildik ge
8 Kılık h Kaçınmak
9 Tanıdık i Durmak
10 Sevinç j Ezmek

20

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

Etkinlik 2

7. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeler sesteş ise cümlenin başındaki kutucuğu işa-
retleyiniz.

1.  Anneler günü için anneme bir buket gül yaptırdım.
2.  Dün gece korkunç bir düş görmüş.

3. Ege’de 60 göçmen can kurtarıldı.
4. Uzmanlar sel tehlikesine karşı vatandaşı uyardı.

5.  Bugünkü etkinliğinize ben de katılabilir miyim?

6. Günün son seferine bilet bulabilmiş.

7.  Dedem hafta sonu bizi kır gezisine çıkardı.
8.  Yaşlanınca karşılaşılan el titremesi yaşamı olumsuz etkiliyor.

9. Öğretmenimiz oldukça zor bir sınav hazırlamıştı.

10.  Okulumuzdaki şiir dinletisi için yüz adet davetiye basıldı.
11.  Şehrin eski yerleşim yerlerinde tarihî taş evler bulunmaktadır.

12. Seyahat için kalacağımız otelde boş oda bulamadık.
13. Parkta oynarken kel bir adam bize bir parça simit uzattı.
14. Yetmişine merdiven dayamış dedem nur yüzlü bir insandı.

15.  Ak ile karayı, elmas ile kömürü birbirinden ayırmalısın.

16. Ağabeyleri olarak kardeşlerinden sen sorumlusun.

17.  Aç karnıyla gece gündüz dağları tepeleri aşıp köye vardı.
18.  Bu yıl okullar bir hafta erkenden tatile girecek.
19.  Hastanın sol kulağında %50 işitme kaybı var.

20. Babamla birlikte on günlük bir iş gezisine çıkacağım.

21

6. Sınıf Sözcükler Arası Anlam İlişkileri KKT - 2 

1. Akıl olmayınca başta, ne kuruda biter ne yaşta. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yakın anlam-
lı sözcükler bir arada kullanılmıştır?
Bu atasözünü oluşturan sözcükler için aşağı-
dakilerden hangisi yanlıştır? A) Her zaman dürüst insanları arkadaş edinme
taraftarıydı.
A) “Yaş” kelimesi eş sesli bir kelimedir.
B) “Kuru” ve “yaş” kelimeleri karşıt anlamlıdır. B) Heyecanla kapıyı çaldı, biraz beklemesine
C) “Akıl” ve “baş” kelimeleri yakın anlamlıdır. rağmen açan olmadı.
D) “Akıl” kelimesinin anlamdaşı “us” kelimesidir.
C) Onu bu mahallede oturan hemen herkes az
çok tanır.

D) Gel sen onca yıl uğraş, didin ama emeğinin
karşılığını alma.

2. I ve II. sözcükler arasında karşıt anlam, II ve III.
sözcükler arasında anlamdaşlık ilişkisi vardır.

Aşağıdakilerden hangisi bu bilgiye göre dü-
zenlenmiştir?

I II III 5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden
A) Kötü İyi Fena hangisi eş seslidir?
B) Genç İhtiyar Yaşlı
C) Yeni Eski İlkel A) Ağacın dalları meyve dolduğundan sarkmıştı.
D) Cesur Korkak Çekingen B) Misafirler geleceği için fırından beş ekmek

aldım.
C) Oyunun zevkine yalnız olunca varılmıyor.
D) Bundan sonra yağlı, acılı ve tuzlu yemek yok.

3. Uzun ince bir yoldayım 6. Nehir, koca şehri boydan boya ikiye bölüp şehre
Gidiyorum gündüz gece güzel bir görünüm kazandırmıştı.
Bilmiyorum ne hâldeyim
Gidiyorum gündüz gece Aşağıdakilerden hangisinde bu cümledeki altı
(Aşık Veysel Şatıroğlu) çizili sözcüğün eş anlamlısı vardır?
Bu dörtlükteki sözcükler için aşağıdakilerden
hangisi söylenemez? A) Balık tutmak için en yakınlarındaki göle gittiler.

A) “Gündüz” ve “gece” sözcükleri karşıt anlam- B) Çay, hızla akarak kıyısındaki kayaları dövmek-
lıdır. teydi.

B) “Bilmiyorum” sözcüğü “biliyorum” sözcüğünün C) Dağdan akan ırmağın serin sularında yüzünü
anlamca olumsuzudur. yıkadı.

C) “Hâl” sözcüğünün eş anlamlısı “durum” söz- D) Deniz kenarında dalgaların kıyıya çarpışını
cüğüdür. izledi.

D) “Uzun” ve “ince” sözcükleri zıt anlamlıdır.

22

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

➤➤ Türkçede sözcükler cümle içerisindeki kullanımına göre anlam kazanır. Örneğin “almak” sözcüğü,
• “Arabayı ucuz bir fiyata almış.” cümlesinde “satın almak”
• “İstanbul’u Fatih aldı.” cümlesinde “fethetmek”
• “Millî takım Hırvatistan maçını aldı.” cümlesinde “kazanmak”
• “Karyolanın altını süpürge ile al.” cümlesinde “temizlemek” anlamında kullanılmıştır.

➤➤ Dilimizde bazı durumları anlatmak için tek sözcük yetmeyebilir. Bu durumda cümle içinde sözcükler birbiriyle
anlam ilişkileri kurarak kelime grupları oluşturur. Birden fazla kelimeden oluşan bu gruplar çeşitli anlamla-
rı karşılar. Bu kelime gruplarının bir kısmı kalıplaşmış iken (ikilemeler, deyimler, atasözleri vb.) bir kısmı da
kalıplaşmamış bir durumda, mecaz anlam ağırlıklı olarak karşımıza çıkar. Bu durumda kelime gruplarının han-
gi anlama geldiği tamamen cümle içerisindeki kullanımına bakılarak çıkarılabilir. Örneğin, “Çok az yazarımız
sesini gelecek nesillere ulaştırabilmektedir.” cümlesindeki “sesini gelecek nesillere ulaştırabilmek” ifadesiyle
“kalıcılığı yakalamak” anlatılmak istenmiştir. Çünkü buradaki “ses” kelimesi “duygu ve düşünce” anlamına
gelmektedir. Duygu ve düşüncelerini gelecek nesillere aktaran yazarlar unutulmayarak kalıcı olur.

Etkinlik 3

Kazanım: T.6.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen, bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder. Öğrencilerin
tahminlerini kelimelerin sözlük anlamları ile karşılaştırmaları sağlanır.

T.6.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

T.6.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri ve
deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeleri anlamlarıyla eşleştiriniz.

Cümleler Anlamlar
1 Adamcağızı iyice yoldular.
a Çabucak

2 Babam gelince hemen çıkalım. b Duygu ve düşünce

3 Gençliğin sesini duyan yok. c Bir bütünü iki veya daha çok parçaya ayırmak

4 Şarkının sözleri çok anlamlıydı. d Düzgün parçalara ayırmak

5 Karpuzu ortadan böldü. e Dolandırarak, hile ile birinin parasını almak

6 Eti dilim dilim kesti. f Müzik parçalarının yazılı metni

1 234 5 6
eab f cd

23

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

Etkinlik 13

2. “Gelmek” sözcüğünün aşağıdaki anlamlarını uygun cümlelerle eşleştiriniz.

Cümleler Anlamlar
1 Gurbetten yeni geldim, yorgunum. a İsabet etmek

2 Dün akşam amcamlar bize geldi. b Ulaşmak, varmak

3 Attığı top gözüme geldi. c Uymak

4 Geçmişten birçok anıt günümüze ka- d Akmak
dar gelmiştir.

5 Sular donduğundan musluktan su gel- e Varlığını sürdürmek, yaşamak
miyor.

6 Çocuklar arkadan geliyordu. f Dayanmak, tahammül etmek

7 Türkçede ekler kelimelerin sonuna ge- g Katılmak, eklenmek
lir.

8 Birazcık üşütmeye gelmiyor, hemen h İzlemek, takip etmek
hastalanıyor.

9 Çiftlikten onlara ayda beş bin lira gelir. i Oturmaya, ziyarete gitmek

10 Bu ayakkabı sana küçük gelir. j Bir şeye sonradan inanmak,
11 Sonunda benim dediğime geldiniz. doğruluğuna hak vermek

k Kazanılmak, sağlanılmak

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
b i aedhg f kc j

24

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

Etkinlik 3

3. Aşağıdaki cümlelerde bazı sözcüklerin altı çizilerek anlamları verilmiştir. Bu söz-
cüklerin verilen cümlelerde hangi anlamda kullanıldığını ilgili kutucuğu işaretleyerek
belirtiniz.

a. Cümle b. Cümle
Geniş arazisini parselleyip sattı. Üç çocuklu bir aileye bakıyor.

Anlamlar Anlamlar
1 Kendinde olmayan bir şeyi var 1 Tedavi etmek için ilgilenmek

gibi göstermek

2 Bir değer karşılığında bir malı  2 Hastayı muayene etmek
alıcıya vermek

3 Bir kimseyi olduğundan daha 3 Uğraşmak, meşgul olmak
önemli ve değerli göstermek

4 Bir çıkar karşılığında bir şeyi 4 Beslemek, geçindirmek 
gözden çıkarmak, fedâ etmek

c. Cümle d. Cümle
Bu konunun tartışılmasını gelecek haf- Yıkık damdan içeriye parça parça gü-
taya attılar. neş vurur.

Anlamlar  Anlamlar
1 Geri bırakmak, ertelemek 1 Olumsuz yönde etkilemek

2 Çıkarmak, dışarıya vermek 2 Duyulmak, hissedilmek

3 Örtmek 3 Üzerine düşmek, yansımak 

4 Rastgele bir kenara koymak 4 Hızla değmek, çarpmak

4. “Olmak” kelimesinin aşağıdaki cümlelerde hangi anlamlarda kullanıldığını yazınız.

En yakın arkadaşıyla arasında tartışma oldu.
a Anlamı: Meydana gelmek, varlık kazanmak, vuku bulmak

Doktor olmak çocukluk hayaliydi.
b Anlamı: Bir görev, makam, san veya nitelik kazanmak

Bir ev sahibi olmak için gece gündüz çalışırdı.
c Anlamı: Bir şeyi elde etmek, edinmek

Zeytinler bu yıl geç oldu.
d Anlamı: Yetişmek, olgunlaşmak

Çay oldu, buyurun kahvaltıya.
e Anlamı: Hazırlanmak, hazır duruma gelmek

25

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

Etkinlik 23

5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin anlamları ayraç içinde verilmiştir. Doğru
olanların sonunda kutucuğa “D”, yanlış olanların sonundaki kutucuğa “Y” yazınız.

a. Y
Ekonomik sıkıntı çeken adamın derdi evini satmakla bitmedi. (Hastalık)

b. D
Son günlerde ders çalışma noktasında epey mesafe aldı. (Zaman)

c. Bir karış arazi için onun bize neler ettiğini bir bilsen! (Kötülükte bulun- D
mak) Y
Y
d. Ağzından çıkan her bir söz kalbimi delmekteydi. (Delik açmak, delik du- D
ruma getirmek) D
D
e. Halkın iradesi çiğnenerek hiçbir yere varılamaz. (Ağza alınan bir şeyi
dişler arasında ezmek, öğütmek)

f. Duvar, çeşitli küçük kâğıtlara basılmış resimlerle kaplıydı. (Boyutları ufak
olan, büyük karşıtı)

g.
Çocuğu bu yaşa kadar besleyip yetiştirdik. (Hayatın çeşitli evrelerinden
her biri, çağ)

h.
Millî takım ilk yarıda rakibe iki gol attı. (Devre arası)

i. D
Bu parçayı her dinlediğimde seni hatırlarım. (Müzik eseri)

j. Hayatın bu bölümü çok hızlı bir şekilde geçiyor. (Bir kuruluşun yönetim Y
birimlerinden her biri)

26

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

Etkinlik 3

6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelime gruplarıyla anlamlarını eşleştiriniz.

1 Mevlâna duygu ve düşünceleriyle evren- a Duygularını içten gelerek aktarmamak
sel bir kişidir.

2 Yazar dediğin kaleminden maddi ve ma- b Güncel konuları ele almak
nevi değerlerini akıtmalıdır.

3 Ülkemizde roman emekleme aşamasın- c Yeterince etkilemek
dayken Avrupa’da epey gelişmişti.

4 Genç yazarlar ustalarını taklitten kurtu- d Her seslendirmede yeni zevk vermesi
lunca yazar kabul edilecektir.

5 Aktüelden beslenen senaristler bulundu- e Dünyaya mal olmak
ğu zamanda ilgi görür.

6 Baltası kütükten çıkmayan bu talihsiz f Her insana hoşuna gidecek şekilde
adamın sonunda sıkıntısı bitmişti. davranmak

7 Öğretmen, her kapıyı farklı tokmakla ça- g İşini yoluna koyamamak
larak öğrencinin gönlüne girer.

8 Kalemini yüreğiyle oynatmayan bir yazar h Özgün olmak
hiçbir dönem değer göremez.

9 İyi bir şiir her okuyuşta farklı tadıyla oku- i Başlangıç evresi
runu etkiler.

10 Şair dizeleriyle kalplere fazlasıyla doku- j Kendi kültürünü anlatmak
nuyordu.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ej i hbg f adc

27

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı

Etkinlik 23

7. Nasrettin Hoca’nın kadılık yaptığı sıralarda bir adam gelmiş:
− Hoca efendi, demiş, size bir şey danışacağım.
− Buyurun, demiş Hoca, adam sözünü sürdürmüş:
− Geçen gün, komşuların size ait olduğunu söyledikleri bir inek, tarlada bizim ineğin kar-
nına tepikle vurup ineği öldürmüş. Şimdi ne yapmam gerek? Hoca, sakallarını sıvazlayıp
bir an düşündükten sonra,
− Hayvan bu, demiş, dava edecek değilsin ya!
− Teşekkür ederim kadı efendi.
− Sahibinin de bu işte suçu yok, ne bilsin böyle olacağını, demiş. Adamın yüzü gülmüş,
tekrar söze başlamadan önce,
− Kusura bakma kadı efendi, demin ben bir yanlışlık yaptım, ölen inek benimki değil, se-
ninkiymiş. Hoca, yerinden doğrulup,
− Bak, demiş, şimdi iş değişti. O hâlde verin raftaki kara kaplı kitabı da hele bir bakalım!

Bu metinde geçen aşağıdaki kelimeleri, verilen anlamlarının başındaki noktalı yerlere
yazınız.

sıvazlamak kadı dava raf

danışmak sürdürmek tarla tepik

a. Tepik : Tekme

b. Kadı : Evlenme, boşanma, nafaka, miras davalarına bakan mahkemelerin

başkanları

c. Raf : Üstüne öteberi koymak için duvara veya dolabın içine tutturulmuş,

uzun tahta veya metal levha

d. Tarla : Tarıma elverişli olan, sınırlı ve belirli toprak parçası

e. Sıvazlamak : Bir şeyin üstünde yavaş yavaş, hafifçe el gezdirmek

f. Sürdürmek : Devam ettirmek

g. Danışmak : Bir iş için bilgi veya yol sormak, görüş almak, müracaat etmek

h. Dava : Korunmanın bir hüküm ile sağlanması için yargı organlarına başvur-

ma

28

6. Sınıf Kelime ve Kelime Gruplarının Anlamı KKT - 3 

1. “Sıcak” kelimesi aşağıdaki cümlelerin han- 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “yapmak”
gisinde “dostça olan, sevgi dolu” anlamında sözcüğünün anlamı cümledeki kullanımına
kullanılmıştır? uygun değildir?

A) Kış aylarınca sıcak bir salep boğaza iyi gelir. Anlam Cümledeki Kullanımı
B) Eve gelen her misafir sıcak yüzle karşılanmalıdır. A) Ortaya koymak, İşini titizlikle yapmak
C) Bu sıcak havada mola vermeden çalışıyorlardı. başarının sırrıdır.
D) Yorganın altında sıcak gözyaşları dökerek gerçekleştirmek
B) Olmasına yol Çok oturmak bel fıtı-
evladını bekledi. ğı yapar.
açmak
C) Üretmek Bozulan saatimi sa-
atçi yaptı.
D) Salgılamak, çı-
karmak Tükürük bezleri tü-
kürük yapar.

2. Yazar, çocukluk yıllarında Türk ve dünya ede- 5. Sevdiği insanları sık sık gönül terazisine çıkarıp
biyatının bilinen tüm eserlerini okumuş, zaman onların kendisi için ne ifade ettiklerini anlamaya
zaman da kalemini oynatarak bir şeyler yazmaya çalışırdı.
çabalamıştır. Kısacası daha o yıllarda usta kalem
olmanın provasını yapmıştır. Bu cümledeki “gönül terazisine çıkarmak” sö-
Bu metindeki altı çizili söz grubu ile anlatılmak züyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden han-
istenen aşağıdakilerden hangisidir? gisidir?
A) Özgün konular seçme işini
B) Büyük yazar olmanın hazırlığını A) Bağlanmak
C) İşini gönülden yapmanın sevincini
D) Tanınmış yazar olmanın heyecanını B) Değerini belirlemek

3. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi C) Kalbinden silip atmak
bulunduğu cümleye diğerlerinden farklı bir
anlam katmıştır? D) Oyalamak
A) Gideli, aşağı yukarı on beş gün olmuş.
B) Yaklaşık bir haftadır ondan haber alamıyoruz. 6. Öğretmen : Çocuklar “bitmek” sözcüğünü
C) Evin duvarıyla yol arası üç metre kadar vardı. “beklenmedik zamanda ortaya
D) Tam iki saat yalandan tamirle uğraştım. çıkmak” anlamında cümle içinde
kullanınız.

Efe : Görevi biten askerler yerlerini
Nazlı başkalarına devrediyordu.

: Aynı anda sahnenin her yerinde
bitiyordu.

Çiçek : Buğdayla arpadan başka ne biter
bu topraklarda?

Burak : Çaresiz adam çalışmaktan iyice
bitmişti.

Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisinin
cevabı doğrudur?

A) Efe B) Nazlı
C) Çiçek D) Burak

29

6. Sınıf Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler

Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler

➤➤ Ortak ya da benzer işler için kullanılan ancak farklı anlamlar taşıyan kelimelerdir.

• Peynir Bu kelimeler “süt ürünleri” kavramına girer.
• Yoğurt
• Ayran

• Çökelek

Etkinlik 4

Kazanım: T.6.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen, bilmediği kelimelerin anlamını tahmin eder. Öğrencilerin
tahminlerini kelimelerin sözlük anlamları ile karşılaştırmaları sağlanır.

T.6.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.

T.6.3.5. Bağlamdan yararlanarak bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.

a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri ve
deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.

b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.

1. Aşağıda verilen kavramların havuzunda yer alan kelimeleri işaretleyiniz.

A. Rüzgâr B. Deniz Araçları C. Kuş D. Ağaç

 Fırtına  Kayık  Kanarya  Yaprak
 Feribot  Dal
Yağmur Kedi  Kök
Uçak
 Kasırga  Yarasa Tüy
 Lodos  Sal  Kırlangıç Su

Dolu Kamyon Solucan

E. Tartı F. Ev G. Spor H. İletişim

 Terazi  Köşk Satranç  İnternet
 Baskül  Yalı
 Yüzme Uçak
Bisiklet Arsa
Koşu bandı Yapboz  Faks
 Villa  Telgraf
 Kantar  Yazlık  Golf
 Halter Kablo

30

6. Sınıf Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler

Etkinlik 4

2. Aşağıda birlikte verilen kelimeler hangi kavram alanına girer? Boşluklara yazınız.

1 Taşıt 2 Mektup 3 Süt ürünleri

Helikopter Zarf Kaymak
Uçak Pul Kefir
Gemi Adres Tereyağı
Otobüs Posta Yoğurt

4 Yağış 5 Doğa olayları 6 Orman

Kar Deprem Ağaç
Dolu Sel Hayvan
Yağmur Tsunami Oduncu
Çiy Heyelan Oksijen

7 Balık 8 Mevsim 9 Zaman

Kılçık İlkbahar Gün
Su Yaz Ay
Yumurta Sonbahar Yıl
Solungaç Kış Asır

10 Renk 11 Tabiat unsurları 12 Su

Bej Dağ Pınar
Bordo Ova Okyanus
Hâki Güneş Çay
Turkuaz Bulut Deniz

31

6. Sınıf Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler

Etkinlik 4

3. Aşağıdaki görsellerin çağrıştırdığı kelimeleri işaretleyiniz.

A Öğretmen  Öğrenci

Saat Anne

 Okul  Ders
 Eğitim
Park

B  Klarnet Şapka

Fotoğraf Zurna

 Ney Heykel

Teknoloji Mızıka

C  Zaman  Gün

Bardak Toprak
Çamur
 Saat
 Sene
Cam

D Tablet  Bilgisayar
 Telefon
Ayakkabı
Kitap
 Kamera Şelale

Ağaç

32

6. Sınıf Aynı Kavram Alanına Giren Kelimeler KKT - 4 

1. Aşağıdaki sözcüklerden kavram alanına göre 5. ?
üçlü grup oluşturulursa hangisi dışarıda kalır?
Bu tablodaki görseller aşağıdaki kavramlar-
A) Poğaça B) Simit dan hangisinin alanına girer?
C) Açma D) Bal A) Yük Taşıyan Araçlar
B) Vinçler
C) Ticari Araçlar
D) Öğrenci Taşıtları

2. Aşağıdakilerden hangisi “resim” sözcüğüyle
aynı kavram alanına girmez?

A) Ressam B) Heykeltıraş
C) Tuval D) Renk

6.

3. Bu gelen aslan mıdır, Bu görsel aşağıdaki sözcüklerden hangisiyle
aynı kavram alanına girmez?
Gagası taştan mıdır,

Boynunda mor gerdanlık,

Yoksa gülistan mıdır?
Bu bilmecede altı çizili sözcük kullanım amacı
bakımından aşağıdakilerden hangisine benze-
mez?

A) Küpe B) Bilezik A) Sal B) Tekne
C) Atkı D) Kolye C) Yat D) Kum

4. I. Sandalyeye oturup birazcık soluklandı. 7. Yağlı güreş, geleneksel bir Türk sporudur.

II. Çay ocağının önündeki taburelere baktı. Aşağıdakilerden hangisi bu cümledeki altı çi-
zili ifadeyle aynı kavram alanına girer?
III. Kitap kolilerini masanın üzerine bıraktı.
A) Pehlivan B) Savaşçı
IV. Hemen bir iskemle çekip muhabbete başladı- C) Dövüş D) Tekme
lar.

Numaralanmış cümlelerdeki altı çizili sözcük-
lerden hangisi diğerleriyle aynı kavram alanına
girmez?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

33

6. Sınıf Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler

Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler

➤➤ Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan en önemli araçtır. Dil, ulus insanlarını birbirine bağladığı gibi kültürün
de gelecek kuşaklara taşınmasında önemli rol oynar. Bu nedenle dilin yabancı kelimelerin istilasından korun-
ması millî bir sorumluluktur.

➤➤ Dünyadaki tüm diller arasında geçmişten bu yana kelime alışverişi olmuştur. Türkçe birçok dilden zorunluluk
itibariyle kelime aldığı gibi birçok dile de kelime vermiştir. Örneğin “kalem” kelimesi Arapçadan, “kâğıt” ke-
limesi ise Farsçadan dilimize yerleşmiştir. Yoğurt (yoghurt), paşa (pahsa), kahve (coffee) gibi pek çok kelime
de Türkçeden birçok yabancı dile aktarılmıştır. Ancak bu kelime alışverişi günümüzde dilimizi istilaya dönüş-
müştür. Dilimizde karşılığı bulunduğu hâlde exit (çıkış), full-time (tam gün), laptop (dizüstü) gibi pek çok kelime
dilimizi istila etmektedir. Bu istilayı engellemede bize düşen millî görev, hayatımızın her alanında yabancı söz-
cüklerin Türkçe karşılığını kullanmaktır.

Etkinlik 5

Kazanım: T.6.2.7. Konuşmalarında yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin Türkçele-
rini kullanır.

T.6.4.12. Yazdıklarında yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yerleşmemiş kelimelerin Türkçelerini
kullanır.

1. Aşağıdaki cümlelerin bazılarında dilimize henüz yerleşmemiş yabancı kelimeler bu-
lunmaktadır. Bu cümlelerden yabancı kelime bulunmayanlara “D”, bulunanlara “Y”
yazarak kutucukları doldurunuz.

a. Anladığım kadarıyla bu kadın dominant olduğundan kendisini çekemiyorlar.
b. Yeni tanıştığım mahalle esnafı çok nazik ve kibar insandı.
c. Bahçedeki çamlar mis gibi kokarak rüzgârla fısıldaşıyordu.
d. Gelişmiş toplumların birçok konudaki mantalitesi farklıdır.
e. Her konuda konsensüs sağlamak toplum açısından yararlıdır.
f. Süngülerini, çelikten birer parmak gibi göğe kaldırmışlar.
g. Rakibini elimine eden takımımız bir üst tura çıktı.
h. Araçlarından inen iki polis kapıya doğru yaklaşıyordu.
i. Yaz tatili için erken rezervasyon fırsatlarında sona yaklaşıldı.
j. Ertesi gün iki kardeş sabah erken çıkmışlardı yola.

abcde f gh i j

YDDYYDYDYD

34

6. Sınıf Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler

Etkinlik 65

2. Aşağıdaki kutucuklarda yer alan ve dilimize henüz yerleşmemiş olan yabancı kelime-
lerin Türkçe karşılıklarını oklarla gösteriniz.

a Koordinasyon 1. Tamam

b Center 2. Gösteri

c Jenerasyon 3. Eğilim

d Okey 4. Özçekim

e Absürt 5. Nesil, kuşak

f Kriter 6. Karlanmaz

g Şov 7. Merkez

h Trend 8. Ölçüt

i Selfie 9. Saçma

j No-forst 10. Bencil

k Egoist 11. Eşgüdüm

abcde f gh i j k
11 7 5 1 9 8 2 3 4 6 10

35

6. Sınıf Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler

Etkinlik 5

3. Aşağıda günümüzde sıkça kullanılan yabancı kelimeler verilmiştir. Bu kelimelerin kar-
şılarına Türkçe karşılıklarını yazınız.

Chat: Sanal sohbet Obje: Nesne

Seans: Oturum Süje: Özne

Global: Küresel Demo: Tanıtım gösterisi

İllegal: Yasa dışı Driver: Sürücü

Transfer: Taşıma Korner: Köşe atışı

Legal: Yasal Mause: Fare

Star: Yıldız Faks: Belgegeçer

Nick name: Takma ad

4. Aşağıdaki metinde geçen yabancı kökenli sözcüklerin altını çiziniz. Bu kelimeleri ve
Türkçe karşılıklarını noktalı yerlere yazınız.

Babam dün part-time işinden çıkarken beni de aldı. Eve geçmeden önce aracının depo-
sunu fulledi. Eve geldiğimde laptopu açarak ödevimi yapmaya start verdim. Ödevlerimde
başvurduğum linki tıklayıp ilgili web sayfasına ulaştım. Gerekli analizleri yaptıktan sonra
işime yarayacak dokümanları seçtim. Print butonuna basıp printerden çıktı aldım. El yazı-
sıyla doldurmam gereken yerleri tamamlayıp scannerden taratıp online olan arkadaşıma
mail aracılığıyla attım.

Part-time: Yarım gün, Full: Tam, Laptop: Dizüstü, Start: Başlama, Link: Bağlantı,
Web: Ağ, Analiz: Çözümleme, Doküman: Belge, Print: Baskı, Printer: Yazıcı,
Scanner: Tarayıcı, Online: Çevrimiçi, Mail: Posta



36

6. Sınıf Dilimize Yerleşmemiş Yabancı Kelimeler KKT - 5 

1. Türk diline sahip çıkmak her Türk vatandaşının 4. Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden kurumak iste-
görevidir. Bu dile sahip çıkmak dilimizi yabancı
kelimelerden temizlemekle başlar. Bu yüzden son yen biri konuşma ve yazı dilinde imitasyon değil
zamanlarda sıkça kullanılan - - - - kelimesi yerine
TDK’nin önerdiği - - - - kelimesini kullanmalıyız. taklit, aktivite değil etkinlik, antipatik değil sevim-

Bu metinde boş bırakılan yere sırasıyla aşağı- I II III
dakilerden hangisi getirilemez?
siz, ekstre değil ekstra kelimelerini kullanır.
A) self-servis, seçal
IV
B) navigasyon, yolbul
Bu cümlede numaralanmış kelimelerin hangisi
C) Selfie, özçekim yanlış kullanılmıştır?

D) Notebook, laptop A) I B) II C) III D) IV

2. I. Objektif: Nesnel 5. Globalleşen dünyaya insanların çabucak adapte
II. Subjektif: Öznel olacağını düşünmek fazlasıyla optimist bir dü-
III. Sempatik: Sevimsiz şünce olur.
IV. Walkman: Yürürçalar
Bu cümledeki yabancı sözcükler yerine Türk-
Yukarıdaki numaralanmış kelimelerden hangi- çesini kullanmak isteyen biri, aşağıdakilerden
sinin Türkçe karşılığı yanlış verilmiştir? hangisini bu sözcüklerden herhangi birinin ye-
rine getiremez?

A) İyimser B) Küreselleşmek
C) Fikir D) Uyarlama

A) I B) II C) III D) IV

3. Yabancı dillerden alınmış, dilimize henüz yer- 6. Sena aşağıdaki cümlelerde altı çizili yabancı
leşmemiş sözcüklerin Türkçe karşılığını kullan- kelimelerin Türkçe karşılıklarını araştırmakta-
malıyız. dır.

Bu sözleri söyleyen birinin konuşmasında I. Birçok işyeri kalifiye eleman arayışına girmiş.
aşağıdaki cümlelerden hangisini kullanması
beklenmez? II. Yazıcı, monoton bir sesle çabuk çabuk oku-
yordu.
A) Kahve içmeye yarın sabah bize gelecekler.
III. Binanın izolasyonu kötü, alt dairenin sesi işi-
B) Annesini gören küçük bebek relaks oldu. tiliyor.

C) Koltuğuna oturdu, bulanık sulara baktı. IV. Finiş çizgisine yakın, beklenmedik bir atağa
kalktı.
D) Bu kent beni karamsarlığa sürüklemektedir.
Buna göre Sena, aşağıdakilerden hangisini bu
sözcüklerden herhangi birinin yerine kullana-
maz?

A) Yalıtım B) Tekdüze
C) Yarış D) Nitelikli

37

2. ÜNİTE

CÜMLEDE ANLAM

Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler
Neden-Sonuç Cümlesi
Amaç-Sonuç Cümlesi
Koşul Cümlesi

Cümleye Hâkim Olan Duygu
Abartma ve Benzetme

Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme
Örtülü Anlam

Cümle Yorumlama

Kazanımlar

➢➢ T.6.1.10. Dinlediklerinin/izlediklerinin içeriğini değerlendirir.
➢➢ T.6.1.11. Dinledikleriyle/izledikleriyle ilgili görüşlerini bildirir.
➢➢ T.6.3.24. Metnin içeriğini yorumlar.
➢➢ T.6.3.29. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

6. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Öznel Anlatım: Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanamayan, kişiden kişiye değişen anlatımdır. Söyleyenin duy-
gusunu, beğenisini, yorumunu içerir.

• Sana kırmızı çok yakışıyor. Yakışmak (güzel durmak, iyi gitmek) ve sıkmak (bunaltmak, zorlamak)
• Bu kitap, okuyucusunu sıkar. eylemleri kişiden kişiye değişeceğinden (beğeni içerdiğinden) özneldir.

Nesnel Anlatım: Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen, kişiden kişiye değişmeyen anlatımdır. Söyleyenin
duygusunu, beğenisini, yorumunu içermez. Herkes tarafından aynı kabul edilir.

• Türkiye’nin başkenti Ankara’dır. Türkiye’nin başkentinin Ankara olması herkes tarafından kabul edilen,
• İstanbul 1453’te fethedildi. kanıtlanabilen bir yargı olduğu için nesneldir. İstanbul’un 1453’te fet-
hedildiği yargısı tarihî kaynaklarla kanıtlanabileceğinden nesneldir.

Etkinlik 6

Kazanım: T.6.3.24. Metnin içeriğini yorumlar.

a) Yazarın olaylara bakış açısının tespit edilmesi sağlanır.

b) Metindeki öznel ve nesnel yaklaşımların tespit edilmesi sağlanır.

c) Metindeki örnek ve ayrıntılara atıf yapılması sağlanır.

1. Aşağıdaki cümlelerden öznel olanları “Ö”, nesnel olanlara “N” yazarak aşağıdaki ku-
tucuklarda belirtiniz.

a. İlkbaharda insanın içi yaşama sevinciyle dolar.
b. Falih Rıfkı “Çankaya”da Atatürk’ün yaşamını anlatır.
c. Tuz Gölü’nün suyu yaz aylarında çekilmektedir.
d. Şiir yarışmasında ikinci olan çocuk daha çok beğenildi.
e. Atatürk 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
f. Bu film adeta izleyiciyi koltuğuna çiviliyor.
g. Yazarın bu romanında baş döndürücü kurgu göremedim.
h. Şair yeni kitabında tüm şiirlerini toplamış.
i. Kitap, gelmiş geçmiş en iyi dosttur.
j. Kışın kar yağmazsa Güneydoğu’da yazın kuraklık olur.

abcde f gh i j

ÖNNÖNÖÖNÖN

40

6. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Etkinlik 6

2. Aşağıdaki cümlelerden öznel anlatımlı olanları işaretleyiniz.

a. Mutlu olan her insan hayatta b. Havanın kapalı olması insanın 
 içini karartıyor.
başarılı da olur.

c. Meteoroloji hafta sonunun ya- d. Roman okumak sinema izle- 
ğışlı geçeceğini söyledi. mekten daha keyiflidir.

e. Oyuncu bu filmdeki rolü için f. Millî takımın maçında insanın 
tam 25 kilo almış. tüyleri diken diken olur.

g. Yazar bu kitabında aile içi ileti- h. Balkanlardan gelen soğuk ha-
şim sorunlarını ele almış. va ülkemize yağış bırakır.

i. Çocukluk anılarını anlattığı za- j. Sabah uyandığımda tele-
man herkes merakla dinler.  fonumda yirmi iki cevapsız
arama vardı.

3. Aşağıdaki cümlelerden nesnel anlatımlı olanları işaretleyiniz.

a. Ülkemizin nüfusu 80 milyonu b. Bu kitabı satın alarak ne iyi et-
 mişsiniz.
aşmış durumdadır.

c. Öğrenciler ders çalışırken ses- d. Papatya doğadaki en saf, en
siz bir ortam tercih eder. masum çiçektir.

e. Mavi ile kırmızının karışımıyla f. Sarı, insanın içine yaşama se-
 vinci katan renklerdendir.
mor rengi elde ederiz.

g. Kitap okurken müzik dinlenil- h. 1 Eylül’den itibaren tüm suları- 
mesini anlayamıyorum. mızda av yasağı kalkacak.

i. Çocukluğumuzdaki bayramlar- j. Eser, tiyatro olarak yazılıp son- 
 radan romana uyarlanmış.
da akide şekeri yerdik.

41

6. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Etkinlik 6

4. Aşağıdaki kiraz tanelerinden her ikisi öznel ya da her ikisi nesnel olanların yaprağını
işaretleyiniz.

a.  b.

Her çocuk masal Takımımız bu Hareketli müzik Bu, yazarın son çı-
dinlemekten hoş- maçta canlı gençleri heye- kan şiir kitabıdır.
lanır. oynayamadı. canlandırır.

c.  d.

Hatay, Romanın kahra- Turizm gelirlerin- Şehir hayatı köy
UNESCO’nun manı 7 yaşında bir de bu yıl düşüş hayatından daha
gastronomi şehri çocuktu. yaşandı. sıkıcıdır.
oldu.

e.  f. 

Kitap okumak ol- Konuşmacının Sınavda Türkçe Oyun dört perde-
dukça zevkli bir söyledikleri çok dersinden 20 den oluşuyordu.
iştir. yersizdi. soru gelecek.

42

6. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Etkinlik 6

5. Aşağıdaki cümleleri öznel ya da nesnel olarak değerlendirip ilgili kutucukları işaretle-
yiniz.

Cümle Öznel Nesnel
a. Cisimlerin kütleleri arttıkça yer çekimi kuvveti artar. 

b. Telefon, çağımızın en büyük buluşudur. 

c. Sigara kullananların akciğer kanserine yakalanma riski yüksektir. 

d. Babam seni çalışma odanda bulamayınca bana sordu. 

e. Roman kahramanının yaşantısı ve davranışları gerçeklikten uzak. 

f. Teknoloji her geçen gün hayatımızı daha da kolaylaştırıyor. 

g. Deprem, hortum, tsunami birer doğa olayıdır. 

h. Dünyanın en güzel ve en görkemli şehri şüphesiz İstanbul’dur. 

i. Ülkemizin en yüksek noktası Ağrı Dağı’nın doruğudur. 

j. Çocukluğunda Pinokyo’yu okuyup hayran olmamış kimse yoktur. 

6. Aşağıdaki cümlelere öznellik anlamı katan ifadelerin altını örnekteki gibi çiziniz.

a. Hatay medeniyetlerin beşiği olmasıyla eşsiz bir şehrimizdir.
b. Yağmurlu havalarda şemsiyeyle dışarıda gezmeye bayılırım.
c. Romanın kapağındaki görsel insanın içini okşamaktadır.
d. Yazar ilginç üslubuyla okuyucuyu kendine bağlıyor.
e. Romanın finali okuyucusundan tam not alıyor.
f. Şiir her dönem hikâye ve romandan etkileyici olmuştur.
g. Küçük kardeşimin oldukça sevimli bir kedisi vardı.
h. Evde yalnız kalan her insan az çok korkar.
i. 23 Nisan’da coşkulu şiirleriyle herkesin beğenisini kazandı.
j. Harika çalımları ve isabetli pasları sonucunda golü buldu.

43

6. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Etkinlik 6

7. Aşağıdaki görsellerle ilgili öznel ve nesnel anlatımlı cümleler yazınız.

Öznel Nesnel

Künefe, Hatay yöresine özgü ha- Künefe, tuzsuz peynirle yapılan
a. rika bir tatlıdır. geleneksel bir tatlıdır.


a. Bu kitabı gece gündüz okuyarak
iki günde bitirdim.
Kitap okumak insanın hayata ba-
b. kışını güzelleştirir.



Bisiklet kullanmanın zevkini hiçbir Bisiklet, iki ya da üç tekerlekli bir
c. şeye değişmem. ulaşım aracıdır.



Tiyatro sinemadan daha etkileyi- Tiyatroda canlı performans sergi-

d. cidir. lenir.



Kız Kulesi’nde yemek keyfi bir Kız Kulesi İstanbul Boğazı’nda bir
e. başka olur. adacık üzerine inşa edilmiştir.



Ayçiçekleri yetiştiğinde müthiş bir Ayçiçeği yönünü güneşe dönen
f. manzara ortaya çıkar. sarı renkli bir tarım bitkisidir.



Yaz aylarının vazgeçilmez içece- Limonata dünyanın birçok ülke-
sinde yapılır ve içilir.
g. ğidir soğuk limonata.


Misket her çocuğun sevdalısı ol- Misketle oynanan çeşitli oyunlar
bulunmaktadır.
h. duğu bir çocukluk oyunudur.


44

6. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler KKT - 6 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öznellik söz 4. (1) Karanfil, çok eski çağlardan itibaren bilinen ve
konusudur? hastalıkların tedavisi için kullanılan bir bitkidir. (2)
A, K, E ve B6 vitaminleri açısından çok zengindir.
A) Dünya hem kendi ekseni hem de güneşin (3) Bunun yanı sıra kalsiyum, potasyum, sodyum,
etrafında döner. manganez deposudur. (4) Her insanın hazzettiği
bir kokusu vardır.
B) Diş ve diş eti sağlığı için dişler günde en az iki
kez fırçalanmalıdır. Bu metinde numaralanmış cümlelerden han-
gisinde öznel anlatım vardır?
C) Yazar bu eserinde gerçekleri çarpıcı bir şekilde
ortaya koyuyor. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

D) Ülkemizde en yüksek sıcaklıklar Güneydoğu’da
ölçülür.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde nesnel an- 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi söyleyenin
latım vardır? duygularını içermektedir?

A) Sanatçının şiirleri romanlarından daha etkili A) Bursa da İstanbul gibi Osmanlı’ya başkentlik
olacağa benziyor. yapmıştır.

B) Roman küçük bir kasabadaki bir kızın başından B) Ülkemiz 36-42 kuzey paralelleri arasında
geçenleri anlatıyor. bulunmaktadır.

C) Şehir yeni görünümüyle daha bir çekici olmaya C) Hayatta hiçbir şey samimi bir dostun yerini
başladı. tutmaz.

D) Mimarın büyük ustalık gerektiren bu yapısı en D) Orhan Kemal’in amatörde top koşturmuşluğu
başarılı eseridir. vardır.

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi kişisel görüş 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi kanıtlanabilir-
içermektedir? lik açısından ötekilerinden farklıdır?

A) Bu eserinde Türk dilinin yapısal özelliklerini ele A) Sıcak bölgelerin insanları sıcakkanlı olur.
almış. B) Malatya kayısısı bu yıl ihracat rekoru kırdı.
C) Yaz aylarında barajların suyu azaldı.
B) Vizyona yeni giren film üç günde bir milyon D) Sanatçının yeni albümü haftaya çıkacak.
izleyici buldu.

C) Kitabın son sayfasında dönemin Türk haritası
bulunmaktadır.

D) Mehmet Akif’in şiirlerine hayran olmamak
mümkün mü?

45

6. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Neden-Sonuç Cümlesi

➤➤ Bir eylemin hangi nedenle (gerekçeyle) yapıldığını bildiren cümleye neden-sonuç cümlesi denir. Bu tür cüm-
lelerde yüklem “niçin?”, “neden?” sorularına cevap verir. Genellikle “için, -den dolayı, -diğinden, ile, diye,
çünkü” vb. ek, edat veya bağlaçlar kullanılır

• Havalar soğuduğu için sobayı yaktık. Bu cümleler iki bölümden oluşur. İlk bölüm neden, ikinci bölüm so-
nuç bildirse de bazen bu bölümlerin yerleri değiştirilebilir. Örneğin
Neden Sonuç yandaki cümlede neden ve sonuç bölümlerinin yerleri değiştirilirse
cümle, “Sobayı yaktık çünkü havalar soğudu.” şeklini alır ve ne-
• Çok konuştuğumdan ağzım kurudu. den-sonuç bildirmeye devam eder.

Neden Sonuç

• Yağmur yağdı diye maçı iptal ettik.

Neden Sonuç

NOT

Neden-sonuç ve amaç-sonuç cümleleri zaman zaman karıştırılmaktadır. Öncelikle amaç-sonuç cümlelerinde
ulaşılmak istenen bir hedef (amaç) varken neden-sonuç cümlelerinde böyle bir hedeften söz edilemez. Ayrıca
bu tür cümlelerde amaç veya neden anlamını sağlayan “için, -den dolayı, -diğinden, ile, diye” vb. sözcük ve
eklerinin yerine “amacıyla” ifadesini kullanabiliyorsak “amaç-sonuç”, “-den dolayı” ifadesini kullanabiliyorsak
“neden-sonuç” ilişkisi vardır.

Örnek cümle:
Soğuk su içtiği için hasta olmuş. (Neden-sonuç)

“-den dolayı” ifadesiyle:
Soğuk su içtiğinden dolayı hasta olmuş. (Doğru)

“amacıyla” ifadesiyle:
Soğuk su içtiği amacıyla hasta olmuş. (Yanlış)

Örnekler:

• Bu sabah arabamız çalışmadı çünkü akü bitmişti.

Sonuç Neden

• Okulumuzda spor salonu yok, dolayısıyla beden eğitimi dersini kışın sınıfta işliyoruz.

Neden Sonuç

• Buralarda kış çetin geçer, 2 ton kömür yetmeyebilir.

Neden Sonuç

• Gözleri net göremediği için doktor gözlük önerdi.

Neden Sonuç

• Sizinle alışverişe gelemem, birazdan misafirim gelecek.

Sonuç Neden

• Ödevime çok özendim, bu yüzden öğretmenimiz tam puan verdi.

Neden Sonuç

46

6. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 672

Kazanım: T.6.3.29. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
Neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme, duygu belir-

ten ifadeler, abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerden neden-sonuç ilişkisi olanların sonundaki kutucukları işaretle-
yiniz.

a. 
İlkbaharın gelmesiyle papatyalar açtı.

b.
Mezuniyet gecesi annesine sımsıkı sarıldı.

c. 
Yatağın sertliğinden dolayı sırtım tutuldu.

d.
Ustasının ağzından çıkan her kelimeyi önemsiyordu.

e. 
Kışın kar çok yağdığı için barajlar doldu. 

f.
Okuma hızını arttırmak için bol bol okuma yapıyor.

g.
Öfkesiyle hareket ettiğinden çok pişman olmuş.

h.
Bu yaz beş tane roman bitirirse tatili hak edecek.

i. 
Bu yıl bol yağışlı geçti diye çiftçinin yüzü gülüyor.

j. 
Salonda güzel konuşunca alkış tufanı koptu.

47

6. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 27

2. Aşağıda neden-sonuç ilişkisi bulunan cümleler verilmiştir. Bu cümlelerin neden ve so-
nuç bölümlerini belirtilen yerlere yazınız.

a. İlaçlarını kullanmadığı için hastanın durumu ağırlaşmış.
Neden: İlaçlarını kullanmadığı için
Sonuç: Hastanın durumu ağırlaşmış.

b. Çayı şekersiz içtiğinden evde şeker bulundurmuyor.
Neden: Çayı şekersiz içtiğinden
Sonuç: Evde şeker bulundurmuyor.

c. Kapı şiddetle vurulunca uyuyan bebek ağlamaya başladı.
Neden: Kapı şiddetle vurulunca
Sonuç: Uyuyan bebek ağlamaya başladı.

d. Dostlarına kırgındı çünkü zor anında dostları yanında olmadı.
Neden: Zor anında dostları yanında olmadı.
Sonuç: Dostlarına kırgındı.

e. Kar yağdığından dolayı yollarda buzlanma vardı.
Neden: Kar yağdığından dolayı
Sonuç: Yollarda buzlanma vardı.

f. Sürekli birilerine bağırmaktan ses telleri zarar görmüş.
Neden: Sürekli birilerine bağırmaktan
Sonuç: Ses telleri zarar görmüş.

g. Atatürk tam bağımsızlığa inandığı için Millî Mücadele’yi başlattı.
Neden: Atatürk tam bağımsızlığa inandığı için
Sonuç: Millî Mücadele’yi başlattı.

h. Derslere düzenli girmediği için bir üst sınıfa geçemedi.
Neden: Derslere düzenli girmediği için
Sonuç: Bir üst sınıfa geçemedi.

i. Kapıyı çalmadan girince öğretmenden azar işitti.
Neden: Kapıyı çalmadan girince
Sonuç: Öğretmenden azar işitti.

j. Tüm öğrenciler bahçeye çıktı demek ki zil çalmış.
Neden: Zil çalmış.
Sonuç: Tüm öğrenciler bahçeye çıktı.

48

6. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 72

3. Aşağıdaki cümleleri neden-sonuç ilişkisine göre uygun cümlelerle eşleştirip noktalı
yerlere yazınız.

Nedenler Sonuçlar
1 Uykusuzluktan dolayı a hiç kimse evinden çıkmıyor.
2 Acıyı fazla kattığından b ucuz bir eve taşındık.
3 Aşırı sıcaklardan ötürü c asansörü bekledi.
4 Tatil başlayınca d notlarını tamamlayamamış.
5 Geç saatte yemek yediğinden e okul arkadaşlarımı özlüyorum.
6 Bütün gün koşuşturmaktan f gözleri şişmişti.
7 Sınavda çok heyecanlandığı için g soruları çözememiş.
8 Merdivenleri çıkamaz diye h yolda mahsur kaldık.
9 Kirayı ödeyemediğimiz için i kilo almaya başlamış.
10 Saatlerce kar yağınca j misafirler yemeği yiyemedi.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

f j ae i dgcbh

4. Aşağıdaki cümlelerde neden-sonuç ilişkisini sağlayan ifadelerin altını çiziniz.

a. O kul masrafları arttığı için çalışıp para kazanma ihtiyacı duydu.
b. D ışarıda şiddetli bir yağmur vardı bu yüzden yağmurluğunu giydi.
c. B ahar geliyor dolayısıyla kırlarda çiçekler açmaya başlıyor.
d. K ahvaltısını yapmadığı için öğleye doğru başı ağrımaya başlamış.
e. Dolaptan kışlıklarını çıkardı çünkü havalar soğudu.
f. C eketinin düğmesi koptu bu nedenle terziye gitmiş.
g. O tobüs yolculuğuna dayanamıyor dolayısıyla uçağı tercih ediyordu.
h. D eprem korkusundan dolayı geceyi sokakta geçirdik.
i. Karın yağması ile okullar üç gün tatil edildi.
j. Maaşları arttırılmadı diye işçiler iş bırakma eylemi yaptılar.

49