The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by alievecan, 2018-10-10 06:42:24

5 sos etkinlikORNEK

5 sos etkinlikORNEK

KAZANIM ODAKLI
ETKİNLİK KİTABI

SOSYAL BİLGİLER

5 ÖZET KONU ANLATIMI

GEÇMİŞİN ÖĞRETİCİSİ,
GELECEĞİN KURUCUSU
OLAN ÖĞRETMENLERİMİZE

HEDİYEMİZDİR.

AD, SOYAD:
OKUL:
SINIF:
NUMARA:

Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak gerekir.
Balzac

Genel Yayın Yönetmeni
İbrahim Sakallıoğlu

Yayını Hazırlayan
Hız Yayımcılık Yayın Kurulu

Dizgi
Hız Yayımcılık Grafik ve Dizgi Servisi

Fotoğraflar ve Çizimler
Hız Yayımcılık Görsel Arşivi

Eylül 2018

Sertifika No: 34917
Her hakkı saklıdır ve Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ'ye aittir.

İçindeki yazı, şekil, grafik ve tablolar yayınevinin izni olmadan alınamaz;
fotokopi, teksir, film şeklinde ve başka hiçbir şekilde çoğaltılamaz,
basılamaz ve yayımlanamaz.
Hız Yayımcılık Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ.
İdealtepe Mah. Ali Reis Sok. No.: 18/A
Maltepe / İSTANBUL
Tel: 0 216 359 88 00
www.hizyayinlari.com
[email protected]
Baskı ve Cilt
Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.
Nasuh Akar Mahallesi 1404. Sok. No.:19
Çankaya / Ankara
Sertifika No.:16031

İstiklâl Marşı

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhi, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar-ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhi, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na'şım;
"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

Mustafa Kemal ATATÜRK

1881-1938

SUNUŞ

Sevgili Öğrenciler;

Sevgili öğrenciler, hem okul derslerinde hem de gireceğiniz sınavlarda başarıya ulaşmak için
doğru ve güvenilir kaynaklar sizlerin işini kolaylaştıracağı gibi edinmeniz gereken bütün bilgileri de
sizlere kazandıracaktır. Bu nedenle derslerinize ve sınavlarınıza iyi bir kaynakla hazırlanmanız ge-
rekmektedir.

“Hız Yayımcılık” ailesi olarak bizim tek amacımız, sınav sürecinde yükünüzü hafifletmek ve
sınav sonrasında yüzünüzde bir tebessüm oluşturmaktır. Bu hedefimize ulaşabilmek için müfredatı
özümsemiş, alanında uzman yazar kadrosuyla özgün kitaplar hazırladık. Özgün sorulardan oluş-
turduğumuz kitaplarımızla sizlerin MEB’in belirlediği kazanımları edinmenizi, yazılılarda en yüksek
puanları almanızı ve sınavlarda karşılaşabileceğiniz bütün soru tiplerini deneyimlemenizi hedefle-
dik.

Saygıdeğer Öğretmenlerimiz,

Özveriyle sürdürdüğünüz bu görevde en kıymetliniz olan öğrencilerinizi sınavlara hazırlarken
bütün kazanımları içeren güvenilir kaynakların ne denli önemli olduğunun bilincindeyiz. Bu noktada
hem kazanımların öğrencilere aktarılmasında hem de ölçme değerlendirme sürecinde “Hız Yayım-
cılık” olarak, sizlerin kaynak ihtiyacını karşılamak için büyük bir yazar kadrosuyla çalışmaktayız.
Kitaplarımızı sahadaki siz değerli öğretmenlerimizin ihtiyaçlarını ve taleplerini gözeterek oluşturup
sizlerin hizmetine sunmaktan “Hız Yayıncılık” olarak büyük bir kıvanç duymaktayız.

Sevgili Veliler,

İyi bir gelecek için iyi bir eğitim almanın gerekliliği yadsınamaz bir gerçektir. Bu nedenle iyi
bir eğitim alabilmek için çabalayan çocuklarımızın içinde bulundukları eğitim maratonunda “Hız
Yayımcılık”, sizlerin ve çocuklarınızın hedeflerine ulaşması ve mutlu bir gelecek edinmesi için çalış-
maktadır.

“Hız Yayımcılık”, ülkemizin geleceği olan gençlerin eğitim hayatına katkı sunmaktan gurur duy-
maktadır.

Eğitim hayatınızda hepinize başarılar dileriz.

HIZ YAYIMCILIK

İÇİNDEKİLER

1. ÜNİTE .........................................................

Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz...............................................................................10
Yeni Okulum ............................................................................................................................14
Hak ve Sorumluluklarımız.........................................................................................................18
Çocuk Hakları...........................................................................................................................22

2. ÜNİTE .........................................................

Uygarlıkları Öğreniyorum..........................................................................................................29
Çevremizdeki Güzellikler..........................................................................................................33
Kültürel Zenginliğimiz ve Kültürel Özelliklerimiz.......................................................................37
Geçmişten Günümüze Kültürümüz..........................................................................................41

3. ÜNİTE .........................................................

Yeryüzü Şekilleri.......................................................................................................................48
İklimin İnsan Faaliyetlerine Etkisi..............................................................................................52
Nüfus ve Yerleşme...................................................................................................................56
Afetler ve Çevre Sorunları........................................................................................................60
Doğal Afetlerin Yaşamımıza Etkisi............................................................................................64

4. ÜNİTE .........................................................

Teknoloji ve Toplum..................................................................................................................71
Doğru ve Güvenilir Bilgi............................................................................................................75
Sanal Ortamda Güvenlik..........................................................................................................79
Bilim İnsanlarının Ortak Özellikleri ...........................................................................................83
Bilimsel Etik..............................................................................................................................87

5. ÜNİTE .........................................................

Çevremizdeki Ekonomik Faaliyetler.........................................................................................94
Ekonomik Faaliyetler Meslekleri Etkiler....................................................................................98
Ekonomi ve Sosyal Hayat......................................................................................................103
Üretim, Dağıtım ve Tüketim Ağı.............................................................................................107
Yeni Fikirler Geliştirelim..........................................................................................................111
Bilinçli Tüketici.......................................................................................................................115

6. ÜNİTE .........................................................

Halka Hizmet Veren Kurumlar................................................................................................122
Yaşadığım Yerin Yönetimi.......................................................................................................126
Temel Haklarımızı Öğrenelim..................................................................................................130
Bayrağımız ve İstiklâl Marşı....................................................................................................134

7. ÜNİTE .........................................................

Yaşadığım Yerin Ülke Ekonomisine Katkısı ...........................................................................141
Ekonomik İlişkilerde Teknoloji................................................................................................145
Turizm ve Uluslararası İlişkiler ...............................................................................................149
Ortak Mirasımız......................................................................................................................153

1. ÜNİTE

BİREY VE TOPLUM

Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz
Yeni Okulum

Hak ve Sorumluluklarımız
Çocuk Hakları

Kazanımlar

➢➢ SB.5.1.1. Sosyal Bilgiler dersinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin etkin bir vatandaşı olarak kendi gelişimine kat-
kısını fark eder.

➢➢ SB.5.1.2. Yakın çevresinde yaşanan bir örnekten yola çıkarak bir olayın çok boyutluluğunu açıklar.
➢➢ SB.5.1.3. Sahip olduğu haklarının farkında olan bir birey olarak katıldığı gruplarda aldığı rollerin gerektir-

diği görev ve sorumluluklara uygun davranır.
➢➢ SB.5.1.4. Çocuk olarak haklarından yararlanmaya ve bu hakların ihlal edildiği durumlara örnekler verir.

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz

Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz

➤➤ Sosyal Bilgiler dersi bizlere önemli kazanımlar sağlar. Bu kazanımlar sayesinde, hayatımızı doğru şekilde yön-
lendirebiliriz.

Sosyal Bilgiler Dersinin Kazandırdıkları;

➤➤ S osyal Bilgiler dersinde yaşamımıza yön veren bazı değer ve beceriler kazanırız. Sorunlar karşısında doğru
karar vermemizi sağlar. Empati yeteneğimizi geliştirir.

➤➤ Kültürümüzü ve tarihimizi öğrenirken milli bilincimizi de geliştirir. Kültürel mirası koruma konusunda da duyarlı
olmamızı sağlar.

➤➤ Dünyadaki farklı kültürleri tanıma fırsatı buluruz. Ülkemizde ve farklı ülkelerde yaşamış önemli insanların yap-
tıklarından haberdar oluruz.

➤➤ Ü lkemizi ve Dünya’yı ilgilendiren konularda fikirler üretebilir ve daha duyarlı oluruz.
➤➤ İ nsan hakları, ulusal egemenlik ve demokrasi gibi kavramları öğreniriz.
➤➤ H ak ve sorumluluklarımızı öğreniriz.
➤➤ Ç evremizdeki tarihi eserler ve doğal varlıkların farkına varırız.

Vatandaş: Aynı toprak üzerinde yaşayan ve aynı devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişilere denir.

Etkin vatandaş; haklarını ve sorumluluklarını bilen ve bunlara göre hareket eden kişidir. Etkin bir vatandaş;

➤➤ Kanunlara ve kurallara uyar.
➤➤ Ülke ekonomisine katkıda bulunur.
➤➤ Vergisini düzenli olarak öder.
➤➤ Demokratik haklarını kullanır.
➤➤ Askerlik görevini yerine getirir.
➤➤ Haklarını bilir ve gerek duyduğunda kullanır.

10

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz

Etkinlik 12

SB.5.1.1. Sosyal Bilgiler dersinin, Türkiye Cumhuriyeti’nin etkin bir vatandaşı olarak kendi gelişimine katkısı-
nı fark eder.

1. Sosyal Bilgiler dersi, bizlerin etkin ve sosyal vatandaşlar olmamızı sağlar.

Aşağıdaki öğrencilerin hangilerinin sözleri sosyal bilgiler dersinin amaçlarına uygun-
dur, işaretleyiniz.

a) Dünyadaki b) Sorunları
farklı kültürleri çözerken yal-
tanıma fırsatı nızca kendimizi
buluruz. düşünürüz.

c) Haklarımızı ve d) Çevremize
sorumlulukları- karşı duyarlı
mızı öğreniriz. oluruz.

2. Aşağıda verilen sözcükleri kullanarak, Sosyal Bilgiler dersinin bizlere kazandırdıklarını
yazınız.

Sözcük Cümle
a. İyi bir vatandaş … İyi bir vatandaşın özelliklerini öğreniriz.

b. İnsan hakları ... İnsan haklarının bilincine varırız.

c. Tarihimizi ve kültürümüzü ... Tarihimiz ve kültürümüzün unsurlarını öğreniriz.

d. Hak ve sorumluluklarım ... Hak ve sorumluluklarımıza göre hareket etmeyi öğ-
reniriz.

11

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz

Etkinlik 21

3. Aşağıdaki sözcüklerin anlamlarını sözlükten bulup yazalım.

a. Demokrasi b. Vatandaş c. Dilekçe d. Empati e. Bilinçli olmak

Halkın egemen- Bir ülkede ya- Bir dileği bildir- Bir kişinin kendini Kişinin daha
liği temeline şayan görev ve mek için resmi başkasının yerine önce farkında
dayanan yöne- sorumluluklarını makamlara su- koyarak onun duy- olmadığı şeyle-
tim biçimidir. yerine getiren nulan, imzalı gularını,düşüncelerini, rin bilgi edinme
kişilerdir. yazılardır. isteklerini anlaya- sonrası farkına
bilme çabasıdır. varmasıdır.

4. Verilen ifadelerden Sosyal Bilgiler dersinin bireye kazandırdıklarıyla ilgili doğru olanla-
ra (D), yanlış olanlara (Y) yazalım.
D a. Hayatımızı ilgilendiren önemli değer ve beceriler kazanırız.
Y b. Karşılaştığımız sorunları çözerken hep kendimizi düşünürüz.
Y c. Bitki ve hayvanların yapısal özelliklerini öğreniriz.
D d. İnsana saygılı olmanın önemini fark ederiz.
D e. Çevremizi ilgilendiren sorunlara karşı duyarlı oluruz.

5. Verilen görselleri dikkate alarak etkin bir vatandaşın yapması gerekenlerin neler oldu-
ğunu yazınız.
a.
Yaşlı ve ihtiyaç sahibi kişilere karşı daha duyarlı olur.

b.
Seçim zamanı geldiğinde oy kullanır.

c.
Doğaya karşı daha duyarlı olur.

d.
Vergisini düzenli olarak öder.

e.
Küresel sorunlara karşı bilinçli hareket eder.

12

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinden Öğrendiklerimiz KKT - 1 

1. Merhaba çocuklar, önümüz- 3. Sosyal Bilgiler dersi, bize birçok konuda yararlar
deki hafta Çanakkale’ye gezi sağlamaktadır.
düzenleyeceğiz. Sizden ricam,
Çanakkale savaşlarını anlatan Buna göre;
en az bir kitap okumanız. Bu-
na çoketkinlik1_3 önem veriyorum. I. Tarihimizi ve kültürümüzü öğreniriz.
II. Dünyadaki önemli gelişmelerin farkına varırız.
III. Bitki ve hayvanların oluşumlarını öğreniriz.

gibi maddelerden hangisi ya da hangileri bu
yararlar arasında gösterilemez?

Taha Öğretmen’in Sosyal Bilgiler dersinde A) Yalnız I B) Yalnız III
öğrencilerine kazandırmak istediğini, hangi C) I ve II D) II ve III
öğrenci doğru ifade etmiştir?

A)
Hayatta karşılaştığımız sorunlar
karşısında doğru karar veririz.

Ayşe Ülkemiz ve dünyayı ilgilendiren
B) konularda daha duyarlı oluruz.

Kağan Çevremizdeki doğal varlıkların 4. Sosyal Bilgiler dersi okulda öğrendiğimiz önem-
C) farkına varırız. li derslerden birisidir. Hayatımızla ilgili bizlere
önemli değer ve beceriler kazandırır.
Esin
D) Aşağıdaki bilimlerden hangisinden Sosyal Bil-
giler dersinde yararlanırız?

Kültürümüzü ve tarihimizi öğreni- A) Matematik B) Fen Bilgisi
riz. C) Tarih D) Türkçe

Mete

2. 5. Sosyal Bilgiler dersinin bize kazandırdıklarından
birisi de çevremizdeki doğal varlıkları koruma
Verilen görsel, Sosyal Bilgiler dersinin bize ka- ve yaşatma konusunda bilinçli bireyler olmamızı
zandırdıklarından hangisine örnek oluşturur? sağlamasıdır.
A) Demokratik yaşam kültürünü bilmemiz iyi bir
Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin davranışı
vatandaş olmamızı sağlar. verilen duruma örnek oluşturur?
B) Çevremizdeki tarihi eserlerin farkına varırız.
C) Çevremize karşı duyarlı oluruz. A) Zeynep: Geçen yıl ailemle birlikte bende oy
D) Farklı ülkelerde yaşamış önemli insanların yap- kullanmaya gittim.

tıklarını öğreniriz. B) Elif: Suyu kullanırken tasarruflu olmaya dikkat
ederim.

C) Ilgaz: Okulumuzda yapılan sınıf temsilciliği se-
çimlerinde ben de aday oldum.

D) Naz: Farklı kültürleri tanımayı çok seviyorum.

13

5. Sınıf Yeni Okulum

Yeni Okulum

➤➤ Hayatın içeresinde birçok olayla karşılaşıyoruz. Çevremizde karşılaştığımız bu olayların birden fazla sebebi ve
sonucu olabilir. Bu durum olayın çok boyutlu olmasıyla ilgilidir. Aynı olay birçok insanı farklı şekilde etkileye-
bilir. Etkileri zaman içinde birçok alanda görülebilir.

➤➤ Örneğin; 11 Mart 2011 tarihinde Japonya’nın Sendai şehrinden 130 km uzaklıkta meydana gelen 9,0 büyük-
lüğündeki deprem ve onu takip eden tsunami; binlerce insanın ölmesine neden oldu.
Deprem, Fukushima Nükleer Santralinde de çok büyük bir kaza meydana getirdi. Fukushima Santralinden
hava ve su yoluyla çevreye yüksek miktarda radyasyon yayıldı. Bölgede bulunan 19,594 kişi üzerinde rad-
yasyona şüphesiyle incelemeler yapdı. Fukuşima’daki radyasyonun etkilerinin uzun yıllar sonra anlaşılacağı
düşünülüyor. Felaketin maliyetinin 125 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Fukuşima Daiichi Nükleer Santra-
li’nin bulunduğu alandan radyasyon yayılımı sebebiyle 126 bin kişi tahliye edildi.

Örnekte olduğu gibi olayın birçok nedeni ve birçok sonucu vardır.

Fukushima Nükleer Santrali’nin Soğutma Çalışmaları
Bir olayın çok boyutluluğunu incelerken;
➤➤ Olayın nedenleri nelerdir?
➤➤ Olayın insanlara etkileri nelerdir?
➤➤ Olay hangi insanları etkilemiştir?
➤➤ Olayın sonuçları nelerdir?
gibi sorular yanıtlanması gereken sorulardır.

Yaşadığınız yerde görseldeki gibi arkeolojik buluntuların çıkarılmış
olduğunu düşünürseniz çevrenizde ne gibi değişimler yaşanırdı?

...........................................................................................................
...........................................................................................................
...........................................................................................................

14

5. Sınıf Yeni Okulum

Etkinlik 2

SB.5.1.2. Yakın çevresinde yaşanan bir örnekten yola çıkarak bir olayın çok boyutluluğunu açıklar.

1. Görseldeki gibi bir trafik kazasına tanıklık ettiğinizi düşünün. Bu olaydan kimler etki-
lenmiş olabilir?
a. Şoför
b. Trafik polisi
c. Ambulanstaki görevliler
d. Kazayı görenler

2. Aşağıdaki ifadelere göre, çok boyutluluk konusunda doğru olanlara (D), yanlış olanla-
ra (Y) yazalım.

İfadeler D/Y

a. Bir olayın birden fazla sebebi ve sonucu olabilir. D

b. Aynı olay birçok insanı farklı biçimde etkileyebilir. D

c. Yaşanan olayların etki gücü herkes için aynıdır. Y

d. Gerçekleşen olayın etkileri zaman içinde birçok alanda gö- D
rülebilir.

e. Kişinin toplumda yaşadığı olaylar yalnızca kendisini etkiler. Y

15

5. Sınıf Yeni Okulum

Etkinlik 2

3. Çevrenizde yaşadığınız ya da tanık olduğunuz bir olayı, çok boyutlu olarak değerlen-
direrek yazınız.

Öğrencilerden gelen uygun cevap-
lar kabul edilir.

4. Tanık olduğumuz olayların birden çok nedeni ve sonucunun olmasına çok boyutluluk denir.
Aşağıdaki öğrencilerden hangilerinin ifadeleri çok boyutlu düşünerek empati kurmaya
örnek oluşturur? İşaretleyiniz

a) Annemle pazarda alışveriş b) Bugün hava çok güzeldi.
yaparken birdenbire sağanak Okuldan eve gelince önce
yağmur başladı. Tezgahlardaki ödevlerimi bitirdim. Sonra da
meyve ve sebzeler dağıldı. Top- arkadaşlarımla evimizin bah-
lamaları ne kadar zor olmuştur. çesinde oyun oynadık.
Yalnızca pazarda şemsiye
satıcıların sesleri duyuldu.

c) Mahallemizdeki parkta oyun d) Dün, akşam saatlerinde kapı-
oynarken bir çocuğun salın- mızın zili çaldı. Koşarak kapıyı
caktan düştüğünü fark ettim. açtım. Benim yaşlarımda bir
Yanına giderek yardım ettim. çocuk bizden yardım istiyordu.
Ne kadar da canının yanmış Kim bilir ne kadar da ihtiyaç-
olduğunu düşündüm. ları vardı. Kendimi onun yerine
koyunca çok üzüldüm.

5. Aşağıdaki göç olayını çok boyutlu olarak düşünerek boşlukları doldurunuz.

Nedenleri; Sonuçları;

Farklı birçok nedenin Farklı birçok sonuç
olabileceği değerlen- ortaya çıkarabileceği
dirilmelidir. değerlendirilmelidir.

Bu durumu ben yaşamış olsaydım hangi duygu ve düşün-
celere sahip olurdum?
Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

16

5. Sınıf Yeni Okulum KKT - 2 

1. 3. “23 Ekim 2011 günü Türki-
Olaylar karşısında çok bo- ye saati ile 13:41’de Van’da
yutlu düşünme nedir? 7,2 şiddetinde büyük bir
deprem meydana geldi. “
Elif Öğretmen’in sorusuna aşağıdaki öğrenci-
lerden hangisi doğru yanıt vermiştir? Ayşe, televizyondan Van’da deprem olduğunu
A) Suat: Karşılaştığımız olayların birden çok ne- öğrendi. Çok üzüldü. Kendi kendine bazı sorular
sordu. Deprem olayını düşündü.
denin ve sonucunun olmasıdır. Bu olay karşısında Ayşe’nin aşağıdakilerden
B) Nihal: Geçmişteki olayları düşünmektir. hangisini düşünmesi uygun olmaz?
C) Zeliha: Gelecekle ilgili düşüncelere sahip ol-
A) Yaşanan depremde ölü ve yaralı sayısı nedir?
maktır, öğretmenim. B) Evi yıkılanlar bundan sonra ne yapacak?
D) Bilgin: Hayat içerisinde başımıza gelen önemli C) Depremden etkilenen insanlara nasıl yardım

olayları düşünmektir. edebilirim?
D) Bizim evimiz depremden etkilenmez ki!

4.

2. “Yaşadığım şehirde büyük bir fabrika kuruldu. Aynı olay birçok insanı farklı şekilde etkileyebilir.
Fabrikanın kurulmasıyla - - - -”
Yukarıda verilen ifadenin sonuçlarını çok yön- Görsele göre, trafik kazasından aşağıdakiler-
lü düşünürsek aşağıdaki görsellerden hangisi den hangisinin etkilenmiş olması beklenmez?
bu duruma örnek oluşturmaz?
A) B) A) Ambulansta bulunanların
B) Kaza yapanların
C) D) C) Trafik polisinin
D) Otobüs şirketinin

5. I . Hayatta karşılaştığımız olayların birden fazla
sebebi ve sonucu olamaz.

II. Aynı olay birçok insanı farklı biçimde etkileye-
bilir.

III. O layların etkileri zaman içinde birçok alanda
görülebilir.

Yukarıda verilen ifadeler doğru/yanlış şeklinde
sıralanırsa aşağıdakilerden hangisine ulaşılır?

A) D-D-D B) Y-D-D
C) D-Y-D D) Y-D-Y

17

5. Sınıf Hak ve Sorumluluklarımız

Hak ve Sorumluluklarımız

➤➤ İnsan, doğduğu andan itibaren toplumun içeresinde yerini alır. Yaşamını devam ettirmek ve ihtiyaçlarını karşı-
layabilmek için iş birliği ve iş bölümü yapar.

➤➤ Birey (fert); toplumun içeresinde yer alan her bir kişiye denir. Toplum bireylerden meydana gelir.
➤➤ Grup; amaçları, görüşleri ve çıkarları bir olan insan topluluğuna denir. Bireyler, hayatın farklı zamanlarında

birden fazla grupta yer alabilir.

Bireylerin grup oluşturabilmesi için;
• Ortak amaçlar taşımaları,
• Birbirlerini tanımaları ve ilişki içinde olmaları,
• Belirli bir süre bir arada bulunup ortak hareket etmeleri gerekir.

Örneğin; aile, futbol takımı, sınıf arkadaşları, eğitsel ve sosyal kulüp üyeleri birer gruptur.
➤➤ K alabalık; bir amaç taşımayan tesadüf sonucunda bir araya gelmiş insan topluluğudur.

Örneğin; pazarda alışveriş yapanlar, durakta otobüs bekleyenler, parkta gezenler kalabalık olarak adlandırılır.
➤➤ Kurum; genellikle devlet ve özel girişimler sonucunda ortaya çıkan toplumsal örgütlenmelere denir. Kurumlar,

uzun süreli amaçları gerçekleştirmek üzere kurulurlar. Kurumların işleyişi kural ve yasalara dayalıdır.

Örneğin; okul, hastane, valilik, belediye …
➤➤ Aile; toplumu oluşturan en önemli, bununla birlikte en küçük grup ve kurumdur. İnsan doğduğu andan itibaren

aile grubunun bir üyesidir. Üyeleri anne, baba ve çocuklardan oluşuyorsa çekirdek aile denir. Yakın akrabalarla
bir arada yaşanıyorsa geniş aile adı verilir.

Çekirdek aile ➤➤ Geniş aile
➤➤
➤➤
➤➤
➤➤
➤➤

➤➤ Rol; bireylerin üyesi olduğu grup ve kurumlarda kendilerinden beklenen davranıştır. Toplumda çeşitli gruplarda
yer alan birey, birbirinden farklı roller taşıyabilir. Örneğin Ahmet; evde → baba, işyerinde → mühendis, toplum-
da → vatandaş olması,

➤➤ Hak; kanunların bireye sağladığı yetkidir. Örneğin; Yaşama hakkı, eğitim hakkı, seçme-seçilme hakkı gibi

➤➤ Sorumluluk; bireyin yaptığı davranışlarının sonuçlarını üstlenmesidir. Birey, hayatta üstlendiği rollerin gereği
olarak sorumluklarını da yerine getirmesi gerekir.

Ödevlerimi zamanında yaparım Oyun oynama hakkımız var

Örneğin Ali’nin;

Ailede sorumlulukları; Okuldaki sorumlulukları; Toplumdaki sorumlulukları;
➤➤ Odasını düzenli tutmak, ➤➤ O kuldaki eşyaları korumak, ➤➤ Kamu mallarını korumak,

➤➤ Oyuncaklarını toplamak, ➤➤ Derslere zamanında girmek, ➤➤ Kanun ve kurallara uymak,

➤➤ Anne ve babanın sözlerini dinle- ➤➤ Okul kurallarına uymak, ➤➤ Ortak kullanım alanlarını temiz
mek, tutmak,

18

5. Sınıf Hak ve Sorumluluklarımız

Etkinlik 32

SB.5.1.3. Sahip olduğu haklarının farkında olan bir birey olarak katıldığı gruplarda aldığı rollerin gerektirdiği
görev ve sorumluluklara uygun davranır.

1. Arı Vız Vız’ın listesindekileri, uygun olan kutucuklarla eşleştiriniz.

1. Birey a. Bireylerin üyesi olduğu grup ve kurumlarda üzerleri-
2. Rol ne düşen görevdir.
3. Hak
4. Sorumluluk b. Bir amaç taşımayan tesadüf sonucunda bir araya
5. Kalabalık gelmiş insan topluluğudur.
6. Kurum
c. Toplumun içeresinde yer alan her bir kişiye denir.

d. Genellikle devlet ve özel girişimler sonucunda ortaya
çıkan toplumsal örgütlenmelere denir.

e. Kanunların bireye sağladığı yetkidir.

f. Bireyin yaptığı davranışlarının sonuçlarını üstlenme-
sidir.

Eşleştirmelerim a 3. e 4. f 5. b 6. d
1. c 2.

2. Hasan Bey, aşağıdaki gruplarda yer almaktadır. Bu gruplarda hangi rolleri üstlendiğini
eşleştiriniz.

Grup Rol
1. Aile a. Komşu

2. İş yeri b. Vatandaş
3. Apartman c. Baba

4. Toplumda d. Mühendis
5. Futbol takımı e. Veli

6. Okul f. Golcü

Eşleştirmelerim d 3. a 4. b 5. f 6. e
1. c 2.

3. Aşağıdaki kavramlarla ilgili boşluklara hayatınızdan örnekler yazınız.

Haklarım Sorumluluklarım

Öğrencilerden gelen Öğrencilerden gelen
uygun cevaplar kabul uygun cevaplar kabul
edilir. edilir.

19

5. Sınıf Hak ve Sorumluluklarımız

Etkinlik 23

4. Aşağıdaki ifadeleri doğru ya da yanlış olarak değerlendiriniz.

DY Bilgiler

a. ✓ Okullarımız eğitim ihtiyacının karşılandığı kurumlardır.

b. ✓ Bireyler ait oldukları farklı gruplarda aynı rolleri üstlenirler.
c. ✓
d. ✓ Bireylerin geçmişte yaşadıklarının şimdiki rolleri üzerinde önemli
e. bir etkisi vardır.
f. ✓ Yaşamımız süresince farklı zamanlarda birden fazla grupta yer ala-
biliriz.
✓ Çocuk olarak haklarımızdan birisi de ödevlerimizi zamanında yap-
maktır.

Sorumluluklarımızı yerine getirmek bizleri başarılı ve mutlu yapar.

g. ✓ Aile, bizi hayata hazırlayan en önemli gruptur.
h. ✓ Aile üyeleri anne, baba ve çocuklardan oluşuyorsa geniş aile ola-

rak adlandırılır.

5. Aşağıdaki tabloda verilenlerin grup, kurum ve kalabalık kavramlarından hangisiyle il-
gili olduğunu işaretleyiniz.

Grup Kurum Kalabalık
✓ ✓
a. Valilik
b. Aile ✓ ✓
c. Durakta otobüs bekleyenler ✓ ✓
d. Okul ✓ ✓
e. Banka
f. Sınıf arkadaşları ✓
g. Futbol takımı ✓
h. Belediye
i. Tiyatro kulübü üyeleri
j. Pazarda alışveriş yapan insanlar

20

5. Sınıf Hak ve Sorumluluklarımız KKT - 3 

1. “Bir amaç doğrultusunda bir araya gelmemiş 4. Sorumluluk; bireyin yaptığı davranışlarının so-
yalnızca rastlantı sonucu bir araya gelmiş insan nuçlarını üstlenmesidir. Birey, hayatta üstlendiği
topluluğudur” rollerin gereği olarak sorumluklarını da yerine ge-
Buna göre, tanım ve ilgili örneği aşağıdaki öğ- tirmesi gerekir.
rencilerden hangisi doğru bilmiştir?
I. Odamı düzenli tutuyo-
A) Mine: Grup → Deniz kıyısında gezen insanlar rum.
B) Tarkan: Kalabalık → Markette alışveriş yapan
II. Öğretmenimi dikkatli
insanlar dinliyorum.
C) Mert: Grup → Otobüste bulunan yolcular
D) Ebru: Kalabalık → Futbol takımının oyuncuları III. Ç öpleri çöp kutusuna
atıyorum.
2.
Merhaba benim adım Elif. Buna göre Sinem, hangi grup ve kurumlarda
Atatürk Ortaokulu’nda 5. sorumluluklarını yerine getirmektedir?
sınıf öğrencisiyim. Başarılı
olabilmek için ödevlerimi Aile Okul Toplum
zamanında yapıyorum.
A) I II III

B) II III I

C) I III II

D) III II I

Elif’in bu davranışı aşağıdaki kavramlardan 5.
hangisine örnek oluşturur?

A) Rol B) Sorumluluk
C) Hak D) Grup

3. Aile, insanların içinde yer aldığı ilk ve en önemli
Ahmet Bey; gruptur.

Evinde sevecen bir babadır. Aile kurumuyla ilgili verilen bilgiler dikkate
alındığında aşağıdakilerden hangisi söylene-
Okulda çalışkan bir öğretmendir. mez?

Apartmanda iyi bir komşudur. A) Verilen görsel, geniş aileye örnek oluşturur.

Ahmet Bey’le ilgili verilen bilgilere göre, aşağı- B) Aile toplumun temelini oluşturur.
dakilerden hangisi söylenebilir?
C) Aile üyeleri arasında iş birliği ve dayanışma
A) Kişiler, birden fazla role sahip olabilirler. vardır.
B) Yaşamda birden fazla rol alan kişiler, sorunla
D) Aile üyelerinin karşılıklı rolleri ve sorumlulukları
karşılaşır. bulunur.
C) Ahmet Bey’in yaşamdaki rolleri hiç değişmez.
D) Bireylerin birden fazla rol üstlenmeleri sorum-

luluklarını aksatır.

21

5. Sınıf Çocuk Hakları

Çocuk Hakları

➤➤ Kanuna göre, on sekiz yaşın altında tüm kişiler, çocuk olarak kabul edilir. Dünyadaki bütün çocuklar; din, dil,
ırk, renk, cinsiyet ayrımı olmaksızın eşit haklara sahiptir. 20 Kasım 1989’da Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları
Sözleşmesi kabul edilerek; çocuk hakları yasal güvence altına alınmıştır. Türkiye bu sözleşmeyi 1990 yılında
imzalamıştır. Her yıl 20 Kasım günü dünyada “Çocuk Hakları” günü olarak kutlanmaktadır. Çocukların yaşa-
ma, sağlıklı beslenme, eğitim alma gibi birçok hakları vardır.

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin sadeleştirilmiş bazı maddeleri;

➤➤ H er insan 18 yaşına gelene kadar çocuktur.

➤➤ Dünya üzerindeki tüm çocuklar eşit haklara sahip-
tir.

➤➤ Çocukları ilgilendiren tüm konularda çocukların
yüksek yararı temel alınmaktadır.

➤➤ H er çocuk temel yaşama hakkına sahiptir.

➤➤ Ç ocuklar doğuştan isim alma, vatandaşlık hakkına
sahip olma, anne ve babasını tanıyıp bilme hakkı-
na sahiptir.

➤➤ H er çocuk anne ve babasıyla yaşama hakkına sa-
hiptir.

Ülkemizde Çocuk Hakları

➤➤ Ülkemizde çocuklarla ilgili sorunlardan T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı sorumludur. Bu-
nunla birlikte Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu da ihtiyaç sahibi çocuklarla ilgilenmektedir. Birçok
şehrimizde bulunan çocuk meclisleri sayesinde çocuklar duygu ve düşüncelerini özgürce ifade etme fırsatı
bulurlar. T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2018 yılını çocuk işçiliğiyle mücadele yılı olarak ilan
etti. Çocuk işçilerin, tarımda aile işleri dışında, çalışmaları açık ve net olarak yasaklanacak.

➤➤ Mustafa Kemal Atatürk; “Çocuklar geleceğimizin güvencesi, yaşama sevincimizdir. Bugünün çocuğunu,
yarının büyüğü olarak yetiştirmek hepimizin insanlık görevidir.” ifadesiyle çocuklara verdiği önemi vurgulamış-
tır. Atatürk 23 Nisan gününü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ilan ederek Türk ve Dünya çocuklarına
hediye etmiştir.

Dünyada Çocuk Hakları

➤➤ Dünya genelinde çocuk haklarının korunması amacıyla Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF)
kurulmuştur. Dünyanın her yerinde herhangi bir ayrım yapmadan çocuklara yardım etmektedir. Çocuklar; savaş-
lar, doğal afetler, yoksulluk gibi daha birçok nedenden dolayı haklarını kullanmakta güçlük çekmektedir. UNICEF,
dünyadaki çocukların yaklaşık dörtte birinin savaş, kriz ve doğal afetlerin etkilediği ülkelerde yaşadığını açıkladı.

22

5. Sınıf Çocuk Hakları

Etkinlik 42

SB.5.1.4. Çocuk olarak haklarından yararlanmaya ve bu hakların ihlal edildiği durumlara örnekler verir.

1. Aşağıdaki öğrenciler, çocukların sahip olduğu hangi haklardan bahsetmişlerdir? Boş
bırakılan yerlere yazınız.

a. Mahallemizde b. Okulumu çok c. Kaldırımda d. Haberlerde e. Annem her
bulunan ço- seviyorum. yürürken bir- izlemiştim. hafta dengeli
cuk parkında Kısa süre- den ayağım Dünyada her beslenmem
oynamayı de okuma takıldı ve yere dört çocuktan için pazardan
çok seviyo- ve yazmayı düştüm. Çev- birinin savaş sebze, meyve
rum. öğrendim. redekiler beni ve afetler alır. Balık ve
hemen sağlık nedeniyle en et tüketmeme
ocağına gö- temel hakkını önem verir.
türdüler. kullanamıyor-
muş.

Oyun oynama Eğitim hakkı Sağlık hakkı Yaşama hakkı Beslenme hakkı
hakkı







2. Aşağıdaki ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

DY

1. Dünyadaki bütün çocuklar din, dil, ırk, renk, cinsiyet ayrımı olmaksızın eşit hak- ✓
lara sahiptir.

2. Her birey uluslararası yasalara göre 15 yaşına kadar çocuk sayılmaktadır. ✓

3. Uluslararası anlamda çocuk haklarının korunması için UNICEF, kurulmuştur. ✓

4. Ana baba çocuğuna bakmakla sorumludur. ✓

5. Türkiye’de, Çocuk Hakları Sözleşmesi kabul edilmemiştir. ✓

6. Ülkemizde çocukların her türlü sorunlarından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı so- ✓
rumludur.

7. 2 Kasım günü tüm Dünya’da “Çocuk Hakları Günü” olarak kutlanmaktadır.

8. Yaşamak, her çocuğun en temel hakkıdır. ✓

23

5. Sınıf Çocuk Hakları

Etkinlik 24

3. Aşağıdaki şiiri okuyarak çocuk hakları konusunda duygu ve düşüncelerinizi yazınız.

a.

Dünya Çocuk Yılında Öğrencilerden gelen uygun cevaplar
kabul edilir.
b.

Bütün çocuklar
c. EYot,kşluekkebri,lmsüetsbinulelsrunlar
Giyimli, tok ve rahat
d. Gitsinler okullara
Sınıflarını geçsinler.
e. OBünylaürkdlear biraz daha yorulsun
büyüsünler
Onlar da mesut olsunlar
f. Geçti, kaç savaş ezikliği
Çocukları düşünsünler
Çocuklar iyi gün görsünler.
g. Behçet Necatigil

4. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız.

Çocuk Hakları Çocuk Meclisleri Yaşama Hakkı Çocuk Hakları Sözleşmesi

Eşit haklara T.C. Aile, Çalışma ve Sos- UNICEF Eğitim alma hakkını
yal Hizmetler Bakanlığı

1. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi kabul edilerek çocuk hakları güvence
altına alınmıştır.

2. Ülkemizde çocuklarla ilgili her türlü sorunla T.Ç. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler
Bakanlığı ilgilenir.

3. Ülkemizde hemen hemen her kentte Çocuk Meclisleri bulunmaktadır.

4. UNICEF dünyanın birçok yerinde yaşayan çocukların sorunlara dikkat çekmektedir.

5. Her yıl 20 Kasım günü dünyada “Çocuk Hakları” günü olarak kutlanmaktadır.

6. Dünyadaki bazı çocuklar, en temel hakları olan Yaşama Hakkı bile kullanamayacak
durumdadır.

7. Dünyadaki bütün çocuklar din, dil, ırk, renk, cinsiyet ayrımı olmaksızın Eşit Haklara
sahiptir.

8. Ailenin en büyük sorumluluklarından birisi, çocuklarının Eğitim Alma Hakkını sağ-
lamaktır.

5. Aşağıda verilen panolara çocuk haklarını ifade eden sloganlar yazınız.

Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

24

5. Sınıf Çocuk Hakları KKT - 4 

1. Aşağıda verilen logolardan hangisi, ülkemizde 4. Ülkemizde çocukların haklarını kullanmasına
çocukların sorunlarıyla ilgilenen kuruma ait- olanak sağlanmaktadır. Hemen hemen her şehri-
tir? mizde çocuk meclisleri bulunmaktadır.
A) B)
Aşağıdakilerden hangisi, çocuk meclisinin
C) D) çocuklara sağladığı kazanımlara örnek göste-
rilemez?
2. Aşağıdaki kuruluşlardan hangisi, çocuk hakla-
rının korunmasıyla ilgili uluslararası çalışmalar A)
yapmaktadır? Farklı görüşlerin yer almasından
A) Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu rahatsız oldum.
B) T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
C) Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu Mete Duygu ve düşüncelerimi özgürce
D) Darülaceze B) ifade etme fırsatı buldum.

Hüseyin Seçme ve seçilme heyecanını ya-
C) şadım.

Sevim Kendimi daha iyi ifade edebilme-
D) yi öğrendim.

Hale

3. I. Gelecekte Özel Eğitim öğretmeni olmak isti- 5. Ülkemizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 23
yorum. Nisan 1920 tarihini Ulusal Egemenlik ve Çocuk
Bayramı olarak ilan etmiştir.
II. Arkadaşlarımla mahallemizde bulunan parkta
oynamayı çok seviyorum. Bu durum Atatürk’ün hangi özelliğine örnek
oluşturur?
III. Geçen hafta hastalanınca babam beni hasta-
neye götürdü. A) Gelenekçi olmasına
B) Çocuklara verdiği öneme
Nehir, sahip olduğu haklardan sırasıyla hangi- C) Askeri yapısına
lerinden söz etmiştir? D) Çalışkan oluşuna

Eğitim Sağlık Oynama
Hakkı Hakkı Hakkı

A) I II III
B) II III I
C) III II I
D) I III II

25

2. ÜNİTE

KÜLTÜR VE MİRAS

Uygarlıkları Öğreniyorum
Çevremizdeki Güzellikler

Kültürel Zenginliğimiz
Kültürümüzü Tanıyalım
Geçmişten Günümüze Kültürümüz

Kazanımlar

➢➢ SB.5.2.1. Somut kalıntılarından yola çıkarak Anadolu ve Mezopotamya uygarlıklarının insanlık tarihine
önemli katkılarını fark eder.

➢➢ SB.5.2.2. Çevresindeki doğal varlıklar ile tarihî mekânları, nesneleri ve eserleri tanıtır.
➢➢ SB.5.2.3. Ülkemizin çeşitli yerlerinin kültürel özellikleri ile yaşadığı çevrenin kültürel özelliklerini karşılaştı-

rarak bunlar arasındaki benzer ve farklı unsurları belirler.
➢➢ SB.5.2.4. Kültürel ögelerin, insanların bir arada yaşamasındaki rolünü analiz eder.
➢➢ SB.5.2.5. Günlük yaşamdaki kültürel unsurların tarihî gelişimini değerlendirir.

5. Sınıf Kültür ve Miras

28

5. Sınıf Uygarlıkları Öğreniyorum

Uygarlıkları Öğreniyorum

Anadolu Uygarlıkları
➤➤ İlkçağlardan itibaren Anadolu’nun yerleşim yeri olarak seçilmesinde;

iklimi, yeryüzü şekilleri, topraklarının verimli olması, ticaret ve göç
yolları üzerinde olması gibi nedenler etkili olmuştur.
➤➤ 1. Hititler: Merkezleri Hattuşaş şehridir. Kızılırmak çevresinde kurul-
muştur. Krala ülke yönetiminde yardımcı olan “Pankuş” adı verilen
danışma meclisleri vardı. Kraliçeye “Tavananna” adı verilirdi. Çok Güneş Kursu-Hitit Uygar- Lidya parası
tanrılı dine inandıkları için Hitit ülkesine “Bin Tanrı İli” denilmiştir. lığı ve sanatının simgesi
“Anal” adı verilen yıllıklar yazmışlardır. Bunlar Hititlerin tarih kitapla-
rıydı. Hititler ile Mısırlılar arasında tarihte ilk bilinen yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalanmıştır. En
önemli eserleri İvriz ve Yazılıkaya kabartmalarıdır.

➤➤ 2. Urartular: Van Gölü ve çevresinde kurulan Urartuların başkentleri Tuşpa (Van) şehridir. Kale, su kanalları ve
baraj inşa etmede gelişmişlerdir. Maden ve taş işçiliğinde ilerlemişlerdir. Mezarlarını oda biçiminde yapıp içine
eşyalarını koydular. Bu durum ölümden sonraki hayata inandıklarını gösterir.

➤➤ 3. Frigler: Sakarya Nehri ve çevresinde kurulmuşlardır. Merkezleri Gordion (Polatlı) şehridir. Krallarına “midas”
unvanı vermişlerdir. Frigler, temel geçim kaynağı olan tarıma önem vermiş ve tarımsal faaliyetlerini korumak
amacıyla sert kanunlar yapmışlardır. Kibele, Friglerin toprak ve bereket tanrısıdır.” Fibula” denilen çengelli
iğneleri, “tapates” denilen halı ve kilimleri çok ünlüdür. Krallarını “Tümülüs” denilen mezarlara gömmüşlerdir.

➤➤ 4. Lidyalılar: Batı Anadolu’da kurulmuşlardır. Merkezleri Sard (Salihli) şehridir. Efes’ten Mezopotamya’ya
kadar uzanan Kral Yolunu yapmışlardır. Parayı icat etmişler ve ticari hayatları gelişmiştir.

➤➤ 5. İyonlar: Ege Denizi kıyılarına yerleşerek birçok şehir kurdular. Şehir devletleri halinde yaşadılar. (Efes, Milet,
Foça, Selçuk, İzmir) Deniz ticaretinde geliştiler. Özgür düşünce ve bilimde gelişmişlerdir. (Tales-Felsefe, Pi-
sagor-Matematik, Hipokrat-Tıp, Herodot-Tarih, Homeros-Edebiyat) Artemis Tapınağı önemli eserleridir.

İlkçağda Mezopotamya ve Anadolu Uygarlıkları

Mezopotamya Uygarlıkları
➤➤ Mezopotamya; Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgenin adıdır. Bu bölgenin; toprakları verimli, su kay-

nakları bol, ikliminin uygun olması burada birçok uygarlığın kurulmasına neden olmuştur.
➤➤ 1. Sümerler: Mezopotamya’da kurulan ilk uygarlıktır. Site adı verilen şehir devletleri şeklinde yaşadılar. Tarihte

yazıyı kullanan ilk uygarlık oldular. (Çivi yazısı) Sümerler, çubukla yumuşak kilden hazırlanmış tabletler üzerine
yazdılar. Yazının bulunmasıyla tarih çağları başladı. Kral Urgakina ilk yazılı kanunları hazırladı. Ziggurat adı ve-
rilen tapınaklar inşa ettiler. Zigguratlar hem okul hem gözlemevi hem de tarım ürünlerinin saklandığı depolardı.
Ay yılı esasına dayalı takvimi buldular. Tekerleği icat ettiler ve dört işlemi kullandılar.
➤➤ 2. Babiller: Kral Hammurabi kendi adını taşıyan ilk anayasayı hazırladı. Kanunlar, kısasa kısas esasına da-
yılıdır. Babil Kulesi ve Babil Asma Bahçeleri önemli eserleridir.
➤➤ 3. Asurlar: Merkezleri Ninova şehridir. Asurlular, Anadolu’da ticaret kolonileri kurarak çivi yazısını Ana-
dolu’ya taşımışlardır. Asurlar “karum” denilen Anadolu’da ticaret merkezi kurdular. Tarihte bilinen ilk
kütüphaneyi oluşturdular.

29

5. Sınıf Uygarlıkları Öğreniyorum

Etkinlik 15

SB.5.2.1. Somut kalıntılarından yola çıkarak Anadolu ve Mezopotamya uygarlıklarının insanlık tarihine önemli
katkılarını fark eder.

1. Aşağıda verilen devletleri ait olan bölümlere yerleştiriniz.

a. Lidyalılar b. Babiller c. Sümerler d. Urartular
İyonlar
e. Frigler f. Asurlar g. Lidyalılar h.

Mezopatamya Uygarlıkları Anadolu Uygarlıkları

b, c, f a, d, e, h, g

2. Aşağıdaki bilgilerin karşılarına ait olduğu devleti yazınız.

1. Mısırlılar ile tarihte ilk bilinen yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması imzalamışlardır. Hititler
2. Fibula denilen çengelli iğneyi kullanmışlardır. Frigler

3. Tarihte bilinen ilk parayı kullandılar. Lidyalılar

4. Anal adı verilen ilk tarih yazıcılığını başlattılar. Hititler

5. Özgür düşünce ve bilim anlamında çok geliştiler. İyonlar

6. Efes’ten Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır. Lidyalılar

7. Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi kurmuşlardır. Asurlar

8. İlk defa yazıyı kullanarak tarih çağlarını başlatmışlardır. Sümerler

9. En güçlü kralları Kral Hammurabi’dir. Babiller

10. Ziggurat adı verilen tapınaklar inşa etmişlerdir. Sümerler

3. Aşağıda verilen kavramlarla ilgili uygarlığı eşleştiriniz.

F 1. Sümerler A. Tuşpa
H 2. Hititler B. Hamurrabi
E 3. Lidyalılar C. Midas
G 4. Asurlar D. Artemis Tapınağı
C 5. Frigler E. Para
A 6. Urartular F. Tekerlek
D 7. İyonlar G. Karum
B 8. Babiller H. Pankuş

30

5. Sınıf Uygarlıkları Öğreniyorum

Etkinlik 52

4. Aşağıda verilen kavramları ait olduğu görsellerle eşleştiriniz.

1. Fibula 2. Tümülüs 3. Tapates 4. Ziggurat

5. Madeni para 6. Güneş kursu 7. Urartu Kalesi 8. Celsus Kütüphanesi

A. B. C. D.

E. F. G. H.

1. C 2. H 3. D 4. A 5. E 6. F 7. B 8. G

5. Asurlu tüccarlar, Anadolu’da Kayseri yakınlarında bulunan bir çeşit ticaret merkezi konu-
mundaki Kaniş Karum ile ticaret yapmışlardır. Bu ticari faaliyetler ne gibi sonuçlar doğurmuş
olabilir?
Haritayı da kullanarak cevaplandırınız.

Bu faaliyetler sonucunda Anadolu ile Mezopotamya arasındaki ticaret ge-
lişmiştir.Asurlar ticari faaliyetler esnasında Anadolu’ya yazıyı getirmişlerdir.
Böylece Anadolu ve Mezopotamya arasında kültür alışverişi yaşanmıştır.

31

5. Sınıf Uygarlıkları Öğreniyorum KKT - 5 

1. 4. Hititlerde kral aynı zamanda; başkomutan, baş
yargıç, başrahipti.
Zigguratlar, Sümerlerin inşa ettiği çok farklı özel-
likler taşıyan yapılardı. Buna göre Hitit kralının;

Aşağıdaki öğrencilerden hangisi zigguratların I. T icari,
özelliğini yanlış söylemiştir? II. Askeri,
III. H ukuki,
A) IV. D ini,
Eğitim ve öğretim faaliyetleri
gerçekleştirilirdi. gibi hangi alanlarda güç sahibi olduğu söyle-
nir?

A) I, II, III B) II, III, IV
C) I, II ve IV D) III ve IV

Aslı Astronomi çalışmaları yapılırdı.
B)

Mine Devlet işleri görüşülürdü. 5. İlkçağ Uygarlıklarıyla ilgili verilen bilgilerden
C) hangisi yanlıştır?

Kağan Depo olarak kullanılırdı. A) Hititler, önemli gördükleri olayları anal denilen
D) yıllıklara yazarlardı.

Serkan B) Sümerler, Anadolu’ya yazıyı getirmişlerdir.
C) Urartular, kale ve su kanallarının yapımında
2. • Asurlar, Anadolu’da “karum” adı verilen pazar
yerleri kurmuştur. ilerlemişlerdir.
D) Lidyalılar, Kral Yolu’nu yaparak ticarette geliş-
• Tarihte ilk kütüphaneyi de oluşturmuşlardır.
mişlerdir.
Yakarıdaki bilgilere göre Asurların hangi alan-
larda geliştikleri söylenir? 6. Tarım ve hayvancılığa önem veren Urartular, tarımı
geliştirmek için Şamran adı verilen su kanallarını
A) Eğitim-Ticaret B) Dini-Eğitim yapmışlardır. Bu su kanallarından günümüzde
C) Ticaret-Kültür D) Askerlik-Sanat hâlâ kullanılanlar vardır. Maden işlemeciliği, taş
işçiliği ve kale yapımında ustalaşmışlardır. Urar-
3. İlkçağlardan itibaren Anadolu’nun yerleşim tular eserlerinde genellikle taş kullanmışlardır. Bu
yeri olarak seçilmesinde; nedenle günümüze ulaşan birçok Urartu eseri
veya kalıntısı mevcuttur. Bunun en güzel örneği
I. İkliminin ılıman olması, Urartular’dan kalma Van Kalesi’dir.
II. Yeryüzü şekillerinin dağlık olması,
III. T opraklarının verimli olması, Bilgiye göre Urartularla ilgili olarak aşağıdaki-
IV. Ticaret ve göç yolları üzerinde olması lerden hangisi söylenemez?

gibi nedenlerden hangileri etkili olmuştur? A) Madencilikte geliştikleri
B) Tarımı geliştirmek için çalışmalar yaptıkları
A) I, III, IV B) II, III, IV C) Eserlerinden bazılarının günümüze ulaştığı
C) I ve III D) III ve IV D) Topraktan yapılan malzemeler kullandıkları

32

5. Sınıf Çevremizdeki Güzellikler

Çevremizdeki Güzellikler

➤➤ Ülkemiz; çok çeşitli doğal güzelliklere ve tarihi zenginliklere sahiptir. Bu mekanlar, milyonlarca yerli ve yabancı
turisti ağırlamaktadır.

Doğal Varlıklar
➤➤ Kendiliğinden meydana gelen, insan etkisi olmayan unsurlara doğal varlıklar denir. Örneğin; Okyanuslar, de-

nizler, dağlar, göller, şelaleler, mağaralar, ırmaklar, ormanlar, yaylalar ve vadiler başlıca doğal varlıkları oluşturur.

Ülkemizin Önemli Doğal Varlıkları;

Abant Gölü-Bolu Pamukkale-Denizli Peri Bacaları-Nevşehir Ayder Yaylası-Rize

Abant Gölü → BOLU, Cennet ve Cehennem Mağarası → MERSİN, Manavgat Şelalesi → ANTALYA, Uludağ
→ BURSA, Nemrut Dağı → ADIYAMAN, Van Gölü → Van, Ağrı Dağı → Ağrı, Uzungöl → Trabzon, Manyas Kuş
Cenneti → Balıkesir

Tarihi Zenginliklerimiz
➤➤ Tarihi eser, geçmişte yaşamış insan topluluklarının eserleri olan kalıntılarına denir. Örneğin; kaleler, kılıçlar,

çanak çömlekler, medreseler, camiler, türbeler, antik kentler, heykeller, kitabeler, köprüler, tiyatrolar, kiliseler,
paralar, hamamlar, saraylar, hanlar başlıca tarihi nesne ve eserlerdir.
➤➤ Geçmiş uygarlıklardan günümüze kalan eserlerinin bulunduğu yapı ve alanlara tarihi mekân denir.

Ülkemizin Önemli Tarihi Mekanları;

Topkapı Sarayı-İstanbul Anıtkabir-Ankara Mevlâna Müzesi-Konya Çanakkale Şehitleri Anıtı

Çırağan, Dolmabahçe ve Yıldız Sarayları, Süley- Sümela Manastırı, Atatürk Köşkü → TRABZON
Zeugma Antik Kenti → GAZİANTEP
maniye, Sultanahmet ve Ayasofya Camileri, Kız ve Balıklı Göl → ŞANLIURFA
Galata Kulesi, Anadolu ve Rumeli Hisarı → İSTANBUL Selimiye Camii → EDİRNE
Hacı Bayram Camii, Roma Hamamı → ANKARA Aspendos Tiyatrosu ve Alanya Kalesi → ANTALYA
Efes Antik Kenti ve Meryem Ana Evi → İZMİR Safranbolu Evleri → KARABÜK
Truva Antik Kenti → ÇANAKKALE Çatalhöyük Antik Kenti → KONYA
Şeyh Edebalı ve Ertuğrul Gazi Türbeleri → BİLECİK Malabadi Köprüsü → DİYARBAKIR
Ulu Camii ve Cumalıkızık Köyü → BURSA

33

5. Sınıf Çevremizdeki Güzellikler

Etkinlik 16

SB.5.2.2. Çevresindeki doğal varlıklar ile tarihî mekânları, nesneleri ve eserleri tanıtır.

1. Aşağıda doğal varlık ve tarihî eser türlerine örnekler verilmiştir. Verilen örneklerin yan-
larına doğal varlıksa (D) tarihi eserse (T) yazınız.

1. Medrese T 2. Kale T 3. Göl D 4. Dağ D

5. Hamam T 6. Şelale D 7. Heykel T 8. Mağara D

9. Deniz D 10. Kılıç T 11. Ferman T 12. Vadi D

13. Orman D 14. Türbe T 15. Para T 16. Akarsu D

2. Ülkemizin her tarafı doğal ve tarihi zenginliklere sahiptir. Aşağıda verilen kutucuklara
çevrenizde bulunan tarihi ve doğal eserleri yazınız.

Çevremdeki Doğal Varlıklar Çevremdeki Tarihi Eserler

Öğrencilerden gelen uygun cevap- Öğrencilerden gelen uygun cevap-
lar kabul edilir. lar kabul edilir.

3. Aşağıda ülkemizin doğal ve tarihi zenginlikleri ile bulundukları şehirler karışık olarak
verilmiştir. Uygun olarak eşleştiriniz.

C 1. Manavgat Şelalesi A. Ankara
D 2. Efes Antik Kenti B. Adıyaman
E 3. Truva Antik Kenti C. Antalya
G 4. Süleymaniye Camii D. İzmir
H 5. Selimiye Camii E. Çanakkale
A 6. Anıtkabir F. Rize
B 7. Nemrut Dağı G. İstanbul
F 8. Ayder Yaylası H. Edirne

34

5. Sınıf Çevremizdeki Güzellikler

Etkinlik 6

4. Elif ve Ilgaz kardeşler, aileleriyle birlikte yaz tatili için plan yaptılar. Gezilecek yerleri
belirlediler. Tatil planına göre sırasıyla;

1. Çanakkale 2. Selimiye Camii 3. Topkapı 4. Abant Gölü
Şehitler Anıtı Sarayı

5. Anıtkabir 6. Mevlana Müzesi 7. Hasankeyf 8. Zeugma
Antik Kenti
9. Manavgat
Şelalesi 10. Pamukkale
Travertenleri

Yukarıda verilen tatil güzergahını harita üzerinde çizerek gösteriniz.

23 Karadeniz Gürcistan
1 Ermenistan
4

5 İran

Ege Denizi 10 6 8 7
9
Suriye Irak
Akdeniz

5. Aşağıda görselleri verilen tarihi ve doğal zenginliklerimizle ilgili soruları yanıtlayınız.

1. Celsus 2. Peri 3. Topkapı 4. Pamukkale
Kütüphanesi Bacaları Sarayları Travertenleri

Hangi şehrimizde Hangi şehrimizde Hangi şehrimizde Hangi şehrimizde
bulunmaktadır? bulunmaktadır? bulunmaktadır? bulunmaktadır?

İzmir Nevşehir İstanbul Denizli

Yapılma amacı nedir? Oluşumun adı nedir? Yapılma amacı nedir? Oluşumun adı nedir?
Kütüphane Osmanlı döneminde Traverten
Peribacaları yönetim merkezidir.
Hangi uygarlığa aittir? Nasıl oluşmuştur? Hangi uygarlığa aittir? Nasıl oluşmuştur?
Volkanik arazinin Osmanlı Devleti
İyonlar sel suları ve rüzgar Kreç taşının çözül-
tarafından süpürül- mesiyle oluşmuştur.
mesiyle oluşmuştur.

35

5. Sınıf Çevremizdeki Güzellikler KKT - 6 

1. Aşağıda verilen görsellerden hangisi, ülkemi- 4. Aşağıda bir tur rehberinin günlük gezi planı veril-
zin doğal varlıklarına örnek oluşturur? miştir.

A) B) 08.00- Kahvaltı

Abant Gölü Şehitler Anıtı 9.30- Efes Antik Kenti gezisi

12.30- Öğle yemeği

14.30- Pergamon( Bergama) Antik Kent gezisi

Buna göre, tur rehberinin gezi planını, hangi
şehirde gerçekleştireceği söylenebilir?

C) D) A) İstanbul B) İzmir
C) Ankara D) Antalya

Efes Antik Kenti Mevlana Müzesi

2. 3 2 1 5.

İstanbul’da bulunan tarihi
eserlere örnek verir misiniz?

4 Ayşe Öğretmen’in sorusuna aşağıdaki öğren-
cilerden hangisi yanlış örnek vermiştir?
Sümela Manastırı’nı ziyaret etmek isteyen
Arda, harita üzerinde numaralandırılmış yer- A)
lerden hangisine hareket etmelidir? Yerebatan Sarnıcı

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Kerem
B)
Çırağan Sarayı

Bilge Kocatepe Camii
C)

3. Ülkemiz doğal güzelliklerinin yanında tarihi eserler Tekin Rumeli Hisarı
yönünden de oldukça zengin bir mirasa sahiptir. D)

Aşağıdakilerden hangisi ülkemizdeki tarihi
eserlere örnek gösterilemez?

A) Hamamlar B) Yaylalar Ebru
C) Hanlar D) Kaleler

36

5. Sınıf Kültürel Zenginliğimiz ve Kültürel Özelliklerimiz

Kültürel Zenginliğimiz ve Kültürel Özelliklerimiz

➤➤ Bir toplumun meydana getirdiği maddi ve manevi değerler bütününe kültür denir. Türk kültürü de Türk milleti-
nin hayat tarzını ifade eder. Tarihi süreç içerisinde farklı medeniyetlerle buluşan Türk kültürü, insanlık tarihinin
en zengin kültürlerinden biri haline gelmiştir. Din, dil, örf, adet, gelenek, görenek, ahlak kuralları, giyim şekli,
yemek çeşitleri, halk oyunları, düğün ve nişan törenleri, dini ve milli bayramlar başlıca kültürel öğelerdir.

➤➤ Ülkemizdeki kültürel öğeler, bölgeden bölgeye hatta yöreden yöreye göre bile değişebilir. Kültürel değerler
konusunda farklılıklar olabilir. Örneğin; iki köy arasında bile düğün ve nişan gelenekleri ya da konuşma şivele-
rinde farklılıklar olabilir. Bu duruma kültürel farklılık denir. Ülkemiz, dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri
olduğu için çok çeşitli ve zengin bir kültüre sahiptir.

Başlıca Kültürel Öğelerimiz

➤➤ Bayramlar: Miletçe mutluluk ve heyecan içerinde kutladığımız ortak kültür öğelerinden birisi de bayramları-
mızdır. Bayramlarda aileler, komşular ve akrabalar biraraya gelir. Milli ve dini duygularımız artar. Bayramlarımız,
milletin kaynaşmasını, birlik ve beraberliği sağladığı için önemli bir yere sahiptir.

Milli Bayramlarımız: 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk
Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 15 Temmuz Demokrasi ve Millî Birlik Günü
Dini Bayramlarımız: Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı
Mevsimlik Bayramlarımız: Nevruz (21 Mart) Hıdırellez (5 Mayıs)
➤➤ Halk Oyunları: Ülkemizde halk oyunları, yöreden yöreye farklılık göstermektedir. Düğün, sünet töreni, bayram-
lar ve asker uğurlama zamanlarında halk oyunları oynanır. Örneğin; Karadeniz’de “horon”, Doğu Anadolu’da
“halay”, Ege’de “zeybek”, Trakya’da “hora”, İç Anadolu’da “misket” en çok oynanan halk oyunlarımızdandır.

➤➤ El Sanatları: El sanatları, toplumun duygu ve düşüncelerinin yapılan eserlere yansımasıdır. Geçmişten günü-
müze kadar gelmiştir. El sanatlarının yaşatılması, kültürümüzün sürekliliğinin bir göstergesidir. Dokumacılık,
bakırcılık, çinicilik, cam işlemeciliği önemli el sanatlarımız arasında yer alır.

➤➤ Sözlü Kültürel Öğelerimiz: Dilden dile, nesilden nesile aktarılan kültürel zenginliklerimizdir. Türkülerimiz, mani-
lerimiz, atasözlerimiz, fıkralarımız, tekerlemelerimiz, ninnilerimiz başlıca sözlü kültür öğelerimizdir.

➤➤ Yemeklerimiz: Ülkemizde yemek kültürü yöreden yöreye farklılık göstermektedir. Örneğin; Doğu Anadolu’da
et yemekleri, Ege ve Akdeniz’de sebze yemekleri, Karadeniz’de balık yemekleri yaygındır.

Kültür ve Birlik
➤➤ Kültürel unsurlar, milli birlik ve beraberliğimizin güçlenmesinde önemli rol oynarlar. Bölgeler arasında farklılıklar

olsada bütün kültürel öğeler ülkemize aittir. Kültürel değerlerimiz bizi birleştirir ve ortak duygularda buluşturur.

Geleneksel el sa- Ülkemizde her yö- Bayramlarımız, kül- Zengin bir kültüre sa-
natlarımızın başında renin kendine özgü türel değerlerimizden hip ülkemizin hemen
halıcılık gelir. yemekleri vardır. biridir. her yöresinde farklı
halk oyunları oynanır.

37

5. Sınıf Kültürel Zenginliğimiz ve Kültürel Özelliklerimiz

Etkinlik 17

SB.5.2.3. Ülkemizin çeşitli yerlerinin kültürel özellikleri ile yaşadığı çevrenin kültürel özelliklerini karşılaştıra-
rak bunlar arasındaki benzer ve farklı unsurları belirler.

SB.5.2.4. Kültürel ögelerin, insanların bir arada yaşamasındaki rolünü analiz eder.

1. Aşağıda yer alan kavramları tanımlayınız.

1. Kültür: Bir toplumun meydana getirdiği maddi ve manevi değerler bü-
2. Kültürel Çeşitlilik: tününe denir.
3. Gelenek: Ülkemizde bölgeler arası farklı kültürel öğelerin yer almasıdır.
4. Kültürel Öğe: Bir toplumda eskiden kalmış kuşaktan kuşağa iletilen kültürel
öğelerdir.
Toplumun maddi ve manevi yapısını oluşturan her türlü özelliktir.

2. Halk oyunları, kültürel değerlerimizden biridir. Zengin bir kültüre sahip ülkemizin hemen her
yöresinde farklı halk oyunları oynanır.
Aşağıda isimleri verilen halk oyunlarını ait oldukları bölgelerimize yerleştiriniz.

71

6 5
2 4

3

2 Zeybek 7 Hora 6 Misket 1 Horon 3 Mengi 5 Çayda Çıra 4 Halay

3. Bizi biz yapan en önemli kültürel zenginliklerimizden birisi de bayramlarımızdır.
Aşağıda yer alan şemada verilen bayramlarımızı uygun olan kutucuğa yerleştiriniz.

1. Ramazan Bay- 2. 19 Mayıs Atatürk’ü 3. Kurban Bayramı 4. 29 Ekim Cum-
ramı Anma Gençlik ve huriyet Bayramı
Spor Bayramı

5. 23 Nisan Ulusal 6. Nevruz 7. 30 Ağustos Za- 8. Hıdırellez
Egemenlik ve fer Bayramı
Çocuk Bayramı

Resmi Bayramlarımız Dini Bayramlarımız Mevsimlik Bayramlarımız

2, 4, 5, 7 1, 3 6, 8

38

5. Sınıf Kültürel Zenginliğimiz ve Kültürel Özelliklerimiz

Etkinlik 72 A. Baklava
B. Fındık
4. Aşağıdaki yiyecek çeşitlerini, tanındığı illerle eşleştiriniz. C. Islama Köfte
D. İskender Kebap
I 1. Kayseri E. Höşmerim
E 2. Balıkesir F. Karpuz
B 3. Giresun G. Kayısı
D 4. Bursa H. Künefe
İ 5. Kahramanmaraş I. Mantı
C 6. Sakarya İ. Dondurma
A 7. Gaziantep
F 8. Diyarbakır
G 9. Malatya
H 10. Hatay

5. Aşağıda görselleri verilen geleneksel el sanatlarımızın isimlerini üst kısımlardaki boş-
luklara yazınız.

1. Halı ve kilim dokumacılığı 2. Kalaycılık 3. Oymacılık

4. Ebru 5. Çömlekçilik 6. Kunduracılık

39

5. Sınıf Kültürel Zenginliğimiz ve Kültürel Özelliklerimiz KKT - 7 

1. Kültürel öğeler, milletçe bir arada yaşamımızda 4.
önemli bir yere sahiptir. 1

Aşağıdakilerden hangisi geleneklerimizi ya- 2 4
şattığımız kültürel ögelerimizden biri değildir? 3

A) Düğünler B) Çinicilik
C) Kına Gecesi D) Noel bayramı

Haritada verilen numaralı bölgelerimizden
hangisinde zeybek oyunu oynanmaktadır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

2. 1. İnegöl 2.Kayseri 3. Otlu
Köfte mantısı Peynir

Verilen yiyeceklerin ait olduğu bölgeler aşağı- 5. “Geleneksel el sanatlarımızın başında halıcılık ge-
dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? lir. Dokunan halılar, - - - - gibi dokunduğu yörenin
ismiyle biliniyor.

Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi yazılamaz?

12 3 A) Milas B) Bünyan
C) Isparta D) Silifke

A) Marmara Karadeniz Ege

B) Güneydoğu Ege Karadeniz

C) Marmara İç Anadolu Doğu Anadolu

D) Akdeniz Güneydoğu Ege 6. Kız isteme, nişan ve düğün törenleri bizleri bir
araya getiren kültürel unsurlardır. Ülkemizin çe-
3. ...........?........... şitli yörelerinde bu törenlerde farklı uygulamalar
Nevruz → görülse de tüm törenler ortak bir duygu ile ger-
çekleştirilir. Kız isteme törenlerinde erkek tarafının
Hıdırellez → aile büyükleri kız tarafına misafir olur. Aileler bir-
birleriyle tanışır, kahveler içilir, sohbetler edilir.
Yukarıdaki şemada “?” ile gösterilen yere aşa- Evlenecek kişiler için ilerleyen zamanlarda gele-
ğıdakilerden hangisi yazılmalıdır? nek ve göreneklere uygun nişan ve düğün töreni
düzenlenir.
A) Dini Bayramlar
B) Milli Bayramlar Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisine ula-
C) Mevsimlik Bayramlar şılamaz?
D) Paskalya Bayramı
A) Düğün törenlerinin ülkemizin her yerinde aynı
şekilde uygulandığı

B) Düğünlerin kültürel öğeler arasında yer aldığı

C) Düğünlerin toplumsal birlikteliği sağladığı

D) Düğün törenlerinde ülkemizin farklı bölgelerinde
benzer duyguların yaşandığı

40

5. Sınıf Geçmişten Günümüze Kültürümüz

Geçmişten Günümüze Kültürümüz

➤➤ Günlük hayatımızda yer alan kültürel unsurlar (yiyecek ve içecekler, gelenekler, kıyafetler …) tarihi geçmişe sa-
hiptir. Bunlardan bazıları değişerek, bazıları değişmeden günümüze kadar gelmiştir. Kültürün maddi ve manevi
öğeleri vardır. Bu öğeler arasında sürekli bir etkileşim bulunmaktadır.

➤➤ Kültürün, değişime uğramasının birçok sebebi vardır. Televizyon, Genel Ağ, akıllı telefon gibi kitle iletişim araç-
larının yaygınlaşması insanlar arasındaki kültürel etkileşimi hızlandırmaktadır.Teknolojinin gelişmesi bir ülkenin
kültürel unsurlarının, başka ülkelerde yaşayan insanlar tarafından tanınmasını sağladığı gibi değişime uğrama-
sına da sebep olmaktadır. Örneğin;
• S elamlaşmak, kültürümüzün önemli unsurlarından birisidir. Geçmişte “esen” sözcüğü kullanılırdı. “Esen
olmak” iyi olmak anlamında kullanılırdı. Günümüzde “Günaydın”, “Merhaba”, “Selâmün Aleyküm”, “İyi gün-
ler” ifadelerini çokça kullanıyoruz. “Esen kal” ifadesi de kullanılmaya devam etmektedir.
• Geçmişte aile üyeleri yer sofrası etrafında toplanır ve tek bir tabaktan yerlerdi. Günümüzde ise masada
herkesin kendi tabağından yemesi şekline dönüşmüştür.
• Yoğurt ve ayran, geçmişte olduğu gibi bugünde önemli yiyecek ve içeceklerimiz arasında bulunmaktadır.
Bunların yanında asitli içeceklerde bulunmaktadır.
• K olonyadan önce ülkemizde misafirlere gülsuyu sunulurdu. Kolonya, zamanla günlük yaşamımızdaki yerini
aldı.
• Ç ay, ülkemizin en yaygın içeceği arasında yer almaktadır. 1930’larda Rize’de ziraat mühendisi Zihni Derin’in
çalışmalarıyla üretimi yaygınlaşmıştır. Kahve de Osmanlı’dan bize miras olarak kalan kültürümüzün değerli
unsurlarından birisidir.

Ülkemiz dünyanın beşinci büyük çay üreticisi iken,
çay tüketiminde ise dünyada birinci sırada yer almak-
tadır.

• D il, kültürün önemli unsurlarından biridir.Günümüzde sosyal medyanın devreye girmesiyle beraber dilimize
daha fazla yabancı kelime girmeye başlamıştır. Bu durum dilimizin özünü kaybetmesine ve gelecek nesillere
yanlış aktarılmasına neden olabilmektedir.

✎ Dîvânü Lugati’t-Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072-1074 yılları arasında yazılan ilk Türkçe söz-
lüktür. O dönemdeki kültürümüzle ilgili bilgiler vermektedir.

41

5. Sınıf Geçmişten Günümüze Kültürümüz

Etkinlik 18

SB.5.2.5. Günlük yaşamdaki kültürel unsurların tarihî gelişimini değerlendirir.

1. “Türklerin en sık yedikleri, pilav adını verdikleri yemektir.
Pilav; piliç, koyun, sığır eti yahut sadece bunlardan birisi
veya et olmadığı takdirde tereyağı ile pişirilen pirinçtir. Ye-
mek zamanı gelince yere sofra adı verilen deriden yuvarlak
bir masa örtüsü yayarlar. Onun üzerine büyükçe bir tabağın
içerisine pilav ve eti koyarlar, ekmeği parçalara bölerek da-
ğıtırlar sonra da sofranın etrafına ayaklarını altlarına alarak
otururlar ve Bismillah yani ‘Allah’ın adıyla’ diyerek yemeğe
başlarlar.”

Yabancı seyyahın sözlerinden hareketle geçmişten günümüze kültürümüzde görülen
benzerlik ve farklılıkları yazınız.

Benzerlikler → Pilav, tereyağı, et yemekleri, Bismillah demek

Farklılıklar → Masada yeniyor, herkesin kendi tabağı var

2. Verilen kültürel ögelerimizin günümüzde yaşamaya devam edip etmediklerini tabloda
işaretleyerek gösteriniz.

Kültürel Öğelerimiz Günümüzde devam ediyor Günümüzde devam etmiyor

1. Yoğurt ✓

2. Sadaka taşları ✓

3, Kına Gecesi ✓

4. Lokum ✓

5. Çarık ✓

6. Pilav ✓

7. Gül suyu ✓

8. Divan ✓

9. Misafirperverlik ✓

10. Cumba ✓

3. Tabloda verilenlerden hangileri kültürün özellikleri arasında gösterilebilir, işaretleyiniz.

Kültürel Öğelerimiz ✓
1. Kültür öğrenilir.
2. Kültür bireyseldir. ✓
3. Kültür bütünleştiricidir. ✓
4. Kültür süreklidir. ✓
5. Kültür toplumla uyumludur.
6. Kültür değişime kapalıdır..

42

5. Sınıf Geçmişten Günümüze Kültürümüz

Etkinlik 82

4. Kültür, toplumun geçmişten günümüze taşıdığı maddi ve manevi birikimler demektir.
Verilen kültürel öğeleri, ilgili olan kutucuklara yerleştiriniz

1. Geleneklerimiz 2. Çay 3. Ahlak Kurallarımız 4. Ayran

5. Lokum 6. Misafirperverlik 7. Örf ve adetler 8. Gelinlik

A. Manevi Öğeler B. Maddi Öğeler

1, 3, 6, 7 2, 4, 5, 8,

5. Şemada verilen kültürel unsurların tarih boyunca gösterdiği gelişim ve değişimi kısa-
ca anlatınız.
1. Çarık

Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

2. Sadaka Taşı

Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

3. Kıyafet

4. Lokum Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.
Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

5. Evlerimiz
Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

6. Yemek kültürümüz

Öğrencilerden gelen uygun cevaplar kabul edilir.

43

5. Sınıf Geçmişten Günümüze Kültürümüz KKT - 8 

1. Yiyecek ve içeceklerimiz, kıyafetlerimiz, gelenek 4. Aşağıdakilerden hangisi kültürümüze ait olan
ve göreneklerimiz, kutlamalarımız kültürel öğele- unsurlardan birisi değildir?
rimizdendir.
A) Nasreddin Hoca
Buna göre; B) Lahmacun
C) Pizza
I. Konukseverlik D) Yunus Emre
II. Ayran
III. Tiramisu
IV. T antuni

gibi maddelerden hangisi ya da hangileri kül-
türel ögelerimizden birisi olduğu söylenemez?

A) I ve II B) II ve III 5. Kültürel ögelerimiz zaman içinde değişebileceği
C) Yalnız III D) Yalnız IV gibi değişmeden de devam edebilir.

2. Osmanlı mutfağının en önemli tatlıları arasında I. Lokum
yer alır. “Rahat ul-hulküm” yani boğaz rahatlatan
kelimesinden türemiştir. Dünyada Türk tatlısı ola- II. Kıyafetlerimiz,
rak bilinmektedir. Bu tatlı hangisidir?
Aşağıdaki öğrencilerden hangisi, öğretmenin III. Halk oyunlarımız,
sorduğu soruya doğru yanıt vermiştir?
A) Nazlı: Baklava IV. Ev eşyalarımız
B) Erol: Çikolata
C) Taner: Helva Verilen kültürel ögelerimizden hangisi ya da
D) Sevgi: Lokum hangileri, günümüze kadar değişmeden gel-
miştir?
3. Misafirperverlik bizi biz yapan, asırlardır süren
kültürel değerlerimizdendir. A) I ve III B) II ve III
Aşağıda verilenlerden hangisi, misafirperverli- C) III ve IV D) I ve IV
ğimize örnek gösterilemez?
A) Yemek ikram etmek 6. Dil, kültürün önemli unsurlarından biridir. İnsanlar
B) Kapıyı açmamak kültürlerini dil yoluyla gelecek nesillere aktarırlar.
C) Misafirlerimize kahve pişirmek Genel Ağ’ın gelişmesi ve yaygınlaşması ile bera-
D) En iyi şekilde ağırlamak ber dilimize daha fazla yabancı kelime girmeye
başlamıştır.

İnternet Belge geçer
Laptop Dizüstü bilgisayar

Fax Genel ağ

Yukarıdaki tabloda verilen yabancı kelimeler
ve bunların Türkçe karşılıkları uygun şekilde
eşleştirilirse aşağıdaki şekillerden hangisine
ulaşılır?

A) B) C) D)

44

3. ÜNİTE

İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER

Yeryüzü Şekilleri
İklimin İnsan Faaliyetlerine Etkisi

Nüfus ve Yerleşme
Afetler ve Çevre Sorunları
Doğal Afetlerin Yaşamımıza Etkisi

Kazanımlar

➢➢ SB.5.3.1. Haritalar üzerinde yaşadığı yer ve çevresinin yeryüzü şekillerini genel olarak açıklar.
➢➢ SB.5.3.2. Yaşadığı çevrede görülen iklimin, insan faaliyetlerine etkisini, günlük yaşantısından örnekler ve-

rerek açıklar.
➢➢ SB.5.3.3. Yaşadığı yer ve çevresindeki doğal özellikler ile beşerî özelliklerin nüfus ve yerleşme üzerindeki

etkilerine örnekler verir.
➢➢ SB.5.3.4. Yaşadığı çevredeki afetlerin ve çevre sorunlarının oluşum nedenlerini sorgular.
➢➢ SB.5.3.5. Doğal afetlerin toplum hayatı üzerine etkilerini örneklerle açıklar.

5. Sınıf İnİnssaannlalar,r,YYeerlrelerrvveeÇÇeevvrerelelerr

47

5. Sınıf Yeryüzü Şekilleri

Yeryüzü Şekilleri

➤➤ Harita: yeryüzünün tamamını veya bir kısmının belli oranda küçültülerek kâğıda çizilmesidir. Bir çizimin harita
olabilmesi için; kuşbakışı görünüşe göre çizilmesi, bir düzlem üzerine aktarılması ve belli bir ölçek dâhilinde
küçültülmüş olması gerekir. Farklı kullanım amaçları için hazırlanmış harita türleri vardır. Örneğin; Fiziki, ulaşım,
siyasi ve turizm haritaları gibi

Harita İşaretleri (Lejant-Harita anahtarı):
Haritada kullanılan işaretleri anlamamızı
sağlayan bölüme denir. Bu kısımda; kent-
ler, yükseltiler, yollar, yerleşim yerleri ile
ilgili bilgiler çeşitli renk ve simgelerle gös-
terilir.
Ölçek: Haritalardaki küçültme oranına de-
nir. Gerçekteki bir yerin boyutlarını birebir
haritaya geçiremeyeceğimiz için belli bir
oranda küçültürüz.

➤➤ Fiziki haritada yer alan renkler, yer şekillerinin deniz seviyesinden ne kadar yüksekte olduğunu ifade eder.
Deniz seviyesi “0 (sıfır)” olarak kabul edilir. Yükseltiler, yeşilden kahverengiye doğru gösterilir. Derinlikler, mavi
ve mavinin tonları ile gösterilir.

Not: Ülkemizin yükseltisi en az olan bölgesi Marmara; en fazla olan bölgesi Doğu Anadolu’dur.

Fiziki Haritadaki Başlıca Yer Şekilleri

Yer şekilleri, yer kabuğu üzerinde bulunan birbirinden farklı şekillerdir.

Burun, kara Dağ, çevrçeesvinresginöe- Vadi, akarsuların Plato, çevresine
parçalarının greöreyükseykülkiğsie, k5li0ğ0i, aşındırması sonu- göre yüksekte
denizin içine m50e0tremdeetnredenfafazzla- cu oluşan devamlı kalmış
doğru uzanmış loalaonlaynerylerdleir.dir. inişleri bulunan geniş ve engebeli
bölümleridir. yüzey şeklidir. yüzey şekilleridir.

Ova, çevresine gö- Akarsu, yeryüzün- Denizin, karanın içi-
re alçakta kalmış de ve yer altında ne doğru sokulduğu
geniş düzlüklerdir. belirli bir yatak için- büyük girintilere
de eğim boyunca körfez, küçük girin-
akan sulara denir. tilere de koy denir.

Marmara Bölgesi’nin; Ege Bölgesi’nin;
Dağları: Uludağ ve Yıldız, Dağları: Menteşe, Sandıklı ve Bozdağlar
Akarsuları: Sakarya ve Ergene, Akarsuları: Gediz, Bakırçay ve Küçük ve Büyük Menderes,
Ovaları: Sakarya ve Ergene, Ovaları: Gediz,Bakırçay ve Küçük ve Büyük Menderes,
Gölleri: İznik ve Manyas Gölleri: Marmara ve Bafa,

İç Anadolu Bölgesi’nin; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin
Dağları: Erciyes, Hasandağ Dağları: Karacadağ
Akarsuları: Sakarya ve Kızılırmak, Akarsuları: Nizip ve Göksu,
Ovaları: Konya, Aksaray, Ovaları: Harran ve Gaziantep,
Gölleri: Tuz ve Akşehir Gölleri: Atatürk ve Birecik Baraj gölleri

Akdeniz Bölgesi’nin; Karadeniz Bölgesi’nin; Doğu Anadolu Bölgesi’nin
Dağları: Toros Dağları, Dağları: Bolu, Ilgaz, Canik ve Kaçkar, Dağları: Ağrı, Süphan ve Palandöken
Akarsuları: Seyhan, Ceyhan ve Asi, Akarsuları: Kızılırmak ve Yeşilırmak, Akarsuları: Murat, Aras ve Kura
Ovaları: Çukurova ve Silifke, Ovaları: Çarşamba ve Bafra Ovaları: Muş ve Iğdır
Gölleri: Beyşehir ve Eğridir, Gölleri: Abant ve Yedigöller Gölleri: Van ve Çıldır

48

5. Sınıf Yeryüzü Şekilleri

Etkinlik 9

SB.5.3.1. Haritalar üzerinde yaşadığı yer ve çevresinin yeryüzü şekillerini genel olarak açıklar.

1. Görsel üzerinde verilen yer şekillerini çizerek gösteriniz.

Yamaç
Vadi Dağ

Akarsu

Ova

2. Fiziki haritada yükseltiler renkle gösterilir.
Aşağıda verilen yükselti değerlerini ait oldukları renklerle eşleştiriniz.

d 1. 0- 500 metre → a. Mavi

b 2. 500- 1000 metre → b. Sarı
c 3. 1500 metre ve yukarısı → c. Kahverengi

a 4. 0- 500 metre (derinlikler) → d. Yeşil

3. Aşağıda verilen kavramları tanımlayınız.

a. Harita: Yeryüzünün tamamını veya bir kısmının belli
oranda küçültülerek kâğıda çizilmesidir.
b. Lejant: Haritada kullanılan işaretleri anlamamızı sağ-
layan bölüme denir.
c. Ölçek: Haritalardaki küçültme oranına denir.
d. Yer Şekilleri: Yer kabuğu üzerinde bulunan birbirinden
farklı şekillerdir.
e. Fizik Harita: Yer şekillerini gösteren haritalardır.

49


Click to View FlipBook Version