7 TURKCE ETKINLIK_ORNEK

7. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler

Etkinlik 6

8. Aşağıdaki görsellerle ilgili öznel ve nesnel anlatımlı cümleler yazınız.

Anıtkabir, ülkemizdeki en a. Anıtkabir, Mustafa Kemal
muhteşem yapıdır. Atatürk’ün anıt mezarıdır.
Bayrağımızdaki al, şehitlerin
Türk bayrağı dalgalandığın- b. dökülen kanlarını temsil eder.
da insanın tüyleri diken diken Baklava ince yufkaların ara-
olur. sına Antep fıstığı konularak
yapılır.
Baklava Türk mutfağının vaz- c. Dünyada zeytinyağı üretimin-
geçilmez tatlısıdır. de İspanya ilk sıradadır.
Öğretmenimiz kırmızı gülü
Ülkemizin en lezzetli zeytin- d. çok sever.
yağı Ege’de bulunur. Muz ülkemizde Anamur’da
yetişir.
Kırmızı gül çiçeklerin en gü- e. Bu yaz yüzme kursuna yazıl-
zelidir. dık.
Portakal suyu yüksek miktar-
Muz her çocuğun en sevdiği f. da C vitamini bulundurur.
meyvedir.

Çocuklar yüzmekten çok g.
hoşlanırlar.

Taze portakal suyuna hiç kim- h.
se hayır diyemez.

50

7. Sınıf Öznel ve Nesnel Anlatımlı Cümleler KKT - 6 

1. Hız Yayınları “Gelecek HIZ’la Gelecek!”.... 4. Deniz seviyesinden yukarılara doğru çıkıldıkça at-
mosfer basıncı azalır.
Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle ta-
mamlanırsa cümlede nesnel anlatım yapılmış Bu cümledeki anlatımın nesnel kabul edilmesi
olur? aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmakta-
dır?
A) sloganıyla insanları etkiledi.
B) felsefesiyle beğeni topladı. A) Doğruluğu ya da yanlışlığının kanıtlanabilme-
C) diyerek yayın sektörüne girdi. sinden
D) anlayışıyla eğitimde fark yarattı.
B) Söyleyenin duygu ve düşüncelerini içermesin-
den

C) Doğruluğu ya da yanlışlığının kişiden kişiye de-
ğişmesinden

D) Herkesçe kabul gören yargılar içermemesin-
den

2. (I) Türkiye, Kuzey Yarım Küre’de, 36-42 derece 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi kişisel görüş
kuzey enlemleriyle 26-45 derece doğu boylamla- içermektedir?
rı arasında bulunur. (II) Bu yüzden ülke, kutuptan
çok Ekvator’a yakındır ve ılıman kuşaktadır. (III) A) “Sefiller”, Victor Hugo tarafından yazılan tarihî
Bu durum, Türkiye’nin iklimi üzerinde etkili ol- bir romandır.
maktadır. (IV) Onun için Türkiye’de ne yaz ayları
bunaltır ne de kışlar üşütür. B) Nazım Hikmet’in şiirlerini beğenmeyen kimse
yoktur.
Bu parçada numaralanmış cümlelerden han-
gisinde nesnel anlatım yoktur? C) Mehmet Akif Ersoy, İstiklâl Marşı’nın şairidir.

A) I. B) II. C) III. D) IV. D) Tolstoy’un “Savaş ve Barış” adlı romanı dört
ciltten oluşur.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öznel anla- 6. Kara kaşlı, kara gözlü ve iki metre boyunda artist
tım vardır? gibi bir çocuktu.

A) Gülten Dayıoğlu Türk edebiyatında hikâye ve Bu cümleye öznellik katan kelime grubu aşa-
roman yazarıdır. ğıdakilerden hangisidir?

B) Havaların soğuması bu ayki doğal gaz fatura- A) kara kaşlı
sına yansıdı. B) kara gözlü
C) iki metre boyunda
C) Selimiye’yi görüp de ona hayran kalmamak D) artist gibi
mümkün değil.

D) “Kaşağı”da vicdan azabı çeken bir çocuğun
dramı anlatılır.

51

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümlesi

➤➤ Bir eylemin hangi nedenle (gerekçeyle) yapıldığını bildiren cümleye neden-sonuç cümlesi denir. Bu tür cüm-
lelerde yüklem “niçin?”, “neden?” sorularına cevap verir. Genellikle “için, -den dolayı, -diğinden, ile, diye,
çünkü vb.” ek, edat veya bağlaçlar kullanılır.

• Kar yağdığı için okullar tatil edildi.

Neden Sonuç Bu cümleler iki bölümden oluşur. İlk bölüm neden, ikinci bö-
lüm sonuç bildirse de bazen bu bölümlerin yerleri değiştirilebilir.
• Çok koştuğundan terlemişti. Örneğin yandaki cümlede neden ve sonuç bölümlerinin yerleri
değiştirilirse cümle, “Okullar tatil edildi çünkü kar yağdı.” şeklini
Neden Sonuç alır ve neden-sonuç bildirmeye devam eder.

• Okullar açıldı diye masraflar arttı.

Neden Sonuç

NOT: Neden-sonuç ve amaç-sonuç cümleleri zaman zaman karıştırılmaktadır. Öncelikle amaç-sonuç cümle-
lerinde ulaşılmak istenen bir hedef (amaç) varken neden-sonuç cümlelerinde böyle bir hedeften söz edilemez.
Ayrıca bu tür cümlelerde amaç veya neden anlamını sağlayan “için, -den dolayı, -diğinden, ile, diye vb.”
sözcük ve eklerinin yerine “amacıyla” ifadesini kullanabiliyorsak “amaç-sonuç”, “-den dolayı” ifadesini kulla-
nabiliyorsak “neden-sonuç” ilişkisi vardır.

Örnek cümle:

• Hastalandığım için ziyaretine gelemedim. (Neden-sonuç)

“-den dolayı” ifadesiyle:
• Hastalandığımdan dolayı ziyaretine gelemedim. (Doğru)

“amacıyla” ifadesiyle:
• Hastalandığım amacıyla ziyaretine gelemedim. (Yanlış)

Örnekler:

• Havalar ısındığı için kaloriferleri kapattık.

Neden Sonuç

• Çiçekler kurumasın diye onları suladım.

Neden Sonuç

• Rahatsızlanmış çünkü kahvaltı yapmadan okula gelmiş.

Sonuç Neden

• Yüzmeyi bilmediği için denize girmiyor.

Neden Sonuç

• Ödevini yapmayınca öğretmenden azar işitti.

Neden Sonuç

• Sınav heyecanından sabaha kadar uyuyamadım.

Neden Sonuç

52

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

Kazanım: T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme,
duygu belirten ifadeler ve abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerden neden-sonuç ilişkisi olanların sonundaki kutucukları işaretle-
yiniz.

Cümleler

a. Havanın kapalı olması bütün planları altüst etti. 

b. 23 Nisan’da seslendireceği şiirin provasını yaptı. 
c. Bahar geldiği için temizlik yapmaya hazırlanıyordu.

d. Garson müşterilere hizmet ulaştırabilmek için koşuyordu.

e. Bu kış yağmur çok yağsa da kar fazla yağmadı. 
f. Dedem sık sık öğüt verirdi iyi insan olalım diye. 
g. Seni dinlemeden yargıladığım için çok üzgünüm.

h. Babası bozulan bahçe kapısını tamir etti.

i. Zamlardan dolayı vatandaşın yüzü gülmüyor. 
j. Yoğun kar yağışından yollar ulaşıma kapatılmış. 
k. Aşırı sıcaklardan dolayı bunalmıştık. 
l. Havanın kararmasıyla sokak ışıkları yandı. 

53

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

2. Aşağıda neden-sonuç ilişkisi bulunan cümleler verilmiştir. Bu cümlelerin neden ve so-
nuç bölümlerini belirtilen yerlere yazınız.

a. Minik kedicik acıktığı için gözlerini kısıp miyavlıyordu.
Neden: Minik kedicik acıktığı için
Sonuç: gözlerini kısıp miyavlıyordu

b. Durmadan konuştuğum için çenem yoruldu.
Neden: Durmadan konuştuğum için
Sonuç: çenem yoruldu

c. İnşaat gürültüsünden mahalle rahatsız olmaya başladı.
Neden: İnşaat gürültüsünden
Sonuç: mahalle rahatsız olmaya başladı

d. Sevdiklerine dargındı çünkü kendisine destek olmadılar.
Neden: çünkü kendisine destek olmadılar
Sonuç: Sevdiklerine dargındı

e. Aşırı hız yapmasıyla direksiyon kontrolünü kaybetti.
Neden: Aşırı hız yapmasıyla
Sonuç: direksiyon kontrolünü kaybetti

f. Diş fırçalamayı aksattığından ötürü dişleri çürümüş.
Neden: Diş fırçalamayı aksattığından ötürü
Sonuç: dişleri çürümüş

g. Türk milleti esareti kabul etmediği için Milî Mücadele’yi başlattı.
Neden: Türk milleti esareti kabul etmediği için
Sonuç: Milî Mücadele’yi başlattı

h. Dersi dikkatli dinlemediğin için konuyu kavrayamadın.
Neden: Dersi dikkatli dinlemediğin için
Sonuç: konuyu kavrayamadın

i. Islak zeminde koşunca ayağı kayıp yere düşmüş.
Neden: Islak zeminde koşunca
Sonuç: ayağı kayıp yere düşmüş

j. Muhtarın yüzü buz kesmişti demek ki kötü bir şey oldu.
Neden: demek ki kötü bir şey oldu
Sonuç: Muhtarın yüzü buz kesmişti

54

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

3. Aşağıdaki cümlelerde neden-sonuç ilişkisini sağlayan sözcük ya da eklerin altını çi-
ziniz.

a. Beni pat diye karşısında gördüğü için eli ayağına dolaştı.
b. Okulu değişmişti bu yüzden ortama uyum sağlamada zorlanıyordu.
c. Çok merhametli dolayısıyla da tüm canlılara şefkatle davranırdı.
d. Derse geç kaldı diye yoklama listesinde yok yazılmıştı.
e. Annesine söz verdi diye eve geç kalmamaya çalışıyordu.
f. Birlikte güzel vakit geçirdikleri için arkadaşlarıyla oynamayı seviyordu.
g. Yağmurun bol yağması ile akarsular, dereler dolup taştı.
h. Fırtınanın şiddeti artınca evlerin çatısı uçtu.
i. Kimse işitmesin diye benimle alçak sesle konuşuyordu.
j. En yakın arkadaşına kırgındı çünkü arkadaşı telefonlarına çıkmamıştı.
k. Yoğun sisten dolayı görüş mesafesi kısaldı.
l. Oyuncaklarını kaybedince hüngür hüngür ağladı.
m Trafik kurallarına uymadığı için ceza yedi.
n. Geç vakitte telefonu çalınca telaşa kapıldı.
o. Baharın gelmesiyle kırlarda çiçekler açtı.
p. Uçaktan korktuğu için otobüs yolculuğunu tercih ediyor.

55

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

4. Aşağıdaki verilen sonuçlara ayraç içinde belirtilen ifadeleri kullanarak anlamca uygun
sebepler yazınız.

a. Dediklerini yapmadım diye bana çok kızmış. (diye)

b. Soğan doğradığı için gözleri yaşarmıştı. (için)

c. Aşırı sıcaklardan ötürü bahçedeki çiçekler kurumuş. (den ötürü)

d. Teneffüs zili çaldığından dolayı öğrenciler bahçeye koşuştular. (-dan dolayı)

e. Kırmızı ışık yandığı için araba yavaşlayarak durdu. (için)

f. Devamsızlık yaptığı için velisi okula çağrıldı. (için)

g. Kar yağınca çocuklar kartopu oynamak ister. (-ınca)

h. Şarjın bitmesiyle telefonu kapanmıştı. (ile)

i. Düzgün bir vücuda sahipti çünkü düzenli bir şekilde spor yapardı. (çünkü)

j. Geniş bir okuyucu kitlesi var çünkü her okura hitap edebiliyor . (çünkü)

k. Üzeri kirlendi diye kıyafetlerini değiştirdi. (diye)

l. Deniz dalgalı olduğundan vapur seferleri iptal edildi. (-dan)

m. Aşırı heyecanlandığı için eli ayağına dolaştı. (için)

n. Atatürk’ün Samsun’a çıkmasıyla Milllî Mücadele başladı. (ile)

o. Oyuncular hasta olunca filmin galası ertelendi. (-ınca)

p. Televizyon yaygınlaştı diye sinemaya olan ilgi azaldı. (diye)

q. Sağlığa zararlı olduğu için asitli içeceklerden uzak durur. (için)

r. Abla olmasıyla sorumlulukları da arttı. (ile)

56

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

5. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan neden-sonuç bölümlerini görsellere göre tamam-
layınız. Tamamladığınız bölüm neden bölümüyse cümlenin sonundaki kutucuğa “N”,
sonuç bölümüyse “S” yazınız.

a. Havaların soğumaya başlamasıyla kırlangıçlar sıcak S

ülkelere göç etti .

b. Attığı top komşunun camını kırdı diye N
komşuları çok kızmış.

c. Hava çok sıcak olduğundan ötürü denize S

gittik .

d. Topa çok şık vurduğu için gol oldu S
.

e. Taksiyle gelmek zorunda kalmış S
çünkü servisi kaçırmıştı.

f. Spor yaptığından dolayı kilo N
almıyordu.

g. Su kesildi diye temizlik yarım kaldı. N

57

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

6.

Adamın biri okuma yazma bilmediğinden kendine gelen mek-
tubu okuyamaz. Nasrettin Hoca’ya gelir. “Hocam sana zahmet
şu mektubu okusana.” der. Hoca mektubu açıp bakar ki mek-
tup baştan sona Arapça. Bu yüzden okuyamaz. Okuyamadığı
için mektubu sahibine yeniden uzatır. “Başkasına okut sen
bunu.” der. Adam öncelikle mektubu okunmadığı için üzülür.
Meseleyi de anlayamadığından şaşırarak “Neden?” der. Hoca,
“Mektup Türkçe değil, dolayısıyla da mektubu okuyamam.”
deyince bu defa da adam, “Ayıp Hoca.” der. Benden utanmı-
yorsan başındaki kavuktan utan.” der. Hoca başındaki kavuğu
çıkarıp adama uzatarak “Mademki iş kavuktadır, benim kavu-
ğumu giy de sen oku şu mektubu.” der.

Bu fıkrada Nasrettin Hoca’nın durumunu anlatan bazı cümleler aşağıda verilmiştir.
Oluşan bu durumların sebeplerini noktalı yerlere yazınız.

a. Adamın biri kendine gelen mektubu Çünkü adam okuma yazma bilme-
okuyamaz. mektedir.

b. Hoca mektubu okuyamaz. Çünkü mektup baştan sona Arap-
çadır.

c. Hoca mektubu sahibine uzatır. Çünkü mektubu okuyamamıştır.

d. Adam üzülür. Çünkü mektubu okunmamıştır.

e. Adam şaşırır. Çünkü meseleyi anlayamamıştır.

58

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 7

7. Aşağıdaki iki farklı cümle arasında uygun ek ya da sözcüklerle neden-sonuç ilişkisi
kurunuz. Bu iki cümleyi tek yargıda birleştirip neden-sonuç cümlesi oluşturunuz.

1. Cümle 2. Cümle
a. Çok fazla kitap okudu. Okuma anlama hızı arttı.

Neden-sonuç cümlesi: Çok fazla kitap okuduğu için okuma anlama hızı arttı.

b. Gece boyunca düşündü. Sabaha kadar uyuyamadı.

Neden-sonuç cümlesi: Gece boyunca düşündüğü için sabaha kadar uyuyamadı.

c. Bütün gün koşuşturdu. Çok yoruldu.

Neden-sonuç cümlesi: Bütün gün koşuşturduğundan dolayı çok yoruldu.

d. İşinde titiz değildi. Hiçbir zaman başarılı olamadı.

Neden-sonuç cümlesi: İşinde titiz olmadığı için hiçbir zaman başarılı olamadı.

e. Dudakları çatlamıştı. Çok susamıştı.

Neden-sonuç cümlesi: Çok susadığı için dudakları çatlamıştı.

f. Fidanlar kısa sürede boylandı. Fidanlar çok sulandı.

Neden-sonuç cümlesi: Fidanlar çok suladığından kısa sürede boylandı.

g. Herkesin ağzı açık kaldı. Çok güzel konuştu.

Neden-sonuç cümlesi: Çok güzel konuştuğu için herkesin ağzı açık kaldı.

h. Çok fazla sıkıntı çekti. Genç yaşta saçları ağardı.

Neden-sonuç cümlesi: Çok fazla sıkıntı çektiği için genç yaşta saçları ağardı.

i. Otobüs yolcusunu azalttı. Uçak seferleri arttı.

Neden-sonuç cümlesi: Uçak seferleri artınca otobüs yolcusu azaldı.

59

7. Sınıf Neden-Sonuç Cümlesi KKT - 7 

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde neden-so- 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden-so-
nuç ilişkisi vardır? nuç ilişkisi yoktur?

A) Sabırlı olursan her şeyi ayrıntısıyla öğrenirsin. A) İşçiler maaşları ödenmediği için grev başlattı-
B) Bizi kapı önünde beklettiğin için sana kızgınım. lar.
C) Herkes sana destek olmak için burada toplan-
B) Köpeği görünce korkudan yüreği ağzına gel-
dı. miş.
D) Şehir dışındaki arkadaşıyla telefonda görüştü.
C) Bu maçı izleyebilmek için işi gücü bırakıp gel-
miş.

D) Ailenin ilk çocuğu olduğundan dolayı çok de-
ğer görüyordu.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “için” edatı 5. Şehrin en işlek caddesinde kaza olmuş - - - - bu
neden-sonuç ilişkisi kurmuştur? cadde trafiğe kapatılmış - - - - mevcut trafik sıkı-
şıklığı daha da artmıştı.
A) Dişi ağrıdığı için diş doktoruna göründü.
B) Bu iş onun için çocuk oyuncağıdır. Bu cümledeki boşluklar sırasıyla aşağıdakile-
C) Zayıflayabilmek için diyete başlamış. rin hangileriyle tamamlanmalıdır?
D) Kuşları için özel bir yem bulmuş.
A) dolayısıyla – ancak
B) bu sebeple – fakat
C) ama – sonuç olarak
D) bu yüzden – böylece

3. Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden, 6. (1) Biz dünyanın uçsuz bucaksız diyarlarında ne
Birçok seneler geçti dönen yok seferinden. kadar dolaşırsak dolaşalım mahallemizin insanı-
(Yahya Kemal Beyatlı) yızdır. (2) Doğup büyüdüğümüz mahalle de bizim
mahallemizdir. (3) Orada doğup büyüdüğümüz
Bu dizelerdeki neden-sonuç ilişkisi aşağıdaki- için oradan ayrılmak istemeyiz. (4) O mahalle bize
lerin hangisinde doğru verilmiştir? kim olduğumuzu ve nasıl biri olduğumuzu hatır-
lattığı için de orayı çok severiz.
Neden Sonuç
A) Gidenlerin yerinden Birçok seneler geç- Bu parçada numaralanmış cümlelerden han-
mesi gilerinde neden-sonuç ilişkisi vardır?
memnun olması Gidenlerin seferin-
B) Gidenlerin yerinden den dönmemesi A) 1 ve 2. B) 1 ve 4.
Birçok seneler geç- C) 2 ve 3. D) 3 ve 4.
memnun olması mesi
C) Birçok kişinin gitme- Kimsenin seferden
dönmemesi
si
D) Çok seneler geçmesi

60

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Amaç-Sonuç Cümlesi

➤➤ Bir eylemin hangi amaca (hedefe) bağlı olarak yapıldığını bildiren cümleye amaç-sonuç cümlesi denir. Bu
tür cümlelerde mutlaka “ulaşılmak istenen bir amaç” vardır. Yüklem “hangi amaçla?” sorusuna cevap verir.
Genellikle “için, diye, üzere vb.” ifadeleri veya “-a,-e” ekleri kullanılır.

• Başarılı olmak için çok çalışıyor. Bu cümleler iki bölümden oluşur. İlk bölüm amaç, ikinci bö-
lüm sonuç bildirir. İlk bölümdeki amaç, mutlaka kişinin istediği
Amaç Sonuç yönde bir davranışı göstermelidir. Çoğu zaman birinci yargı-
nın (amacın) gerçekleşip gerçekleşmediği belli değildir ancak
• Dil öğrenmek üzere yurt dışına gitti. ikinci yargı (sonuç) gerçekleşmiştir. “Başarılı olmak için çok
çalışıyor” cümlesinde “çalışma” bir sonuçtur ve gerçekleş-
Amaç Sonuç miştir. Bu sonucun gerçekleşmesinde ulaşılmak istenen amaç
(hedef) “başarılı olmak”tır ve henüz gerçekleşmemiştir.
• Bebek uyanmasın diye zili çalmadık.

Amaç Sonuç

NOT: Neden-sonuç ve amaç-sonuç cümlelerinin ayrımı şu şekilde yapılır:

➤➤ Öncelikle amaç-sonuç cümlelerinde ulaşılmak istenen bir hedef (amaç) varken neden-sonuç cümlelerin-
de böyle bir hedeften söz edilemez. Amaç-sonuç cümlelerinde genellikle “için, üzere” vb. ifadelerden önce
“-ma/-me,-mak/-mek” eki kullanılır. Bu tür cümlelerde amaç veya neden anlamını sağlayan “için, -den dolayı,
-diğinden, ile, diye” vb. sözcük ve eklerinin yerine “amacıyla” ifadesi kullanılabiliyorsa “amaç-sonuç”, “-den
dolayı” ifadesi kullanılabiliyorsa “neden-sonuç” ilişkisi vardır.

Örnek cümle:
• Alışveriş yapmak için çarşıya çıktık. (Amaç-sonuç)

“amacıyla” ifadesiyle:
• Alışveriş yapmak amacıyla çarşıya çıktık. (Doğru)

“-den dolayı” ifadesiyle:
• Alışveriş yapmaktan dolayı çarşıya çıktık. (Yanlış)

Örnekler:

• Meyve almak için manava gitti.

Amaç Sonuç

• Oyuncu, taraftarın gönlüne girmek için çabalıyor.

Amaç Sonuç

• Annemin gönlünü alayım diye ona çiçek topladım.

Amaç Sonuç

• Dedem kitap okuma maksadıyla gözlüğünü taktı.

Amaç Sonuç

61

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 8

Kazanım: T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme,
duygu belirten ifadeler ve abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerin neden-sonuç ya da amaç sonuç ilişkilerinden hangisini belirtti-
ğini karşılarına yazınız.

a. Hatamı telafi edeyim diye ona bir buket Amaç-sonuç
çiçek aldım. Amaç-sonuç
Neden-sonuç
b. Kayıp kardeşini bulabilmek üzere yollara Amaç-sonuç
düştü. Amaç-sonuç
Neden-sonuç
c. Havalar soğuk olduğundan derbi maçla- Amaç-sonuç
rın seyircisi de azaldı. Neden-sonuç
Amaç-sonuç
d. Yarınki sınava hazırlanmaya odasına Neden-sonuç
çekildi. Amaç-sonuç
Amaç-sonuç
e. Mahalleliye şirin görünmek için yoksulla- Neden-sonuç
ra açıktan yardım eder. Amaç-sonuç

f. İşçiler, maaşları eksik yattığı için çalış-
mama kararı aldı.

g. Oğlu üzülmesin diye onun bir dediğini iki
etmezdi.

h. Çocuğunun mezuniyetine katılan anne
sevinçten ağlıyordu.

i. Suçluları yakalatmak üzere ifade verme-
ye gitmiş.

j. Kırmızı et fiyatları arttı diye herkes beyaz
ete yöneldi.

k. İnsanları rahat yaşatmak için teknoloji
gelişiyor.

l. Şampiyon olabilmek için antenmanları
arttırdılar.

m. Tiyatro ilgi görmeyince yapımcılar sine-
maya yöneldi.

n. Bu kadar zahmete sen mutlu ol diye
katlandık.

62

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 82

2. Aşağıda amaç-sonuç ilişkisi bulunan cümleler verilmiştir. Bu cümlelerin amaç ve so-
nuç bölümlerini örnekteki gibi gösteriniz.

a. Çalışma enerjisi toplayabilmek için tatile çıkıyorum.

Amaç Sonuç

b. Seyircinin gönlünü alabilmek için iyi mücadele ediyor.

Amaç Sonuç

c. Bu kenti görmeye kilometrelerce uzaktan gelmiş.

Amaç Sonuç

d. İşe geç kalmamak için adımlarını hızlandırmaya başladı.

Amaç Sonuç

e. Bahçesini güzelleştirmek için çiçeklerine iyi bakar.

Amaç Sonuç

f. Hiç kimse rahatsız olmasın diye cep telefonunu kapattı.

Amaç Sonuç

g. Güzel anları yakalayabilmek için elinden fotoğraf makinesi düşmezdi.

Amaç Sonuç

h. Yemeğin yanına salata yapmak amacıyla marul almış.

Amaç Sonuç

i. Bu rezilliği herkes duysun diye bağıra bağıra konuşuyordu.

Amaç Sonuç

j. Evin giderlerini azaltmak için kemerleri sıkmaya başladılar.

Amaç Sonuç

k. Tedavisini tamamlamak üzere yurt dışına gitti.

Amaç Sonuç

l. Gürültü gelmesin diye sınıfın pencerelerini kapattık.

Amaç Sonuç

m. Gazetecilere yakalanmamak için arka kapıdan çıktı.

Amaç Sonuç

63

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 28

3. Aşağıda verilen sonuçlara ayraç içinde belirtilen ifadeleri kullanarak anlamca uygun
amaçlar yazınız.

Amaç Sonuç

a. Kondisyonunu korumak için her sabah aç karnına koşar. (için)


b. Serinlemek maksadıyla havuza girmişler. (maksadıyla)


c. Meslek sahibi olsun diye her sabah aç karnına koşar. (için)


d. Kapıyı açmak üzere ayağa kalktı. (üzere)


e. Karnını doyurmaya lokantaya gelmiş. (-a/-e)


f. Düğüne gitmek için hazırlandılar. (için)


g. Millî egemenliği sağlamak üzere meclisi açtı. (üzere)


h. Çocuklar mutlu olsun diye onlara hediye almış. (diye)


i. Faturaları yatırmak için bankaya gitti. (için)


j. Ticareti arttırmak maksadıyla anlaşmalar yapıldı. (maksadıyla)


k. Elektrik faturasını azaltmak için koridorun ışıklarını kapatıyoruz. (için)


64

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 82

4. Aşağıdaki cümlelerde eylemin gerçekleştirilme amacını örnekteki gibi noktalı yerlere
yazınız.
a. Yeni bir kıyafet almak üzere mağazaya girdi.
Amaç: Yeni bir kıyafet almak
b. Kendini geliştirmek için bol bol kitap okuyor.
Amaç: Kendini geliştirmek
c. Zamanı verimli kullanmak maksadıyla planlama yapmalısın.
Amaç: Zamanı verimli kullanmak
d. Şansını denemek için işe başvurdu.
Amaç: Şansını denemek
e. Bu kadar sıkıntıya meslek sahibi olmak için katlanıyoruz.
Amaç: Meslek sahibi olmak
f. Yakıt tasarrufu yapmak için vitesi sık sık değiştirmemelisin.
Amaç: Yakıt tasarrufu yapmak
g. Kardeşinin düğününe katılmaya Almanya’dan geldi.
Amaç: Kardeşinin düğününe katılmak
h. Saçlarını boyatmak için öğleden sonra kuaföre gidecekmiş.
Amaç: Saçlarını boyatmak
i. Dostlarıyla görüşmek için bir akşam yemeği ayarladı.
Amaç: Dostlarıyla görüşmek
j. Yanlış anlaşılmasın diye yorum yapmamayı tercih etti.
Amaç: Yanlış anlaşılmamak
k. Gürültü kirliliği azalsın diye birtakım önlemler alındı.
Amaç: Gürültü kirliliğini azaltmak
l. Odaları havalandırmak üzere pencereleri açtı.
Amaç: Odaları havalandırmak

65

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 28

5. Aşağıda cümlelerden hangileri amaç-sonuç anlamı taşımaktadır. “” işaretiyle belir-
tiniz.

Cümleler

a. Mutlu olabilmek için sevmek gerekiyor. 
b. Anneannesini ziyarete hastaneye gitti. 

c. İnternet yavaş olduğundan sayfayı açamadı. 
d. Üşümemek için üzerine kalın bir kaban aldı. 
e. Yayınevi herkes okusun diye “Nutuk”un fiyatını düşürdü.

f. Sınav heyecanından bütün gece gözüne uyku girmemiş. 
g. Söz hakkı almak üzere el kaldırdı.

h. Adam bakımsızlıktan en az on yaş büyük gösteriyor. 
i. Doğup büyüdüğü bu köye anılarını tazelemek için geldi.

j. Soruyu bilemeyince yarışmaya katılma hakkı kazanamadı. 
k. Hafta sonu kayak yapmaya Yedikuyular’a gittiler.

l. Mahallemizdeki sokaklara parke taşı döşendi.

66

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 8

6.
Ekmek almak için fırına gelmiştim. Ancak ortalıkta ekmek görünmüyordu. Fırıncı, “Biraz
bekleyeceksin hocam. Birkaç dakikaya kadar çıkartıyorum.” dedi. Eve sıcak ekmek gö-
türelim diye kenardaki tabureye oturup beklemeye koyuldum. İçeriye yaşlıca bir adamın
girdiğini gördüm. Eskimiş ceketinin sol yakası altında bir madalya parıldıyordu. Yürürken
de ayağındaki bir sakatlıktan dolayı hafifçe topallıyordu. Selam verdikten sonra fırıncının
tezgâhına yaklaşarak, “Benim ikizler acıkmıştır. Bu yüzden ekmeklerimi alayım.” dedi.
Fırıncı, adamın kendisine uzattığı torbayı alarak tezgâhın altına eğildi ve bir gün öncesine
ait olduğu anlaşılan ekmeklerden dört tane çıkardı. Ben o arada yorulmaması için yerimi
o adama vermiştim. Ekmekleri de göreyim diye tezgâhın yanına iyice yaklaşmıştım. Ek-
meklerden birkaç tanesinin şekli değişmiş, katılaşmış, taş gibi olmuştu. Fırıncıya sordum:
− Neden taze ekmeği beklemesini söylemiyorsun? Biraz sonra çıkacak dedin ya!
− Adam çok fakir biri olduğundan bayat ekmeklere gücü yetiyor. Ona bayat ekmekleri yarı
fiyatına veriyorum.
− Kim bu adam?
− Kore gazilerinden... Oğluyla gelini bir trafik kazasında vefat edince ikiz torunlarını yanı-
na almıştı. Yıllardır onlara bakıyor, hem de çok az bir maaşla.
Fırıncının anlattıkları karşısında içim yandı. Ufak da olsa vicdanımı rahatlatma adına bir
şeyler yapmak istiyordum. Fırıncıya yavaşça dedim ki:
− Aradaki farkı ben vereyim. Hiç olmazsa bugün taze ekmek yesinler.
Fırıncı, teklifimi kabul etti. Biraz sonra da fırından yeni çıkan taze ekmekleri adamın tor-
basına doldururken ihtiyara takıldı:
− Bugün çok şanslısın amca çünkü sana pasta gibi ekmek vereceğim.
Yaşlı adam, bir evlat sevgisiyle kucakladığı torbayı göğsüne bastırarak kapıdan çıkarken
bana döndü ve “Allah, senden razı olsun evlâdım. Bugün onların doğum günüydü...” de-
di, sonra da fırının kapısından yavaşça dışarı çıktı.

Bu metindeki neden-sonuç ve amaç-sonuç ilişkisi bulunan cümleler aşağıda verilmiş-
tir. Bu cümlelerin neden-sonuç ya da amaç-sonuç ilişkilerinden hangisini belirttiğini
karşılarına yazınız.

a. Ekmek almak için fırına gelmiştim. Amaç-sonuç
b. Eve sıcak ekmek götüreyim diye tabureye oturup beklemeye ko- Amaç-sonuç

yuldum. Neden-sonuç
Neden-sonuç
c. Yürürken de ayağındaki bir sakatlıktan dolayı hafifçe topallıyordu. Amaç-sonuç
d. Benim ikizler acıkmıştır. Bu yüzden ekmeklerimi alayım. Amaç-sonuç
e. Ben o arada yorulmaması için yerimi o adama vermiştim. Neden-sonuç
f. Ekmekleri de göreyim diye tezgâhın yanına iyice yaklaşmıştım. Neden-sonuç
g. Adam çok fakir biri olduğundan bayat ekmeklere gücü yetiyor.
h. Oğluyla gelini bir trafik kazasında vefat edince, ikiz torunlarını ya- Neden-sonuç
Amaç-sonuç
nına almıştı.
Neden-sonuç
i. Fırıncının anlattıkları karşısında içim yandı.
j. Ufak da olsa vicdanımı rahatlatma adına bir şeyler yapmak istiyor-

dum.

k. Bugün çok şanslısın amca çünkü sana pasta gibi ekmek verece-
ğim.

67

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi

Etkinlik 8

7. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan amaç-sonuç bölümlerini yanlarındaki görseller
doğrultusunda tamamlayınız.

a. Yola koyulmak üzere valizini topladı.

b. Yağmurda ıslanmamak için şemsiyesini açtı.

c. Yemek pişirmek üzere ocağı açtı.

d. At yarışı izlemek için hipodroma gitti.

e. İşe geç kalmayayım diye hızla koşuyordum.

f. Vatani görevini yapmaya askere gitti.

g. Çabucak büyümek için her sabah süt içer.

68

7. Sınıf Amaç-Sonuç Cümlesi KKT - 8 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç 4. I. Ses çıkarmamak için parmakları ucunda yürü-
ilişkisi vardır? yordu.

A) Sınavdan iyi bir not alırsa hepimize çay ısmar- II. Köpek, ayak sesi işittiği için durmadan havlı-
layacakmış. yordu.

B) Söylediklerinden dolayı çok pişman olduğu or- III. İşe başvurmak üzere dilekçesini özenle yazdı.
tada.
IV. Derdini anlatmak için gitmediği kapı kalmadı.
C) Mecnun, Leyla’sına kavuşmak üzere çöllere
düştü. Numaralanmış cümlelerin hangisinde
amaç-sonuç ilişkisi yoktur?
D) Akşam size gelemedim çünkü fazla mesai yap-
tım. A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

2. (I) Mutfağa girerek bir kazana un doldurmuş. (II) 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ayraç içinde
Unu su ile karıştırarak hamur yapmış. (III) Hamuru eylemin amacı verilmemiştir?
insan şekline sokup kurusun diye bırakmış. (IV)
Ellerini iyice temizledikten sonra hazırlanmak için A) Okuma yazma öğrensin diye onun için hoca
yukarı çıkmış. tutmuşlar. (onun için)

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangi- B) Çay içmek için uygun bir yer aradı. (çay içmek)
lerinde amaç-sonuç ilişkisi vardır? C) Boş durmamak için yaz kurslarına yazıldı. (boş

A) I ve II. B) I ve III. durmamak)
C) II ve IV. D) III ve IV. D) Çürüklerini tedavi etmek için dişçiye gitti. (çü-

rüklerini tedavi etmek)

6. Asker - - - - meydanda toplandılar.
Bu cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangi-
si getirilemez?

A) uğurlamak için
B) uğurlamaya
C) uğurlamaktan
D) uğurlayalım diye

3. Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına 7. Aşağıdakilerden hangisinde eylem, gerçek-
Nice bin atlı kapılmıştı fetih rüzgârına. leştirilme amacıyla birlikte verilmiştir?
(Yahya Kemal Beyatlı)
A) Bize söz verdi ziyaretinize geleceğim diye.
Bu dizelerde aşağıdaki anlamlardan hangisi B) Sonbahar gelince içimi tarifsiz hüzün kaplar.
vardır? C) Dedemin bahçesini çitlerle çevireceğiz.
D) Hepinizin derdine derman olmaya geldim.
A) Neden B) Amaç
C Koşul D) Öneri

69

7. Sınıf Koşul (Şart) Cümlesi

Koşul (Şart) Cümlesi

➤➤ Eylemin gerçekleşmesinin bir koşula (şarta) bağlı olduğunu bildiren cümleye koşul (koşul-sonuç) cümlesi
denir. Bu tür cümlelerde koşul anlamı genellikle “-sa/-sa” şart ekiyle sağlanır. Bunun dışında “ama, mi, üzere,
ki, -ince, -dikçe vb.” kelime veya eklerle de koşul anlamı sağlanabilir.

• Günde bir bardak süt içersen boyun uzar. Bu cümleler iki bölümden oluşur. Genellikle birinci bölüm
koşul, ikinci bölüm ise koşula bağlı olarak ortaya çıkan
Koşul Sonuç sonuçtur. Sonucun gerçekleşip gerçekleşmesi tamamen
koşula bağlanmıştır. “Günde bir bardak süt içersen bo-
• Gidebilirsin ama önce kapıyı çalmalısın. yun uzar.” cümlesinde “boyun uzaması” sonucu “günde
bir bardak süt içme” koşuluna bağlanmıştır. Dolayısıyla
Sonuç Koşul günde bir bardak süt içilmediği zaman boyun da uzama-
yacağı iddia edilmiştir.
• Emirleri uygulanmadı mı çok kızar.

Koşul Sonuç

NOT: “-se/-sa” eki cümleye koşul anlamı kattığı gibi istek anlamı da katabilir. İstek anlamı kattığı cümleler
koşul cümlesi kabul edilemez.

• Bütün aile bir araya gelip bunu kutlasak. (İstek)

• Hava güzel olursa pikniğe gideceğiz. (Koşul)

Koşul Sonuç

Etkinlik 9

Kazanım: T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme,
duygu belirten ifadeler ve abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerden koşul anlamı taşıyanlara “” işareti koyunuz.

a.  Bu kaynaklardan çalışırsan sınavda başarıyı yakalarsın.
b. Ormanların faydalarını sıralayarak önemlerini vurguladı.
c.  Artık çabucak uykuya dalabilirsin yeter ki bu adaçayından iç.
d. Hiç kimse onun boşluğunu dolduramaz.
e.  Biz kendi içimizde birlik olmadıkça birileri bizi üzmeye devam eder.
f. Demedi demeyin, bu çocuk ailesini çok üzecek.

70

7. Sınıf Koşul (Şart) Cümlesi

Etkinlik 9

2. Aşağıda koşul-sonuç ilişkisi bulunan cümleler verilmiştir. Bu cümlelerin koşul ve so-
nuç bölümlerini örnekteki gibi gösteriniz.

a. İnandıysan başaracaksın demektir.

Koşul Sonuç

b. Temiz bulmak istiyorsanız temiz bırakınız.

Koşul Sonuç

c. Seninle geleceğim ancak benim aracımla gideceğiz.

Sonuç Koşul

d. Bu kış bizi kaplıcalara götüreceksen istediğini olmuş bil.

Koşul Sonuç

e. Kimseyle tartışmayacağına söz verirsen davete gelebilirsin.

Koşul Sonuç

f. Başından geçenleri anlat ki insanlar sana hak versin.

Koşul Sonuç

g. Bu hastalığın pek tehlikesi olmaz yeter ki perhizini tut.

Sonuç Koşul

h. Bir hafta içinde projeyi tamamlamazsan işsiz kalırsın.

Koşul Sonuç

i. Millî takım geçen haftaki performansını sergilerse kupayı alır.

Koşul Sonuç

j. Kar bu şekilde yağmaya devam ederse okullar tatil olur.

Koşul Sonuç

k. İşin altından kalkamayacaksan haber ver, yardıma gelelim.

Koşul Sonuç

l. Toplantıya katılabilirsin ama ağzını bile açmayacaksın.

Sonuç Koşul

m. Televizyon izleyebilirsin fakat önce ödevlerini bitirmelisin.

Sonuç Koşul

71

7. Sınıf Koşul (Şart) Cümlesi

Etkinlik 9

3. Aşağıdaki cümlelerde sonucun gerçekleşmesi hangi koşula bağlanmıştır? Örnekteki
gibi yazınız.
a. Hatalarından ders alabilirsen tecrübe kazanırsın.
Hatalarından ders almasına
b. Sigarayı rahatlıkla bırakabilirsin yeter ki inan.
İnanmasına
c. Saati kur ki sabah erkenden uyanabilelim.
Saati kurmasına
d. Spor yaptıkça vücut esnekliğin artar.
Spor yapmasına
e. Çabucak iyileşirsin yeter ki ilaçlarını düzenli kullan.
İlaçlarını düzenli kullanmasına
f. Kitap okundun mu hayal gücün gelişir.
Kitap okumasına
g. Geç kalmazsan konser başlamadan orada olabiliriz.
Geç kalmamasına
h. Ne zaman bir balıkçı görsem gençlik yıllarımı hatırlarım.
Balıkçı görmesine
i. Aç karnına su içersen tokluk hissi oluşur.
Aç karnına su içmesine
j. Millî piyango çıksın, sana bir ev alacağım.
Millî piyangonun çıkmasına

72

7. Sınıf Koşul (Şart) Cümlesi

Etkinlik 9

4. Aşağıda verilen sonuçlara ayraç içinde belirtilen ifadeleri kullanarak anlamca uygun
koşullar yazınız.

a. İstediğin performansı yakalayacaksın yeter ki antrenmanları aksatma.
(yeter ki)

b. İlaçlarını kullanmadı mı tansiyonu her an yüksele-
bilir. (mı, mi)

c. Düşünceni özgürse açıklayabilirsin ancak kimseye hakaret etmek yok.
(ancak)

d. Bu kitabı okudukça yazara olan hayranlığın artacak.
(-dıkça,-dikçe)

e. Biraz cesaret gösterirsen her şey çok daha farklı olabilir.
(-sa, -se)

f. Zanaat öğrenmek istiyorsan mutlaka çıraklık dönemin ola-
cak. (-sa,-se)

g. Geçmişi unutacağız ama aynı hataları tekrar etmeyeceksin.
(ama)

h. Yemek yapalım ki misafirlerimiz aç kalmasınlar. (ki)

i. Bir hafta içinde geri ödemek üzere sana istediğin miktarda
borç verebilirim. (üzere)

j. Kahvaltısını yapar ise babası onu parka götürecekmiş. (ise)

k. Bol bol soru çözersen konuyu pekiştirirsin. (-sa, -se)

l. Kahvaltını yapabilirsin fakat önce odanı toplamlısın . (fakat)

m. Ben bu sorunu çözeceğim yeter ki sen telaş etme . (yeter ki)

n. Yağmur yağdı mı her yanı toprak kokusu sarar. (mı, mi)

73

7. Sınıf Koşul (Şart) Cümlesi KKT - 9 

1. Ve gönül Tanrı’sına der ki: 4. I. Eğer bu şirket başka firmayla anlaşsın, gör
- Pervam yok verdiğin elemden; bak neler oluyor.
Her mihnet kabulüm, yeter ki
Gün eksilmesin penceremden! II. Başkan olmak için önce insanların güvenini
(Cahit Sıtkı Tarancı) kazanmalısın.

Bu dörtlüğün son iki dizesinde aşağıdaki an- III. Okula gitmek için çantasını bugünden hazır-
lamlardan hangisi vardır? ladı.

A) Amaç B) Öneri IV. Zemin şartları uygun olmadığından maç erte-
C) Koşul D) Sebep lendi.

Numaralanmış cümlelerden hangilerinde “ko-
şul” söz konusudur?

A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve III. D) III ve IV.

2. - - - - kütüphanemdeki bütün kitapları alabilirsin. 5. (I) Atatürk, tarih kitaplarını daima harita ile ta-
kip ederek okur ve savaşlar için ayrıca krokiler
Bu cümlenin başına aşağıdakilerden hangisi çizerdi. (II) Kütüphanesindeki kitapların çoğunu
getirilirse eylemin gerçekleşmesi bir koşula okumuş ve kenarlarına çeşitli işaretler koymuş-
bağlanmış olur? tur. (III) Bazen de kurşun kalemle kâğıtlara notlar
almıştır. (IV) Onun işaretlediği şekillerin anlamları-
A) Daha öncede belirttiğim gibi nı bilseniz, kitabın bütün ilginç yönlerini anlamış
B) En kısa zamanda getirmek üzere olursunuz.
C) Kendini yetiştirebilmek için
D) Durumun iyi olmadığından dolayı Bu parçada numaralanmış cümlelerden han-
gisinde koşul-sonuç ilişkisi vardır?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

3. İstediğin bölüme gitmek istiyorsan bu sıvandan 6. “Ama” bağlacı şartlı bir ifade niteliğinde olan bir
tam puan almalısın. cümleyi, başka bir cümleye bağlamaya yarar.

Bu cümledeki anlam ilişkisinin benzeri aşağı- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde böyle bir kul-
dakilerden hangisinde vardır? lanım söz konusudur?

A) Toprak suya doyduğundan bu yıl bol ürün alı- A) İstediğin ayakkabıyı alacağım ama önce verdi-
nacak. ğin sözü tutacaksın.

B) Yağmur tanelerinin yeryüzüne inişini izlemek B) Çalışmayı sevmez ama parayı hesapsız harca-
üzere cama yaklaştı. maya bayılırdı.

C) Görünüşe göre öğretmenimiz bugün bize çok C) Şimdiki çocuklar pek söz dinlemiyor ama biz
kızmış. yine de onları uyaralım.

D) Tabağındakileri bitirmeden bu sofradan kalk- D) Güzel ama güzel bir konakta gelinleri ve da-
mak yok! matlarıyla yaşıyordu.

74

7. Sınıf Cümleye Hâkim Olan Duygu

Cümleye Hâkim Olan Duygu

➤➤ Cümleler düşüncelerin yanında duyguları da ifade etmeye yarayan kelime dizileridir. Cümlede ifade edilen
duygular şunlardır: pişmanlık, özlem, sevinç, üzüntü, merak, beğenme, şaşırma, yakınma, küçümseme, sitem,
kararsızlık, beklenti, acıma, endişe (kaygı) vb.

• Keşke ona daha iyi davransaydık. (pişmanlık)
Yapılan hata (iyi davranmama) sonucu duyulan pişmanlık dile getirilmiştir.

• Hey gidi gençlik! (özlem)
Geçmişte yaşanan bazı şeylerin (gençliğin) yeniden yaşanma isteği dile getirilmiştir.

• Yaşasın, tatile çıkıyoruz! (sevinç)
Bir isteğin (tatile çıkma) gerçekleşmesiyle duyulan sevinç anlatılmıştır.

• Teyzem yanıma gelmeyince moralim bozuldu. (üzüntü)
Olumsuz bir durum (teyzenin gelmemesi) karşısında içine düşülen keder ifade edilmiştir.

• Acaba şu an nerede, durumu nasıl? (merak)
Bir şeyi (nerede olduğunu) anlamak veya öğrenmek için duyulan istek dile getirilmiştir.

• Bu kitabı keyifle okuyup bitirdim. (beğenme)
Herhangi bir konuda (kitap okuma) duyulan memnuniyet dile getirilmiştir.

• Aniden karşıma çıkınca ne diyeceğimi bilemedim. (şaşırma)
Beklenmeyen bir durum (aniden çıkma) karşısında hissedilen duygu anlatılmıştır.

• İstanbul’un trafiği rahatlamadı gitti. (yakınma)
Herhangi bir konuda (İstanbul trafiği) duyulan rahatsızlık dile getirilmiştir.

• Güya para kazanacak da zengin olacak. (küçümseme)
Herhangi birini küçük görme, hafife anlamı taşımaktadır.

• Emeğimin karşılığı bu mu olacaktı? (sitem)
Herhangi bir konuda (emeğin karşılığını alamamak) üzüntü veya kırgınlık yumuşak bir dille aktarılmıştır.

• Roman mı şiir mi okusam diye düşünüyorum. (kararsızlık)
Herhangi bir konuda (roman veya şiir okuma) karar verememe durumu dile getirilmiştir.

• Beni kırmayacağını düşünüyorum. (beklenti)
Herhangi bir konuda (kırmama) gerçekleşmesi beklenen durum dile getirilmiştir.

• Ya bütün emeğimiz boşa giderse… (kaygı)
Herhangi bir olumsuzluğun (emeğin boşa gitmesi) gerçekleşme olasılığından duyulan endişe dile
getirilmiştir.

75

7. Sınıf Cümleye Hâkim Olan Duygu

Etkinlik 10

Kazanım: T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme,
duygu belirten ifadeler ve abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümleleri verilen duygularla eşleştiriniz.
a. Ben tam on dört sene sevdiklerimin hasretini çektim.
b. Yaptığı saçmalığa ah vah edip duruyordu.
c. Doktor olacakmış da hastaları iyileştirecekmiş, güleyim bari!
d. Bunca zaman neredeydin, anlayamıyorum.
e. Bugün babam yurt dışından dönüyor, içim kıpı kıpır!
f. Çocuğun yırtık ayakkabıları görenlerin içini parçalıyordu.
g. Her defasında uyarıyorum, yine bildiğini okuyor.
h. Oyuncu dediğin Şener Şen gibi olmalı.
i. Babamın seni çok seveceğini düşünüyorum.
j. Tiyatroya mı gitsem yoksa sinemaya mı bilemedim.
k. Hani yarın akşam bize gelecektiniz?
l. Çocuk merdivenlerden düşecek diye yüreğim ağzıma geldi.

c d f j
Küçümseme Şaşırma Üzüntü Kararsızlık

g i h a
Yakınma Beklenti Beğeni Özlem

l b e k
Korku Pişmanlık Sevinç Sitem

76

7. Sınıf Cümleye Hâkim Olan Duygu

Etkinlik 10

2. Aşağıdaki cümlelere hâkim olan duyguları noktalı yerlere yazınız.

Cümleler Duygular
a. Ah, nerede o eski misafirlikler! Özlem
b. Ne demek yok! Ciddi misiniz? Şaşırma
c. Keşke sevdiklerimizin kıymetini zamanında bilsek. Pişmanlık
d. Acaba çocuklar evden çıkarken kapıyı kilitledi mi? Endişe
e. Bu sene tatil yapamayacağımıza yanıyoruz. Üzüntü
f. Onunla çalışıp çalışmama noktasında karar veremedik. Kararsızlık
g. Bir perde de rol aldın diye kendini oyuncu sanma! Küçümseme
h. Gençlerin yabancı kelime kullanma merakını anlayamıyorum. Yakınma
i. Yazık, el kadar bebeği annesinden ayırıyorlar. Acıma
j. Yaşasın, lapa lapa kar yağıyor! Sevinç
k. Dün geceki maç ne oldu acaba? Merak
l. Yarışmaya resim dalında mı katılsam, şiir dalında mı? Kararsızlık
m. Damat Bey’in saçları on numara olmuştu. Beğeni

77

7. Sınıf Cümleye Hâkim Olan Duygu

Etkinlik 10

3. Aşağıdaki görsellerle ilgili duyguları yansıtan birer cümle kurunuz.
a.
Mutluluk Arkadaşlarımla kırlarda oynayabilmek çok güzeldi.

b.
Sevinç Takımını galibiyete taşıyan golü attığı için.

c.
Üzüntü Takdir alamayacağımı öğrenince moralim bozuldu.

d.
Pişmanlık Tüh, dosyayı kaydetmeden kapattım!

e.

Özlem Yaşlı kadının torunları burnunda tütüyordu.

f.
Şaşkınlık Aniden teyzesini karşısında görünce ağzı açık kaldı.

g.
Beğeni Bu iş tam bana göreymiş.

h.

Acıma Zavallı civciv, yaşam mücadelesi veriyor.

78

7. Sınıf Cümleye Hâkim Olan Duygu

Etkinlik 10

4. Aşağıda anlatılan durumları görsellerden de yararlanarak zihninizde canlandırınız. An-
latılanlara uygun birer cümle kurunuz.

a. Anne ve babanın izniyle bir süre için sevdiğin bir yakınına kalma-
ya gittin. İlk kez ailenden ayrılıyorsun. Başlangıçta ayrılık acısını
çok hissetmedin. Ancak gün geçtikçe ailene olan hasretin artmaya
başladı. Annen, baban ve kardeşlerin burnunda tütmeye başladı.
Onlara olan özlemini bir cümleyle nasıl ifade edersin?

Ah anneciğim, babacığım yanımda olsanız da size sarılsam!

b. İyi bir liseye gitmek için ciddi bir çalışma içerisindesin. Yılların eme-
ğiyle nihayet sınava giriyorsun. Sınavın oldukça başarılı geçiyor. Bir
süre sonra da sınav sonuçları açıklanıyor. Kazanmış, istediğin liseye
yerleşmişsin. Sevincini bir cümleyle nasıl ifade edersin?

Yaşasın, sınavı kazandım!

c. Yıllar önce gittiğin ancak yolunu tam olarak hatırlayamadığın bir
köyde bir dostunu ziyaret edeceksiniz. Yola koyuldun. Bir müddet
ilerledikten sonra bir yol ayrımıyla karşı karşıya kaldın. Yol sağ ve
sol olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Hangi taraftan gideceğine karar
veremedin. Kararsızlığını bir cümleyle nasıl ifade edersin?

Acaba sağ yoldan mı gitsem, sol yoldan mı?

d. Sınav notlarına bakmak için e-okulu açmıştın. Açıklanan notunun
beklentinin çok altında kaldığını gördün. Bir anlık öfkene yenik dü-
şüp elini masaya vurdun. Annenin çok sevdiği ata yadigârı vazosu
masadan düştü ve kırıldı. İçini bir korku kaplamaya başladı. Öfkene
yenik düştüğün için ah vah etmeye başladın. Pişmanlığını bir cüm-
leyle nasıl ifade edersin?
Keşke öfkemi kontrol edebilseydim.

e. Bugün senin doğum günün. Sevdiklerinle birlikte güzel bir doğum
günü geçirmişsin. Sıra hediyeleri açmaya gelmiştir. Annenin aldığı
hediye paketini açarak işe başlarsın. Yavaşça paketi açarsın. O da
ne! En sevdiğin yazarın henüz okuyamadığın yeni kitabı… Beğenini
bir cümleyle nasıl ifade edersin?

Bu kitap tam bana göredir.

79

7. Sınıf Cümleye Hâkim Olan Duygu KKT - 10 

1. Bir başkaydı o yıllar, her şey bambaşka 4. Cümle Duygu
İnsanlar bir başkaydı, doğa bambaşka 1. Zamanında onu din- Pişmanlık
Sevgiler içtendi, yapmacıksız, saf, temiz lemediği için şimdi Şaşırma
Bir başkaydı o yıllar, her şey bambaşka... dizini dövüyordu. Sitem
(Günay Tulun) 2. Hoppala, daha düne Yakınma
kadar birbirinizden
Bu dizelerin şairi aşağıdaki duygulardan han- ayrılmazdınız!
gisini yoğun olarak yaşamaktadır? 3. Arayıp sormaması
ilişkimiz açısından
A) Sevinç B) Özlem kaygı vericidir.
C) Üzüntü D) Pişmanlık 4. İnsanlar haksızlık
kendilerine yapılınca
itiraz ediyor.

Yukarıdaki tabloda kaç numaralı cümleye hâ-
kim olan duygu yanlış verilmiştir?

A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

2. “Öfke ile kalkan zararla oturur.” atasözünün
anlamında aşağıdaki duygulardan hangisi var-
dır?

A) Kaygı B) Sitem
C) Yakınma D) Pişmanlık

5. Aşağıdaki deyimlerden hangisi ayraç içinde
verilen duyguyu yansıtmaz?

A) Ne günlere kaldık! (Endişe)
B) Aklınla bin yaşa. (Beğeni)
C) Ateş almaya mı geldin? (Sitem)
D) Tövbeler olsun! (Pişmanlık)

3. 1. Yazık, yaşlı başlı adamı dolandırmışlar! 6. “Dün sabah yaka paça dışarı atılmış, - - - -” cüm-
lesi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa
2. Allah Allah, nasıl da çabucak geldiniz! diğerlerinden farklı bir duygu dile getirilmiş
olur?
3. Hey gidi gençlik hey!
A) hayırdır inşallah!
Numaralanmış cümlelere hâkim olan duygular
aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralanmış- B) vah ki ne vah!
tır?
C) yazık.
1 2 3
A) Üzüntü Heyecan Endişe D) zavallıcık.
B) Üzüntü Şaşırma Pişmanlık
C) Acıma Şaşırma Özlem
D) Acıma Sevinç Üzüntü

80

7. Sınıf Abartma ve Benzetme

Abartma ve Benzetme

➤➤ Bir şeyi olduğundan daha çok (önemli, büyük) veya daha az (önemsiz, küçük) göstermeye abartma denir.
• Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır. (Olduğundan daha çok gösterme)
• Dertlerimden arındım, kuştan hafifim. (Olduğundan daha az gösterme)

➤➤ Aralarında ilgi olan iki şeyden zayıf olanı kuvvetli olanla anlatmaya benzetme denir. Benzetme anlamı daha
çok “gibi, kadar” edatlarıyla sağlanır. Benzetmede amaç, anlatımı kuvvetlendirmek ve sözün etkisini artırmak-
tır.

• Aslan gibi kuvvetlidir babam.

Benzetilen Benzetme edatı Benzetme yönü Benzeyen

(Baba, kuvvetli olma yönüyle kuvveti herkesçe bilenen aslana benzetilmiştir.)

• Türkiye cennet kadar güzeldir.
Benzeyen Benzetilen Benzetme edatı Benzetme yönü

(Türkiye güzellik yönüyle güzelliği herkesçe kabul edilen cennete benzetilmiştir.)
Not: Abartma ve benzetme söz sanatı olarak da alınır.

Etkinlik 11

Kazanım: T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme,
duygu belirten ifadeler ve abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki açıklamaların doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar vererek kutucukları
işaretleyiniz.

a. “Haberi alan ailenin dünyası başına yıkıldı.” cümlesinde bir şeyi oldu- D Y
ğundan büyük gösterme vardır. 

b. “Beş dakikaya geliyorum dedin, dünyanın öbür ucuna gitmişsin.”  
cümlesinde altı çizili bölümde abartma yapılmıştır. 

c. “Altın sarısı saçları rüzgârda dalgalanıyordu.” cümlesinde abartma ya-
pılmıştır.

d. “Koca valizi taşımaktan kolum koptu.” cümlesinde bir şeyi olduğun-
dan küçük gösterme söz konusudur.

e. “Bağırtısıyla yer gök inledi.” cümlesinde benzetme yapılmıştır.

81

7. Sınıf Abartma ve Benzetme

Etkinlik 11

2. Aşağıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde abartma yapılmıştır? İşaretleyiniz.

a.  Kıyamet kopsa şimdiki gençlerin zerre umurunda değil.

b. 29 Ekim bütün yurtta coşkuyla kutlandı.
c.  Adamın arkasında dağ gibi babası vardı.
d.  Susuzluktan dilim damağıma yapıştı.

e. Yaz tatili boyunca toplam otuz kitap bitirmiş.
f.  Çocuğun ağlamaktan gözyaşları sel oldu.
g.  Dünyalar kadar derdi var ama çok rahat görünüyor.

h. Adam her kahvaltıda en az beş yumurta yermiş.

i. Kurnaz tilki yumuşak bir sesle, “Sana yardıma geldim.” dedi.
j.  Milyonlarca kez uyardım seni dikkatli olman konusunda.

k. Kedicik ev sahibinin getirdiği sütü görünce çok sevindi.
l.  Bugün dışarı çıkamam, bir ton işim var.
m.  Maşallahın var, taşı sıksan suyunu çıkarırsın.

n. Sınavda tüm sorulara doğru yanıt vermiş.

82

7. Sınıf Abartma ve Benzetme

Etkinlik 11

3. Aşağıdaki cümlelerin karşısına abartma ve benzetme anlamlarından uygun olanı ya-
zınız.

Cümleler

a. İş yerinde incelemem gereken dağ kadar dosya birikti. Abartma

b. Babamın saçları kar gibi bembeyazdı. Benzetme

c. Bu gizemli hayvanın kulakları eşeği, gözleri tilkiyi andırıyordu. Benzetme

d. Bu çocuk bir keçi gibi inatçıydı. Benzetme
e. Seni sırtımda taşımaktan belim kopmuştu. Abartma

f. Paytak paytak yürüyüşüyle bir ördeği andırıyordu. Benzetme

g. Çöldeki kum tanesi kadar derdi olsa of bile demezdi. Abartma

h. Hayat bir nefes kadar kısadır. Abartma

i. Şüpheleri, aç kalmış bir fare gibi içini kemirmekteydi. Benzetme

j. Mustafa Kemal’in rüzgârda altın saçları dalgalanıyordu. Benzetme

k. Amcam yeni işinde çuvalla para kazanıyormuş. Abartma

l. Araçlarımız gelin konvoyu gibi arka arkaya dizildi. Benzetme

m. Karadeniz koyu mavi bir çarşaf gibi önümüzde duruyordu. Benzetme

83

7. Sınıf Abartma ve Benzetme

Etkinlik 11

4. Aşağıdaki dizelerden benzetme olanların sonuna “B”, abartma olanların sonuna “A”
yazınız.

Dizeler

a Altın rengi gözleri yanan bir semaverdi B
Ilık bir çay kokusu akardı saçlarından. B
A
b Ufuk bir tilkidir, kaçak ve kurnaz; B
Yollar bir yumaktır, uzun, dolaşık. B
A
c Kara bahtım kem talihim B
Taşa bassam iz olur. A
A
d Ey ana toprağı, ey Anadolu,
Cennette bir yeşil meydan gibisin.

e Zaman bir böcek gibi sinsi, kenarda
Koltukların didikler durur kadifesini.

f Bir ah çeksem dağı taşı eritir,
Gözüm yaşı değirmeni yürütür.

g Ben ki yaralıyım, ben ki haytayım
Bakkallara düşmüş okul defterleri gibiyim.

h Deniz mürekkep olsa, ağaç kalem
Yazmakla bitmez benim derdim.

i Derdimi döksem ben Karadeniz’e,
Kırım sahillerini sel tufan alır.

84

7. Sınıf Abartma ve Benzetme

Etkinlik 11

5. Aşağıda benzetmenin ögeleri (görseller ve ayraç içindeki ifadeler) verilmiştir. Buna gö-
re ayraç içindeki benzetme edatlarını da kullanarak görsellerle ilgili cümleler kurunuz.

Benzeyen Benzetilen

Nasrettin Hoca’nın pamuk şekeri gibi sakalı vardı.
a.

(gibi)

Yaşlı adam kaplumbağa kadar yavaş yürüyordu.
b.

(kadar)

Yanaklarındaki kızarıklık elmayı andırıyordu.
c.

(andırmak)

Gözleri deniz misali maviydi.
d.

(misal)

Çay, ateş gibi sıcaktı.
e.

(gibi)

Ekmekler nar gibi kızarmıştı.
f.

(gibi)

85

7. Sınıf Abartma ve Benzetme KKT - 11 

1. Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin! 4. Kanım kırmızı rengini
Benim doğduğum köyler de güzeldi, Alyuvarlardan alır
Sen de anlat doğduğun yerleri, Akyuvarlar asker gibi
Anlat biraz! Korur beni mikroplardan
Hastalıktan kurtarır
Bu şiirin altı çizili dizesinde aşağıdakilerden
hangisi vardır? Bu dizelerde benzeyen ve kendisine benzetilen
aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Abartma B) Benzetme
C) Karşılaştırma D) Kişileştirme A) Akyuvarlar – asker
B) Asker – akyuvarlar
C) Alyuvarlar – asker
D) Asker – alyuvarlar

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde abartma 5. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili deyimlerden
yoktur? hangisinde benzetme yoktur?

A) Çocuk o kadar zayıf ki üflesem uçacaktı. A) İnsan kuş misali; dün neredeydim, bugün ne-
B) Ufaklık sabaha kadar ateşler içinde yandı. redeyim?
C) Çocuk, sincap gibi daldan dala atlıyordu.
D) İnan çok yoğunum, başımı bile kaşıyamam. B) Aç kurt gibi sofradaki her şeye saldırmaya baş-
ladılar.

C) Çakı gibi delikanlısın, sana iş mi bulamayaca-
ğız.

D) Onun neden buraya geldiğini adı gibi biliyordu.

3. I . Adamın evi adeta bir saraydı. 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde abartma
II. Ufak bir çocuk gibi hüngür hüngür ağladı. vardır?
III. Salondaki izleyiciler gülmekten öldü.
IV. Gözyaşlarıma şemsiye kâr etmez, ıslanırsın. A) Gözleri öyle parlıyor ki tıpkı siyah bir alevdi.
B) İçimdeki yangını okyanuslar bile söndüremez.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde ben- C) Bozuk plak gibi aynı şeyleri tekrar ediyordu.
zetme vardır? D) Her soruya cevap veriyor, bülbül gibi şakıyor-

A) I ve II. B) I ve III. du.
C) II ve III. D) III ve IV.

86

7. Sınıf Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme

Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme

Karşılaştırma: Birden fazla varlık, kavram veya durumun benzerlik veya farklılıklarının kıyaslanmasıdır. Bu
kıyaslama “gibi, kadar, en, daha, çok, göre, fazla, ancak” vb. kelimelerle sağlanır.
• En sevimli hayvan sincaptır. (Sincap, sevimlilik yönüyle diğer hayvanlarla karşılaştırılmıştır.)

Koşula Bağlılık (Şart): Eylemin gerçekleşmesinin bir koşula (şarta) bağlanmasıdır. Koşul anlamı genellikle
“-sa/-sa” şart ekiyle sağlanır. Bunun yanında “-ince, -dikçe, mi, ama, üzere, yeter ki” vb. ek veya kelimelerden
de yararlanılır.
• Ödevini bitirirsen oyun oynarız. (Oyun oynamanın koşulu ödevi bitirmektir.)

Örneklendirme: Bir düşüncenin somut hâle getirilerek daha anlaşılır kılınması için konuyla ilgili örnekler ver-
mektir.
• Masasında çok güzel kitaplar vardı: Osmancık, Kaşağı, Küçük Prens…

(Masadaki kitaplara örnekler verilmiştir.)

Etkinlik 12

Kazanım: T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.

Metinlerdeki neden-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma, benzetme, örneklendirme,
duygu belirten ifadeler ve abartma üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangi kavramla ilgili olduğunu “” işaretiyle tabloda gösteriniz.

Cümle Karşılaştırma Koşul Örneklendirme
  
a. Türkiye dünyanın en güzel ülkesidir. 
  
b. Tatlı yiyebilirsin ancak önce yemeğini bi- 
tirmelisin. 

Çocukları kitap okumadan alıkoyan pek
c. çok araç var, televizyon da bunlardan bi-

ri.

d. Sena, Sinem’e göre daha içine kapanık
bir çocuktur.

e. Türk edebiyatının en sevilen öykücülerin-
de biri olarak Sait Faik gösterilebilir.

f. Kar yağsın, bahçede hep beraber karto-
pu oynarız.

Çocuk edebiyatında eser veren bazı ya-
g. zarlarımız şunlardır: Hasan Ali Toptaş,

Aziz Nesin, Yaşar Kemal…

h. Bugün dünyadaki bütün insanlardan da-
ha mutlu ve huzurluyum.

i. Meyve ağaçlarına zarar vermedikçe bah-
çede istediğiniz kadar oynayabilirsiniz.

İyi bir roman okurunun hayal gücü, iyi bir
j. sinema izleyicisinin hayal gücünden çok

daha geniştir.

87

7. Sınıf Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme

Etkinlik 12

2. Aşağıda karışık hâlde verilen “karşılaştırma, örneklendirme ve koşula bağlılık” cümleleri-
nin yanına uygun olanı yazınız.

Cümleler

a. Sağlıklı dişlere sahip olabilirsin yeter ki günde iki Koşula bağlılık
kez dişlerini fırçala. Örneklendirme
Karşılaştırma
b. Geçmişte çok insan hoşgörünün sesi oldu, me- Örneklendirme
sela Mevlana ve Yunus Emre. Karşılaştırma
Koşula bağlılık
c. Sait Faik’in öyküleri Ömer Seyfettin’ininkilere gö- Örneklendirme
re daha şiirsel bir anlatıma sahiptir. Koşula bağlılık
Karşılaştırma
d. Öksürme, hapşırma, göz kapağının kırpılması Koşula bağlılık
doğuştan gelen reflekslerimizdir. Karşılaştırma
Karşılaştırma
e. Sınavda en zor sorular matematik dersinden so-
rulmuştur.

f. Az ve öz konuş ki ağzından çıkan her kelimenin
bir değeri olsun.

g. Afrika ormanlarında pek çok yırtıcı yaşar: aslan,
kaplan, timsah…

h. Yapılan uyarıları dikkate alırsan ileride ah vah et-
mezsin.

i. Serkan futbol, Caner ise voleybol oynamayı çok
sever.

j. Dağıtmamak üzere kütüphanemdeki kitaplardan
yararlanabilirsin.

En acı ve yağlı yemekler Gaziantep, Hatay ve
k. Şanlıurfa illerinde yapılır.

l. Bulgurun besin değeri pirinçten daha yüksektir.

88

7. Sınıf Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme

Etkinlik 12

3. Aşağıdaki ifadeleri kullanarak görsellerle ilgili karşılaştırma cümleleri kurunuz.

daha a.
Basketbol topu futbol topundan daha serttir.

daha b.
Ülkemizde elma, portakaldan daha çok yetiştirilir.

göre c.
Köpek, kediye göre sadık bir hayvandır.

Sude Burak ise d.
Sude uzun boylu, Burak ise kısa boyludur.

e.
en Güneş’e en yakın gezegen Merkür’dür.

kadar f.
Güneşin manzarası ayın manzarası kadar güzeldir.

g.
en Baklava en sevdiğim tatlıdır.

89

7. Sınıf Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme

Etkinlik 12

4. Aşağıdaki metinlerden örneklendirmeye başvurulanların başındaki kutucuğa “Ö”, kar-
şılaştırmaya başvurulanların başındaki kutucuklara “K” yazınız.

a. Ö Saf maddeler karışım oluştururlar. İki ya da daha fazla maddenin özellikleri-
ni kaybetmeksizin bir arada bulunmaları ile oluşan maddeye karışım denir.
Limonata, tuzlu su, ayran birer karışımdır.

b. K Romanda, hikâyede olduğu gibi olay söz konusudur. Ancak hikâyede tek
bir olay varken romanda birbiriyle bağlantılı olaylar zinciri vardır. Hikâye-
deki olay dar bir mekânda geçerken romanda olayın geçtiği mekân çok
geniştir. Hikâyede kişi sayısı az iken romanda kişi sayısı oldukça fazladır.

c. Ö İskeletimiz vücudumuza genel şeklini verir. İç organlarımızı destekler ve
korur. Kafatası kemikleri beynimizi, kaburga kemikleri kalbimizi ve akciğer-
lerimizi, omurgamızdaki kemiklerse omuriliğimizi korur.

d. Ö Röntgen ışınlarına fazla miktarda ve sık maruz kalınması sağlık için zararlı
olduğundan bu alanda çalışanların zarar görmemesi için bazı önlemler alı-
nır. Mesela röntgen aygıtının kumanda bölümü genellikle röntgen ışınlarını
geçirmeyen özel bir panelin arkasında bulunur. Röntgeni çekecek olan kişi
hastayı hazırladıktan sonra bu panelin arkasına geçerek aygıtı çalıştırır.

e. K Ankara’da kahverengi, beyaz ve turuncu bir kelebek gördüm. Kanatları-
nın kenarları tozlu birer tül gibiydi. Kanatlarının alt ucu kısaydı. Didim’de
gördüğüm kelebek ise sarıydı. Kanatlarının alt ucu uzundu. Üstünde siyah
benekler ve çizgiler, anteninde beyaz noktalar vardı. Kanatlarının ucu tırtıklı
gibi görünüyordu.

f. Ö Boyunuzu bulmak için farklı yöntemler vardır. İşte bu yöntemlerden biri şu-
dur: Kollarınızı iki yana doğru iyice açın. Arkadaşınızdan sol elinizin orta
parmağının ucundan sağ elinizin orta parmağının ucuna kadar olan uzun-
luğu ölçmesini isteyin. Bu uzunluk genellikle boyunuz kadardır.

90

7. Sınıf Karşılaştırma - Koşula Bağlılık - Örneklendirme KKT - 12 

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde örneklendir- 4. (I) Ailesinden kazandığı birçok güzel davranış var.
me yapılmıştır? (II) Sık sık teşekkür etmek de bunlardan biridir. (III)
Ancak en güzel davranışı hiç şüphesiz söz hakkı
A) Genç yazarlar usta yazarlara göre Türkçe keli- alarak konuşmasıdır. (IV) Yazılı sınavlardaki başa-
me kullanmada daha duyarlıdır. rısı da artarsa dört dörtlük bir öğrenci olacak.

B) Projesi ilçede birinci seçilirse ödül olarak tam Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili
altın alacak. aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

C) Bir bardaktan diğerine dökülen suyun sıcak mı A) I. cümlede örneklendirme yapılmıştır.
soğuk mu olduğu dinleyerek anlaşılabilir.
B) II. cümle kendinden önce yargının örneğidir.
D) Baharın gelişiyle sık karşılaştığımız durumlar-
dan biri alerjidir. C) III. cümlede karşılaştırma vardır.

D) IV. cümlede koşula bağlılık söz konusudur.

2. Evde uykumuzun kamptakine göre daha geç 5. Müdür Bey onaylarsa Cenk bu yılki bilgi yarışma-
gelmesinin nedeni hem yapay aydınlatma kul- sında okulumuzu temsil edecekmiş.
lanmamız hem de gündüzleri genellikle kapalı Bu cümlede Cenk’in bilgi yarışmasında okulu
ortamlarda bulunmamız. temsil etmesi aşağıdakilerden hangisine bağ-
lıdır?
Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi vardır? A) Cenk’in yarışmaya katılmak istemesine
B) Müdür Bey’in Cenk’i sevmesine
A) Benzetme B) Örnekleme C) Öğretmenler tarafından seçilmesine
C) Karşılaştırma D) Koşul D) Müdür Bey’in onaylamasına

3. Sivrisinekler avlarını bulmak için kokuları izler. 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde koşula
Geceleri ise gündüzlere göre avlarını daha ça- bağlılık söz konusudur?
buk buldukları bilinen bir gerçek. Araştırmacılar, A) Seher bu sınıftaki en başarılı öğrencidir.
sivrisineklerin en iyi geceleri koku aldığını ortaya B) Ağrıların artarsa iyi bir doktora görünmelisin.
çıkarmışlar. Sivrisineklerin koku alma duyuları- C) Hava bozulunca bütün planlarımız altüst oldu.
nın keskinliği, koku almalarında rol oynayan bazı D) Ömer Seyfettin Millî Edebiyat temsilcilerinden-
proteinlerin salgılanma miktarına göre değişiyor. dir.
Araştırmacılar, sivrisineklerde bu proteinlerin
geceleri daha fazla salgılandığını, bu nedenle
sivrisineklerin geceleri daha iyi koku aldığını bul-
muşlar.

Bu metinde sivrisinekler gece ve gündüz han-
gi açıdan karşılaştırılmamıştır?

A) Koku alma duyularının keskinliği

B) Bulunma miktarı

C) Avlarını bulma süresi

D) Salgıladıkları protein miktarı

91

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Cümle Yorumlama

Cümle Oluşturma
Cümleler duyguyu veya düşünceyi ifade etmeye yarayan söz dizileridir. Söz dizilerini oluşturan kelime veya
kelime grupları gelişigüzel değil, anlamlı ve kurallı olarak sıralanır. Burada anlamlıdan kastedilen mantık içinde-
ki sıralama, kurallıdan kastedilense yüklemin sonda olmasıdır. Bu yüzden cümleyi oluşturan kelime ve kelime
grupları sıralanırken öncelikle yüklem bulunur ve sona yerleştirilir. Geriye kalan kelimelerin sıralaması cümlede
anlatılmak istenen doğrultusunda yapılır.

• kadar

• insan

• insandır İnsan, yaptığı iyilikler kadar insandır.
• iyilikler

• yaptığı

Cümle Tamamlama
Cümlede bazen boş bırakılan yerlerin anlam bütünlüğünü sağlayacak şekilde tamamlanması istenir. Bu du-
rumda öncelikle cümlede anlatılmak istenen (ana fikir) anlaşılmalı ve boşluk, cümlenin anlamı doğrultusunda
tamamlanmalıdır. Ayrıca bazı dil bilgisi kuralları da (zaman ve kişi uyumu, bağlaçlar vb.) gözden kaçırılmama-
lıdır.
• Kendisine faydası olmayanın başkasına da - - - -

Bu cümlenin verilen bölümünde kendine yararı olmamaktan (hayırsızlık) söz edilmektedir. Cümlenin deva-
mında sözü edilen kişinin başkasına yararı olup olmayacağı sorgulanacaktır. Mantık olarak ele aldığımızda
kendine faydası olmayanın hiç kimseye faydası olmayacağı sonucu çıkar. Ayrıca “da” ekinden de bu sonuca
ulaşılır. Bu yüzden cümle, “Kendisine faydası olmayanın başkasına da faydası olmaz.” şeklinde olmalıdır.

Eş Anlamlı Cümle
Aynı konu ve düşüncenin, farklı sözcüklerle anlatıldığı cümlelerdir.

• Hiçbir roman, yazarın yaşadıklarından bağımsız değildir. Eş anlamlı cümle
• Her romanın içeriğini, yazarın başından geçenler belirler.

Yakın Anlamlı Cümle
Birebir aynı şeyi anlatmasa da anlatmak istedikleri aynı sonuca çıkan cümlelerdir.

• Bir kişinin her alanda uzman olması imkânsızdır. Yakın anlamlı cümle
• İnsanların uzmanlık alanı sınırlıdır.

Karşıt Anlamlı (Çelişen) Cümle
Aynı konuda birbirine zıt olan, birbiriyle çelişen cümlelerdir.

• Elindekiyle yetinmeyen, gün gelir elindekinden olur. Karşıt anlamlı (çelişen) cümle
• Fazlasını arzulamadan fazlası elde edilemez.

Cümleden Çıkarılabilecek ve Çıkarılamayacak Yargılar
Cümledeki ifadelerden ulaşılabilen ve ulaşılamayan yargılardır.
• Gerçeği arayanlara inanın, gerçeği bulanlardan kuşkulanın.

• Gerçeğe hiçbir zaman ulaşılamaz. Çıkarılabilecek yargılar
• Gerçeği aramak kabul edilebilir.
• Gerçeğe ulaşmak kabul edilemez.

• Gerçeğe araştırılarak ulaşılabilir. Çıkarılamayacak yargılar
• Gerçeğe şüpheyle ulaşılabilir.
• Gerçek var olan her şeydir.

92

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Etkinlik 13

Kazanım: T.7.1.1. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen olayların gelişimi ve sonucu hakkında tahminde bulu-
nur.
Kazanım: T.7.1.10. Dinlediklerinde/izlediklerinde tutarlılığı sorgular.
Kazanım: T.7.1.11. Dinledikleriyle/izledikleriyle ilgili görüşlerini bildirir.

1. Aşağıdaki cümlelerde boşluklar bulunmaktadır. Kutucuklardaki kelimelerden yararla-
narak boşlukları doldurunuz.

a. Hiçbir bahane başarının yerini tutmaz.

b. Başarıya giden yol engellerle doludur.

c. Gerçek göz ardı edilince ortadan kalkmaz.

d. Dertlerini anlatmak çoğu zaman insanı ferahlatır .

e. Yoksulluk çok şey ister, açgözlülük ise her şey.

f. İnsan gerçeği akıl yoluyla keşfeder, inançla değil.

g. Aldatmaların en kötüsü kendini aldatmaktır.

h. İyi bir dost, kardeş kadar değerli olabilir.

i. Arkadaşlık: verdiğini unutmak , aldığını hatırlamaktır.

j. Güler yüzle verilen armağan çifte armağandır.

k. En geveze kuş ümittir , kalbimizde hiç susmaz.

l. En iğrenç yalan, gözyaşı şekline girendir.

m. Şen adam güneşe benzer. Girdiği yeri aydınlatmış olur.

n. İnsanlar da koçlar gibi kafa kafaya dövüşürler.

o. Tembelin iki meşhur bahanesi: Param yok, zamanım yok.

93

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Etkinlik 13

2. Aşağıda karışık verilen sözcük ve sözcük gruplarını anlamlı ve kurallı cümleler oluş-
turmak için sıralayınız.

büyük alışkanlıktır a. Gelişmenin en büyük düşmanı alışkanlıktır.
en düşmanı

gelişmenin

düşmandan sahte b. Sahte dost açık yürekli düşmandan tehlikelidir.
tehlikelidir dost
açık yürekli daha

isteği olmanızı c. Akıllı görünme isteği akıllı olmanızı engeller.
görünme akıllı

akıllı engeller

gitmeyen yatırımdır d. İyilik, hiçbir zaman boşa gitmeyen tek yatırımdır.
tek iyilik
boşa
hiçbir zaman

armağandır tekrar e. Kitap, tekrar tekrar açabileceğiniz bir armağan-
kitap açabileceğiniz dır.
bir
tekrar

çözer sorunları f. Aydınlar sorunları çözer, dâhilerse sorunları ön-
dâhilerse aydınlar ler.
sorunları
önler

büyük hakkın g. Ayrıcalık hakkın en büyük düşmanıdır.
en düşmanıdır

ayrıcalık

unutulmaz kırılmaları h. Gönül kırılmaları bağışlanır ama unutulmaz.
gönül bağışlanır
ama

94

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Etkinlik 13

3. Aşağıda ikili verilen cümleler arasında nasıl bir ilişki olduğunu (eş, yakın, karşıt anlam)
karşılarına yazınız.

a. Baskın karakterli insanlar birbirleriyle pek anlaşamaz. Yakın anlam
Güçlü karaktere sahip olanlar aynı konuda farklı düşünür. Karşıt anlam
Eş anlam
b. Başkalarını sık sık bağışla, kendini ise asla! Eş anlam
Bağışlanmayı hak eden tek şey benliğindir. Yakın anlam
Yakın anlam
c. Bütün genellemeler hatalıdır, bu bile. Karşıt anlam
Bu da dâhil olmak üzere tüm genellemeler yanlıştır. Karşıt anlam
Eş anlam
d. Eseri üzerine imza bulunmayan tek sanatçı öğretmendir. Eş anlam
Öğretmen dışındaki tüm sanatçıların eserinde imza vardır. Karşıt anlam
Eş anlam
e. Karanlığı hissetmeden aydınlığa kavuşmak çok zordur.
Zorluklara katlanmadan refahı yakalamak olanaksızdır.

f. Öğretmen bir şey öğreten değil, düşünmeye yöneltendir.
Öğretmenin görevi bilgi vermekten çok sorgulatmaktır.

g. İyi bir yazar usta kalemlerin izinde emin adımlarla ilerler.
Yazarın başarısı, kendi çizdiği yolda ilerlemesiyle ölçülür.

h. Hayatta tesadüfe tesadüf edilemez.
Hayat basit bir rastlantıdan ibarettir.

i. Ne kadar cahilsen o kadar cesur olursun.
Cehalet arttıkça cesarette artar.

j. İnsanın kendi kusurlarını bilmesi ne büyük nimettir.
Eksiklerinin farkında olmak insan için büyük bir lütuftur.

k. İyi görüneceğine iyi ol.
Nasıl olduğun değil, nasıl göründüğün önemlidir.

l. Siz kendinize inanın, başkaları da size inanacaktır.
İnsanlar sana inanır, yeter ki sen kendine inan.

95

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Etkinlik 13

4. Aşağıda konu başlıklarıyla ilgili görüşler verilmiştir. Buna göre verilen görüşlerle aynı
anlama gelen ve anlamca çelişen cümlelerin numaralarını ilgili kutucuklara yazınız.

a. Konu başlığı Görüş

Cehalet: Hiçbir şey öğrenemeyecek kadar cahil kimse yoktur.

1. Her insandan az çok bir şeyler öğrenilebilir.
2. Bazı insanların size verebileceği hiçbir şey olamaz.
3. En cahil insan bile farkında olmadan size bir şey öğretir.
4. Her insandan bir şey öğrenilebilir, diye bir şey yoktur.

1, 3 2, 4

b. Konu başlığı Görüş

Cesaret: Doğru olanı görüp de yapmayan, cesaretten yoksundur.

1. Korkaklar doğru olduğunu bildiği şeyi yapmaz.
2. Cesur insanlar doğru olduğunu düşündüğü şeyi yapar.
3. Doğru olanı görüp yapan kimse cesur sayılmaz.
4. Doğru bildiğini yapabilmek cesaret gerektiren iştir.

1, 2, 4 3

c. Konu başlığı Görüş

Sorgulama: Sorgulanmayan yaşam, yaşanmaya değer değildir.

1. Sık sık sorular sorarak bir yere varılamaz.
2. Hayat, sorgulandığı zaman anlam kazanır.
3. Yaşamı değerli kılan sorgulanabilir olmasıdır.
4. Hayatı sorgulayarak mutluluk yakalanamaz.

2, 3 1, 4

d. Konu başlığı Görüş

Kalıcılık: Her yazar gelecek nesillere ulaşamamak gibi bir endişe taşır.

1. Kalıcı olma endişesi taşımayan yazarlar da çoktur.
2. Hiçbir yazar ileride de var olma hesabı yapmaz.
3. Bütün yazarların sonraki kuşaklara sesini ulaştıramama kaygısı vardır.
4. Kalıcı olamama her yazarın korkulu rüyasıdır.

3, 4 1, 2

96

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Etkinlik 13

5. Aşağıda cümleler ve bu cümlelerle ilgili yargılar verilmiştir. Buna göre cümlelerden
çıkarılabilecek yargıları işaretleyiniz.

a. “Gerçeği buldum.” deme, “Bir gerçek buldum.” de!
 Gerçek tek değildir.
 Gerçek birden fazladır.

Her gerçek kusursuzdur.
Tüm gerçekler aynıdır.

b. Toplumu tüm yönleriyle kucaklamayan bir kişi, sanatçı olamaz.
Sanatçı kendini toplumdan soyutlamalıdır.

 Sanatçı toplumdan ayrı düşmemelidir.
 Gerçek sanatçı toplumla bütünleşmelidir.

Sanatçı sadece kendi duygularını anlatır.

c. Ön yargılarımızı yıkmak atomu parçalamaktan daha zordur.
Ön yargılarımızı yok etmek imkânsızdır.
Ön yargılar zahmetsiz bir şekilde yıkılabilir.

 Ön yargıları yıkmak çok güçtür.
 Atomu parçalamak kolay değildir.

d. İnsan, hata yapmayacağını düşünmekle en büyük hatayı yapar.
 Kusursuzluk düşüncesi yanlıştır.
 İnsan hata yapmayacağını düşünmemelidir.

Akıllı insan hatasının farkına varandır.
Hata yapmak insanı beceriksiz kılar.

e. Beden için spor neyse, zihin için de okumak odur.
Spor zihin sağlığını, okumaksa beden sağlığını korur.

 Zihin okuma yaparak gelişir.
 Beden spor yaparak gelişir.

Zihin ve beden aynı etkinlikle gelişir.

97

7. Sınıf Cümle Yorumlama

Etkinlik 13

6. Aşağıdaki numaralanmış kelime ve kelime gruplarının numaralarını sıralayarak anlam-
lı ve kurallı cümleler oluşturunuz.

a.

1. yapraklarını 2. eğlencem 3. çocukken 4. çevirmekti
5. en tatlı 4. tutulmuş
6. resim kitaplarımın 4. kıvanç verici
4. yapmadığı
Sıralama: 3 - 5 - 2 - 6 - 1 - 4 4. başta
b. 4. affetmek
4. fakat
1. aynadır 2. edebiyat 3. bir
5. dünyaya

Sıralama: 2 - 5 - 4 - 3 - 1
c.

1. bu kadar 2. ben 3. bilmezdim
5. olduğunu 6. dostluğun

Sıralama: 2 - 6 - 1 - 4 - 5 - 3
d.

1. iyiliklerden 2. tüm 3. her
5. suçludur 6. insan

Sıralama: 3 - 6 - 4 - 2 - 1 - 5
e.

1. kaybeder 2. kaybedeceklerini 3. sonradan
5. en 6. açık sözlüler

Sıralama: 6 - 3 - 2 - 5 - 4 - 1
f.

1. önünü 2. geçmişi 3. ama
5. değiştirmez 6. açar 7. geleceğin

Sıralama: 4 - 2 - 5 - 3 - 7 - 1 - 6
g.

1. öldürülebilir 2. uğratılamazlar 3. Türkler
5. yenilgiye 6. asla

Sıralama: 3 - 1 - 4 - 6 - 5 - 2

98

7. Sınıf Cümle Yorumlama KKT - 13 

1. Hayal kurmazsan hayal kırıklığı da olmaz. 4. Aynı dili konuşanlar değil, aynı duyguları payla-
şanlar anlaşabilirler.
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle anlamca
çelişmektedir? Aşağıdakilerden hangisi anlamca bu cümleye
en yakındır?
A) Kitap okuyan çocuklar daha çok hayal kurar.
B) Hayal kırıklığı yaşamamak için hayal kurmama- A) Dilleri ortak olan insanların paylaşacakları duy-
gular da ortaktır.
lıyız.
C) Gerçekleşmesi isteneni düşünmek üzüntüyü B) Anlaşmak sözcüklerle değil, ortak hislerle sağ-
lanır.
getirir.
D) Başarı önce hayal edilir, daha sonra yakalanır. C) Aynı dini yaşayanlar değil, aynı dili konuşanlar
daha iyi anlaşır.

D) Dilleri farklı olan insanlar aynı duyguları yaşa-
yabilirler.

2. I. Okumanın faydası, bilgisizliği açıkça göster- 5. 1. kandildir 4. tüketerek
mesidir. 2. öğretmen 5. aydınlatır
3. çevresini 6. kendini
II. İnsan okudukça cahilliğinin farkına varır.
III. Okuyan insan çevresine ışık saçar. Numaralanmış sözcüklerle anlamlı ve kurallı
IV. İnsan okudukça daha çok aydınlanır. bir cümle oluşturulduğunda sıralama aşağı-
dakilerden hangisi olur?
Numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca
birbirine en yakındır? A) 2 – 5 – 6 – 4 – 3 – 1
B) 2 – 1 – 4 – 6 – 5 – 3
A) I ve II. B) I ve III. C) 2 – 5 – 3 – 6 – 4 – 1
C) I ve IV. D) III ve IV. D) 2 – 1 – 6 – 4 – 3 – 5

3. Öğrenmek, akıntıya karşı yüzmek gibidir; - - - - 6. Bütün gücüyle seni diğerlerinden farksız yapma-
ya çalışan bir dünyada, kendin olarak kalabilmek
Bu cümle düşüncenin akışına göre aşağıdaki- dünyanın en zor savaşını vermek demektir.
lerden hangisiyle tamamlanmalıdır?
Aşağıdakilerden hangisi bu cümleden çıkarı-
A) okumazsanız öğrenemezsiniz. lamaz?
B) ilerleyemezseniz yerinizde kalırsınız.
C) ilerleyemezseniz gerilersiniz. A) Dünya, insanları aynılaştırmak için çabalamak-
D) okumazsanız unutursunuz. tadır.

B) Dünyada özünü koruyabilmek oldukça zordur.

C) Dünyadaki bütün insanlar birbirinden farksız-
dır.

D) Dünyada kendin olarak kalabilmek oldukça
zordur.

99