7 TURKCE ETKINLIK_ORNEK

7. Sınıf Metin Karşılaştırma

Metin Karşılaştırma

➤➤ Farklı metinler bakış açısı, verilmek istenen mesaj (ana düşünce), anlam, yapı ve anlatım yönüyle benzer ya da
farklı özellikler taşıyabilir. Bu özellikler iki paragrafın karşılaştırılmasıyla ortaya çıkar. Bu karşılaştırmada parag-
rafların ortak ya da farklı yönleri üzerinde durulur.

Bakış Açısı: Bir olayda konuyu, düşünceyi belirli bir yönden inceleme, görüş açısı.

Verilmek İstenen Mesaj: Bir yazı veya konuşmada çeşitli yardımcı düşüncelerle desteklenen ve metnin tama-
mında verilmek istenen düşünce, ana fikir.

Örnek:

Dudaktan Kalbe Eski Hastalık

Kütahya’da Kenan’a bir yol mühendisliği teklif Öteden beri at gezintilerini en lüks bir eğlence gibi
edildi. Kenan, İstanbul’u sevine sevine terk etti. görür, bazı akşamüstleri ata binen yabancı kişilere
Artık mesleğiyle yaşayacak, musikisini yalnız ken- rastladıkça hasetinden erirdi. Anadolu, Züleyha’nın
disine verecekti. Fakat çok geçmeden bu ümidinin bu zevkini de bol bol doyuruyordu. Babasının ne-
boşa çıktığını gördü. Kütahya’daki hayatı ona İstan- ferlerinden birinin tuttuğu bir ata binerken, bir zabit
bul’dakinden daha renksiz, daha manasız geliyordu. grubunun ortasında bir atlı yürüyüşe çıkarken zev-
İstanbul’da boş vakitlerinde serbest kalabiliyordu. kinden gözlerinin yaşardığını duyardı. Züleyha,
Kimse ondaki tek başına hayale dalma zevkine İstanbul’da biraz çekingen ve silik bir kızdı. Fakat
dokunmuyordu. Hâlbuki burada öyle değildi. Kom- burada kendisine verilen ehemmiyetten şımarıyor,
şuları, arkadaşları, özellikle amirleri ona musallat her şeyde birinci olduğunu görmekten doğmuş bir
olmuşlardı. Onu yalnız bırakmıyorlar, ne vakit çalış- emniyetle etrafındakileri avucunun içine alıyordu.
maya başlarsa evine, odasına damlıyorlardı.
(Reşat Nuri Güntekin)
(Reşat Nuri Güntekin)

Bu iki metinde kahramanların ağzıyla Anadolu’ya iki farklı bakış ve mesaj vardır:

Bakış Açısı: “Dudaktan Kalbe” adlı eserde kahramanların diliyle Anadolu’ya ve Anadolu insanına karşı kö-
tümser bir bakış açısı hâkimken “Eski Hastalık” adlı eserde Anadolu’ya ve Anadolu insanına karşı iyimser bir
bakış açısı vardır.

Verilmek İstenen Mesaj: “Dudaktan Kalbe” adlı eserde Anadolu’nun sıkıcı olduğu, “Eski Hastalık” adlı eser-
de ise Anadolu’nun tatmin edici yönlerinin olduğu ve burada kişinin kendini aşabileceği vurgulanmıştır.

200

7. Sınıf Metin Karşılaştırma

Etkinlik 38

Kazanım: T.7.3.25. Metinler arasında karşılaştırma yapar.

Bakış açısı ve mesajlar karşılaştırılır.

1. “Engelleri Teknolojiyle Aşmak” ve “Gelişen Teknoloji” adlı metinleri bakış açısı ve verilmek
istenen mesajlar yönüyle karşılaştırınız.

Engelleri Teknolojiyle Aşmak Gelişen Teknoloji
Teknoloji yaşamın her alanında kullanılı- Gelişen teknoloji hayatımızı her alanda ko-
yor. Engelleri bulunan bazı kişiler görmek, laylaştırıyor. Artık insanlar bir yerden başka
duymak, hareket etmek, konuşmak, ile- bir yere çok kısa sürede gidebiliyor ya da
tişim kurmak gibi önemli ihtiyaçları için uzaktaki insanlarla görüntülü ve sesli gö-
özel teknolojik aygıtlar kullanır. (…) Ünlü rüşebiliyor. Ancak hayatımıza bu kadar
fizikçi Stephen Hawking’e yirmi bir yaşın- katkısı olan teknolojinin çok ciddi olumsuz
dayken ALS teşhisi kondu. Sinir sistemini etkileri de mevcut. Hatta bu etkiler gittikçe
etkileyen bu hastalık nedeniyle Hawking, yaşamı tehlikeye atacak boyuta ulaşıyor.
önce tekerlekli sandalye kullanmak zo- (…) Telefon, tablet ya da bilgisayar kar-
runda kaldı sonra da konuşma yetisini ve şısında çok fazla zaman geçiren kişiler,
sesini kaybetti. Sinir sistemi çalışmama- yayılan elektromanyetik dalgaların yan et-
sına rağmen beyni zihinsel etkinliklerine kileri nedeniyle bazı önemli sağlık sorunları
devam ediyordu. Hawking, bedenini hare- ile karşı karşıya kalabiliyor. İş yaşamının
ket ettiremiyordu ancak insanlarla teknoloji vazgeçilmez parçası olan bilgisayarın uzun
sayesinde iletişim kurabiliyordu. Bunun süre ve kontrolsüz kullanımı baş ve eklem
için gözlüğüne monte edilmiş, yanak kası- ağrısı, işitme kaybı, sersemlik hissi, baş
nın hareketlerini kızılötesi ışınlarla algılayan dönmesi, sıkıntı, stres ve gerginlik hâli ile
bir alet kullanıyordu. Bu aletle bilgisayarın- ilişkili sorunları ortaya çıkarmaktadır. Akıllı
daki klavyeyi kullanarak harfleri seçebiliyor, telefon özellikle baş bölgesinde hafif şid-
sözcükler oluşturabiliyordu. Bilgisayarın- dette baskı veya yanma tarzında ağrılara
daki bir program da yapay bir ses üreterek sebep olabilir. Uzun süreli akıllı telefon kul-
yazdıklarının duyulmasını sağlıyordu. Böy- lanımı, iyi huylu tümör oluşumuna zemin
lece ünlü fizik profesörü Stephen Hawking, hazırlayabiliyor. Kısacası hızla gelişen tek-
ileri teknolojiye sahip aygıtlar kullanarak noloji, yaşamı kolaylaştırıcı etkilerinin yanı
dünyayla iletişim kurabiliyordu. sıra sağlık açısından da bazı riskleri bera-
berinde getiriyor.

Bakış Açısı: “Engelleri Teknolojiyle Aşmak” adlı metinde ileri teknolojiye karşı olumlu ve
iyimser bir bakış açısı hâkimken “Gelişen Teknoloji” adlı metinde teknolojinin aşırı kulla-
nımına karşı olumsuz bir bakış açısı vardır.



Verilmek İstenen Mesaj: “Engelleri Teknolojiyle Aşmak” adlı metinde teknolojiden ya-
rarlanarak hayatımızdaki tüm engellerin aşılabileceği, “Gelişen Teknoloji” adlı metinde ise
teknolojinin yan etkileri üzerinde durularak aşırı kullanımının sakıncaları vurgulanmıştır.



201

7. Sınıf Metin Karşılaştırma KKT - 38 

1. Bu dünyadan gider olduk 3. Bir ulusun kalkınma gücü toplumsal güçlerde
Kalanlara selam olsun belirir. Bu bakımdan tiyatro sanatı bir ulusun
Bizim için hayır dua kalkınma gücünde en belirli ölçüdür. Tiyatroyu
Kılanlara selam olsun bir eğlence aracı, bir gülmekten katılma ya da
(Yunus Emre) ağlamaktan bayılma işi sananlar bu güçlü ba-
kışlar karşısında er geç yenileceklerdir.
Selam olsun bizden güzel dünyaya (Orhan Hançerlioğlu)
Bahçelerde hâlâ güller açar mı?
Selam olsun sonsuz güneşe, aya Tiyatro eğlencedir ama bu eğlencenin çeşidi
Işıklar, gölgeler suda oynar mı? vardır. Kimi sahnede tekme atılınca eğlenir, ki-
mi de düşündürücü bir söz duyunca. Demek
(Ahmet Hamdi Tanpınar) tiyatro eğlencesinin kalitelisi, kalitesizi olur. İyi
Bu şiirlerin ortak özelliği aşağıdakilerden han- bir tiyatro, dört başı mamur bir eğlencedir. Biz
gisidir? birtakım oyunlardan şikâyet ediyorsak eğlene-
mediğimiz içindir bu.
A) Dünya hayatına duyulan özlemi anlatmaları
B) Yalnızlık temasını ele almaları (Adnan Benk)
C) Hayata bakış açıları
D) Soru cümleleri içermeleri Bu metinler aşağıdakilerin hangisi bakımın-
dan ortaktır?
2. Etrafınızı çeviren bütün insanlarda öyle kabi-
liyetler saklıdır ki eşelenmek, bulunmak ister. A) Yazarların bakış açısı
Verdiğiniz işi kusursuz yapan fakat gösterişi B) Verilmek istenen mesaj
olmayan, çekingen, mahcup, her türlü iyi me- C) Ana düşünce
ziyetleri nefsinde toplamış olanları arada bir D) İşlenen konu
yoklamaya, onların gizli duran kabiliyetlerini
keşfetmeye de bir zaman ayırınız. Bunu yap- 4. 1. Metin
tığınız zaman bulacağınız elmaslar, pırlantalar Bir sabah dedemin kulübesinde uyandığımda
gözlerinizi kamaştıracaktır. yeryüzü göz alabildiğine beyaza bürünmüştü.
Dedeme oldukça kalın bu beyazlığı sordu-
Gerekli eğitimi almış olsa her davayı kazanan ğumda bana “Evlat, yeryüzü evleniyor, bu da
bir avukat, her ameliyattan başarıyla çıkan onun gelinliği.” diyerek karı tanımlamıştı. Kar,
bir doktor, kitleleri peşinden sürükleyen bir o andan beri zihnimde mutluluğu simgeler.
siyasetçi olurdu dediğim çok insan vardır çev-
remde. Ne yazık ki bu kişilerin hepsi de var 2. Metin
olan yeteneklerin erken yaşta fark edilip geliş- Rivayete göre bir dönem insanlar kar yağdığı
tirilmesi için fırsat bulamamışlardır. zaman huzursuz olurmuş. Özellikle etraf ince
bir tabaka da olsa karla kaplandı mı insanların
Bu metinlerde verilmek istenen ortak mesaj içlerini bir hüzün kaplarmış. Karın yağmasıyla
aşağıdakilerden hangisidir? yeryüzünün bembeyaz olmasını “Yeryüzü öldü
ve kefenleniyor.” şeklinde yorarlarmış.
A) İnsanlarda keşfedilmeyi bekleyen yeteneklerin
olduğu Bu metinlerle ilgili yapılan karşılaştırmalardan
hangisi yanlıştır?
B) İnsanların kabiliyetlerinin eğitimle gelişebilece-
ği A) 1. metinde kara karşı olumlu, 2. metinde olum-
suz bir bakış açısı vardır.
C) Alanında gerekli eğitimi alan her insanın parla-
yabileceği B) 1. metinde karın kalın tabakadan, ikinci metin-
de ince tabakadan oluştuğu mesajı verilmiştir.
D) İnsanların yeteneklerinin kendiliğinden ortaya
çıktığı C) 1. metinde karın renginin olumlu çağrışımı, 2.
metinde olumsuz çağrışımı vurgulanmıştır.

D) 1. metne iyimser, 2. metne kötümser bir bakış
açısı hâkimdir.

202

7. Sınıf Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma

Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma

➤➤ Yazılı metinler dışında kalan fotoğraf, resim, afiş, karikatür, grafik, sembol vb. ögeleri yorumlamaya görsel
yorumlama denir. Görsellik her zaman akılda daha kalıcı olur. Görseller yazılı bir metnin anlaşılmasını sağla-
yabileceği gibi bazen de bir konuyu yazılı metin olmadan tek başına anlatılabilir. Görsel yorumlarken şunlara
dikkat edilir:

• Görseldeki mekân detaylı bir şekilde incelenir.
• Görseldeki varlıklar ve varlıkların durumu incelenir.
• Görselde yazı veya slogan kullanılmışsa okunur.
• Grafik varsa seçenekler üzerinden veriler değerlendirilir.
• Grafik, tablo veya çizelge sorularında öncelikle başlığa odaklanarak grafik, tablo veya çizelgenin neyle ilgili

olduğu belirlenir.
• Grafik, tablo veya çizelgeyi destekleyen ve açıklayan ifadeler okunur.
• Grafik, tablo veya çizelgedeki işaretler, satırlar ve sütunlar anlamlandırılır.

Örnek:

Bu görseli şöyle yorumlayabiliriz:
• Görselde beyaz güvercin, Türk bayrağı ve güneş bulunmaktadır.
• Beyaz güvercin barışı ve özgürlüğü, bayrak bağımsızlığı, güneş ise yaşanacak iyi günleri simgeler.
• Beyaz güvercinin Türk bayrağını tutmasıyla Türkiye Cumhuriyeti’nin barış yanlısı, bağımsız ve özgür bir dev-

let olduğu anlatılmaktadır.
• Arka plandaki güneş ise Türkiye Cumhuriyeti'nin aydınlık bir geleceği olduğunu vurgulamaktadır.

203

7. Sınıf Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma

Etkinlik 39

Kazanım: T.7.3.30. Görsellerle ilgili soruları cevaplar.
a) Duvar yazısı ve karikatürlerin incelenmesi ve bunlarla ilgili görüş bildirilmesi sağlanır.
b) Haberi/bilgiyi görsel yorumcuların nasıl ilettikleri üzerinde durulur.
T.7.3.34. Grafik, tablo ve çizelgeyle sunulan bilgileri yorumlar.
T.7.4.5. Anlatımı desteklemek için grafik ve tablo kullanır.

1. Aşağıdaki görsellerle ilgili değerlerimizi eşleştiriniz.

1 a Paylaşmak

2 İŞ, OKUL, AİLE, ÖDEV b Dostluk

3 c Vatanseverlik

4 d Sorumluluk

5 e Yardımseverlik

12345
edacb

204

7. Sınıf Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma

Etkinlik 39

2. Aşağıdaki görsellerde anlatılmak istenenleri bir cümleyle noktalı yerlere yazınız.

Küresel ısınma dünyamızı çöle çevirmektedir.
a

HAYALLERİMPLANLARIM İnsan ağaçları keserek kendi geleceğini yok eder.

b
İSTİKBALİM

Bilgisayar korsanları sanal âlemde insanları dolan-
c

dırır.

Su servettir, suyu boşa akıtmayalım.
d


205

7. Sınıf Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma

Etkinlik 39

3. Aşağıda 2012-2016 yıllarında halk kütüphanelerinde yapılan faaliyet sayıları ve bu faali-
yetlerden yararlanan kullanıcı sayılarını gösteren grafik verilmiştir. Grafikten hareketle
aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

2012-2016 Yılları Halk Kütüphaneleri Faaliyet Sayıları

4.500 900.000
4.000
Faaliyet Sayısı3.500 800.000
Faaliyetlerden Yararlanan Kullanıcı Sayısı3.000
2.500 700.000
2.000
1.500 600.000
1.000
500.000
500
0 400.000

300.000

200.000

100.000

2012 2013 2014 2015 2016 0

Kültürel Faaliyet Sayısı Faaliyetten Yararlanan Kullanıcı Sayısı

a. Y Halk kütüphanelerindeki faaliyetlerden yararlanan kullanıcı sayısı düzenli olarak
artmıştır.

b. D Kültürel faaliyet en az 2015, en çok 2016 yılında yapılmıştır.

c. D 2012-2015 yıllarında kültürel faaliyet sayısı düzenli olarak azalmıştır.

d. Y 2016 yılında kültürel faaliyet sayısı, faaliyetlerden yararlanan kullanıcı sayısından
fazladır.

e. D Kültürel faaliyet sayılarındaki değişimler faaliyetlerden yararlanan kullanıcı sayılarını
etkilemiştir.

f. Y 2012 yılında kültürel faaliyet sayısı ile faaliyetten yararlanan kullanıcı sayısı
arasındaki fark 100 bin civarındadır.

g. Y 2016 yılına da halk kütüphaneleri kapasitesinin üzerinde hizmet vermiştir.

h. D Kültürel faaliyet sayısı arasındaki en az 2014-2015 yıllarında olmuştur.

i. Y Faaliyetten yararlanan kullanıcı sayısı 2013, 2014 ve 2015 yılları arasında değiş-
memiştir.

206

7. Sınıf Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma KKT - 39 

1. Sakın kesme, her dalından bir güzel kuş ses versin; 3. Aşağıdaki tabloda bazı balıkların en lezzetli oldu-
Sakın kesme, gölgesinde yorgun çiftçi dinlensin; ğu aylar verilmiştir.
Sakın kesme, şu sevimli köye kanat, kol gersin;
Sakın kesme, aziz vatan günden güne şenlensin! Aylar
Çipura Hamsi Palamut Levrek
(Mehmet Emin Yurdakul) OcakBalıklar
Şubat
Bu dörtlükte aşağıdaki görsellerden hangisi Mart
kullanılabilir? Nisan
Mayıs
A) B) Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
 

C) D)  


2. Aşağıda üç okulun 7. sınıf öğrencilerinin PYBS’de- Daha lezzetli ve besleyici olması için her balık
ki net ortalamaları verilmiştir. mevsiminde tüketilmelidir.
Bu açıklama ve tablodan hareketle aşağıdaki
Soru Sayısı SÖZEL SAYISAL değerlendirmelerden hangisi yanlıştır?
12 Türkçe Fen A) Palamut ve hamsi sonbahardan itibaren kış
11 Bilimleri
10 Matematik ortasına kadar tüketilmelidir.
9 Sosyal B) Levrek bahar mevsimlerinde daha lezzetli olur.
8 Bilgiler C) Verilen balıklar arasında yıl içerisinde en az
7
6 tüketilen balık çipuradır.
5 D) Levrek yılın çoğunda lezzetli kalan bir balıktır.
4
3 4.
2
1 Bu görselde anlatılmak isteneni en iyi özetle-
0 Gazi Sarıçam Çağlayan yen atasözü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Köpeğe gem vurma, kendini at sanır.
Buna göre aşağıdaki yorumlardan hangisi B) Almadığın hayvanın kuyruğunu tutma.
doğrudur? C) Hayvan koklaşa koklaşa, insan konuşa konuşa.
D) Aç tavuk kendini buğday ambarında sanır.
A) Tüm okullarda en yüksek net Türkçede, en dü-
şük fen bilimlerindedir.

B) Gazi Ortaokulu PYBS’de en başarılı olan okul-
dur.

C) Çağlayan Ortaokulunun tüm derslerdeki net
ortalaması sürekli azalmıştır.

D) Sarıçam Ortaokulunun sözel derslerdeki başa-
rısı sayısal derslerden yüksektir.

207

6. ÜNİTE

FİİLLER

Fiillerin Anlam Özellikleri
Haber (Bildirme) Kipleri
Dilek (Tasarlama) Kipleri

Kişi (Şahıs) Ekleri
Fiillerin Olumsuz ve Soru Çekimi

Fiillerde Anlam Kayması
Fiillerde Yapı

İsim Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)
Fiil Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

Kazanımlar

➢➢ T.7.3.9. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
➢➢ T.7.3.10. Basit, türemiş ve birleşik fiilleri ayırt eder.
➢➢ T.7.3.11. Zarfların metnin anlamına olan katkısını açıklar.
➢➢ T.7.3.12. Fiillerin anlam özelliklerini fark eder.
➢➢ T.7.4.13. Ek fiili işlevlerine uygun olarak kullanır.

7. Sınıf Fiillerin Anlam Özellikleri

Fiillerin Anlam Özellikleri

➤➤ İş, oluş veya durumu kişiye ve zamana bağlı olarak anlatan sözcüklere fiil denir. Fiiller anlam özelliklerine göre
üçe ayrılır:

İş (Kılış) Fiilleri: Bir işi, hareketi anlatan fiillerdir. Nesne alabilir, “neyi, kimi?” sorularına cevap verir: Sev-, yaz-,
oku-, çiz-, taşı-…
• Küçük çocuk yavru kediyi besledi. (Neyi?)

Nesne Fiil

Durum Fiilleri: Varlığın durumunu bildiren fiillerdir. Varlığın iradesiyle gerçekleşir ve nesne almaz: Uyu-, ağla-,
dur-, otur-…
• Arkadaşı yanına oturdu. (Nesne yok, iradeyle gerçekleşir.)

Fiil

Oluş Fiilleri: Varlıkta irade dışı gerçekleşen değişiklikleri anlatan fiillerdir. Nesne almaz: Sarar-, yaşlan-, kızar-,
acık-…
• Balkonumuzdaki çiçekler solmuş. (Nesne yok, irade dışı gerçekleşen değişiklik)

Fiil

Etkinlik 40

Kazanım: T.7.3.12. Fiillerin anlam özelliklerini fark eder.

İş (kılış), oluş ve durum fiillerinin anlam özellikleri üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerde bulunan fiillerin altını çiziniz. Bu fiillerin anlam özelliklerini ör-
nekteki gibi karşılarına yazınız.

a. Yeni taşındıkları mahalleye kısa sürede alıştı. Durum fiili
b. Sonbaharın gelmesiyle yapraklar sararır. Oluş fiili
c. Yaklaşık bir aydır üzerine bir durgunluk çökmüştü. Durum fiili
d. Dedem elindeki bağ makasıyla asmayı budadı. İş (kılış) fiili
e. Ufaklık istedikleri olmayınca somurttu. Durum fiili
f. Nemli havalarda gıdalar daha çabuk küflenir. Oluş fiili
g. O gün bugündür kendimi bir türlü toparlayamadım. İş (kılış) fiili
h. Yaşadıklarımızdan sonra babamın simsiyah saçları ağardı. Oluş fiili
i. Elif Nazlı’nın boyu her geçen gün daha da uzuyor. Oluş fiili
j. Yere dökülen kayısıları bir bir topladı. İş (kılış) fiili

210

7. Sınıf Fiillerin Anlam Özellikleri

Etkinlik 40

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiillerin anlam özelliklerini gerekçesiyle birlikte yazınız.

a. “Saçlarını çok kısa kesmiş.” cümlesindeki “kesmiş” fiili anlam özelliğine göre iş (kılış)

fiilidir. Çünkü eylem nesne almıştır ve hareket bildirmektedir .

b. “Akşamüzeri mutfakta otururuz.” cümlesindeki “otururuz” fiili anlam özelliğine göre

durum fiilidir. Çünkü eylem nesne almamış ve iradeyle gerçekleşmiştir .

c. “Havaların sıcak gitmesiyle domatesler erken kızardı.” cümlesindeki “kızardı” fiili anlam
özelliğine göre oluş fiilidir. Çünkü eylem öznenin iradesi dışında gerçekleşmiştir .

d. “Akşam yemeğini erken yiyince gece yarısı karnı acıkmış.” cümlesindeki “acıkmış” fiili

anlam özelliğine göre oluş fiilidir. Çünkü eylem nesne almamış ve öznenin iradesi dı-

şında gerçekleşmiştir .

e. “Tamir edilirken aracının başında bulundu.” cümlesindeki “bulundu” fiili anlam özelliğine

göre durum fiilidir. Çünkü eylem nesne almamış ve iradeyle gerçekleşmiştir .

f. “Şehit annesi hüngür hüngür ağlıyordu.” cümlesindeki “ağlıyordu” fiili anlam özelliğine

göre durum fiilidir. Çünkü eylem nesne almamış ve iradeyle gerçekleşmiştir .

g. “Salata yapmak için domatesleri ince ince doğramalısın.” cümlesindeki “doğramalısın”
fiili anlam özelliğine göre iş (kılış) fiilidir. Çünkü eylem nesne almıştır ve hareket bildir-
mektedir .

h. “Dedemin kayısıları iyice olgunlaşmış.” cümlesindeki “olgunlaşmış” fiili anlam özelliğine

göre oluş fiilidir. Çünkü eylem öznenin iradesi dışında gerçekleşmiştir .

3. Aşağıdaki dizelerde iş, oluş ve hareket bildiren fiillerin altını çiziniz. Bu fiilleri anlam
özelliklerine göre ilgili yerlere yazınız.

Ağaçlar al giydi kuşlar dillendi a. İş (Kılış) Fiili
Açtı bahar çiçekleri Ada’nın
Toprak mevce geldi yer yeşillendi giydi
Açtı bahar çiçekleri Ada'nın

Kuğul kuğul ötüşüyor kumrular
Çağlayıp akıyor bulanık sular
Meleşir koyunlar körpe kuzular
Açtı bahar çiçekleri Ada’nın

(Âşık Veysel)

b. Durum Fiili c. Oluş Fiili

dillendi, geldi, ötüşüyor, akıyor, açtı, yeşillendi
meleşir


211

7. Sınıf Fiillerin Anlam Özellikleri

Etkinlik 40

4. Aşağıdaki görsellerle fiilleri örnekteki gibi oklarla eşleştirerek fiillerin anlam özellikle-
rini (iş, oluş, durum) noktalı yerlere yazınız.
a.

1. Düşünmek
İş (kılış)

b.

2. Sararmak
Oluş

c.

3. Erimek
Oluş

d.

4. Sevinmek
Durum

e.

5. Okumak
İş (kılış)

f.

6. Dinlenmek
Durum

212

7. Sınıf Fiillerin Anlam Özellikleri KKT - 40 

1. Fiillerde yapılan iş ve hareket belirginse ve hare- 4. Açar solar türlü çiçek
ketten etkilenen bir nesne varsa iş fiilleri, fiillerde I
hareket belirgin değilse ve fiiller nesne alma-
yıp kişilerin durumlarını ifade eden eylemlerse Kimler gülmüş, kim gülecek
durum fiilleri, varlıkların irade dışı ve gözle görü- II
lemeyecek kadar yavaş gerçekleşen hareketlerini
bildiren fiillerse oluş fiilleri olarak adlandırılır. Murat yalan, ölüm gerçek,
Dostlar beni hatırlasın.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde
fiilin anlam özelliği ayraç içinde yanlış veril- III
miştir?
(Âşık Veysel)
A) Tayfun’un minik kedisi hızla büyüyor. (Oluş)
Bu dizelerdeki altı çizili fiillerin anlam özel-
B) Akşama doğru sağanak yağmur yağdı. (Durum) likleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
C) Sahildeki taşları denize fırlattı. (Kılış)
I II III
D) Üst raflardaki kitaplara uzandı. (Oluş) A) Oluş Durum İş (Kılış)
B) Durum Oluş İş (Kılış)
C) İş (Kılış) Durum Durum
D) Oluş Durum Oluş

2. Kararır gökyüzü bazen, kasvetli bulutlar kaplar 5. (I) Bir müddet sonra ortalık karardı. (II) Kafile-
semayı. dekiler hedefe varabilmek için değnekleriyle
hayvanları dürtüyorlardı. (III) Hayvanlarsa gecenin
Bu cümledeki altı çizili fiillerin anlam özel- karanlığından ve sessizliğinden ürkmüşçesine
likleri aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla yavaş gitmekte direniyordu. (IV) Gece yarısına
verilmiştir? doğru gökyüzü simsiyah oldu.

A) Oluş Fiili – Durum Fiili Bu parçada numaralanmış cümlelerden han-
B) Durum Fiili – İş (Kılış) Fiili gisinde yapılan iş ve hareket belirgindir?
C) Oluş Fiili – İş (Kılış) Fiili
D) İş (Kılış) Fiili – Oluş Fiili A) I. B) II. C) III. D) IV.

6. Cümle Kılış Oluş Durum
I. Çocuklar erken-
den uyudu.  
II. Kasabın bıçağı 
3. Güller açardı parmak uçlarımda, köreldi. 
Bakardım güneş avuçlarımda.
(Beşir Ayvazoğlu) III. Evin kapısını bo-
yadı.
Bu dizelerdeki fiiller aşağıdakilerin hangisinde
anlam özellikleriyle birlikte verilmiştir? IV. Dinlenmek için bi-
raz oturdu.
A) Açardı: oluş fiili, bakardım: iş (kılış) fiili
B) Parmak: durum fiili, bakardım: iş (kılış) fiili Bu tabloda numaralanmış cümlelerin hangile-
C) Uçlarımda: oluş fiili, avuçlarımda: durum fiili rinde fiilin anlam özelliği yanlış işaretlenmiştir?
D) Açardı: oluş fiili, bakardım: durum fiili
A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve III. D) III ve IV.

213

7. Sınıf Haber (Bildirme) Kipleri

Haber (Bildirme) Kipleri

➤➤ Fiillerin zaman ve çeşitli dilek anlamları bildirmek üzere girdikleri biçimlere kip denir. Fiil kipleri zaman ve dilek
anlamı taşımalarına göre ikiye ayrılır. Bunlardan birincisine haber (bildirme) kipleri, ikincisine dilek kipleri adı
verilir.

Haber kiplerinin fillere kattığı zaman anlamına göre beş çeşidi vardır:

1. Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman: Fiilde belirtilen işin kesin olarak bilindiğini ve geçmişte yapıldığını gös-
terir. Fiillere getirilen “-dı/-di/-du/-dü” ekleriyle yapılır.

• Dün akşam dayımlar bize geldi.

2. Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman: Fiilde belirtilen işin başkasından duyulduğunu veya sonradan haber
alındığını bildirir. Fiillere getirilen “-mış/-miş/-muş/-müş” ekleriyle yapılır.

• Bizim köye geçen hafta kar yağmış.

3. Şimdiki Zaman: Fiilde belirtilen işin içinde bulunulan zamanda yapılmakta olduğunu bildirir. Fiillere getiri-
len “-yor, -makta/-mekte” ekleriyle yapılır.

• Öğretmenimiz bizi dışarıda bekliyor.
• Ablam odasında ders çalışmakta.

4. Gelecek Zaman: Fiilde belirtilen işin gelecek zaman içerisinde gerçekleşeceğini bildirir. Buradaki gelecek
zaman konuşmadan hemen sonrası olabileceği gibi, çok uzun zaman sonra da olabilir. Fiillere getirilen
“-acak/-ecek” ekleriyle yapılır.

• Yarın saat sekizde toplantı yapılacak.

5. Geniş Zaman: Fiilde belirtilen işin her zaman yapıldığını gösterir. Fiillere getirilen “-r/-ar/-er” ekleriyle yapılır.
• İlkbaharda bahçemizdeki güller açar.

Not: Fiilin geniş zamandaki olumsuz çekimi sırasında geniş zaman eki olan “-r/-ar/-er” düşer. Olumsuzluk
anlamı 1. tekil ve çoğul şahıslarda “-ma/-me”, diğer şahıslarda “-maz/-mez” ekleriyle sağlanır.
• Onu bir daha asla aramam.
• Akıllı insan zamanını boşa harcamaz.

Önce Fiillerde Zaman Sonra
Geçmiş Zaman Şimdi Gelecek Zaman

(-di, -miş) Şimdiki Zaman (-acak/-ecek)
(-yor, -makte/-mekte)

Geniş Zaman (-r)

214

7. Sınıf Haber (Bildirme) Kipleri

Etkinlik 41

Kazanım: T.7.3.9. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
a) Fiil çekim ekleri (kip ve kişi ekleri) üzerinde durulur.
b) Fiillerde anlam kayması konusu üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki fiillerden haber kipleriyle çekimlenmiş olanları işaretleyiniz.

 b gelmelisin  
a oynamakta  c biliyor d satmış

e kapatsa f çizecek  h gele
  g gitti

i geziyor j tarar k bırak l okumalısın
  
n otursa
m duyar o temizleyecek p sever

2. Aşağıdaki tabloyu örnekteki gibi uygun şekilde doldurunuz.

Cümle Çekimli Fiil Haber Kipi
Şimdiki Zaman (-yor)
1. Yolcular yarım saatten beri durakta bekliyor Geniş Zaman (-ar)
otobüs bekliyor. Gelecek Zaman (-acak)

2. Mustafa ödevlerini zamanında yapar. yapar Görülen Geçmiş Zaman (-dı)

3. Hafta sonundan itibaren yurtta sıcak- artacak Duyulan Geçmiş Zaman (-mış)
lık artacak.

4. Öğretmenimiz kitaplarını kütüphaneye bağışladı
bağışladı.

5. Bu seneki kayısıların çoğu kurtlanmış. kurtlanmış

6. Anılarımı yazacağım elbet bir gün. yazacağım Gelecek Zaman (-acak)

7. Babam salonda gazete okumakta. okumakta Şimdiki Zaman (-makta)

8. Evin terasında çayımızı yudumluyo- yudumluyoruz Şimdiki Zaman (-yor)
ruz.

9. Kumbarada biriktirir annem bozuk pa- biriktirir Geniş Zaman (-ir)
raları.

10. Akşam dokuzda misafirliğe gideceğiz. gideceğiz Gelecek Zaman (-ecek)

215

7. Sınıf Haber (Bildirme) Kipleri

Etkinlik 241

3. Aşağıdaki cümleleri kutuların içinde verilen haber kiplerinden uygun olanlarıyla ta-
mamlayınız. Karşısına hangi haber kipiyle çekimlediğinizi yazınız.

-ti -ar -ur -(ı)yor -eceğiz

-acak -dı -mekte -mış -müş

a. Martı simit parçasını havada yakaladı . Görülen Geçmiş Zaman
b. Bu hafta saatler bir saat ileri alınacak . Gelecek Zaman
c. Gençler Atatürk’e büyük saygı duyar . Geniş Zaman
d. İşçiler duvarın dibinde dinlenmekte . Şimdiki Zaman
e. Yağmurdan sonra gökkuşağı oluşur . Geniş Zaman
f. Bu yaz tatil için yurt dışına gideceğiz . Gelecek Zaman
g. Dün bahçedeki ağaçları sulamış . Duyulan Geçmiş Zaman
h. Ağaçlar fırtınada bir sağa bir sola yatıyor . Şimdiki Zaman
i. Terzi kumaşı makasla tam ortadan kesti . Görülen Geçmiş Zaman
j. Ağaçtaki elmaların çoğu çürümüş . Duyulan Geçmiş Zaman

4. Aşağıda verilen fiilleri ayraç içinde belirtilen kiplerle çekimleyerek cümle içinde kul-
lanınız.

1. Beğen- (Duyulan Geçmiş Zaman) : Öğretmenimiz okuduğum şiiri çok beğenmiş.
2. Yaz- (Görülen Geçmiş Zaman) : Söylediklerimi teker teker yazdı.
3. İlgilen- (Şimdiki Zaman) : Annem dünden beri benimle ilgileniyor.
4. Başla- (Bilinen Geçmiş Zaman) : Kırlangıçlar yurdumuzdan göç etmeye başladı.
5. Hazırla- (Geniş Zaman) : Annem her sabah kahvaltımı hazırlar.
6. Topla- (Gelecek Zaman) : Hafta sonu bahçedeki cevizleri toplayacağız.
7. Sakla- (Şimdiki Zaman) : Ufaklık elindeki şekeri saklıyor.
8. Anlat- (Görülen Geçmiş Zaman) : Ahmet bana her şeyi anlattı.
9. Çık- (Geniş Zaman) : Merdivenleri çabucak çıkarım.
10. Düşün- (Duyulan Geçmiş Zaman) : Seni çok düşünmüş.

216

7. Sınıf Haber (Bildirme) Kipleri KKT - 41 

1. Fiillerde zaman anlamı bildiren kiplere haber kip- 4. Geçmiş
leri, çeşitli dilek anlamları tasarlayan kiplere ise Cümle Zaman
dilek kipleri denir. Şimdiki
Zaman
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde fi- Gelecek
il, haber kiplerinden biriyle çekimlenmemiştir? Zaman
Geniş
A) Bir saate kadar antrenmanını tamamlamalısın. Zaman
B) Keçiler inatla ağacın dalındaki yaprakları yer.
C) Bu akşam çok güzel bir film seyredeceğiz. I. İnsanlar ne der? 
D) Polisler şüpheli adamı emniyete götürdü.
II. Kapı çalmakta. 

III. Yemek yiyorlar. 

IV. Güneş doğacak. 

Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangi-
sinin çekimlendiği kip, yanlış işaretlenmiştir?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

2. Anlamıyorum dilinden artık 5. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinin çe-
Geceyi saran güzelliğin, kimlendiği kip, farklı bir zaman dilimini
İçi, kör bir kuyu gibi derin, kastetmektedir?
Ve sonsuz rüyasında yalnızlık.
(Orhan Veli Kanık) A) Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış.
B) Alçak yerde tepecik kendisini dağ sanır.
Bu şiirde altı çizili fiil aşağıdaki haber kipleri- C) Selam verdik, borçlu çıktık.
nin hangisiyle çekimlenmiştir? D) Durdu durdu, turnayı gözünden vurdu.

A) Gelecek Zaman
B) Şimdiki zaman
C) Geçmiş zaman
D) Geniş zaman

3. • Geniş zaman 6. I. Dokunur gayretine,
• Geçmiş zaman II. Karışma hikmetine.
• Gelecek zaman III. Sahibi hürmetine
IV. Kulu incitme gönül.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bu kiplerden
herhangi biriyle çekimlenmiş bir fiil yoktur? (Bestami Yazgan)

A) Annem beyazları çamaşır suyuyla yıkar. Bu dörtlüğün numaralanmış dizelerinden han-
B) Saçlarına kuaförde bakım yaptırmış. gisinde haber kipiyle çekilenmiş bir fiil vardır?
C) Dağdaki bağ evimizde odun kırıyorum.
D) O kadar bağırmama rağmen bizi duymadı. A) I. B) II. C) III. D) IV.

217

7. Sınıf Dilek (Tasarlama) Kipleri

Dilek (Tasarlama) Kipleri

➤➤ Dilek kipleri fiillere gereklilik, istek, dilek, şart ve emir anlamı katar. Bu kiplerde zaman anlamı yoktur.
1. Gereklilik Kipi: Fiillere getirilen “-malı/-meli” ekiyle yapılır. Fiillere gereklilik, ihtimal veya tahmin anlamları
katar.
• Bu kitabı bugün bitirmeliyim. (Gereklilik)
• Mesleğini seviyor olmalısın. (Tahmin)

2. Şart Kipi: Fiillere getirilen “-sa/-se” şart ekiyle yapılır. Fiillere şart veya istek anlamı katar.
• Çalışsa sınavı rahatlıkla kazanır. (Şart)
• Keşke bu sınavı kazansa. (İstek)

3. İstek Kipi: Fiillere getirilen “-a/-e” ekiyle yapılır. Fiillere istek anlamı katar.
• Burası çok sıcak, dışarı çıkalım.

4. Emir Kipi: Bu kipin eki yoktur. Kişi (şahıs) ekleriyle çekimlenir. İnsan kendi kendine emir veremeyeceği için
1. tekil ve 1. çoğul şahıslarda çekimlenemez.

• Soruları dikkatli çöz.

Etkinlik 42

Kazanım: T.7.3.9. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
a) Fiil çekim ekleri (kip ve kişi ekleri) üzerinde durulur.
b) Fiillerde anlam kayması konusu üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerden hangileri dilek kipiyle çekimlenmiştir? İşaretleyiniz.

a.  Bana sorarsanız kesinlikle bu kitabı seçin.
b. Kitap okurken sayfalar üzerine notlar alır.
c.  Yarına kadar sınav başvurusunu yapmalısın.
d.  Okulların son haftası sınıfça bir etkinlik yapsak.
e. İş çıkışı deniz kenarında biraz yürüyeceğim.
f.  Konuşma ve yazı dilinde yabancı sözcükler kullanmamalıyız.
g.  Anlamadığınız noktaları öğretmeninize sorun.
h. Sırt çantasını arabanın bagajında unuttu.
i.  Yemekten önce ellerimizi güzelce yıkayalım.
j. Evin giriş kapısını tamir ediyor.

218

7. Sınıf Dilek (Tasarlama) Kipleri

Etkinlik 422

2. Aşağıdaki şiirlerde dilek kipiyle çekimlenen fiillerin altını çiziniz.

Haydi Abbas, vakit tamam, Benden selam olsun Bolu Beyi’ne
Akşam diyordun işte oldu akşam. Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır.
1 Kur bakalım çilingir soframızı 2 Ok gıcırtısından kalkan sesinden
Dinsin artık bu kalp ağrısı. Dağlar seda verip seslenmelidir.

(Cahit Sıtkı Tarancı) (Köroğlu)

Gelin, tanış olalım Başın olsa da yüksek,
İşi kolay kılalım Gözün enginde gerek,
3 Sevelim, sevilelim 4 Kibirle yürüyerek
Dünyaya kimse kalmaz. Yolu incitme gönül.

(Yunus Emre) (Bestami Yazgan)

Eğer kuvvetim yetse benim Nice fikir yorgun düşer,
Rıhtıma koşarım yalınayak. Göz yorulur, akıl şaşar,
5 Halatlarını bütün gemilerin 6 Sevgi diyen çağlar aşar,
Bıçağımla keserim. Yüreğinle yürü dostum.

(Cahit Külebi) (Bestami Yazgan)

3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiillerin hangi kiple çekimlendiğini tabloda işaretleyerek
gösteriniz.

Cümle Gereklilik Şart İstek Emir
1. Bu tarafa baksa bizi görecek.    
2. Okulda öğrendiklerini evde tekrarlamalısın. 

3. Yemeği kısık ateşte pişirelim.

4. Anlatacaklarımı çok dikkatli dinleyin. 
5. Konuya girse ona her şeyi anlatacaktım. 
6. Kapıyı üç kez ardı ardına çalmalısın.

7. Yarın seninle kütüphaneye gidelim.

8. Akşama kadar bütün işleri bitiriniz.

219

7. Sınıf Dilek (Tasarlama) Kipleri

Etkinlik 242

4. Aşağıdaki fiilleri ayraç içinde verilen kiplere göre çekimleyip cümle içinde kullanınız.
a. Giy- (Gereklilik kipi) : Düğünde şık bir elbise giymelisin.

b. Yıka- (Emir kipi) : Bulaşıkları güzelce yıka.

c. Dinle- (Şart kipi) : Beni dinlesen bana hak verirsin.

d. İç- (İstek kipi) : Sabah bir fincan kahve içelim.

e. Doğra- (Gereklilik kipi) : Patatesleri ince ince doğramalısın.

f. Tat- (Şart kipi) : Yemeği tatsa çok beğenecek.

g. Uyan- (Emir kipi) : Sabahleyin erkenden uyan.

h. Uyar- (İstek kipi) : Çevreyi kirletenleri uyaralım.

5. Aşağıdaki metinde dilek kipiyle çekimlenmiş fiillerin altını çiziniz.

Bilinçsiz insanların doğaya verdikleri zarar yüzyıllardan beri devam ediyor. Duyarlı in-
sanlar da çalışmalarıyla doğaya verilen zararı durdurmanın yollarını arıyorlar. “Çimlere
Basmayınız.”, “Yerlere Çöp Atmayınız.” şeklinde tabelaları sık sık görürüz. Ancak bu ça-
lışmaların yeterli olmadığı da bir gerçek. Onların çalışmalarının hedefine ulaşması için
öncelikle insanlar bilinçlendirilmeli. Çünkü çoğu insan dünyayı paylaştığı diğer canlılarla,
havayla, suyla, toprakla, yiyip içtikleriyle sanki bir savaş hâlinde. Yalnızca kendi çıkarları
için hayvanları öldürmekten, ormanları yakmaktan, havayı, suyu kirletmekten dolayı hiç
utanç duymuyor. Keşke bu insanlar da doğayı sevse, doğa konusunda biraz daha du-
yarlı olsa. Aslında bu imkânsız değil. Eğitimle gayet mümkün. Küçük yaşlardayken bu tür
insanlara hayvan öldürmenin, orman yakmanın, havayı kirletmenin doğru olmadığını öğ-
retelim. Gelecek nesillere güzel bir dünya bırakmanın önemini anlatalım. Eğitimle canlı ve
cansız tüm doğal kaynakların sınırlı olduğunu özellikle çocuklara anlatmak, gelecek ku-
şakların da hakkı olan doğal kaynakları tüketmeden kullanmak gerektiği bilincini vermek
gerekiyor. Doğal mirasın herhangi bir parçasının bozulmasının ya da yok olmasının, bütün
dünya uluslarına zarar verdiğini ve bunun bir tür yoksullaşma olduğunu çocuklar bilmeli.
Çocukların doğal mirasa karşı bağlılığını ve saygısını güçlendirmek için gazeteler, dergi-
ler, televizyon ve radyolarda eğitim ve tanıtım programları yapılmalı. İnsanlar doğal mirası
tehdit eden tehlikelerden ve bu tehlikelere karşı yürütülen etkinliklerden haberdar olmalı.

220

7. Sınıf Dilek (Tasarlama) Kipleri KKT - 42 

1. Dilek kiplerinin gereklilik, istek, dilek, şart ve emir 4. I . Dağda dolaşırken yakma kandili,
işlevleri vardır. Dilek kipleri eklendiği fiillere ge- II. Fersiz gözlerimi dağlama gurbet!
reklilik, istek, dilek, şart veya emir anlamı katar. III. Ne söylemez, akan suların dili,
IV. Sessizlik içinde çağlama gurbet!
Buna göre aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiil-
lerden hangisi dilek kipiyle çekimlenmiştir? (Necip Fazıl Kısakürek)

A) Kapalı havalarda dizlerim sızlar. Numaralanmış dizelerden hangisinde fiil dilek
B) Bardakları çamaşır suyunda bekletelim. kiplerinden biriyle çekimlenmemiştir?
C) Sizinle tiyatroya gelmek istiyorum.
D) Öğretmenimiz tüm sınıfa çay ısmarladı. A) I. B) II. C) III. D) IV.

2. Aşağıdaki çekimli fiillerin hangisinde dilek an- 5. Emir kipinin eki yoktur. Bu kipin birinci teklik ve
lamı yoktur? birinci çokluk çekimleri yapılamaz. Bu kipte kişi
ekleri kip eki işlevini görür.
A) Yarın güneş doğmadan yola çıkın.
B) Annem gelse de alışverişe çıksak. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi
C) Babam yaptığı her işin hakkını verir. emir kipiyle çekimlenmiştir?
D) Bu sınavdan doksan üstü almalıyım.
A) Terli terli asla soğuk su içmeyelim.
B) Anahtarı masanın üzerine bırakmalısın.
C) Koşsa beni rahatlıkla yakalayabilir.
D) Bu yoldan sapmadan dümdüz gidiniz.

3. Kalkmalıyım, 6. Dilimizde “-sa/-se” şart kipi eklendiği fiile şart ve-
Dolaşmalıyım, ya istek anlamı katar.
Sokaklarda, parklarda.
El sallamalıyım Buna göre aşağıdakilerin hangisinde şart kipi
Giden trenlere, fiile diğerlerinden farklı bir anlam katmıştır?
Kalkan vapurlara.
A) Kapsamlı bir tadilat yapsak evimize.
(Cahit Sıtkı Tarancı) B) Keşke teyzem bizimle birlikte yaşasa.
C) Başına bunlar gelmez beni dinlese.
Bu şiirdeki fiiller aşağıdaki dilek kiplerinin D) Bayram tatili bu yıl da dokuz gün olsa.
hangisiyle çekimlenmiştir?

A) Gereklilik kipi B) Şart kipi
C) Emir kipi D) İstek kipi

221

7. Sınıf Kişi (Şahıs) Ekleri

Kişi (Şahıs) Ekleri

➤➤ Eylemin hangi kişi tarafından yapıldığını bildiren eklere kişi (şahıs) ekleri denir. Kişi ekleri cümlede işi yapanı
(özne) bildirir.
• Kitap okudum. (“-m” eki okumak fiilinin 1. tekil şahıs (ben) tarafından yapıldığını bildirir.)

➤➤ Dilimizde altı tane kişi (şahıs) olduğundan altı farklı da kişi (şahıs) eki vardır. Aşağıda “gel-” fiilinin altı kişiye
göre çekimi verilmiştir.

Kişi (Şahıs) Fiil – Kip – Kişi
1. tekil şahıs Gel – di – m
2. tekil şahıs Gel – di – n
3. tekil şahıs Gel – di
1. çoğul şahıs Gel – di – k
2. çoğul şahıs Gel – di – niz
3. çoğul şahıs Gel – di – ler

Etkinlik 43

Kazanım: T.7.3.9. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
a) Fiil çekim ekleri (kip ve kişi ekleri) üzerinde durulur.
b) Fiillerde anlam kayması konusu üzerinde durulur.

1. Aşağıda mastar hâlinde verilmiş fiilleri istenen kip ve kişi ekleriyle çekimleyiniz.

Mastar Fiil Kip Kişi Çekimli Fiil

1. okumak şimdiki zaman 1. tekil kişi okuyorum

2. satmak görülen geçmiş zaman 1. çoğul kişi sattık

3. bırakmak gereklilik kipi 3. çoğul kişi bırakmalılar

4. dinlenmek istek kipi 2. tekil kişi dinlenesin

5. sezmek geniş zaman 3. tekil kişi sezer

6. temizlemek emir kipi 3. çoğul kişi temizlesinler

7. karıştırmak duyulan geçmiş zaman 2. çoğul kişi karıştırmışsınız

8. parçalamak gelecek zaman 1. çoğul kişi parçalayacağız

9. bağışlamak geniş zaman 2. çoğul kişi bağışlarsınız

10. sarmak şart kipi 1. tekil kişi sarsam

222

7. Sınıf Kişi (Şahıs) Ekleri

Etkinlik 423

2. Aşağıdaki cümlelerde geçen fiillerin altını çiziniz. Bu fiillerin hangi şahısla çekimlendi-
ğini örnekteki gibi karşılarına yazınız.

a. Küçük kardeşim kumbarasında epey para biriktirmiş. 3. teki l şahıs (o)

b. Atatürk konulu şiir yarışması düzenleyeceğiz. 1. çoğul şahıs (biz)

c. İzmir Marşı’nı ezberlemiş ağabeyimin üç yaşındaki kızı. 3. tekil şahıs (o)

d. Günde en az iki kez dişlerimi fırçalıyorum. 1. tekil şahıs (ben)

e. Olanları kendi gözlerinle görünce bana inanacaksın. 2. tekil şahıs (sen)

f. Eski okulunuzu ve sınıf arkadaşlarınızı özlemişsiniz. 2. çoğul şahıs (siz)

g. Bardağa hep boş tarafından bakmamalısın. 2. tekil şahıs (sen)

h. Evin önüne bir tas su bıraktım sokak köpekleri için. 1. tekil şahıs (ben)

i. Karşıdan karşıya geçerken sağına ve soluna iyi bak. 2. tekil şahıs (sen)

j. Sümela Manastırı’na mutlaka çıksınlar. 3. çoğul şahıs (onlar)

3. Aşağıdaki fiilleri ayraç içinde verilen kiplerle dilimizdeki tüm şahıslara göre çekimle-
yiniz.

yaz- (şimdiki zaman) söyle- (gelecek zaman) tutun- (gereklilik kipi)

• yazıyorum • söyleyeceğim • tutunmalıyım
• yazıyorsun • söyleyeceksin • tutunmalısın
• yazıyor • söyleyecek • tutunmalı
• yazıyoruz • söyleyeceğiz • tutunmalıyız
• yazıyorsunuz • söyleyeceksiniz • tutunmalısınız
• yazıyorlar • söyleyecekler • tutunmalılar

abc

223

7. Sınıf Kişi (Şahıs) Ekleri KKT - 43 

1. Aşağıdakilerin hangisinde fiil, farklı bir şahısla 4. “Derhal odamdan çıkınız.” cümlesinde altı çizili
çekimlenmiştir? fiil hangi kip ve şahısla çekimlenmiştir?

A) İnternetten aldığın dolabı çabucak kurmuşsun. A) Emir kipi, 2. tekil şahıs
B) Konuyu kütüphanelerden araştırmalısın. B) İstek kipi, 2. çoğul şahıs
C) Okulun bahçesine kardan adam yapmışsınız. C) İstek kipi, 2. tekil şahıs
D) Yazın öğle saatlerinde dışarıya fazla çıkma. D) Emir kipi, 2. çoğul şahıs

2. Tam otuz yıl saatim işlemiş, ben durmuşum; 5. Tekil Şahıs Çoğul Şahıs
I II Çekimli Fiil 1. 2. 3. 1. 2. 3.

Gökyüzünden habersiz, uçurtma uçurmuşum... 
III

(Necip Fazıl Kısakürek)

Bu dizelerdeki numaralanmış fiillerin şahısları
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

I II III I. oynayacak 

A) Ben Biz O II. seviniyorsun 

B) O Ben Ben III. demelisiniz
IV. bilsek
C) O Ben O 

D) O Ben Biz Bu tabloda numaralanmış çekimli fiillerden
hangisinin aldığı şahıs eki yanlış işaretlenmiş-
tir?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

3. Aşağıdaki cümlelerde fiiller çekimlendiği şahıslar-

la oklar aracılığıyla eşleştirilmiştir.

I. Beni çok sever. → I. tekil şahıs

II. Anneni özlemişsin. → II. tekil şahıs

III. Filmi beğendim. → III. tekil şahıs

IV. Düğüne gideceğiz. → I. çoğul şahıs

V. Kitabımı getiriniz. → II. çoğul şahıs

VI. İş için aramışlar. → III. çoğul şahıs

Buna göre kaç numaralı eşleştirmeler yanlış- 6. “Tanış-” fiilinin geniş zaman, 2. tekil şahıs çeki-
tır? mi aşağıdakilerden hangisidir?

A) I ve III. B) II ve IV. A) Tanışırsınız B) Tanışasın
C) I ve IV. D) III ve V C) Tanışırsın D) Tanışın

224

7. Sınıf Fiillerin Olumsuz ve Soru Çekimi

Fiillerin Olumsuz ve Soru Çekimi

➤➤ Fiillerde Olumsuzluk: İş, oluş, hareketin gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini bildiren fiiller olumlu, ger-
çekleşmediğini veya gerçekleşmeyeceğini bildiren fiiller olumsuzdur. Olumsuzluk, fiillere getirilen “-ma/-me”
ekiyle yapılır.

• Kırmızı ayakkabıları çok sevdim (Olumlu)
• Kırmızı ayakkabıları çok sevmedim. (Olumsuz)

Not: Geniş zamanda olumsuzluk yapılırken zaman eki düşer. Bu yüzden geniş zamanda 1. şahıslar (tekil-ço-
ğul) haricinde olumsuzluk “-maz/-mez” ekiyle yapılır.

• Sabahları erken uyanır. (Olumlu)
• Sabahları erken uyanmaz. (Olumsuz)

Not: Şimdiki zamanda olumsuzluk yapılırken “-yor” ekinin etkisiyle “-ma/-me” olumsuzluk eki daralarak
“-mı/-mi/-mu/-mü” şeklini alır.

• Ders çalışıyor. (Olumlu)
• Ders çalışmayor. ➜ Ders çalışmıyor. (Olumsuz)

➤➤ Fiillerde Soru: Fiillere getirilen “mı/mi” soru edatıyla fiillerde soru anlamı sağlanır.
• Kütüphaneden aldığın kitabı bitirdin mi? (Soru)

➤➤ Fiillerin olumsuz soru çekimi yapılırken fiilden sonra sırasıyla olumsuzluk ve kip eki, daha sonra da soru edatı
getirilir.

• Senin sesini duymadı mı? (duy - ma - dı mı?)
Olumsuzlu Kip Soru
Fiil Edatı
Eki Eki


Etkinlik 44

Kazanım: T.7.3.9. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
a) Fiil çekim ekleri (kip ve kişi ekleri) üzerinde durulur.
b) Fiillerde anlam kayması konusu üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiillerin çekimlerini oklarla eşleştiriniz.

a Sebzeli yemeklerden hoşlanmıyor musun? 1

b Odasını toplamayınca annesi ona darıldı. 2

c Bulaşıkları elde yıkamaya alışmamış. 3

d Daha önce dağ sporlarıyla ilgilendin mi? 4

225

7. Sınıf Fiillerin Olumsuz ve Soru Çekimi

Etkinlik 244

2. Aşağıdaki tabloda verilen fiillerin olumsuz, soru ve olumsuz soru çekimlerini yazınız.

Fiil Olumsuz Soru Olumsuz Soru
1. tanıdı tanımadı tanıdı mı? tanımadı mı?
2. seviyor sevmiyor seviyor mu? sevmiyor mu?
3. ezberlese ezberlemese ezberlese mi? ezberlemese mi?
4. gezmiş gezmemiş gezmiş mi? gezmemiş mi?
5. bırakıyor bırakmıyor bırakıyor mu? bırakmıyor mu?
6. anlar anlamaz anlar mı? anlamaz mı?
7. coşmuş coşmamış coşmuş mu? coşmamış mı?
8. seçecek seçmeyecek seçecek mi? seçmeyecek mi?
9. görmeli görmemeli görmeli mi? görmemeli mi?
10. istese istemese istese mi? istemese mi?
11. soracak sormayacak soracak mı? sormayacak mı?
12. vermeliyiz vermemeliyiz vermeli miyiz? vermemeli miyiz?

3. “Aramak” fiilinin aşağıda belirtilen çekimlerini yazınız.

a. Şimdiki Zamanın Olumsuzu (3. Tekil Şahıs) : Aramıyor

b. Gelecek Zamanın Sorusu (2. Çoğul Şahıs) : Arayacak mısınız?

c. Görülen Geçmiş Zamanın Olumsuzu (1. Tekil Şahıs) : Aramadım

d. Geniş Zamanın Olumsuzu (3. Tekil Şahıs) : Aramaz

e. Gereklilik Kipinin Olumsuz Sorusu (2. Tekil Şahıs) : Aramamalı mısın?

f. İstek Kipinin Olumsuzu (3. Çoğul Şahıs) : Aramayalar

g. Duyulan Geçmiş Zamanın Olumsuz Sorusu (1. Tekil Şahıs) : Aramamış mıyım?

h. Şart Kipinin Olumsuz Sorusu (1. Çoğul Şahıs) : Aramasak mı?

i. Emir Kipinin Olumsuzu (2. Tekil Şahıs) : Arama

226

7. Sınıf Fiillerin Olumsuz ve Soru Çekimi KKT - 44 

1. Dilimizde “-ma/-me” olumsuzluk eki getirilerek fi- 4. Olumsuz Soru Olumsuz Soru
illerin olumsuz çekimi, “mi” soru edatı getirilerek
soru çekimi, hem olumsuzluk eki hem soru edatı I. yeme yesin mi? yemesin mi?
getirilerek de olumsuz soru çekimi yapılır. II. yeme yer misin? yemez misin?
III. yemez yer misin? yemez mi?
Bu açıklamaya göre “çöz-” fiilinin şimdiki za- IV. yemez yer mi? yemez misin?
man ikinci tekil şahısta olumsuz soru çekimi
aşağıdakilerden hangisidir? Bu tabloda “ye-” fiilinin geniş zamanda ikinci
tekil şahıs çekimleri kaç numarada doğru ve-
A) Çözmüyor musun? rilmiştir?

B) Çözüyor musun?

C) Çözmez misiniz?

D) Çözmeyecek misin?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili fiil
olumsuzluk eki almıştır?

2. Aşağıdakilerin hangisinde fiilin olumsuz soru A) Terliyken soğuk su içme davranışın üşütmene
şekli yanlış verilmiştir? neden olur.

A) Uyuyacak → Uyumayacak mı? B) Çözülen eti tekrar dondurma yoksa sağlığın
B) Atlıyor → Atlamıyor mu? zarar görür.
C) Der → Demedi mi?
D) Sallasın → Sallamasın mı? C) Zeytinyağlı dolma annemin en güzel yaptığı
yemektir.

D) Köyümü hatırlatıyordu başındaki desenli
yazma.

3. “Anlat-” fiilinin gereklilik kipi, olumsuz soru, 3. 6. Mevla verince azma,
tekil şahıs çekimi aşağıdakilerden hangisidir? Geri alınca kızma,
Tüten ocağı bozma,
A) Anlatalım mı? Külü incitme gönül.
B) Anlatmamalı mı? (Bestami Yazgan)
C) Anlatmamalı mısın?
D) Anlatmayalım mı? Bu dizelerde kaç tane olumsuz çekimli fiil kul-
lanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

227

7. Sınıf Fiillerde Anlam Kayması

Fiillerde Anlam Kayması

➤➤ Türkçede zaman eklerinin anlatımı güçlendirmek için cümle içinde farklı zaman anlamlarında kullanılmasına
anlam kayması denir. Anlam kayması bir anlatım bozukluğu değil, aksine Türkçenin zenginliğidir.

• Halamlar yarın tatilden dönüyor. (Şimdiki zaman eki, gelecek zaman eki yerine kullanılmış.)

Gelecek Şimdiki

Zaman Zaman

• Atatürk 29 Ekim 1923’te cumhuriyeti ilan eder. (Geniş zaman eki, geçmiş zaman eki yerine kullanılmış.)

Geçmiş Zaman Geniş

Zaman

Etkinlik 45

Kazanım: T.7.3.9. Çekim eklerinin işlevlerini ayırt eder.
a) Fiil çekim ekleri (kip ve kişi ekleri) üzerinde durulur.
b) Fiillerde anlam kayması konusu üzerinde durulur.

1. Aşağıdaki cümlelerde fiillere gelen zaman ekleriyle cümlenin bildirdiği zamanı yazınız.
Buna göre anlam kayması olan cümleleri işaretleyiniz.

a.  Önümüzdeki hafta çok güzel bir film gösterime giriyor.
Fiile Gelen Zaman Eki : Şimdiki zaman
Cümlenin Bildirdiği Zaman : Gelecek zaman

b. Bu bayram emeklilere bir maaş ikramiye verilecek.
Fiile Gelen Zaman Eki : Gelecek zaman
Cümlenin Bildirdiği Zaman : Gelecek zaman

c.  Hafta sonları bahçede kahvaltı yapıyoruz.
Fiile Gelen Zaman Eki : Şimdiki zaman
Cümlenin Bildirdiği Zaman : Geniş zaman

d. Her gece uyumadan önce babam bana masal anlatır.
Fiile Gelen Zaman Eki : Geniş zaman
Cümlenin Bildirdiği Zaman : Geniş zaman

e.  LGS sonuçları bu ayın sonunda açıklanıyor.
Fiile Gelen Zaman Eki : Şimdiki zaman
Cümlenin Bildirdiği Zaman : Gelecek zaman

f.  Bu kitabı bir hafta içinde bitiririm.
Fiile Gelen Zaman Eki : Geniş zaman
Cümlenin Bildirdiği Zaman : Gelecek zaman

228

7. Sınıf Fiillerde Anlam Kayması

Etkinlik 425

2. Aşağıdaki cümlelerin fiillerinde anlam kayması vardır. Bu cümlelerdeki anlam kayma-
larını düzelterek cümleleri yeniden yazınız.

a. İstanbul tarih boyunca defalarca kuşatılır.
İstanbul tarih boyunca defalarca kuşatıldı.

b. Yarın gün doğmadan yola koyulurum.
Yarın gün doğmadan yola koyulacağım.

c. Odanı temiz bir şekilde bırakacaksın.
Odanı temiz bir şekilde bırak.

d. Afiyet şeker olsun evladım.
Afiyet şeker ola evladım.

e. Aradığınız sorunun yanıtı burada olacak.
Aradığınız sorunun yanıtı burada olmalı.

f. Hayatta başarılı olmak için kararlı olacaksın.
Hayatta başarılı olmak için kararlı olmalısın.

g. Yaz aylarında bir haftalığına seyahate çıkıyorum.
Yaz aylarında bir haftalığına seyahate çıkarım.

h. Annem ve babam masallardaki gibi bir düğünle evlenir.
Annem ve babam masallardaki gibi bir düğünle evlenmiş.

3. Aşağıdaki anlam kaymasına uğramış cümlelerle ilgili verilen boşlukları doldurunuz.

a Geniş zaman eki kullanılmıştır.
Gelecek zaman anlamı vardır. Geniş zaman eki kullanılmıştır.
Şimdiki zaman eki kullanılmıştır.
b Şimdiki zaman eki kullanılmıştır.
Geçmiş zaman anlamı vardır.

c
Geniş zaman anlamı vardır.

d
Gelecek zaman anlamı vardır.

229

7. Sınıf Fiillerde Anlam Kayması KKT - 45 

1. Türkçede zaman ekleri anlatımı güçlendirmek 4. Bir cahile bir kitap miras kalır;
için cümle içinde farklı zaman anlamlarında kul- Cahil de hemen bu kitabı alır.
lanılabilir. Bu durum anlam kayması olarak ifade Yol üstündeki kitapçıya uğrar;
edilir. Örneğin “Yarın dersler başlıyor.” cümlesinin Der ki: “Bu kitabı vereyim sana,
yüklemi olan “başlıyor” fiili şimdiki zaman ekiyle Yerine sen üç beş kuruş ver bana;
çekimlenmiş ancak cümledeki “yarın” sözcüğüy- O benim daha çok işime yarar.”
le gelecek zaman kastedilmiştir. (La Fontaine)
Bu dizelerde kastedilen anlam ve kullanılan
Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde kip aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiş-
anlam kayması vardır? tir?

A) Yaz akşamları balkonda çay içerim. Kullanılan Kip Kastedilen Anlam
A) Geçmiş zaman Geniş zaman
B) Birkaç güne kadar bu kitabı bitiririm. B) Geçmiş zaman Şimdiki zaman
C) Geniş zaman Gelecek zaman
C) Maç öncesi hep ısınma hareketleri yapar. D) Geniş zaman Geçmiş zaman

D) Dedem sürekli olarak bahçesiyle ilgilenir. 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde şimdiki
zaman eki, gelecek zaman eki yerine kullanıl-
2. (Kapı ardı ardına üç kez vurulur.) mıştır?
Ayşe Nine: Geldim… (Ağır ağır yürüyerek kapıyı
I A) Öğretmenimiz bizlere daima dürüst ve vicdanlı
açar.) Buyurun, kime baktınız? olmamızı öğütlüyor.
II
Postacı: Ayşe Tüter… B) Biraz sonra bekçi, kulübeden çıkıp etrafı iyice
Ayşe Nine: Benim… gözetler.
Postacı: Size bir zarf gelmiş. Buyurun Nineci-
III C) Birkaç güne kadar siparişleriniz kargoya veri-
ğim… Burayı imzalıyorsunuz. liyor.
IV
D) Her sabah uyandığımda ilk iş olarak spor ya-
Ayşe Hanım: Allah Allah! Kimden acaba? pıyorum.

Bu metinde numaralanmış cümlelerden han-
gisinde anlam kayması yoktur?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

3. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlam kay-
Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz! ması yoktur?
(Faruk Nafiz Çamlıbel)
A) Belgeleri tamamladıktan sonra bana imzalatır-
Bu şiirin altı çizili ifadesindeki anlam kayması sınız.
aşağıdakilerin hangisinde düzeltilmiştir?
B) Yarın sabah bağa üzüm toplamaya gideceğiz.
A) Sana uğurlar ola.
B) Sana uğurlar olmalı. C) Sağlıklı beslenmek için yediğine içtiğine dikkat
C) Sana uğurlar olsa. edeceksin.
D) Sana uğurlar oluyor.
D) Derhal eşyalarını toplayıp şirketi terk ediyor-
sun!

230

7. Sınıf Fiillerde Yapı

Fiillerde Yapı

➤➤ Fiiller yapısına göre basit, türemiş ve birleşik olmak üzere üç gruba ayrılır:
1. Basit Fiiller: Yapım eki almamış ya da başka bir sözcükle birleşmemiş fiillerdir.
• Okudu, yazıyor, koşmuş, bakacak vb.

2. Türemiş Fiiller: En az bir tane yapım eki almış fiillerdir.

• Göz - le - di Türemiş Fiil

İsim Yapım Çekim
Kökü Eki Eki

• Gül - ümse Türemiş Fiil

Fiil Yapım
Kökü Eki

3. Birleşik Fiiller: Biri fiil olmak üzere en az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşan fiillerdir.
• Yardım etti, okuyuverdi, ağzı açık kaldı vb.

Birleşik fiiller farklı şekillerde (fiil+fiil, isim+fiil, deyimleşme) yapılır.

a. Kurallı Birleşik Fiil (Fiil + Fiil): İki fiilin belli kurallara göre birleşmesiyle oluşur. Fiillere “-ebilmek, -ivermek,
-edurmak, -ekalmak, -egelmek, -eyazmak” yardımcı fiillerinin getirilmesiyle oluşur.

• Bu suda çok rahat yüzebilirim.
• Avuçlarındaki kuş pır diye uçuverdi.
• Giden geminin ardından herkes bakakaldı.
• Islak zeminde ayağı kayınca düşeyazdı.

Not: Kurallı birleşik fiille oluşan birleşik fiiller cümleye farklı anlamlar katar.

Fiil + -ebilmek Gücü yetme veya ihtimal (olasılık)
Fiil + -ivermek Çabuk, hemen, tez
Fiil + -ayazmak Neredeyse, az kalsın
Fiil + -edurmak
Fiil + -ekalmak Sürerlik (Süreklilik)
Fiil + -egelmek

b. Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiil (İsim + Fiil): İsim soylu sözcüklerden sonra “etmek, olmak, eyle-
mek, kılmak, buyurmak” yardımcı eylemlerinin getirilmesiyle oluşur.

• Sevdiğin mesleği tercih etmelisin.
• Lütfen hediyemi kabul buyurunuz.
c. Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Birleşik Fiil: Birleşik fiili oluşturan sözcüklerin gerçek anlamını kay-

bederek kalıplaşması yoluyla oluşur. Deyimler anlamca kaynaşmış birleşik fiiller grubuna girer.

• Yapılan onca hataya göz yumdu.
• İşlerin bitmediğini görünce küplere bindi.

231

7. Sınıf Fiillerde Yapı

Etkinlik 146

Kazanım: T.7.3.10. Basit, türemiş ve birleşik fiilleri ayırt eder.

1. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fiillerin yapılarını (basit, türemiş, birleşik) karşılarına
yazınız.

a. Soruyu dikkatle okursan anlayabilirsin. Birleşik fiil
b. Küçük çocuk her geçen gün tatlılaşıyordu. Türemiş fiil
c. Keçileri otlatmak için dağa gittiler. Basit fiil
d. İtfaiyeciler orman yangınını söndürdü. Türemiş fiil
e. Güvercin avcıyı görünce derhal kanatlandı. Türemiş fiil
f. Hakkında yapılan dedikodulara kulak asmıyor. Birleşik fiil
g. Hafta içi akşamları erkenden uyurmuş. Basit fiil
h. Bu sene kış çok şiddetli geçecekmiş. Basit fiil
i. Arkadaşlarının arasında kısa sürede sivrilmiş. Türemiş fiil
j. İstediği okulu kazanınca çok mutlu oldu. Birleşik fiil

2. Aşağıdaki fiillerin yapısını tabloda işaretleyiniz.

Fiiller Basit Fiil Türemiş Fiil Birleşik Fiil
 
a. Hatırlamışsınız
b. Diyecekmişsiniz  
c. Çözebilir  
d. Aldırdı  
e. Sonuçlandı
f. Geçtiniz 
g. Temizleyiver
h. Sürmüşsün 
i. Seviyordu 
j. Konuşadurdu 
k. Anlayamadım
l. Başlamış

232

7. Sınıf Fiillerde Yapı

Etkinlik 426

3. BAŞARININ SIRRI

Berkeley’de California Üniversitesi matematik bölümü öğrencisiydim. Her zamanki gibi
sınıfa geç girdim ve tahtadaki iki soruyu ev ödevi sanarak defterime geçirdim. O akşam,
soruların üzerinde çalışırken bunun profesörün verdiği en zor ödev olduğunu düşündüm.
Her gece, başaramasam da sırasıyla her iki problemin üzerinde saatlerce çalıştım. Bir-
kaç saat sonra beynimde şimşek çaktı ve her iki problemi birden çözüverdim. Ertesi gün
cevapları okula götürdüm. Profesör, masanın üzerine bırakmamı söyledi. Masanın üzerinde
kâğıttan bir tepe oluşmuştu.
Altı hafta sonra bir pazar sabahı kapım vuruldu. Uyandım. Kapıda profesörü görünce
donakaldım. “George! George!” diye bağırıyordu. “Problemi çözmüşsün.” dedi. “Tabii ki”
diye cevap verdim. “Çözmem gerekmiyor muydu?” diye sordum. Profesör, tahtaya yazılmış
olan o iki problemin ev ödevi olmadığını, dünyanın önde gelen matematikçilerinin şimdiye
kadar çözememiş oldukları iki ünlü problem olduğunu açıkladı. Birisi bana onların, çözüle-
memiş iki ünlü problem olduğunu söyleseydi sanırım onları çözmeyi denemezdim bile.

(George Dantzig)

“Başarının Sırrı” metninde geçen basit, türemiş ve birleşik fiilleri bularak ilgili kutucuk-
lara yazınız.

a. Basit Fiiler b. Türemiş Fiiler c. Birleşik Fiiler

girdim geçirdim başaramasam
çalıştım düşündüm beynimde bir şimşek çaktı
götürdüm oluşmuştu çözüverdim
söyledi vuruldu donakaldım
bağırıyordu uyandım cevap verdim
çözmüşsün gerekmiyor muydu
dedi açıkladı
sordum
söyleseydi
denemezdim

233

7. Sınıf Fiillerde Yapı

Etkinlik 246

4. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan birleşik fiillerin altını çiziniz ve hangi yolla oluştukla-
rını tabloda işaretleyiniz.

Fiiller Fiil + Fiil İsim + Deyimleşme
 Yardımcı Fiil
1. Anlattıkları hepimizin hoşuna gitti. 
2. İstediği mesleği sonunda kazanabildi. 
3. Onu dinleyince hevesim kırıldı. 
4. Son anda bana “Hoşça kal!” diyebildi. 
5. Dilini kullanarak sözünü etkili kıldı.
6. Padişah vezirlerine emir buyurdu. 
7. Kahvaltıyı erkenden hazırlayıvermiş. 
8. Sizinle tanıştığıma çok memnun oldum.
9. Seni görünce etekleri zil çalıyor. 
10. Sözleşmeyi tek taraflı feshetti. 



5. Aşağıdaki altı çizili birleşik fiillerin cümleye kattığı anlamları kutulardan seçip yanla-
rına yazınız.

Gücü yetme Çabucak Az kalsın

İhtimal Olasılık Süreklilik

a. Merdivenlerde ayağı kayınca düşeyazdı. Az kalsın

b. Trene el sallayıp trenin ardından bakakaldık. Süreklilik

c. Yabancı dilde yazılmış bir mektubu okuyabilir. Gücü yetme

d. Kocaman evi tek başına temizleyiverdi. Çabucak

e. Bu sene incirlerde verim düşebilir. İhtimal

f. Siz bekleyedurun, ben geri döneceğim. Süreklilik

g. Fiiller konusundan gelecek her soruyu çözebilirim. Gücü yetme

h. Veli Bey okul gecemize katılabilir. İhtimal

234

7. Sınıf Fiillerde Yapı KKT - 46 

1. Bir ya da birden fazla yapım eki almış fiillere türe- 4. Bulutların ipek gölgesi
miş fiil denir. Çocukların yüzünde hışırdıyor.
Çember çeviriyorum çocuklarla beraber
Buna göre aşağıdaki cümlelerde yer alan fiil- Elime çember almadan.
lerden hangisi türemiş fiildir?
(Cahit Sıtkı Tarancı)
A) Akşamüzeri hortumu çekip bahçesi suladı. Bu şiirde altı çizili dizelerin yapısı aşağıdakile-
B) Babası kırmızı bir akülü araba almış. rin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
C) Dayısı Almanya’dan çikolata getirmiş.
D) Hafta sonu İstanbul’a kar yağacak. A) Basit – türemiş
B) Basit – birleşik
C) Türemiş – basit
D) Türemiş – birleşik

2. Bir yer var, biliyorum; 5. I. Reddediyoruz
Her şeyi söylemek mümkün; II. Yakınlaşmışlar
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum; III. Atıverdi
I IV. Rica ederim
Anlatamıyorum.
II Numaralanmış fillerden hangisi yapısı bakı-
(Orhan Veli Kanık) mından diğerlerinden farklıdır?

Bu dizelerdeki numaralanmış fiillerin yapısı
aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

I II A) I. B) II. C) III. D) IV.
A) Basit Türemiş
B) Türemiş Birleşik
C) Basit Birleşik
D) Türemiş Basit

3. Aşağıdaki birleşik fiillerden hangisi farklı bir 6. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan fiillerden han-
yolla oluşturulmuştur? gisinin yapısı ayraç içinde yanlış verilmiştir?

A) Teslim etmek A) Eskiden babamla yaz aylarında yaylaya
B) Kaydolmak çıkardık. (Basit)
C) Hissetmek
D) Göz atmak B) Programa katkıların için sana teşekkür ederiz.
(Birleşik)

C) Bilgisayardaki fotoğrafların hepsine teker teker
bakıldı. (Türemiş)

D) Misafirleri için kasaptan tepsi kebabı yaptırmış.
(Basit)

235

7. Sınıf İsim Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

İsim Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

➤➤ İsim ve isim soylu kelimelere gelerek onları cümlede yüklem yapan “i-” fiilidir. İsimlerin kip eki alarak çekimlen-
mesinde ek fiil rol oynar. İsim ve isim soylu kelimelere getirilen “-dı/-di, -mış/-miş, -dır/-dir, -sa/-se” ekleriyle
yapılır.

• Üzerindeki elbise çok güzeldi. [güzel - (i)di] Ek fiilin görülen geçmiş zamanı
• Babası oldukça yaşlıymış. [yaşlı – (i)miş] Ek fiilin duyulan geçmiş zamanı
• Yazın buralar çok serindir. [serin – (i)dir] Ek fiilin geniş zamanı
• Ekmek tazeyse yiyebilirim. [taze – (i)se] Ek fiilin şartı

➤➤ İsim cümlelerinde ek fiilin olumsuzu “değil” edatıyla yapılır.

• Cesur bir adamdı. (adam idi) Olumlu
• Cesur bir adam değildi. (adam değil idi) Olumsuz

Etkinlik 47

Kazanım: T.7.4.13. Ek fiili işlevlerine uygun olarak kullanır.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde isim türünde kelimeler ek fiil alarak çekimlenmiş-
tir? İşaretleyiniz.

a. Cep telefonunu arabada unutmuş.
b. Kitabını bitirirsen seni sinemaya götürürüm.
c.  Adamın anlattıkları ya doğruysa…
d.  Dün akşamki yemek çok lezzetliydi.
e. Mustafa’nın çok çalışkan olduğu söyleniyor.
f.  Sizin buralar ne kadar da yeşilmiş.
g. Atatürk sevgisini anlatan güzel bir şiir yazdı.
h.  Atatürk’ün gözleri deniz mavisidir.
i. Evin kuzey cephesini sarıya boyamış.
j.  Ağaçları budayan benim dedemmiş.
k.  Son günler biraz keyifsiz gibiydi.
l. Hava açılmazsa illaki yağmur yağacaktır.

236

7. Sınıf İsim Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

Etkinlik 427

2. Aşağıdaki tabloda verilen isim ve isim soylu kelimeleri yandaki ek fiillerle çekimleye-
rek tablodaki boşluklara yazınız.

Ek Fiiller İsim ve İsim Soylu Kelimeler

genç heyecanlı dil Ali neşeli
genç idi neşeli idi
Görülen idi heyecanlı idi dil idi Ali idi neşeliydi
Geçmiş -di gençti neşeli imiş
Zaman heyecanlıydı dildi Ali’ydi neşeliymiş
neşeli ise
Duyulan imiş genç imiş heyecanlı imiş dil imiş Ali imiş neşeliyse
Geçmiş -miş gençmiş heyecanlıymış dilmiş Ali’ymiş neşelidir
Zaman

Şart Kipi ise genç ise heyecanlı ise dil ise Ali ise
-se gençse heyecanlıysa dilse Ali’yse
heyecanlıdır dildir Ali’dir
Geniş -dir gençtir
Zaman

3. Aşağıda verilen isim ve isim soylu sözcükleri belirtilen ek fiillerle çekimleyerek örnek-
teki gibi birer cümlede kullanınız.

Sözcük Ek Fiil Cümle
1. ıslak
2. kuraklık idi Çocuğun elbiseleri ıslaktı.
3. yeterli
4. sert imiş Su kesintilerinin sebebi kuraklıkmış.
5. acı
6. yüksek ise Yakıtın yeterliyse yola devam edelim.
7. solgun
8. güzel -dir Bu koltuk çok serttir.
9. özgün
10. yağışlı ise Yemek acıysa aç kalırsın.
11. zengin
12. lider imiş Bu bina çok yüksekmiş.

idi Kadının yüzün oldukça solgundu.

-dir Yaşamak çok güzeldir.

imiş Yazarın eserleri son derece özgünmüş.

ise Ya orada hava yağışlıysa…

-dir Kültürümüz çok zengindir.

idi Atatürk ileri görüşlü bir liderdi.

237

7. Sınıf İsim Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

Etkinlik 247

4. Aşağıdaki cümlelerde ek fiille çekimlenmiş isim ve isim soylu kelimelerin örnekteki
gibi altını çizerek ek fiilin çekimlerini yuvarlak için alınız.

a. Ege Bölgesinde kıta sahanlığı geniştir.
b. Buralar eskiden olduğu kadar soğuk değilmiş.
c. Bir zamanlar buralardaki herkes çok mutluydu.
d. Annem ilkokuldayken çok başarılı bir öğrenciymiş.
e. Hava çok soğuksa kalın giyinmelisin.
f. Hastaysan bugün öğleden sonra dinlen.
g. Adamın cebinde sadece on lira varmış.
h. Bahçemizdeki kuyu oldukça derindir.
i. Hoşgörünün en büyük temsilcisi Mevlâna’dır.
j. İç Anadolu Bölgesi ormanlarla kaplıymış eskiden.
k. Ayran ekşiyse bana bir bardak su ver.
l. Güldür annemim en sevdiği çiçek.

5. Aşağıdaki cümlelerde ek fiille çekimlenmiş isimlerin kip ve kişi özelliklerini cümlelerin
karşılarına örnekteki gibi yazınız.

1. O yıllarda henüz 12 yaşında bir çocuk- Görülen geçmiş zaman, 1. tekil şahıs
tum.

2. Gençlerimizin çoğu yeteneklerinin far- Geniş zaman, 3. çoğul şahıs
kında değildirler.

3. Hayat pahalıysa daha iktisatlı daha ya- Şart kipi, 3. tekil şahıs
şa.

4. Bugün günlerden pazartesidir. Geniş zaman, 3. tekil şahıs

5. Eskisine göre çok daha hızlıyım. Geniş zaman, 1. tekil şahıs

6. Öğretmenimiz bu aralar çok yoğunmuş. Duyulan geçmiş zaman, 3. tekil şahıs

7. Yaklaşık altı yıldır öğretmenim. Geniş zaman, 1. tekil şahıs

8. Bugün ne kadar da keyiflisin. Geniş zaman, 2. tekil şahıs

9. Hazırsanız yarışmaya başlayabiliriz. Şart kipi, 2. çoğul şahıs

10. Dedem vaktiyle kara kaşlı, kara gözlüy- Görülen geçmiş zaman, 3. tekil şahıs
dü.

238

7. Sınıf İsim Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem) KKT - 47 

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir isim ek 4. Kuşların en şakacısı,
fiille çekimlenerek yüklem olmuştur. I

A) Takımın en uzun boylusu Seçil’miş. En akıllısıdır karga.
B) Bizim buralarda buğdaylar yeşerdi. II
C) Öğretmenin ağzından her çıkanı yazar.
D) Özel aracıyla Ankara’ya altı saatte vardı. Sevebilirdim belki onu
III

Hiç hırsızlık yapmasa.
IV

(Aziz Sivaslıoğlu)

Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerden
hangisi ek fiille çekimlenmiş bir isimdir?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

2. Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ek fiilin geniş
(Atatürk) zamanıyla çekimlenmiş bir isim yoktur?

Bu cümlenin yüklemi ek fiilin hangi kipiyle çe- A) Annemden yeniden doğmuş gibiyim.
kimlenmiştir? B) Bazı şeyleri insanın kendi elindedir.
C) Dediklerinizde sonuna kadar haklısınız.
A) Şart D) Dalış için bu bölge pek müsaitti.
B) Geniş zaman
C) Görülen geçmiş zaman
D) Duyulan geçmiş zaman

3. I. Bu topraklar eskiden çok susuzmuş. 6. I. idi
II. Resmî yerler hafta sonu kapalıdır. II. imiş
III. Akşamki yemek hiç lezzetli değildi. III. ise
IV. -dir
IV. Yeni evimiz okulumuza çok uzaktır.
Aşağıdaki cümlelerden hangisi numaralanmış
Numaralanmış cümlelerin hangisinde ek fiilin ek fiil kiplerinden herhangi biriyle tamamlana-
olumsuzu kullanılmıştır? maz?

A) I. B) II. C) III. D) IV. A) Radyoda çalan seksenlerin müziği……..
B) Yemek hazır……. sofraya geçelim.
C) İyileşmek için ilaçlarını düzenli kullan…….
D) Meğer savunduğu düşüncede haklı……..

239

7. Sınıf Fiil Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

Fiil Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

➤➤ Basit çekimli (zamanlı) fiillere gelerek onları birleşik çekimli (zamanlı) yapan “i-” fiilidir. Fiiller kip eki alarak çe-
kimlenir. Bir fiil bir tane kip eki alırsa basit çekimli (zamanlı), iki tane kip eki alırsa birleşik çekimli (zamanlı) olur.
Ek fiil çekimli bir fiile eklenerek birleşik zamanlı yapılar oluşturur. Yani basit çekimli fiili birleşik çekimli yapar.
Birleşik çekimlerde fiilin zamanını ek fiilden sonra gelen zaman ve kip eki belirler.
• Geliyor Basit Çekimli Fiil

Kip Geliyormuş Birleşik Çekimli Fiil
• Geliyor imiş

1. Kip Ek Fiil 2. Kip

➤➤ Birleşik zamanlı çekimler fiile zamanın yanı sıra farklı anlam özellikleri de kazandırır.

• Sınava çok çalışmışmış. (Küçümseme, inanmama)
(fiil + -miş + -miş)

• Bizim oraya bahar gelmiştir. (Olasılık, ihtimal)
(fiil + -miş + -tir)

• Eskiden her sabah spor yapardım. (Terk edilmiş alışkanlık)
(fiil + -ar + -di)

• Dün balık tutmaya gidecektik. (Gerçekleşmemiş niyet)
(fiil + -ecek + -di)

• Borcunu zamanında ödemeliydin. (Gerçekleşmemiş gereklilik)
(fiil + -meli + -y + -di)

Etkinlik 48

Kazanım: T.7.4.13. Ek fiili işlevlerine uygun olarak kullanır.

1. Aşağıda verilen basit zamanlı fiilleri ek fiil aracılığıyla birleşik zamanlı fiillere çevirerek
birer cümlede kullanınız.

a. Bakıyor : Perdeyi aralayıp bize bakıyordu.
b. Sevmiş : Bu yabancıyı kısa sürede çok sevmişti.
c. Gelse : Gelseydin sana her şeyi anlatacaktım.
d. İstemiş : Bu şehri görmeyi çok istemişti.
e. Kazıyor : Sabah akşam demeden toprağı kazıyordu.
f. Ağlayacak : Biraz daha üzerine gidilse ağlayacaktı.
g. İçer : Her sabah bir bardak süt içerdi.
h. Kızarmış : Şimdi köyümüzdeki narlar kızarmıştır.
i. Yazıyor : Yazar yeni bir roman yazıyordu.
j. Uyansa : Keşke daha erken uyansaydım.

240

7. Sınıf Fiil Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

Etkinlik 428

2. Aşağıdaki parçada ek fiillerin kullanıldığı kelimelerin altlarını çiziniz. Ek fiillerin kulla-
nıldığı görevlere göre bu kelimeleri uygun yerlere yazınız.

EV SEVGİSİ

Küçük büyük, ailelerin mutlaka bir baba yurdu vardır. Dar, kaldırımı bozuk bir sokağa bakan,
yağmurlar ve fırtınalarla dış manzarası kararmış bir evde, gözlerimizi dünyaya açardık. Bu
evin küçük büyük, herhâlde bir bahçesi olurdu. Bu bahçenin her tarafı kendi ellerimizle işler-
dik. Evin içinde, evle beraber yaşardık. Ufak tefek tamirleri babamızın kendi eliyle yaptığını
görürdük. O, merdivenin üzerine çıkarak bir taraftan çivi çakarken düşmesin diye merdiveni
biz tutardık. Bu ağaçlar, tahtalar, çiviler, kiremitler cansız birer madde değillerdi. Bizimle
beraber yaşıyorlar, bize geçmişten, büyük annelerimizden, büyük babalarımızdan haberler
getiriyorlardı. Biz onların içinde mazi ile birleşiyor, onlarla maziye kök salıyorduk. Ev sevgisi
maddi bir avuç toprak, bir yığın tahta ve sıva sevgisi değildi. Biz, evimiz kavramı içinde, ai-
lemizi, çevremizi, ecdadımızı severdik. Bu sevgi, ruhumuz için bir ferahlık, bir inanç ve irade
kaynağı teşkil ederdi.

(Hüseyin Cahit Yalçın)

a. İsim ve İsim Soylu Sözcükleri b. Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Za-
Yüklem Yapmak manlı Yapmak

vardır, madde değillerdi, sevgisi değildi açardık, olurdu, işlerdik, yaşardık, görür-
dük, tutardık, getiriyorlardı, salıyorduk,
severdik, teşkil ederdi

3. Aşağıdaki tabloda ek fiilin cümleye kattığı anlamı işaretleyiniz.

Sözcük Küçümseme
Tahmin
1. Sınıfça pikniğe gidecektik. Terk Edilmiş
2. Her yıl ağaç dikerdik. Alışkanlık
3. Durumu biliyorsunuzdur. Gerçekleşmemiş
4. Ona yardım etmeliydiniz. Niyet
5. Adamı çok iyi tanımışmış. Gerçekleşmemiş
6. Hiç olmazsa dost kalmalıydık. Gereklilik
7. Sözlerimden ötürü alınmışmış.
8. Bu yemeği tatmışsındır. 
9. Doğum günüme katılacaktı. 
10. Bir zamanlar kardeşçe yaşardık. 












241

7. Sınıf Fiil Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem)

Etkinlik 248

4. Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılmış kelimelerin hangilerinde ek fiil, basit zamanlı fiil-
leri birleşik zamanlı yapmak görevindedir? İşaretleyiniz.

a.  Evimiz geniş bahçesiyle göze çarpıyordu.
b. O yıllarda bizim köyde televizyon yoktu.
c.  Seni çağırdıklarında oraya gitmeseydin.
d.  Yıllardan beri çayı şekersiz içermiş.
e. Bütün anneler melek yüzlüdür.
f. Siparişleriniz bugün kargoya verilmiştir.
g. En yararlı besinlerden biri sütmüş.
h.  Buralara yılda bir kez bile kar yağmazmış.
i. Türkler asker kökenli bir millettir.
j.  Boş derslerde kompozisyon yazardı.
k.  Bana bütün imkânları sağlamalıydın.
l. Üzerindeki elbise koyu kırmızıydı.

5. Aşağıdaki cümlelerde bulunan çekimli fiillere ayraç içinde verilen anlamları verecek
şekilde uygun ekler getiriniz.

a. Geçen hafta dayımlarla Ankara’ya gidecektik. (Gerçekleşmemiş niyet)

b. Okuduğu şiiri herkes ayakta alkışlanmışmış. (Küçümseme, inanmama)

c. Kış gecelerinde sobanın üzerinde kestane pişirirdik. (Terk edilmiş alışkanlık)

d. Dünya kupası final maçını kaçırmamalıydın. (Gerçekleşmemiş gereklilik)

e. Hatice Nine torunlarına çoktan kavuşmuştur. (Tahmin)

f. Telefonlarıma bir kez olsun cevap vermeliydin. (Gerçekleşmemiş gereklilik)

g. Kâğıtları ve kalemleri bırakınız, süreniz dolmuştur. (Kesinlik)

h. Bu saate kadar halamlar uykuya dalmışlardır. (Tahmin)

i. Sınavdan yüksek puan almayı umuyordum. (Gerçekleşmemiş beklenti)

j. Çocukken sahilde kumdan kaleler yapardık. (Terk edilmiş alışkanlık)

242

7. Sınıf Fiil Cümlelerinde Ek Fiil (Ek Eylem) KKT - 48 

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ek fiil di- 4. Türk Silahlı Kuvvetleri Türk milletinin göz bebe-
ğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? ğidir.

A) Hani ay sonunda yanıma gelecektiniz? Bu cümledeki ek fiille ilgili aşağıdakilerden
B) Bayrak demek, bağımsızlık demektir. hangisi söylenemez?
C) Etrafımızdakileri büsbütün kaybetmiştik.
D) Sude derste boyuna somurtuyordu. A) Geniş zamanla çekimlenmiştir.
B) İsmi yüklem yapmıştır.
C) İsmin çekimlenmesini sağlamıştır.
D) Basit çekimli fiili birleşik çekimli yapmıştır.

2. Sevinçli olduğum zaman 5. (I) Kuşkusuz, insan yüreğinin en büyük gerçeğidir
Gülermişim, sevgi. (II) İçimizde çiçekler, güneşler açtırırdı. (III)
Güller açarmış yüzümde. Yaşadığımızın, insan olduğumuzun bilincine var-
Üzgün olduğum zaman maktır. (IV) Sevgi, her şeydir dostlarım.
Asılırmış yüzüm.
Gözyaşlarım Bu parçada numaralanmış cümlelerden han-
Kurusun diye herhâlde gisinde ek fiil farklı bir görevde kullanılmıştır?
(Aziz Sivaslıoğlu)
A) I. B) II. C) III. D) IV.
Bu dizelerde kaç tane ek fiil kullanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

3. Yol kenarlarındaki, 6. Kahramanlar zaferin sırrını benden duydu,
Yağmur mazgallarını, I
Kumbara sanıp
Harçlığımı atardım. Benden öğrendi gönüller sevilip sevmesini;
Bu yüzden en çok, II
Denizden alacaklıyım.
(Sunay Akın) Suların coşmamış olsaydı hayat uykuydu,
III
Altı çizili sözcükteki ek fiil şiire aşağıdaki an-
lamlardan hangisini katmıştır? Fırçalar rengini bulmazdı ve teller sesini!
IV
A) Terk edilmiş alışkanlık (Faruk Nafiz Çamlıbel)
B) Gerçekleşmemiş niyet
C) Gerçekleşmemiş gereklilik Bu dizelerde numaralanmış fiillerden hangileri
D) Küçümseme birleşik çekimlidir?

A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve IV. D) III ve IV.

243

7. ÜNİTE

ZARFLAR

Durum, Zaman, Yer-Yön, Miktar, Soru Zarfları

Kazanımlar

➢➢ T.7.3.11. Zarfların metnin anlamına olan katkısını açıklar.

7. Sınıf Durum, Zaman, Yer-Yön, Miktar, Soru Zarfları

Durum, Zaman, Yer-Yön, Miktar, Soru Zarfları

➤➤ Genellikle fiillerden, sıfatlardan ve diğer zarflardan önce gelerek onları durum, zaman, yer-yön, miktar ve soru
gibi yönlerden etkileyen sözcüklere zarf (belirteç) denir. Zarflar etkilediği sözcüklerin anlamlarını daha belirgin
hâle getirir. Zarflar cümlelere durum, zaman, miktar, soru ve yer-yön anlamları katar.
(Nasıl?)
• Öğretmenimizi sabırsızlıkla bekliyoruz. (Durum bildirmektedir.)
Zarf Fiil
(Ne zaman?)
• Babam İstanbul’dan bugün dönecek. (Zaman bildirmektedir.)
Zarf Fiil
(Ne kadar?)
• Hepimiz oldukça sıkıntılı günler geçiriyoruz. (Miktar bildirmektedir.)
Zarf Sıfat İsim

➤➤ Zarflar cümleye kattığı anlama göre beşe ayrılır:

1. Durum Zarfları: Fiilleri durum bakımından etkiler. Fiillere sorulan “Nasıl?” sorusuna yanıt verir.

• Anneme sımsıkı sarıldım.

Durum Zarfı Fiile “durum” anlamı katmıştır.
• Konuyu uzun uzun tartıştılar.

Durum Zarfı

2. Zaman Zarfı: Fiillerin yapılma zamanını belirtir. Fiillere sorulan “Ne zaman?” sorusuna yanıt verir.

• Bu kitabı hemen okumalısın.

Zaman Zarfı Fiile “zaman” anlamı katmıştır.
• Teyzemler yarın bize geliyor.

Zaman Zarfı

3. Yön Zarfı: Fiillerin yönünü belirtir. Fiillere sorulan “Nereye?” sorusuna yanıt verir.

• Bu saatte dışarı çıkma!

Yer-Yön Zarfı Fiile “yer-yön” anlamı katmıştır.
• Asansörle aşağı indik.

Yer-Yön Zarfı

4. Miktar Zarfı: Fiillerin miktarını (azlık-çokluk) belirtir. Fiillere sorulan “Ne kadar?” sorusuna yanıt verir.

• Başarmak için çok çalışmalısın.

Miktar Zarfı Fiile “miktar” anlamı katmıştır.
• Yemeğin tuzu az olmuş.

Miktar Zarfı

5. Soru Zarfı: Fiilleri soru bakımından etkileyen zarflardır.

• Bu soruyu nasıl çözdün?

Soru Zarfı Fiile “soru” anlamı katmıştır.
• Buraya ne zaman geliyorsun?

Soru Zarfı

246

7. Sınıf Durum, Zaman, Yer-Yön, Miktar, Soru Zarfları

Etkinlik 49

Kazanım: T.7.3.11. Zarfların metnin anlamına olan katkısını açıklar.

1. Aşağıdaki cümlelerde yer alan zarfların altını çiziniz. Bu zarfların cümlelerin anlamla-
rına olan katkılarını yazınız.

a. Elif bebek mışıl mışıl uyuyor. Cümleye durum anlamı katmıştır.

b. Emine Hanım yarın kuaföre gidecek. Cümleye zaman anlamı katmıştır.

c. İşçiler çalışmaktan epey yorulmuşlar. Cümleye miktar anlamı katmıştır.

d. Balkondan aşağı bakınca başı döner. Cümleye yer-yön anlamı katmıştır.

e. Okula her gün yürüyerek gider. Cümleye durum anlamı katmıştır.

f. Otobüsü yarım saat kadar bekledik. Cümleye miktar anlamı katmıştır.

g. Derslere niçin zamanında girmiyorsun? Cümleye soru anlamı katmıştır.

h. Okulların açılmasına az kaldı. Cümleye miktar anlamı katmıştır.

i. İleri gidersen muhteşem manzarayı görürsün. Cümleye yer-yön anlamı katmıştır.

j. Yeni evimize ne zaman taşınacağız? Cümleye soru anlamı katmıştır.

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun zarflarla tamamlayınız.

aşağı ne zaman içeri yavaş yavaş

ışıl ışıl yukarı bezgin mi bezgin dün

1. Güneş yavaş yavaş ufuktan kendini gösterdi.

2. Yağmur başlayınca çabucak içeri girdik.

3. Çocuğun masmavi gözleri ışıl ışıl parlıyordu.

4. Annem futbol topunu pencereden aşağı attı.

5. Bugünlerde bezgin mi bezgin hissediyorum.

6. Dün size uğrayacağını söylememiş miydi?

7. Bağlama kursunuz ne zaman başlayacak?

8. Ablam odasını toplamak için yukarı çıktı.

247

7. Sınıf Durum, Zaman, Yer-Yön, Miktar, Soru Zarfları

Etkinlik 49

3. Aşağıdaki metinde yer alan zarfların altını çiziniz. Bu zarfları metne kattığı anlamlarıyla
birlikte noktalı yerlere yazınız.

Günlerden bir gün bir çiftçinin eşeği kör kuyuya düşer. Eşek saatlerce acı içinde kıvranır ve
bağırır. Sesini duyan sahibi gelir. Zavallı eşeği kuyunun dibinde bitkin görür. Çaresiz çiftçi,
köylüleri aceleyle yardıma çağırır. Köylüler kör kuyudaki eşeği kurtarmak için bir süre ne
yapacaklarını düşünürler. Sonunda onu kurtarmanın imkânsız olduğuna ve bunun için çalış-
maya değmeyeceğine oy birliğiyle karar verirler. Tek çare kuyuyu örtmektir. Herkes ellerine
aldığı küreklerle etraftan kuyunun içine toprak atar. Zavallı hayvan üzerine gelen toprakları
her seferinde silkerek aşağı döker. Bir süre sonra ise ayaklarının altına aldığı toprak sayesin-
de her an biraz daha yükselir ve sonunda yukarı çıkar. Köylüler kuyudan dışarı çıkan eşeğe
çok şaşırırlar.

Zarflar Metne Kattığı Anlamlar
a. günlerden bir gün zaman

b. saatlerce miktar

c. acı içinde durum

d. bitkin durum

e. aceleyle durum

f. bir süre miktar

g. imkânsız durum

h. oy birliğiyle durum

i. her seferinde durum

j. silkerek durum

k. aşağı yer-yön

l. bir süre sonra zaman

m. her an zaman

n. biraz daha miktar

o. sonunda zaman

p. yukarı yer-yön

q. dışarı yer-yön

r. çok miktar

248

7. Sınıf Durum, Zaman, Yer-Yön, Miktar, Soru Zarfları

Etkinlik 49

4. Aşağıdaki cümlelerde yer alan zarfları ayraç içinde verilen soru cümlelerinden hare-
ketle bularak noktalı yerlere yazınız.

a. Aracımız yokuşu ağır ağır tırmandı. (Nasıl tırmandı?) ağır ağır

b. Babanız oldukça mütevazı bir insanmış. (Ne kadar mütevazı?) oldukça

c. Otobüs terminalde epey bekledi. (Ne kadar bekledi?) epey

d. Sonbaharda ağaçlar yapraklarını döker. (Ne zaman döker?) sonbaharda

e. İçeri girip salondaki koltuğa oturdu.(Nereye girip?) içeri

f. Sabah erkenden yola koyuldu. (Ne zaman yola koyuldu?) sabah erkenden

g. Evden ansızın gitmeleri azaldı. (Nasıl gitmeleri?) ansızın

h. Çok konuşmanın faydası yok. (Ne kadar konuşmanın?) çok

5. Aşağıdaki cümlelerde zarf görevindeki kelimelerin altını çiziniz. Bu kelimelerin cümle-
ye kattığı anlamları tabloda işaretleyiniz.

Cümle Durum Zaman Miktar Yer-Yön Soru

1. Annem akşam sobayı iyice tutuşturdu. 

2. Dünden beri bayağı çalıştım. 

3. Kitaplar olmazsa hâlimiz nice olur? 

4. Soğuktan elleri tir tir titriyordu. 

5. İleride bu zorlukların hepsi geçecek mi? 

6. Serin bir bahar sabahı neşeyle uyandı. 

7. Otelin kapısında ağır adımlarla içeri girdik. 

8. Son günlerde işleri iyi gidiyormuş. 

9. Aracı rampada geri kaçırdı. 

10. Otobüsün gelmesine az kalmış. 

249