7 TURKCE ETKINLIK_ORNEK

7. Sınıf Örtülü Anlam

Örtülü Anlam
➤➤ Cümlede açıkça söylenmeyen ancak cümlenin anlamından veya cümledeki bazı ifadelerden çıkarılabilen an-

lamlara örtülü anlam denir. Daha çok “de” bağlacı kullanılır. Karşılaştırmalara yer verilir. Örneğin “Burayı Oya
da beğenmemiş.” cümlesindeki “da” bağlacından “Oya dışında başkasının ya da başkalarının da beğenme-
diği” anlamı çıkarılabilir.
Örnekler:
• Bugün de çok yoğunum.

(Başka günler de çok yoğun olduğu)
• Bu konuyu ilk kez açıyorum.

(Daha önce bu konuyu açmadığı)
• Onlar artık bizimle konuşmazlar.

(Daha önce konuştukları)
• Usta yazar uzun bir aradan sonra yeni bir kitap çıkardı.

(Uzun bir süredir kitap çıkarmadığı)
• Toplantıdakilerin hemen hemen hepsi bana katılmıştı.

(Katılmayanların da olduğu)
• Çantamı yine evde unutmuşum.

(Daha önce de evde unuttuğu)
• Bölgemizdeki tek okul kapandı.

(Bölgede başka okul olmadığı, bölgede başka okul kalmadığı, bölgenin okulsuz kaldığı)
• Olaylar Serkan Bey’i bile çıldırttı.

(Başkalarını da çıldırttığı, Serkan Bey’in sakin biri olduğu)

100

7. Sınıf Örtülü Anlam

Etkinlik 14

Kazanım: T.7.1.12. Dinlediklerinin/izlediklerinin içeriğini değerlendirir.
a) Medya metinlerindeki örtülü anlamı belirlemesi sağlanır.
b) Medya metinlerinin hedef kitlesi ve amacının sorgulanması sağlanır.

1. Aşağıdaki cümlelerde örtülü anlam bulunanları “” işaretiyle işaretleyiniz.

a.  Seninle bu konuyu tekrar konuşalım.

b. Uzun bir yolculuğa çıkmaya hazırlanıyordu.

c. Kahvaltı yapmadığı için rahatsızlandı.
d.  Okulumuzun tamamına yakını etkinliğe katıldı.
e.  Bizim mahallenin de yolları yapılmış.
f.  İnsanlar artık bayramlarda kimseyi ziyaret etmiyor.

g. Doktor, ilaçlarımı düzenli kullanmamı tembihledi.
h.  Sınavdan yalnız Merve tam puan alabilmiş.

i. Seyirciler coşkuyla takımının maçını izlemekteydi.
j.  Elektrik faturası ilk defa böyle yüksek geldi.

k. Çocuklar okul bahçesinde oyun oynuyor.
l.  Bu yıl üniversite sınavına beşinci kez girecek.
m.  En büyük arzum yamaç paraşütü yapmaktır.

101

7. Sınıf Örtülü Anlam

Etkinlik 14

2. Aşağıdaki cümlelerin örtülü anlamları verilmiştir. Doğru verilenlerin başındaki kutucu-
ğa “D”, yanlış verilenlerin başındaki kutucuğa “Y” yazarak etkinliği tamamlayınız.

a. D Bu hafta da hava yağışlı geçecekmiş.
Örtülü anlam: Daha önceki haftalar da yağışlıydı.
b. D Babam anneme yine sürpriz yapmış.
Örtülü anlam: Daha önce de sürpriz yapmıştı.
c. Y Ankara-İstanbul arası ulaşım artık kolay.
Örtülü anlam: Eskiden çok daha kolaydı.
d. Y Oyuncu iki yıl aradan sonra izleyici karşısına çıktı.
Örtülü anlam: İzleyici karşısına daha önce hiç çıkmadı.
e. D Şehrin sadece yüksek tepelerine yeterince kar yağmış.
Örtülü anlam: Yüksek tepeler dışına kar yeterince yağmamış.
f. Y Okulda en sevdiğimiz öğretmen Türkçe öğretmenimizdir.
Örtülü anlam: Türkçe öğretmeni dışındaki öğretmenleri sevmem.
g. D Tek tesellimiz kazayı yara almadan atlatmış olmasıydı.
Örtülü anlam: Kazayı yara almadan atlatmış olması dışında tesellimiz yok.
h. D Buraya gelmesinin bir diğer nedeni dostlarını görmekti.
Örtülü anlam: Buraya gelmesinin dostlarını görmek dışında nedeni de vardı.
i. Y Onu ilk kez bu kadar heyecanlı görüyorduk.
Örtülü anlam: Her zaman heyecanlıydı.
j. D Çoğu hayvansever hayvanlara yapılan kötü muameleye tepkiliydi.
Örtülü anlam: Hayvanlara yapılan kötü muameleye tepkili olmayan hayvanseverler de var.

102

7. Sınıf Örtülü Anlam

Etkinlik 14

3. Aşağıdaki cümlelere örtülü anlam katan ifadelerin altını çiziniz.
İfadeler

a. O da fazla kilolarından şikâyetçiydi.
b. Bu mahallede ilk defa su kesintisi yapılacak.
c. Semih Bey artık burada çalışmıyor.
d. Kitaplarının çoğu okuyucu tarafından beğenildi.
e. Bugün yine müfettişler teftişe geldi.
f. Eskisi kadar buralara gelmiyorsun.
g. Bu kitabı da daha önce okumuştum.
h. Aramızda tek onun karnı acıkmıştı.
i. Bazen verdiği sözleri unutabiliyordu.
j. Yaşananlar Pelin’i bile çileden çıkarmıştı.
k. Bu konuyu da çok iyi anlamış.
l. Kırlangıçlar balkonumuza gene yuva yaptı.
m. Ayşe bile yüzme kursuna geliyor.

103

7. Sınıf Örtülü Anlam

Etkinlik 14

4. Aşağıdaki cümlelerde örtülü anlamları bularak örnekteki gibi yazınız.
a. Tevfik Fikret edebiyatımızdaki önemli şairlerden biridir.
Edebiyatımızda önemli başka şairlerin de olduğu
b. Son romanlarında ilk romanlarına göre daha çok betimleme vardır.
İlk romanlarında son romanları kadar betimleme olmadığı
c. 12. Ankara Kitap Fuarı yapıldı.
Daha önce 11 kez Ankara Kitap Fuarı yapıldığı
d. Hız yapmaması için şoförü yeniden uyardı.
Daha önce de hız yapmaması için şoförü uyardığı
e. Sabaha kadar çalışsak şirketteki işleri bitiremeyiz.
Şirkette çok fazla iş olduğu
f. Toplantı iki gün ertelenerek çarşambaya alındı.
Toplantının ertelenmeden önceki gününün pazartesi olduğu
g. En büyük hayali büyüyünce doktor olmaktı.
Doktor olmak dışında hayallerinin de olduğu
h. Bu insanların tek geçim kaynağı hayvancılıktır.
Hayvancılık dışında geçim kaynaklarının olmadığı
i. Elif Hanım da ebru kursuna yazılmıştı.
Ebru kursuna başka yazılanların da olduğu
j. Öğretmenin verdiği ödevlerin çoğunu bitirdi.
Bitirmediği ödevlerin de olduğu

104

7. Sınıf Örtülü Anlam KKT - 14 

1. Cümlede açık açık söylenmeyen ancak cümlenin 4. Aşağıdaki numaralanmış cümlelere örtülü an-
anlamından veya cümledeki bazı ifadelerden çı- lam katan ifadeler altı çizilerek gösterilmiştir.
karılabilen anlamlara örtülü anlam denir.
I. Emre dersi yine kaynatmaya çalıştı.
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde II. Gül teyzesi bugün de gelemeyecekmiş.
örtülü anlam yoktur? III. Bu soruya yarın tekrar bakalım.
IV. Gene bir sürü kitap getirmişti sınıfa.
A) Çocuklar parkta neşe içinde oynuyorlardı.
B) Anlatılanlardan sen de mi çok etkilendin? Buna göre kaç numaralı cümlelerde yanlışlık
C) Beni mahallede Semra Hanım daha iyi anlıyor. yapılmıştır?
D) Artık bu arabayı asla kullanamam.
A) I ve II. B) I ve III.
C) II ve IV. D) III ve IV.

2. Mehtap öğretmen de bugün lösemili çocukları zi- 5. “Berk’in de artık bir bisikleti vardı.” cümlesinden
yaret etti. aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

Aşağıdakilerden hangisi bu cümleden örtülü A) Berk’in daha önce bisikleti olmadığı
olarak çıkarılabilir? B) Berk’in ilk kez bisiklete bindiği
C) Bisikleti olan tek kişinin Berk olmadığı
A) Mehtap öğretmenin bugün lösemili çocukları D) Başkalarının da bisikleti olduğu
ziyaret ettiği

B) Mehtap öğretmenin lösemili çocukları ilk kez
ziyaret ettiği

C) Lösemili çocukları Mehtap öğretmen dışında
ziyaret eden veya edenlerin de olduğu

D) Lösemili çocuklara Mehtap öğretmenin bağış-
ta bulunduğu

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde örtülü an- 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde örtülü an-
lam yoktur? lam ayraç içinde yanlış verilmiştir?

A) Orta Doğu ülkelerinin tamamına yakını petrol A) Salih Bey bu toplantıya da katılmadı. (başka
zenginidir. toplantılara da katılmadığı)

B) Ülkemizde deniz turizminin en yaygın olduğu B) Bu komşumla daha iyi anlaşıyorum. (diğer
illerden biri Antalya’dır. komşularla bu kadar iyi anlaşamadığı)

C) Bazı geceler ne yaparsa yapsın uykuya dala- C) Seni buralarda ilk kez görüyorum. (daha önce
mazdı. buralara gelmediği)

D) Spor ayakkabılarının bağlarını sıkıca bağlamış- D) Eşyalarının çoğunu taşımış. (taşımadığı eşya-
tı. ların da olduğu)

105

3. ÜNİTE

DEYİMLER VE ATASÖZLERİ

Deyimler
Atasözleri ve Özdeyişler

Kazanımlar

➢➢ T.7.3.5. Bağlamdan hareketle bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.
➢➢ T.7.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.
➢➢ T.7.4.7. Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.

7. Sınıf Deyimler

Deyimler

➤➤ En az iki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşan ve çoğu zaman gerçek anlamından uzaklaşarak (mecaz anlam-
da) kullanılan kalıplaşmış kelime gruplarına deyim denir. Deyimler anlatıma güzellik, çekicilik ve canlılık katar.

➤➤ Deyimler genellikle mecaz anlamlıdır. Örneğin “Adamın dili kılıçtan keskindi.” cümlesinde ada-
mın dilinin kılıç gibi çok iyi kesici olması değil, adamın
• Dili kılıçtan keskin: Kırıcı ve ağır konuşan kırıcı konuştuğu anlatılmaktadır.
• Ağzından bal akmak: Çok tatlı konuşmak
• Can yakmak: Zulmetmek, eziyet etmek

➤➤ Deyimler genellikle mecaz anlamlıdır. Altı çizili deyimdeki “el” sözcüğünün yerine
eş anlamlısı olan “yabancı” sözcüğünü kul-
• Çocuk denecek yaşta el kapısına düştü. (doğru) lanamayız.

yabancıya muhtaç olmak

• Çocuk denecek yaşta yabancı kapısına düştü. (yanlış)

➤➤ Deyimler genellikle kelime grubu olmakla birlikte cümle şeklinde de bulunabilir.

• Etekleri tutuşmak: Çok telaşlanmak
Kelime grubu

• Dostlar alışverişte görsün: Gösteriş olsun, iş görüyor densin.
Cümle

Etkinlik 15

Kazanım: T.7.3.5. Bağlamdan hareketle bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.
a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri
ve deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.
b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.
T.7.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.
T.7.4.7. Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.

1. Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerin altını çiziniz.

a. Çocukları okula göndersinler diye velileri kapı kapı dolaşırdı.
b. Karşılıklı oturdular, hâl hatır sordular, sonra işlerine başladılar.
c. Zaman zaman ismi dilinin ucuna gelince kalbi yerinden oynardı.
d. Yeri gelmişken gezi esnasında yapmanız gerekenleri sıralayayım.
e. İşe geç gelmesi yüzünden patronun kapıyı göstermesinden çekiniyordu.
f. Çalıştıkça borcumuzun azalacağı yerde artmasına akıl erdiremiyorum.

108

7. Sınıf Deyimler

Etkinlik 15

2. Aşağıdaki deyimlerle bu deyimlerin açıklamalarını örnekteki gibi eşleştiriniz.

1 Havalara uçmak 5 Bahane bulmakta usta olmak
2 Beti benzi kalmamak 4 Sık gidilen yer hâline getirmek
3 Gözü kara çıkmak 7 Çok öfkelenmek
4 Komşu kapısı yapmak 6 Umduğunu elde edememek
5 Yumurtaya kulp takmak 1 Çok sevinmek
6 Avucunu yalamak 2 Yüzü sararıp solmak
7 Küplere binmek 8 İşi veya müşterisi olmayıp boş oturmak
8 Sinek avlamak 3 Korkusuz olduğu anlaşılmak

3. Aşağıdaki cümlelerin anlam bütünlüğüne uygun deyimleri belirleyiniz. Bu deyimlere
uygun ekler getirerek cümleleri tamamlayınız.

a Bu tür bahanelerle elinden kurtulacağını
mı sanıyorsun?

b Sakın paran veya gücünle bizlere gözdağı
vermeye kalkma!

c Söylediklerinize istemeden de olsa kulak
misafiri oldum.

d Köy öğretmenine “Buradan git!” demeye hiç
kimsenin dili varmıyordu .

e Bu tür işlere bulaşarak ateşle oynadığının
farkında mısın?

109

7. Sınıf Deyimler

Etkinlik 15

4. Aşağıda deyimleri oluşturan kelimeler karışık olarak verilmiştir. Bu kelimeleri deyim
oluşturacak şekilde sıralayınız.

a bakmak – trene – öküzün – gibi – baktığı
öküzün trene baktığı gibi bakmak

b çeşme – ağlamak – gözü – iki – iki
iki gözü iki çeşme ağlamak

c yeli – başında – esmek – kavak
başında kavak yeli esmek

d padişah – kulübesinde – görmek – rüyası - çoban
çoban kulübesinde padişah rüyası görmek

e biçmek – rüzgâr – ekip – fırtına
rüzgâr ekip fırtına biçmek

f suyuna – huyuna – suyu – huyu
huyu huyuna suyu suyuna

5. Aşağıdaki deyimlerin anlamlarını karşılarına yazınız.

a. Gözden kaçırmak Dalgınlıkla görememek
b. Başına çıkarmak Şımartmak, çok yüz vermek
c. Ayağa kaldırmak Telaş ve heyecana düşürmek
d. El üstünde tutmak Bir kimseye çok saygı ve sevgi göstermek
e. Bir çift sözü olmak Söyleyecek bir şeyleri bulunmak
f. Hoşuna gitmek Beğenmek
g. Bayram etmek Çok sevinmek
h. Teselli etmek Avutmak, avundurmak
i. Bardağı taşırmak Sabrını tüketmek
j. Ayağına çağırmak Yanına gelmesini istemek
k. Dosyası kabarmak Yaptığı yanlış işleri çoğalmak
l. Dert yanmak Derdini sızlanarak anlatmak

110

7. Sınıf Deyimler

Etkinlik 15

6. Aşağıdaki deyimlerden anlamca aynı doğrultuda olanlara “”, anlamca çelişenlere “”
işareti koyunuz.

1 Tepeden bakmak – Hafife almak 
2 İşin alayında olmak – İnce eleyip sık dokumak 
3 Ateş püskürmek – Küplere binmek 
4 Pot kırmak – Gaf yapmak 
5 Bir kazanda kaynamak – Alıp verememek 
6 Burnu büyümek – Gurura kapılmak 
7 Gözyaşına boğulmak – Kahkahadan kırılmak 
8 Burnunda tütmek – Hasret kalmak 
9 Şafak sökmek – Gün batmak 
10 Kendini bir şey sanmak – Kendini aşağı görmek 

7. Aşağıdaki deyimleri birer cümlede kullanınız.

a. Tadına doyum olmamak
Annemin yaptığı muhallebinin tadına doyum olmaz.

b. Gözleri takılmak
Kütüphanede araştırma yaparken kara kaplı bir kitaba gözleri takıldı.

c. Bir yolunu bulmak
Ne olursa olsun bir yolunu bulup seni buradan kurtaracaklar.

d. Dünyayı zindan etmek
En güzel anlarda bir şey çıkarır, dünyayı zindan ederdi.

e. Mosmor kesilmek
Dostundan hiç beklemediği bu sözleri işitince mosmor kesildi.

f. Güme gitmek
Elektrikler kesilince gecenin en güzel şiiri güme gitti.

g. Gözleri parlamak
Babası çok istediği bisikleti alınca çocuğun gözleri parladı.

h. Musallat olmak
Okul çıkışı kendisine musallat olanları polise şikâyet etti.

i. Havanda su dövmek
Yabancı dil sınavını geçemediğinden havanda su dövdüğünü düşünüyor.

j. Dereyi görmeden paçaları sıvamak
Dereyi görmeden paçaları sıvamayalım, önce işi görelim.

111

7. Sınıf Deyimler KKT - 15 

1. Bazı deyimlerde bir kimsenin veya bir durumun 4. I. Sözü sohbeti yerinde – Dili kılıçtan keskin
gülünç, kusurlu, eksik yönlerini küçümseyerek II. Gönlünü serin tutmak – Durgunluk çökmek
eğlence konusu yapma söz konusudur. Bu tür III. İleri geri konuşmak – Karnından konuşmak
deyimlerde ciddiyet değil, karşıdaki kişiyi ya da
durumu alaya alma amacı güdülür. IV. Kalp kırmak – Gönül koymak

Aşağıdakilerden hangisi sözü edilen deyimle- Numaralanmış deyimlerden hangileri anlamca
re örnek gösterilemez? birbiriyle çelişmektedir?

A) Üzerine bir bardak su içmek A) I. B) II. C) III. D) IV.

B) Bozdur bozdur harca.

C) Ağzına sakız olmak

D) Yürü ense tıraşını göreyim.

2. “Bütün sınıf, öğretmenin derste anlattıklarına - - 5. Bugün pek çoğumuz şehir insanıyız ama deyimle-
- - ” cümlesi aşağıdaki deyimlerin hangisiyle rimize yakından bakın. Ne kadar çok hayvanlarla
tamamlanamaz? ve doğayla ilgili söz var aralarında. “Dananın kuy-
ruğu kopmak”, “sinekten yağ çıkarmak” ya da
A) Kulak kesilmek B) Kulak kabartmak “deveye hendek atlatmak”. Bu kadar görsel, böy-
C) Kulak asmak D) Kulak vermek le çarpıcı…

Aşağıdakilerden hangisi bu metindeki deyim-
lerden herhangi birinin anlamı değildir?

A) Beklenen veya korkulan sonucun gerçekleş-
mesi

B) Olmayacak şeylerden yararlanmaya çalışmak

C) Yapılması çok zor olan işleri yaptırabilmek

D) Birbirinden soğumak, aralarına soğukluk gir-
mek

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “su” söz- 6. Meslektaşıyla dünya turuna çıkan ünlü pilot, yol-
cüğü deyim içinde kullanılmamıştır? culuğunun büyük bir bölümünü tamamlamıştı.
Yolculuğu esnasında ciddi pek bir sorun yaşa-
A) Oldum olası saman altından su yürütmeyi madığı düşünülüyor. Ta ki Pasifik Okyanusu’nun
severdi. ortalarına gelene kadar… İşte tam burada pilotla
iletişim koptu ve ünlü pilot sırra kadem bastı.
B) Üç yaşındaki kız İstiklal Marşı’nı su gibi
ezberlemiş. Altı çizili deyimin metne kattığı anlam aşağı-
dakilerden hangisidir?
C) Yıllardan beri ekmek elden su gölden bir yaşam
sürüyor. A) Bulunduğu yerden uzaklaşmak

D) Sıcaktan bunalan işçiler kova kova su içtiler. B) Ortalıktan yok olmak, görünmemek

C) Havalanmak için pistten ayrılmak

D) Çok güçlü olarak yere çakılmak

112

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler

Atasözleri ve Özdeyişler
➤➤ Uzun gözlem ve deneyimler sonucu söylenmiş ve halka mal olarak kalıplaşmış özlü sözlere atasözü denir.

➤➤ Atasözlerini oluşturan sözcüklerin yerine eş anlamlıları dahi olsa kullanılamaz.

• Üzüm üzüme baba baka kararır. Örneğin bu atasözlerinde “kararır” kelimesi yerine
(Arkadaşlık eden kimseler birbirlerine huy aşılar.) “siyahlaşır” veya “kılavuz” kelimesi yerine “rehber”
kelimelerini kullanamayız. Çünkü bunlar kalıplaş-
• Görünen köy kılavuz istemez. mış sözlerdir.
(Ne kadar gizlense de gerçekler ortadadır.)

➤➤ Atasözlerinin çoğu mecaz anlamlı olmakla birlikte gerçek anlamlı olanları da vardır.

• Çivi çiviyi söker. (Mecaz anlam) Örneğin “Çivi çiviyi söker.” atasözünde gerçek anlam-
da bir çivinin başka bir çivi aracılığıyla söküleceği değil,
(Güçlü bir şey daha güçlü olan başka güçlü bir şeyin daha güçlü olan başka bir şeyle etkisiz
bir şeyle etkisiz bırakılır. bırakılacağı anlatılmaktadır. “Az söyle çok dinle.” ata-
sözündeyse anlatılmak istenen gerçekte ilk olarak akla
• Az söyle çok dinle. (Gerçek anlam) gelen, anlaşılandır.

(Gereksiz konuşmaktansa az konuşmak
ve konuşulanları dinlemek daha iyidir.)

➤➤ Atasözleri cümle şeklinde ve öğüt vericiyken deyimler genellikle “-mak/-mek” ekini alan kelime grubu şek-
lindedir.

• Ayağını yorganına göre uzat. (Atasözü) Öğüt vericidir.

• Ağzı kulaklarına varmak (Deyim) Öğüt verici değildir.

➤➤ Bir düşünceyi kısa ve kesin bir dille anlatan, kim tarafından söylendiği bilinen özlü sözlere özdeyiş (vecize)
denir.

• Dünya yüzünde gördüğümüz her şey kadının eseridir. (Atatürk)
• Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol. (Mevlâna)
• Hedefi olmayan gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez. (Montaigne)
• Kitapsız yaşamak kör, sağır, dilsiz yaşamaktır. (Seneca)

NOT

Özdeyişler de atasözleri kadar uzun yıllar olmasa da gözlem ve denemelere dayanır. Ancak özdeyişlerin söyle-
yeni bellidir, atasözlerinin ise söyleyeni belli değildir. Yani atasözleri anonimdir. Bu yüzden özdeyişler bir kişinin
gözlem ve deneyimini kapsarken atasözleri binlerce kişinin gözlem ve deneyimlerini kapsar.

113

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler

Etkinlik 16

Kazanım: T.7.3.5 Bağlamdan hareketle bilmediği kelime ve kelime gruplarının anlamını tahmin eder.
a) Öğrencilerin tahmin ettikleri kelime ve kelime gruplarını öğrenmek için sözlük, atasözleri
ve deyimler sözlüğü vb. araçları kullanmaları sağlanır.
b) Öğrencinin öğrendiği kelime ve kelime gruplarından sözlük oluşturması teşvik edilir.
T.7.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.
T.7.4.7. Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.

1. Aşağıdaki atasözlerini uygun sözcüklerle tamamlayınız.

a. El yarası onulur, dil yarası onulmaz.

b. Yazın başı pişenin kışın aşı pişer.

c. Söz gümüşse sükût altındır.

d. Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır.

e. Bir el bir eli yıkar, iki el bir yüzü yıkar.

f. Akılsız başın cezasını ayaklar çeker.

g. Cahile söz anlatmak deveye hendek atlatmaktan
güçtür.

h. Bana dokunmayan yılan bin yaşasın.

i. Deniz dalgasız olmaz, gönül sevdasız olmaz.

j. Acıkan doymam sanır, susayan kanmam sanır.

k. Güvenme varlığa , düşersin darlığa.

l. El elin eşeğini türkü çağırarak arar.

m. Armudu soy ye, elmayı say ye.

n. Toprağı işleyen, ekmeği dişler.

o. Tutulmayan hırsız beyden büyüktür.

114

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler

Etkinlik 16 Konu
a
2. Aşağıdaki atasözleriyle konularını eşleştiriniz. b
Atasözü c
d
1 Hak deyince akan sular durur. e
2 Allah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açar. f
3 Er olan ekmeğini taştan çıkarır. g
4 Akçesi ucuz olanın kendisi kıymetli olur. h
5 İşleyen demir pas tutmaz. i
6 Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır. j
7 Üzüm üzüme baka baka kararır. k
8 Büyük balık küçük balığı yutar. l
9 Yalnız taş, duvar olmaz.
10 Ayağını yorganına göre uzat.
11 Köpek sahibini ısırmaz.
12 Dost dostun ayıbını yüzüne söyler.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
eha jb c i g f d lk

115

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler

Etkinlik 16

3. Aşağıdaki atasözlerini anlamlarıyla eşleştiriniz.

Atasözü Anlamı
1 Güneş balçıkla sıvanmaz.
a Gereksiz görülen şey ileride gerekli
olabilir.

2 Sakla samanı, gelir zamanı. b Etkili kişi kendi yakınlarına yardım-
cı olamaz.

3 Can çıkmayınca huy çıkmaz. c Yaşı küçük ancak herkesten farklı
alışkanlıklar, huylar edinmiş.

4 Can boğazdan gelir. d Elinde büyüttüğün kişi gün gelip
sana nankörlük edebilir.

5 Besle kargayı, oysun gözünü. e Bir kimsenin giriştiği işlerde en bü-
yük yardımcısı aklıdır.

6 Bedava sirke baldan tatlıdır. f İnsanı alışkanlıklarından, huyların-
dan vazgeçirmek mümkün değildir.

7 Akıl kişiye sermayedir. g Sürekli olarak iş değiştiren bir kim-
se başarı kazanamaz.

8 Mum dibine ışık vermez. h Masrafsız ve emeksiz elde edilen
şeyler insana hoş gelir.

9 Yuvarlanan taş yosun tutmaz. i İnsan yiyeceğine önem vererek
güçlenebilir.

10 Bacak kadar boyu var, türlü türlü j Herkesin bildiği gerçek inkâr edile-
huyu var. mez.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ja f i dhebgc

116

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler

Etkinlik 16

4. Aşağıdaki atasözlerinin sahip oldukları anlama göre (gerçek, mecaz) işaretleyiniz.

Atasözü Gerçek Anlam Mecaz Anlam

a. Acı patlıcanı kırağı çalmaz. 

b. İyilik eden iyilik bulur. 

c. Bal tutan parmağını yalar. 

d. Kul hatasız olmaz. 

e. Demir tavında dövülür. 

f. Hamama giren terler. 

g. Çok konuşan çok yanılır. 

h. Minareyi çalan kılıfını hazırlar. 

i. Rüzgâr eken fırtına biçer. 

j. Az söyle, çok dinle. 

5. Aşağıdaki atasözlerinin aralarındaki anlam ilişkisini göz önünde bulundurarak ilgili ku-
tucukları işaretleyiniz.

Atasözü Atasözü Eş Anlamlı Zıt Anlamlı

a. Tatlı dil yılanı deliğinden çı- Tatlı söz can azığı, acı söz 
karır. baş kazığı.

b. Fazla mal göz çıkarmaz. Azıcık aşım kaygısız başım. 

c. Ne ekersen onu biçersin. Eden bulur, inleyen ölür. 

d. Keskin sirke küpüne zarar. Öfke ile kalkan zararla otu- 
e. Akıl yaşta değil, baştadır. rur.
Aklı başa yaş getirir. 

f. Topalla gezen aksamak öğ- Üzüm üzüme baka baka ka- 
renir. rarır.

g. Bekârlık sultanlık. Bekârlık maskaralık. 

h. Battı balık yan gider. Zararın neresinden dönülse 
i. Acele ile menzil alınmaz. kârdır.
Acele işin sonu pişmanlık. 

j. Terzi kendi söküğünü dike- Mum dibine ışık vermez. 
mez.

117

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler

Etkinlik 16

6. Aşağıdaki özdeyişlerle konularını eşleştiriniz.

Özdeyiş Konu

1 Sanata önem vermeyen milletleri büyük yıkımlar a
bekler. (Atatürk) b
c
2 Bir mum, diğer mumu tutuşturmakla ışığından bir d
şey kaybetmez. (Mevlâna) e
f
3 İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır. (Hacı g
Bektaş-ı Veli) h
i
4 Yurtta sulh, cihanda sulh. (Atatürk) j
k
5 İyi olmak kolaydır, zor olan adil olmaktır. (Victor l
Hugo)

6 Âdet insana her şeyi kolaylaştırır fakat o terk
edildiği zaman zorluklar başlar. (Lord Braugham)

7 Kendisini pek çok seven, çevresinde pek az se-
vilir. (Cenap Şahabettin)

8 Güçlü olan, yenilmeyen, yalnız azimdir. (Yahya
Kemal Beyatlı)

9 En büyük başarı hiç yere düşmemek değil, her
düşüşten sonra ayağa kalkmaktır. (Konfüçyüs)

10 Haset, başkalarının balını kendi ağzına zehir et-
mektir. (Cenap Şahabettin)

11 Şafaktan önce her yer karanlıktır. (Katherine
Mansfield)

12 Yalnızlık bağımsızlıktır. (Hermann Hesse)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

eh f aj kc dg l ib

118

7. Sınıf Atasözleri ve Özdeyişler KKT - 16 

1. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinin konusu 4. Mum dibine ışık verir mi?
farklıdır? Öküze boynuz yük gelir mi?
A) Tatlı söz can azığı, acı söz baş kazığı. Öpülecek el öpülmez mi?
B) Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. Dinle bir nasihat vereyim.
C) Bülbülün çektiği dili belası. (Turgut Uzdu)
D) Ağlar gözden, sahte sözden kendini sakın. Bu dizelerde ilişki kurulan atasözleriyle aşa-
ğıdaki açıklamaları eşleştirildiğinde hangisi
2. Aşağıdakilerden hangisi özdeyiş değildir? dışarıda kalır?
A) Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür.
B) Kitapsız yaşamak kör, sağır, dilsiz yaşamaktır. A) Bir kimse öncelikle yakınlarına yararlı olur.
C) Tavşan dağa küsmüş, dağın haberi olmamış. B) İnsan kendi yakınlarını ve kendi işlerini yük
D) Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol.
saymaz.
C) Etkili kişi kendi yakınlarına yardımcı olamaz.
D) Saygı gösterilmesi gereken kimse incitilmeme-

lidir.

5. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi, biri suçunu
zarar verdiği kimseye yüklediğinde söylenir?

A) Besle kargayı, oysun gözünü.
B) Akacak kan damarda durmaz.
C) Yavuz hırsız ev sahibini bastırır.
D) Allah’ın bildiği kuldan saklanmaz.

3. Aşağıdaki atasözlerinin ifade ettiği anlam tab- 6. İnsanoğlunun gözü doymak bilmez. Bu yüzden
loda işaretlenmiştir. her şeyi, en iyiyi elde etmek ister. Hatta en iyiyi
elde etse dahi elde ettiği kadar iyi olmayanlar-
Atasözü Gerçek Mecaz da gözü kalır. Söz gelimi civardaki en iyi buğday
Anlam Anlam tarlasına sahip bir çiftçi hasat dönemi yaklaşınca
“Yandaki tarlanın buğday başakları benimkinden
I. Kişi arkadaşından bel-  iyi sanki…” diye şüpheye düşer. Bir süre sonra
lidir. ise bu şüphenin yersiz olmadığına kendini inandı-
rır. Böylece yandaki buğday tarlasını daha değerli
II. Damlaya damlaya göl  ve verimli görür.
olur.
 Bu parçada sözü edilen durumu aşağıdaki
III. Davulun sesi uzaktan atasözlerinden hangisi özetler?
hoş gelir.
A) Hayır dile komşuna, hayır gele başına.
IV. Denize düşen yılana 
sarılır. B) Komşunun tavuğu, komşuya kaz görünür.

Buna göre kaç numaralı işaretleme yanlıştır? C) Kötü komşu insanı hacet sahibi eder.

A) I. B) II. C) III. D) IV. D) Sırça köşkte oturan komşusuna taş atmamalı.

119

4. ÜNİTE

METİN TÜRLERİ VE SÖZ SANATLARI

Metin Türleri (Söyleşi - Günlük)
Metin Türleri (Biyografi - Otobiyografi)
Söz Sanatları (Kişileştirme - Konuşturma)

Söz Sanatları (Karşıtlık - Abartma)

Kazanımlar

➢➢ T.7.3.8. Metindeki söz sanatlarını tespit eder.
➢➢ T.7.3.29. Metin türlerini ayırt eder.

7. Sınıf Metin Türleri (Söyleşi – Günlük)

Metin Türleri (Söyleşi – Günlük)

Söyleşi (Sohbet)

➤➤ Bir konunun sohbet havasında, doğal bir dille anlatıldığı, düşüncelerin derinleştirilmeden yüzeysel olarak ak-
tarıldığı yazılara söyleşi (sohbet) denir.

➤➤ Söyleşiyi diğer düşünce yazılarından ayıran en önemli özellik dil ve anlatımıdır.
➤➤ Samimi bir anlatımla konuşma havası içinde düşünceler aktarılır.
➤➤ Soru-cevap cümleleri ve devrik cümleler sıkça kullanılır.
➤➤ Bilimsel konularda değil, günlük hayatla ilgili konularda yazılır.

Örnek:

Hakikat ne acıdır ne de tatlı. Hakikat, hakikatten ibarettir. Onu acılaştıran bizleriz. Başınıza fena bir şey geldi
ise kabahat onda değil sizde, sizin yanılmanızdadır. Kurduğunuz hayalin hakikatle hiçbir alakası olmama-
sındadır. Peki ama diyebilirsiniz şimdi siz bana "Ne yapalım yani? Hiç hayal kurmayalım mı?" Yooo... Kurun
tabii. Kurmayın demeye nasıl dilim varabilir ki. Bu dünyada eğer biraz içimiz rahat edebiliyor, biraz etrafımıza
huzurla bakabiliyorsak o anların bütün keyfini kurduğumuz hayallere borçlu olduğumuzu çok iyi biliyorum.

Günlük (Günce)

➤➤ Bir kimsenin günlük gözlemlerini, izlenimlerini ve düşüncelerini, başından geçen olayları günü gününe yazarak
ve tarih atarak oluşturduğu yazılara günlük (günce) denir.

➤➤ Konu sınırlaması yoktur.
➤➤ Anlatılmak istenen kısa biçimde ifade edilir.
➤➤ Konuşma dili kullanılır, söyleşi havasında yazılır.
➤➤ Sıradan olaylar değil önemli ve ilginç olaylar yazılır.

Örnek:

25 Nisan 1970
Selim gibi günlük tutmaya başlayalım bakalım. Sonumuz hayırlı değil herhâlde onun gibi. Bu defteri bu-
gün satın aldım. Artık Sevin olmadığına göre ve başka kimseyle konuşmak istemediğime göre bu defter
kaydetsin beni, dert ortağım olsun. Kimseye söyleyemeden içimde kaldı, kayboldu dediğim düşüncelerin,
duyguların aynası olsun. Kimse dinlemiyorsa beni -ya da istediğim gibi dinlemiyorsa- günlük tutmaktan
başka çare kalmıyor. Canım insanlar! Sonunda bana bunu da yaptınız.

122

7. Sınıf Metin Türleri (Söyleşi – Günlük)

Etkinlik 17

Kazanım: T.7.3.29. Metin türlerini ayırt eder.
a) Söyleşi, biyografi, otobiyografi, günlük türleri üzerinde durulur.
b) Metin türlerine ilişkin ayrıntılı bilgi verilmemelidir.

1. Aşağıdaki parçaların hangi edebî türlerden alındığını noktalı yerlere yazınız.

Mağaza vitrinlerindeki mankenleri bilirsiniz. Hepsi güler yüzlüdür, içlerinde
pek de güzelleri vardır ama dilleri olmadığı için soğukturlar. Onlar her ne ka-
dar insan benzeri iseler de insanları güzel yapan, sıcak yapan dildir. Ama her
dil değil, dilin de tatlısı olmalı. Allah bir adama her şeyin tatlısını, yalnız dilin
a acısını verdi mi ne yapsa kâr etmez. Öylesinin sevimli, cana yakın olmasına
imkân yoktur. Çünkü o dil ağzın içinde her dönüşünde can yakar, kalp kırar,
gönül devirir.
Söyleşi

Sabah kahvaltıdan sonra hattın toplanması ve iplerin sarılması 12.00’ye kadar
sürdü. Bugün kendimi biraz daha iyi hissediyorum. 12.00 gibi bizim kamptan
yola çıktık, kırk beş dakika kadar sonra duvarın dibindeki kampa vardık, 6B
ekibi de ipleri toplamışlar, yemek yiyorlardı. Biraz onlarla oturup çay içtikten
b sonra aşağıya taşımak için onlardan biraz malzeme alıp inişe devam ettik.
14.30 gibi 3250 m’deki kampa vardık ki yağmur başladı, bu kampta iki saat
yağmurun dinmesini bekledik ve bir şeyler atıştırdık.
Günlük

Geçenlerde attan pek iyi anlayan bir dostumla görüşüyorduk. Atlara her şeyi
öğretmenin kâbil (olanaklı) olduğunu söylüyordu. Yeter ki at istenilen bir ha-
reketi yaptığı zaman mükâfat alacağını kavrayabilsin. O hareketi yapmadığı
takdirde cezaya çarpılabileceğini de anlarsa atın yapmayacağı şey yoktur. Fa-
c kat ben öyle zannediyorum ki insanları iyi hareketler yapmaya teşvik etmekte
mükâfatın, yani takdirin tesiri cezanın tesirinden daha büyüktür.
Söyleşi

Bugün sabahın yedisinden akşam sekizine kadar eski bir sokak başında ça-
lışıyorum. Birkaç kerpiç ev arasından kambur telefon direklerine dayanarak
uzaklaşan eski bir çatı... Ben sehpamı yerleştirmeye çalışırken yanı başımdaki
evden otuz otuz beş yaşlarında bir adam çıktı. İşine gitmeden önce birkaç
d dakika yaptığım işle alakadar oldu ve uzaklaştı. Öğleye doğru aynı adamı gör-
düm. Herhâlde evine yemeğe gelmiş olacak. Benim başıma bir sürü çocuk
üşüşmüş, seyrediyorlardı.
Günlük

123

7. Sınıf Metin Türleri (Söyleşi – Günlük)

Etkinlik 17

2. Aşağıdaki metinlerden hangileri söyleşiden alınmıştır? İşaretleyiniz.

Geçtiğimiz ay olimpiyat yarışlarında çeşitli alanların birincilerinin kimler ola-
cağını merakla izledik. Aslında hayvanlarla ilgili belgesellerde de çoğunlukla
böyle yarışlara tanık oluyoruz. Bu yarışlar olimpiyat oyunlarını pek aratmıyor.
Ancak onların dünyasında yarışlar altın madalya için değil, yaşamın sürmesi
a için. Hayvanlar karınlarını doyurabilmek, çiftleşmek, avcı hayvanlardan kaç- 

mak ve dış etkenlere karşı durabilmek için her gün inanılmaz rekorlar kırıyor.
En hızlı koşan hayvan hangisi? En iyi yüzen? Ya halter kaldırmada altın madal-
yayı hangi hayvan alırdı?

Deyimler -bir başka ulusla olan kültür ilişkileri sonunda, ondan çevrilme, alın-
ma değilse- bir dili konuşan toplumun dünya görüşünü, yaşam biçimini, çevre
koşullarını, gelenek, görenek ve inançlarını, önem verdiği varlık ve kavramları
kısacası, maddi ve manevi kültürünü yansıtan sözlerdir. Bu nitelikleriyle de-
b yimler, her dilin kendine özgü, başkalarından ayrılan bir yönünü oluşturur; bir

dilin gerçekleri dile getirmedeki anlayış ve anlatış biçimini gösterir. Dilci ve
halkbilimciler, yalnızca deyimlerine dayanarak bir toplumun bütün kültürünü
inceleyebilir, önemli sonuçlar çıkarabilirler.

İyimser insanlar en feci hadiseler karşısında kaldıkları zaman bile ümitsizliğe
kapılmaz, o karanlık hadisenin, gece içinde parlayan yıldızlar gibi ışık veren bir
noktasını bulup ertesi güne o noktadan bakmayı tercih ederler. Burada “tercih
ederler” sözünü gelişigüzel kullanmadığımı herhâlde siz de fark etmişsinizdir.
Çünkü iyimser dediğimiz adam, en kötü meseleler karşısında kaldığı zaman bu
c meseleyi iyi tarafından mı, yoksa kötü tarafından mı göreyim diye düşünmez; 

yaradılışı onu doğrudan doğruya karanlıklar içinde aydınlık noktaları aramaya
götürür. Siyahlar içinde bir bakışta beyazları görür. Bir de kötümseri, eski ta-
birle “bedbin” dediğimiz adamı düşünün. Aman Allah!.. Bedbin gözler güneşte
bile kara kara lekeler bulacaklardır.

Araplar, İspanya’ya yerleştikleri zaman misafirseverliklerini ora halkına da yay- 
mışlar. Gırnatalı bir ihtiyarın hikâyesini bilmem bilir misiniz? Bir gün o ihtiyarın
kapısı çalınmış. Adam açmış. Yüzü gözü kan içinde bir yabancı Tanrı misafiri
olduğunu söyleyerek kendisini içeri almasını ihtiyardan rica etmiş, o da adamı
içeri almış. Az sonra kapı tekrar çalınmış. Bu sefer jandarmalar ihtiyarın oğ-
d lunun cesedini getirmişler. O civardan geçen bir adamın onu vurup kaçtığını
söylemişler. İhtiyar birdenbire sarsılmış fakat az önce kapısından içeriye mi-
safir diye aldığı, evladının katilini teslim etmemiş ancak jandarmalar gittikten
sonra katile dönüp, “Çık dışarı, evimden dışarı çık ki seni kovalayabileyim.”
diye bağırmış. Bu hikâye yalan mıdır doğru mudur bilmem ama misafirliğin
bazı topluluklarda ne derece kutsal sayıldığını oldukça iyi gösteriyor.

124

7. Sınıf Metin Türleri (Söyleşi – Günlük) KKT - 17 

1. İnsanın içini dökmeden edemediği dakikalar 3. Aşağıdaki metinlerden hangisi söyleşi türün-
olur. Bir dost, bu dakikalarda erişilmez bir değer den alınmıştır?
kazanır. Ama her şey bir dosta söylenemez ki!
Onun için hele bu insan bir yazarsa, içinin gizli A) Sevgi yalnız insana vergi olmasa da insanın
kıvrımlarını görmesini biliyorsa masasının başına gene en ulu duygusudur. Anamızı, babamızı,
geçip kalemi eline almadan edemez. İşte - - - - kardeşlerimizi, çocuğumuzu görünce içimizin
dediğimiz, yazarın kendi kendisiyle alçak sesle titremesi, onları anarken yüreğimizin ya kaygılı
konuşmasından başka bir şey olmayan, günü gü- bir sevinç ya sıcak bir üzüntü ile çarpması
nüne tutulmuş hatıralar bu iç dökme ihtiyacından dünyamızı genişletiverir.
doğmuştur.
B) Memleketimiz, bitip tükenmez zeytin ormanları
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakiler- arasında şirin, sakin bir kasabaydı. Yaz kış
den hangisi getirilmelidir? üstünden güneş, etrafından yeşillik eksik
olmazdı. Şiddetli yağmuru, fırtınası bile
A) sohbet B) günlük olmayan bu memlekette bir gün en beklenilmez
C) biyografi D) otobiyografi bir kıyamet koptu: “Muharebe!”

C) Komşuluk ilişkilerimiz neden zayıfladı? Onlarla
“Günaydın!” ve “İyi akşamlar!”dan başka
konuşacak şeyimiz neden olmuyor, diye
hayıflanıyoruz şimdi. Ha, bakın eski günlerin
kapısını aralayacak olursak iş değişir. Onlar,
komşularımızla üst üste değil yan yana
oturduğumuz günlerdi.

D) Tren yolcusunun kompartımana yabancı
sokmamak için türlü hileleri vardır: Bunların en
ilkeli kendisini uğurlamaya gelenleri etrafına
dizmek hatta bazen de bunun için dışarıdan
mahsus adam getirmektir. Güya bu kuru
kalabalığı görenler, vagonları dolu sanarak
başka yere gideceklerdir.

2. Zamanın azaldığını insan, ancak bir yaşa gel- 4. 15 Aralık
dikten sonra fark edebiliyor. Hazin olan budur.
İnsanoğlu kolay yetişmiyor, kolay olgunlaşmıyor. Bir hafta çalışarak “Amerikalı Tolstoy”u temize
Bazı işleri yapabilmek için belli bir olgunluğa var- çektim. 20 daktilo sayfası. Demek aşağı yukarı,
mak lazım. Ancak o olgunluğa vardıktan sonra günde üç sayfa. Bu, temize çekerken kimi dü-
gücünüzün bazı işleri başarmaya yettiğini görür- zeltmeler yapmam yüzündendir. Yoksa bir günde
sünüz. İşte bunu gördüğünüz zaman bir telaştır daktiloda 8-9 sayfa yazabiliyorum. Daha çoğunu
başlar. Yaşınız en az kırka varmıştır. Önünüzde değil. Yoruluyorum.
kaç seneniz kaldı? Daha kaç sene yaşayacak-
sınız? Bilemezsiniz. “Aman, şunu da yapayım! Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisin-
Aman bunu da yapayım!” diye çırpınırsınız. den alınmıştır?

Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisin-
den alınmıştır?

A) Deneme B) Günlük A) Günlük B) Sohbet
C) Biyografi D) Söyleşi C) Hatıra D) Otobiyografi

125

7. Sınıf Metin Türleri (Biyografi – Otobiyografi)

Metin Türleri (Biyografi – Otobiyografi)

Biyografi
➤➤ Ünlü bir kişinin hayatının başkası tarafından anlatılmasına biyografi denir.

➤➤ Ünlü kişilerin ve sanatçıların hayatları ele alınır.
➤➤ Ünlü kişiyi başkalarından ayıran özellikler (duyguları, zaafları, başarıları, eserleri vb.) anlatılır.
➤➤ Olaylar ve bilgiler oluş sırasına göre yazılır.
Örnek:

Türk mizahının en önemli temsilcilerinden olan Nasrettin Hoca Sivrihisar’ın Hortu köyünde 1208 yılında
doğmuştur. İlk eğitimini babası Abdullah Efendi’den alan Nasrettin Hoca, babasının ölümü üzerine imam
olmuştur. Bir rivayete göre Sivrihisar’da medrese eğitimi gördüğü ve babasının ölümü üzerine köye dönerek
imam olmuştur. Nasrettin Hoca’nın Akşehir’e göçmeden önce medresede ders verdiği ve Sivrihisar’da kadı-
lık görevinde bulunduğu da rivayet edilmektedir. Nasrettin Hoca 1284 yılında Akşehir’de ölmüştür.
Günlük (Günce)
➤➤ Kişinin kendi hayatını kendisinin anlattığı türe otobiyografi denir.
➤➤ Kişinin kendi biyografisini kendisinin yazmasıdır.
Örnek:

5 Haziran 1932'de Rotunda Hastanesinde doğdum. Benden önce dokuz, benden sonra ise on iki tane çocuk
vardı yani ben ortanca grubuna giriyordum. Toplam yirmi iki tane çocuğun on yedisi yaşadı, dördü bebekken
öldü, hayatta olan on üç çocuk hâlâ ailenin devamını sağlıyor. Benle ilgili bazı sorunlar olduğunu ilk fark eden
annemmiş. O zaman dört aylık kadarmışım. Beni ne zaman beslemeye çalışsa kafamın kendiliğinden arkaya
doğru düştüğünü fark etmiş. Eliyle boynumun arkasına destek yaparak düzeltmeye çalışıyor fakat kafam elini
çektiği anda düşüyormuş. Bu ilk uyarı işaretiymiş…

Etkinlik 18

Kazanım: T.7.3.29. Metin türlerini ayırt eder.
a) Söyleşi, biyografi, otobiyografi, günlük türleri üzerinde durulur.
b) Metin türlerine ilişkin ayrıntılı bilgi verilmemelidir.

1. Aşağıdaki cümlelerden biyografi metninden alınanların sonuna “B”, otobiyografiden
alınanlara “O” yazınız.

1 Diyarbakır’da doğan Ziya Gökalp ilk ve orta öğrenimini orada yaptı. B

2 10 yaşına henüz basmıştım ki para kazanmak için çalışmak zorunda kaldım. O

3 Varlık dergisinde yayımlanan ilk şiirlerinde dönemin dil becerisini simgeleyen B
sözcüklere kapıldı.

4 Helen Keller, 1880 yılında doğduğu zaman son derece sağlıklı bir bebekti. B

5 Üniversite yıllarındayken yazdığım şiirler çeşitli dergilerde yayımlandı. O

126

7. Sınıf Metin Türleri (Biyografi – Otobiyografi)

Etkinlik 18

2. Aşağıdaki metinlerin türü nedir? Noktalı yerlere yazınız.

Evliya Çelebi, 25 Mart 1611’de, İstanbul’da doğdu. Medrese öğrenimini İstan-
bul’da tamamlayan Evliya Çelebi, müzik ve yazı dersleri almış, hafız olmuş,
şairliğe özenmiş, birçok el sanatında hüner kazanmıştı. 24 yaşındayken Osmanlı
sarayında görev almış, bir gün Dördüncü Murat’ın huzuruna kabul olunarak bes-
teler okumuş, nükteli konuşmasıyla padişahın gönlünü çalmıştı. O günden sonra
a dört yıl, sarayda padişah musahibi olarak kalmış, sonunda sipahiler zümresine

katılarak 1640 yılında meşhur seyahatlerine başlamıştır.

Biyografi

1911'de İstanbul'da doğmuşum. Ben doğduğumda ailem Ortaköy'de oturuyor-
muş. Ömrümün ilk dört yılı orada geçti. Çocukluğuma dair ilk hatıralarım da o
yıllara rastlar. Maliye bakanı olan dedeme, zamanın padişahı tarafından "olgun"
anlamına gelen "Pişmiş" soyadı verildiğini büyüklerim anlatırlardı. Sonra ailemiz
Üsküdar'a geldi. Çok sakin bir çocuktum. Ablam okula başlayınca ben de okula
b gitmeye heveslendim. Ailem ısrarlarıma dayanamayıp nihayet beni okula gön-
derdi.
Otobiyografi

Ünü tüm dünyaya yayılmış olan Mimar Sinan, İstanbul’a gelip “Yeniçeri Ocağı”-
na girdi. Birçok savaşa katıldı. Katıldığı savaşların hepsinde ordu mimarı olarak
görev yaptı. Bu sahada büyük başarılar kazandı. 1538 yılında mimarbaşı oldu.
Mimar Sinan’ın en büyük ve en değerli eserleri, 1550-1557 yılları arasında yaptığı
Süleymaniye Camii ve 1574 yılında tamamladığı Edirne Selimiye Camii’dir. Üze-
c rinde çalıştığı belli başlı eserler şunlardır: camiler, mescidler, türbeler, köprüler, su
kemerleri, hamamlar...
Biyografi

Öğrenim hayatına mahalle mektebinde başlayan Mustafa, Selanik’teki Şem-
si Efendi Mektebini, ardından da askerliğe olan ilgisinden dolayı Selanik Askerî
Rüştiyesini (ortaokul) bitirdi. Daha sonra Manastır Askerî İdadisine (lise) girdi.
Lisede de çok başarılı bir öğrenci olarak hem öğretmenlerinin hem de arkadaşla-
rının takdirini kazandı. Atatürk, askerî lisenin ardından İstanbul’da Harp Okulunu
d ve Harp Akademisini bitirerek 1905 yılında askerlik görevine başladı. Çanakkale
Savaşı’nda büyük başarılar gösterdi. Osmanlıʼnın içine düştüğü durumdan ötürü
Atatürk Anadolu’ya geçip Millî Mücadele’yi başlattı ve Kurtuluş Savaşı’nı başa-
rıyla sonuçlandırdı.
Biyografi

127

7. Sınıf Metin Türleri (Biyografi – Otobiyografi) KKT - 18 

1. Ordinaryüs Profesör Mazhar Osman, psikiyat- 3. Edebiyat fakültesinde inzibat memurluğu yaptım.
ri alanında ülkemizde efsaneleşmiş çok değerli İzmir'in geri alınması üzerine, Muallim Mekte-
bir bilim insanıdır. Türkiye’de çağdaş psikiyatri- bi (öğretmen okulu) edebiyat öğretmenliğine
nin kurucusudur. Mazhar Osman 1884’te bugün atandım. 19.01.1927 tarihinde Millî Eğitim Ba-
Yunanistan topraklarında bulunan Dedeağaç’ın kanlığı genel müfettişliğine atandım. Bu görevim
Sofular köyünde doğdu. Fakir bir köylü ailesin- 09.12.1933 tarihine kadar sürmüştür. Bu sırada
de zor şartlarda büyüyen Mazhar Osman daha Millî Eğitim işlerini incelemek üzere Avrupa'ya
küçükken annesini kaybetti. Ailesine katkıda bu- gönderildim. Fransa'da “Kültür İşleri” adlı kita-
lunmak için küçük yaşta çalışmak zorunda kaldı. bım, bu incelemelerin ürünüdür.
Kuyulardan su taşıyıp bahçeleri sulayarak, oku-
ma yazma bilmeyenlerin mektuplarını yazarak Bu metin aşağıdaki edebî türlerin hangisinden
para kazanmaya çalıştı. alınmıştır?

Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisin- A) Biyografi B) Otobiyografi
den alınmıştır? C) Hatıra D) Günlük

A) Biyografiden B) Sohbetten
C) Günlükten D) Otobiyografiden

2. 1914 yılında İstanbul’da doğdu. Ankara Ga- 4. Mevlâna, 1207 yılında Horasanın Belh şehrinde
zi Lisesini bitirdi (1932). İstanbul Üniversitesi doğdu. Mevlâna’nın babası Bahâeddin Veled
Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümündeki öğreni- Efendi, Belh şehrinin ileri gelenlerinden olup halkın
mini yarıda bıraktı (1935). Ankara’ya giderek PTT büyük sevgi ve saygı gösterdiği ünlü bir bilgindir.
Umum Müdürlüğünde çalıştı (1936-1942). Millî 1222 yılında Karaman’a gelen Bahâeddin Veled
Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosuna memur oldu ve ailesi burada 7 yıl kaldı. Mevlâna, Selçuklu
(1945). Oradan ayrılınca Yaprak dergisini çıkardı. Sultanı Alâeddin’in ısrarlı davetleri üzerine aile-
Kişiliğini belli eden ilk şiirlerini arkadaşları Oktay siyle birlikte Karaman’dan Selçuklu Devleti’nin
Rıfat ve Melih Cevdet’le birlikte Varlık dergisinde başkenti Konya’ya göç etti. Hayatını “Hamdım,
yayımlamaya başladı, büyük bir ilgi gördü, sağ- piştim, yandım.” sözleri ile özetleyen Mevlâna 17
lığında kendinden çok bahsettiren şair oldu. 14 Aralık 1273 Pazar günü vefat etti.
Kasım 1950 tarihinde beyin kanamasından öldü.
Bu metnin türü aşağıdakilerden hangisidir?
Bu metnin türünün özelliklerinden hareketle
aşağıdaki sorulardan hangisine “evet” yanıtı A) Otobiyografi B) Hatıra
verilemez? C) Günlük D) Biyografi

A) Metinde hayatı anlatılan kişi ünlü müdür?

B) Anlatılan kişinin çalışmaları tanıtılıyor mu?

C) Metinde anlatıcı yazarın kendisi midir?

D) Olaylar oluş sırasına göre verilmiş midir?

128

7. Sınıf Söz Sanatları (Kişileştirme – Konuşturma)

Söz Sanatları (Kişileştirme – Konuşturma)

➤➤ Söz sanatları, söylediklerimizin anlam bakımından yoğun olması için yapılan söz oyunlarıdır. Söz sanatları her
okuyanın zihninde farklı anlamlar uyandırır. Anlatıma zenginlik katmak, anlatımın etkisini arttırmak, okuyanın
hayal dünyasını geliştirmek, az sözle çok şey anlatmak gibi sebeplerle kullanılır.

Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışı canlı veya cansız varlıklara insan özellikleri yüklenmesine kişileştirme denir.

• Güneş bulutların ardından bize gülüyordu. (Güneşin gülmesi ona yüklenen insan özelliğidir, gü-
neş kişileştirilmiştir.)

Konuşturma (İntak)

İnsan dışındaki varlıkların insan gibi konuşturulmasıdır. Konuşturmalara fabllarda ve masallarda sıklıkla rast-
lanır.

• “Aranızda en hızlı benim!” diye söze girdi uçak. (Uçak konuşturulmuştur.)

Not

➤➤ Konuşturma olan her yerde kişileştirme de vardır. Çünkü insan dışı varlıklara insana ait olan konuşma özelliği
yüklenmiştir.

• Arı sordu: “Şen kelebek Bu dizelerde arının konuşturulmasında hem konuşturma
Neden böyle süslenerek hem kişileştirme sanatı vardır.
Çiçeklere seslenerek
Uçuyorsun benek benek?”

Etkinlik 19

Kazanım: T.7.3.8. Metindeki söz sanatlarını tespit eder.
Kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak), karşıtlık (tezat) ve abartma (mübalağa) söz sanat-
ları verilir.

1. Aşağıdaki cümlelerden kişileştirme sanatı bulunanları işaretleyiniz.

1 İlkbaharın gelmesiyle köyümüzdeki ağaçlar gelinliklerini giydi. 
2 Yavru kaplumbağa kumların üzerinden sürünerek suya doğru ilerledi.
3 İki arkadaş ormanın altını üstüne getirmiş ama hazineyi bulamamıştı. 
4 Ay, derin bir nefes alıp var gücüyle gecenin karanlığını aydınlatmaya çalıştı. 
5 Arılar vızıldıyor, kuşlar ötüyor, kuzular meliyor ve kediler miyavlıyordu.
6 Güneş öfkelendikçe alevlerini yükseltti ve nehrin tüm suyu buhar oldu.

129

7. Sınıf Söz Sanatları (Kişileştirme – Konuşturma)

Etkinlik 19

2. Aşağıdaki cümlelerde öncelikle hangi söz sanatına başvurulduğunu ilgili sütunu işa-
retleyerek belirtiniz.

Cümle Kişileştirme Konuşturma

1 “Terzi Efendi beni kör bıçakla kesme!” diye inliyordu ku- 
maş.

2 Kaplumbağanın nasihatlerini dinleyeceğe benzemiyordu 
tavşan.

3 Aslana yanaştı cılız tilki: “Efendimiz, siz ki ormanlar kra- 
lısınız.”

4 — İnsanoğluna karşı birlikte önlem alalım, dedi ormanlar 
kralı.

5 Tüm bardakları kırdığı için çok üzgündü sakar papağan. 

6 Deniz, ılık suyuyla kıyısındaki insanların vücutlarını okşa-  
dı.  

7 — Köklerime dokunmayın, diye feryat etti yaşlı çınar
ağacı.

8 Gökkuşağı, çocuklar tarafından ilgi görmekten memnun-
du.

9 Doğa yalvardı: “Ne olur, kirletmeyin artık beni!”

10 Arılar, çiçeklerin koparılmasına tahammül edemiyordu. 

3. Bu şiirdeki söz sanatlarıyla ilgili verilen açıklamalardan doğru olanlara “D”, yanlış
olanlara “Y” yazınız.

Cırcır Böceği ile Karınca a. C ırcır böceği ve karınca kişileştirilmiştir. D
Cırcır böceği çaldı saz, bütün yaz.
Derken kış da geldi, çattı. b. Cırcır böceği ve karınca konuşturulmuş- D
Seninkinde şafak attı. tur.
Baktı ki yok hiç yiyecek,
Ne bir sinek ne bir böcek. c. Kış kişileştirilmiştir. Y
Kalktı karıncaya gitti: D
Yandı, yakıldı, ah etti. d. Cırcır böceğinin ah vah etmesi konuştur-
Üç beş buğdaydan ne çıkar, madır.
Gelecek mevsime kadar,
Birkaç tane borç istedi. e. “Üç beş buğdaydan ne çıkar / Gelecek D
İşin kötüsü karınca mevsime kadar” ifadesi konuşturmadır.
Borca hiç alışmamıştı,
Bu ricaya çıkıştı: f. Cırcır böceğinin karıncaya gitmesi ko- Y
Ne yaptınız yaz boyunca? nuşturmadır.
Ne mi yaptım? Saz çaldım saz.
Ya, öyle mi? Demek siz, g. Cırcır böceğinin saz çalması kişileştirme- D
Yazı sazla geçirdiniz; dir.
Şimdi de oynayın biraz.
h. Karıncanın “Ne yaptınız yaz boyunca?” D
(La Fontaine) çıkışında konuşturma ve kişileştirme sa-
natı vardır.

130

7. Sınıf Söz Sanatları (Kişileştirme – Konuşturma)

Etkinlik 19

4. Aşağıdaki dizelerde kişileştirme ya da konuşturma sanatlarından öncelikle hangisinin
olduğunu yazınız. Kişileştirilen ya da konuşturulan varlık ya da varlıkları belirtiniz.

1 2

Göklerin yüzü güldü mü Küçük bir çeşmeyim yurdumun,
Dünyaya geldiğin zaman? Unutulmuş bir dağında,
Azgın sular duruldu mu Hiç kesilmeyecek suyum,
Dünyaya geldiğin zaman? Yıldızların aydınlığında.
(Sabahattin Ali)
Söz sanatı: Kişileştirme (Cahit Külebi)
Varlık: Gök
Söz sanatı: Konuşturma
Varlık: Çeşme

3 4

Yaslamış başını bir yosun taşına balık, Kurt sordu: Peki, işim ne olacak?
Ağlıyordu... — Hiç, dedi köpek, sadece adam kovalamak.
Gözlerimle gördüm: Vazifeniz yabancılara şiddet,
Gözyaşları maviydi... Evdekilere hürmet göstermekten ibaret.

(Fethi Giray) (La Fontaine)

Söz sanatı: Kişileştirme Söz sanatı: Konuşturma
Varlık: Balık Varlık: Kurt, köpek

5 6

Benim her derdime ortak sen oldun Tilki hocanın iyiliği tutmuş bir gün,
Ağlarsam ağladın gülersem güldün Hacı leyleği yemeğe buyur etmiş
Sazım bu sesleri turnadan m’aldın — Ama demiş tilki; bizde misafir,
Pençe vurup sarı teli sızlatma Umduğunu değil, bulduğunu yer.

(Âşık Veysel) (La Fontaine)

Söz sanatı: Kişileştirme Söz sanatı: Konuşturma
Varlık: Saz Varlık: Tilki

7 8

Ben küçücük bir ağacım, Motor sesleriyle uyanır sabah
Yurdumun bir bahçesinde, Kekik kokusuna boyanır sabah
Topraklar tüterken görün, Özene bezene yaratmış Allah,
Dallar da çiçeklensin de. Ne geniş, ne dardır güney illeri.
(Halim Yağcıoğlu) (Abdurrahim Karakoç)
Söz sanatı: Konuşturma Söz sanatı: Kişileştirme
Varlık: Ağaç Varlık: Sabah

131

7. Sınıf Söz Sanatları (Kişileştirme – Konuşturma) KKT - 19 

1. Boyadılar koca duvarı 4. Yıldızlar hâlin sordu mu?
Rengârenk yazılarla doldurdular I
Elinde gazoz şişesiyle
Bir de gülen kız resmi çizdiler Bulutlar selam durdu mu?
Ağzı bir karış açık II
Oysa duvarın dibinde
Ağlıyordu sarmaşık Yerlerin kalbi vurdu mu?
(Sunay Akın) III

Bu dizelerde kişileştirilen varlık aşağıdakiler- Dünyaya geldiğin zaman?
den hangisidir? IV
(Sabahattin Ali)
A) Duvar B) Sarmaşık
C) Yazı D) Gazoz şişesi Bu şiirde numaralanmış kelimelerden hangisi-
ne insan özelliği yüklenmemiştir?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

2. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; 5. Bir tavşan düşünüyormuş deliğinde,
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. (Delikte ne yapsın düşünmesin de?)
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Dalmış derinlere tavşan
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. Daldıkça da dertlenmiş.
(Necip Fazıl Kısakürek) Bu hayvanın pek yüzü gülmez ki zaten
Bu şiirde numaralanmış kelimelerden hangile- İçini kemiren korku yüzünden.
ri kişileştirilmiştir? — Ne mutsuzluk, diyormuş kendi kendine;
Korkak yaratılmış olmak.
A) Gök – bulut (La Fontaine)
B) Baca – yıldırım
C) Yıldırım – kaldırım Bu dizelerdeki sanatlarla ilgili aşağıdaki veri-
D) Gök – kaldırım lenlerden hangisi yanlıştır?

3. İfade Söz Sanatı
Keklik işte o zaman geldi dile: A) Tavşanın düşünmesi Kişileştirme
– Hani siz pek süratli koşardınız? B) Tavşanın dertlenmesi Konuşturma
Nasıl tutuldunuz, ne oldu bacaklarınız? C) Tavşanın yüzünün gül- Kişileştirme

Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna: memesi Konuşturma
– Tenimde bir yara işler gibisin D) Tavşanın “Ne mutsuz-
Titrerim rüzgârlar keder vermesin.
luk” demesi
Aşağıdakilerden hangisi bu dizelerin ortak
özelliklerinden biri değildir? 6. Kuşlar küsüp, deniz susup, çiçekler de solunca
kavak öksüze döndü.
A) Birbirine zıt kavramların bir arada kullanılması
B) Söz sanatıyla anlatımın zenginleştirilmesi Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi kişileşti-
C) İnsan dışı varlıklara insan özelliği yüklenmesi rilmemiştir?
D) İnsan dışı varlıkların insan gibi konuşturulması
A) Kuş B) Deniz
C) Çiçek D) Kavak

132

7. Sınıf Söz Sanatları (Karşıtlık – Abartma)

Söz Sanatları (Karşıtlık – Abartma)

Karşıtlık (Tezat)

➤➤ Aynı varlığın iki farklı yönünü anlatmak ya da karşıt iki kavram arasında ilişki kurma sanatına karşıtlık denir. Bu
sanatta özellikle zıt anlamlı sözcükler, düşünceler veya duygular üzerinden bir varlık, kavram ya da durumun
iki zıt yönü ortaya konur.

• Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz. (Ağlamak ve gülmek iki karşıt duyguyu anlatmaktadır.)

Abartma (Mübalağa)

➤➤ Bir duyguyu, düşünceyi veya olayı olduğundan büyük ya da küçük gösterme sanatına abartma denir. Abart-
ma sanatına çok sık başvurulur. Çünkü bu yolla anlatılanlar daha iyi anlaşılır.

• O kadar zayıflamış ki bir deri bir kemik kalmış. (Zayıflık abartılmıştır.)

Etkinlik 20

Kazanım: T.7.3.8. Metindeki söz sanatlarını tespit eder.
Kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak), karşıtlık (tezat) ve abartma (mübalağa) söz sanat-
ları verilir.

1. Aşağıdaki cümlelerden abartma sanatı bulunanları işaretleyiniz.

a. Sabaha kadar gözüme uyku girmedi.
b.  Çöldeki kum, denizdeki baloncuk kadar derdim var.
c.  Havaalanına kadar valizleri taşımaktan kollarım koptu.
d. İşlerimi bitirmek için bir ay boyunca günde on saat çalışmalıyım.
e.  O kadar yoğunum ki başımı kaşıyacak vaktim yok.
f.  Bir of çeksem şu karşıki dağlar yıkılır.
g. Bize yaşattıklarından sonra onlardan soğudum.
h.  Zavallıcığın ağlamaktan gözyaşları sele döndü.
i. O kadar açım ki iki ekmek dahi yiyebilirim.
j.  İçimdeki yangını söndürmeye okyanus suları bile yetersiz gelir.

133

7. Sınıf Söz Sanatları (Karşıtlık – Abartma)

Etkinlik 20

2. Aşağıdaki dizelerde hangi söz sanatına başvurulduğunu (karşıtlık, abartma) noktalı
yerlere yazınız.

1 2

Ne siyah eylemiş bu nasiyeyi Neden böyle düşman görünürsünüz,
Saçımı bembeyaz eden bahtım.
(Abdülhak Hamit Tarhan) Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?

(Cahit Sıtkı Tarancı)

Karşıtlık Karşıtlık

3 4

Ben gidersem sazım sen kal dünyada Bir ah çeksem dağı taşı eritir.

Gizli sırlarımı aşikâr etme. Gözüm yaşı, değirmeni yürütür.

(Âşık Veysel) (Karacaoğlan)

Karşıtlık Abartma
5 6

Gözümde bir damla su deniz olup taşıyor, Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü;

Çöllerde kalmış gibi yanıyor, yanıyorum. Kar değil, gökyüzünden yağan beyaz ölümdü…

(Ömer Bedrettin Uşaklı) (Faruk Nafiz Çamlıbel)

Abartma Karşıtlık

3. Aşağıdaki dizelerde karşıtlık oluşturan ifadelerin altını çiziniz.

a. Ölümü hatırlatan ne var bu resimde?
Oysa hayattayız hepimiz.

b. Sıcak saklayın gecelerimi
Karlar altından çıkıp geleceğim

c. Ne akilem ne divane
Gel gör beni aşk neyledi

d. Ne siyah eylemiş bu alın yazım
Saçımı bembeyaz eden bahtım

e. Uğraşma, boşunadır alınamaz zaman geri
Tersine dönerken de ileri gider hep zaman saati

f. Her düşüş bir yükseliştir
Umudunu sararsan aydınlığa

134

7. Sınıf Söz Sanatları (Karşıtlık – Abartma) KKT - 20 

1. Bir deli kafacıktım; 4. Dadaş çelik bir yaydır, onu germeye gelmez,
Sonsuzluğa acıktım. Çağlayan bir sel olur, dağlara da baş eğmez.
Farz et denize çıktım, (Saadettin Akatay)
Su biter, derdim bitmez.
(Necip Fazıl Kısakürek) Bu dizelerde dadaşın,

Bu dörtlükte aşağıdaki sanatların hangisinden I. Çelik yaya benzetilmesi
yararlanılmıştır? II. Germeye gelmemesi
III. Çağlayan sel olması
A) Karşıtlık B) Abartma IV. Dağlara baş eğmemesi
C) Kişileştirme D) Benzetme
özelliklerinden hangilerinde abartma yapıl-
mıştır?

A) I ve II. B) II ve III.
C) II ve IV. D) III ve IV.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde mübalağa 5. Yükseğinde büyük namlı karın var
sanatından yararlanılmıştır? Alçağında mor sümbüllü bağın var

A) Bu sene zeytinler geçen seneden bereketliydi. Bu dizelerde aşağıdaki sanatlardan hangisine
B) Armutlar taş gibi sert olduğundan yenmedi. rastlanır?
C) Dünyanın bütün güzellikler senin artığınmış.
D) Başınıza gelenlere hepimiz çok üzüldük.

A) Abartma B) Karşıtlık
C) Kişileştirme D) Konuşturma

3. Bir garip rüya rengiyle 6. Ben o kadar önemli kişiyim ki,
Uyuşmuş gibi her şekil, O kadar iyiyim ki aklım ve düşüncelerimle.
Rüzgârda uçan tüy bile O kadar fenayım ki ben
Benim kadar hafif değil. Delice niyetlerimle.
(Ahmet Hamdi Tanpınar) (Özdemir Asaf)

Bu dörtlüğün son iki dizesinde aşağıdakiler- Bu şiirde aşağıdaki kelimelerden hangilerinin
den hangisine rastlanır? birlikte kullanılması tezat sanatını oluştur-
muştur?
A) Bir şeyi olduğundan büyük göstermeye
B) İnsan dışı varlıklara insan özelliği vermeye A) iyi – fena B) önemli – fena
C) Bir varlığın zıt yönlerini ilişkilendirmeye C) akıl – düşünce D) fena – delice
D) Bir şeyi olduğundan küçük göstermeye

135

5. ÜNİTE

PARAGRAF

Metnin Konusu
Metnin Anahtar Kelimeleri

Metnin Başlığı
Metnin Ana Düşüncesi / Ana Duygusu

Metnin Yardımcı Düşünceleri
Hikâye Unsurları
Anlatıcı Türleri

Gerçek ve Kurgusal Unsurlar
Metinde Soru

Metnin Bölümleri
Metin Oluşturma
Metin Tamamlama
Metni İkiye Bölme - Metnin Akışını Bozan Cümle
Yönlendirici İfadeler
Anlatım Biçimleri
Düşünceyi Geliştirme Yolları
Metnin Dil ve Anlatım Özellikleri
Metin Karşılaştırma
Görsel Yorumlama ve Grafik Okuma

Kazanımlar

➢➢ T.7.1.1. Dinlediklerinde/izlediklerinde geçen olayların gelişimi ve sonucu hakkında tahminde bulunur.
➢➢ T.7.1.4. Dinledikleri/izlediklerine yönelik soruları cevaplar.
➢➢ T.7.1.5. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler.
➢➢ T.7.1.6. Dinlediklerinin/izlediklerinin ana fikrini/ana duygusunu belirler.
➢➢ T.7.1.7. Dinlediklerine/izlediklerine yönelik farklı başlıklar önerir.
➢➢ T.7.1.8. Dinlediği/izlediği hikâye edici metinleri canlandırır.
➢➢ T.7.1.9. Dinlediklerinde/izlediklerinde başvurulan düşünceyi geliştirme yollarını tespit eder.
➢➢ T.7.1.10. Dinlediklerinde/izlediklerinde tutarlılığı sorgular.
➢➢ T.7.1.11. Dinledikleriyle/izledikleriyle ilgili görüşlerini bildirir.
➢➢ T.7.1.12. Dinlediklerinin/izlediklerinin içeriğini değerlendirir.
➢➢ T.7.2.6. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanır.
➢➢ T.7.3.7. Metni oluşturan unsurlar arasındaki geçiş ve bağlantı ifadelerinin anlama olan katkısını değerlendirir.
➢➢ T.7.3.14. Görsellerden ve başlıktan hareketle okuyacağı metnin konusunu tahmin eder.
➢➢ T.7.3.15. Okuduklarını özetler.
➢➢ T.7.3.16. Metnin konusunu belirler.
➢➢ T.7.3.17. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler.
➢➢ T.7.3.18. Metindeki yardımcı fikirleri belirler.
➢➢ T.7.3.19. Metinle ilgili soruları cevaplar. Metin içi ve metin dışı anlam ilişkileri kurulur.
➢➢ T.7.3.20. Metinle ilgili sorular sorar.
➢➢ T.7.3.21. Metindeki hikâye unsurlarını belirler.
➢➢ T.7.3.23. Metnin içeriğine uygun başlık/başlıklar belirler.
➢➢ T.7.3.24. Metinde ele alınan sorunlara farklı çözümler üretir.
➢➢ T.7.3.25. Metinler arasında karşılaştırma yapar. Bakış açısı ve mesajlar karşılaştırılır.
➢➢ T.7.3.26. Metindeki gerçek ve kurgusal unsurları ayırt eder.
➢➢ T.7.3.28. Okudukları ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
➢➢ T.7.3.30. Görsellerle ilgili soruları cevaplar.
➢➢ T.7.3.34. Grafik, tablo ve çizelgeyle sunulan bilgileri yorumlar.
➢➢ T.7.3.35. Metinlerin yazılı hâli ile medya sunumlarını karşılaştırır.
➢➢ T.7.3.36. Metindeki anlatım biçimlerini belirler.
➢➢ T.7.3.37. Metinde kullanılan düşünceyi geliştirme yollarını belirler.
➢➢ T.7.3.38. Metindeki iş ve işlem basamaklarını kavrar.
➢➢ T.7.4.2. Bilgilendirici metin yazar.
➢➢ T.7.4.3. Hikâye edici metin yazar.
➢➢ T.7.4.4. Yazma stratejilerini uygular.
➢➢ T.7.4.5. Anlatımı desteklemek için grafik ve tablo kullanır.
➢➢ T.7.4.6. Bir işi işlem basamaklarına göre yazar.
➢➢ T.7.4.7. Yazılarını zenginleştirmek için atasözleri, deyimler ve özdeyişler kullanır.
➢➢ T.7.4.8. Yazılarında anlatım biçimlerini kullanır.
➢➢ T.7.4.12. Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.
➢➢ T.7.4.15. Yazılarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanır.

7. Sınıf Metnin Konusu

Metnin Konusu

➤➤ Metinde üzerinde durulan kavram, olay, durum veya düşünceye konu denir.
➤➤ Bir metinde en çok söz edilen, üzerinde durulandır.
➤➤ Metnin ilk cümlesi ve metinde en çok tekrar edilen sözcükler konu hakkında ipucu verir.
➤➤ Başlık ve görsellerle bir bütün oluşturur.
➤➤ Parçanın tamamını kapsar ancak aşırı genellenmez.

Örnek:

Kalp, kas, kan damarları, akciğerler, sinir sistemi ve deri gibi çeşitli organ ve sistemler, spor yapmaya birbi-
riyle son derece uyumlu bir dizi tepki verir. Spor yaptıktan sonra hızlı soluk alıp vermeye başlarız, kaslarımız
ağrır ve terleriz. Harekete devam ettikçe kasların artan enerji ve oksijen gereksinimini karşılamak için organ-
larımız hep birlikte çalışır. Örneğin, kalbimiz daha hızlı atmaya ve kaslarımıza daha çok kan pompalamaya
başlar. Midemizse kaslarımızın kullanabileceği enerjiyi boşa harcamamak için dinlenmeye geçer.

Metnin konusu: Bedenin spora tepkisi

138

7. Sınıf Metnin Konusu

Etkinlik 21

Kazanım: T.7.1.4. Dinledikleri/izlediklerine yönelik soruları cevaplar.
T.7.1.5. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler.
T.7.3.14. Görsellerden ve başlıktan hareketle okuyacağı metnin konusunu tahmin eder.
T.7.3.15. Okuduklarını özetler.
T.7.3.16. Metnin konusunu belirler.
T.7.3.19. Metinle ilgili soruları cevaplar.
Metin içi ve metin dışı anlam ilişkileri kurulur.
T.7.3.20. Metinle ilgili sorular sorar.
T.7.3.24. Metinde ele alınan sorunlara farklı çözümler üretir.

1. Aşağıdaki metinlerin konularını görsellerden de yararlanarak noktalı yerlere yazınız.

Yazı, bir türlü ölümü ortadan kaldıramayan
insanoğlunun ölüme karşı bulabildiği tek ça-
redir. Yazı, zekânın fotoğrafıdır. Çağlardan
çağlara, ellerden ellere geçe geçe bütün
a tarihi aşıp gelir. Onda, insan hayatının her
yaprağı üstünde gezen gözlerin ışıkları, dü-
şünen kafaların gölgeleri bulunur.

Yazının önemi

Yazar ve okuyucu arasındaki ilişkiyi bir dost-
luk ilişkisi olarak görmekten yanayım ben.
Buna göre yazar, okuyucunun, okuyucu
da yazarın dostu ve arkadaşıdır. Dostluk,
kardeşlik bilinci içinde yazar, okuyucuyu,
okuyucu da yazarı denetleyecek, destekle-
b yecek, eleştirecek, tamamlayacak, müşterek
sesleriyle ve tavırlarıyla bir birliktelik oluştu-
rabileceklerdir. Bu anlayışı benimseyen yazar
ve okuyucu, daha bir sorumluluk duyacaktır
yazdıklarında ve okuduklarında.

Yazar ve okuyucu arasındaki ilişki

139

7. Sınıf Metnin Konusu

Etkinlik 21

2. Aşağıdaki paragrafların konusu nedir? Altlarındaki boşluklara yazınız.

Dil, sahip olduğumuz en önemli iletişim aracı. Dil aracılığıyla gördüklerimizi, ya-
şadıklarımızı, isteklerimizi ve daha birçok başka durum ve duyguyu birbirimize
aktarabiliriz. Dil ya da konuşma becerimiz, bizi doğadaki diğer tüm canlılardan
ayıran en önemli özelliklerimizden biri. Dil sayesinde insanlar, kendilerini bir top-
lumun parçası hissederler, ortak bir kültür ve düşünce yapısı oluştururlar ve bir
a kimliğe sahip olurlar.

Dilin önemi

İklim değişikliği sonucunda Dünya’nın bazı bölgelerinde kuraklıklar görülürken
bazı yerlerinde de şiddetli yağışlar ve fırtınalar oluşabilir. Eriyen buzullar nedeniyle
deniz seviyesi yükselir. İklimin değişmesiyle bazı hastalıklar yaygınlaşabilir. Örne-
ğin soğuk iklimlerde yaşayamayan sivrisinekler sıcaklıkların artmasıyla Dünya’nın
farklı yerlerine yayılabilir. Bu durumda sivrisinekler yoluyla bulaşan sıtma hastalı-
b ğının görülme sıklığı artabilir.

İklim değişikliğinin etkileri

Mustafa Kemal, vatanı ve milleti için canını feda etmekten kaçınmazdı. Daha Ça-
nakkale Savaşları sırasında Anafartalar grubu komutanı iken en ön safta savaştı.
Bu savaş sırasında Atatürk’e bir şarapnel parçası isabet etmiş fakat sağ cebinde
bulunan saati kendisini ölümden kurtarmıştı. Sakarya Savaşı sırasında ise atın-
dan düşmüş ve kaburga kemikleri kırılmıştı. Buna rağmen cepheden ayrılmamış,
c savaşı sedye üzerinden yönetmişti.

Atatürk’ün üstün cesareti

İlk dönemlerde çeşitli otlardan ve çalılardan yapılma süpürgeler kullanılırdı. 1869
yılında tozu çekmek için körüklü süpürge geliştirildi. 1876’da ileri geri hareket
ettirildiğinde içindeki fırçaların dönmesiyle tozları toplayan bir süpürge geliştirdi.
1900’lü yılların başında benzinli bir motorla çalışan ve havayı emerek tozları ve
kırıntıları içine çeken bir süpürge tasarlandı. Kısa süre sonra evde kullanım için
d uygun, küçük ve hafif ilk elektrikli süpürge geliştirildi. 2002 yılında çevresini la-

zerle tarayarak bulunduğu ortamı tanıdıktan sonra odayı kendi kendine süpüren
robot süpürge geliştirildi.

Süpürgenin tarihî gelişimi

140

7. Sınıf Metnin Konusu

Etkinlik 21

3. Aşağıdaki paragraflarda neyden bahsedilmektedir? Altlarındaki boşluklara yazınız.

a. Kulak çınlaması, çoğunlukla işitme sinirlerinin uçlarında meydana gelen hasarlardan do-
layı oluşur. Bu sinir uçlarında meydana gelecek bir hasar, işitme kaybı ve çınlamaya yol
açar. Yüksek ses kulak çınlamasının en sık rastlanan nedenidir. Gürültü, alarmlar, trafik
sesi ve yüksek sesle müzik dinleme gibi çevresel etkenlerin kulak çınlaması rahatsızlığı-
nın en sık rastlanan nedenleri arasında yer aldığı bilinmektedir.

Kulak çınlamasının nedenlerinden

b. Anadoluʼnun sözlü kültür kaynaklarından biri de halk hikâyeleridir. Bunlar çoğu zaman
yazıya dökülerek Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Âşık Garip gibi bugün Anadoluʼnun
çok okuduğu, okuyup sevdiği hikâyeler dizisi meydana gelmiştir. Halk hikâyeleri destan
ve masal gibi halk edebiyatımızın bir türüdür. Konuları aşk üstüne, kahramanları çoğu
zaman, “ak sakallı, yaşlı bir pirin elinden bade içmiş halk ozanları”dır. Kimi Mecnunʼdur,
Leylaʼsı uğruna çöllere düşer. Kimi Kerem gibi, şu oba senin, bu kent benim, diyar diyar
Aslıʼsını arar. Kimi Ferhat olur, Şirinʼi uğruna dağları deler.

Anadoluʼnun halk hikâyelerinden

c. Ayak parmaklarımızın küçük ve komik göründüğüne bakmayın. Onlar büyük iş görür.
Dengemizi kontrol etmemize ve kendimizi taşımamıza yardımcı olur. Kilomuz kaç olur-
sa olsun, yine de bedenimiz ayaklarımız için büyük bir yüktür. Çünkü vücudumuzun
ağırlığını ayaklarımız taşır. Peki bunu nasıl yapar? Elbette ayak parmaklarımız sayesin-
de. Ayağımızın başparmağı ağırlığımızın dörtte birini, diğer parmaklarımız dörtte birini,
topuğumuz ise yarısını taşır. Kısacası ayak parmaklarımız olmasaydı olduğumuz yere
yığılırdık.

Ayak parmaklarımızın işlevinden

d. Günümüzde teknoloji sayesinde sporcu giyiminde gelişmeler kaydedildi. Bu gelişme-
lerden biri de futbolcuların giydiği formalarda kullanılan, nemi dışarı atan ve spor yünü
denilen bir tür kumaş. Bu kumaş, bildiğimiz doğal yün ve polyesterden üretiliyor. Doğal
yün, kumaşın vücuda yakın olan kısmında kullanılıyor ve bu sayede ter dışarı atılıyor.
Formanın dış kısmının renkli ve güzel görünmesini sağlayansa polyester. Çoraplarda da
önemli gelişmeler kaydedildi. Koku ve mikrop önleyici çoraplar, sporcuların ayaklarında
üreyen mantara karşı koruma sağlıyor. Ayrıca, sürtünme önleyici çoraplar sayesinde,
sporcuların ayakları ayakkabılarına sürtünüp yara olmuyor. Bu çoraplarda kullanılan özel
dokumaların iç katmanı ayağa sıkı sıkı yapıştığı için sürtünme deriyi etkilemiyor.

Teknolojinin sporcu giyimini geliştirmesinden

141

7. Sınıf Metnin Konusu KKT - 21 

1. İnsanın ortalama yaşam süresi, Ortaçağ’a dek 3. Cennetten bir köşedir
30 yıl civarındaydı. Hastalıklar, savaşlar ve kaza- Bursa’nın her bir yeri.
lar yüzünden otuz yılın üzerinde yaşayabilen pek Mis gibi kokar durur,
yoktu. Temizlik ve hijyenin öneminin anlaşılmasıy- Şeftali bahçeleri.
la insanlar daha az hastalandı. Bu da daha uzun
süre yaşamalarına katkı sağladı. Tıp alanındaki (Celal Sıtkı Gürler)
gelişmeler sayesinde de insanların yaşam süreleri
uzadı. Günümüzde de yaşanılan bölgenin coğrafi Bu dörtlüğün konusu aşağıdakilerden hangi-
özellikleri ve iklimi, temizlik koşulları, çevre kirlili- sidir?
ği durumu, ekonomik durum, beslenme, yaşam
şekli ve elbette tıbbi olanaklara erişebilme yaşam A) Cennetin güzelliği
süresini etkiliyor.
Bu parçada aşağıdakilerin hangisinde söz B) Bursa’nın güzelliği
edilmektedir?
C) Bursa’nın önemi
A) İnsanoğlunun tarih içerisindeki yaşam serüve-
ninden D) Şeftali bahçelerini kokusu

B) Günümüzde yaşam şartlarının çok elverişli ol- 4. Geçenlerde okuduğum bir kitap öyle güzeldi
masından ki yazarıyla tanışmak istedim. Osman Amca’ya
Cemal Süreya’yı kitapçıya davet edip edemeye-
C) Refah düzeyinin yaşam süresine etkisinden ceğini sorduğumda ise önce uzun uzun güldü.
D) Geçmişten bugüne insanların yaşam sürelerin- Komik olan neydi ki? Sonunda acı gerçeği ba-
na söyledi: “Cemal Süreya aramızdan ayrılalı çok
den oldu maalesef. Kitabı da yeni değil, çok eskiden
yazılmış. Ama okurken tıpkı yeni çıkmış gibi zevk
2. Atatürk, bir konuşmasında kendisini anlatırken aldın, değil mi? İşte kitaplara bu yüzden ‘klasik’
şöyle der: “Bizim akıl, mantık, zekâ ile hareket deniyor.”
etmek belli özelliğimizdir. Bütün hayatımızı dol- Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi kla-
duran olaylar bu gerçeğin belgesidir.” Gerçekten siklerin özelliğidir?
de Atatürk’ün en belirgin özelliklerinden biri akılcı
oluşu, aklın ürünü olan bilim ve tekniğe yakınlı- A) Gerçekleri anlatması
ğıydı. Kurtuluş Savaşı biter bitmez bilgisizliğe,
tutuculuğa, bağnazlığa, her türlü gericiliğe karşı B) Her dönemde okuyucuyu etkilemesi
yeni bir savaş başlatmıştır.
Bu metnin yazılış amacı aşağıdakilerden han- C) Okuyucu tarafından çok beğenilmesi
gisidir?
D) Yazıldıktan sonra üzerinden zaman geçmesi
A) Atatürk’ün akla ve bilime verdiği önemi belirt-
mek 5. Kahve, 16. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne girmiş ve
Anadolu’ya yayılmıştır. Osmanlı Devleti’nin Arap
B) Atatürk inkılâplarının hazırlık aşamalarını vur- ülkeleri ile sıkı ilişkiler kurması ve bu ülkelerden
gulamak çoğunu kendi sınırları içine alması üzerine daha
önce oralarda bilinen, ekmeği yapılıp yenen ya da
C) Kurtuluş Savaşı’nın zor şartlar altında gerçek- dövülerek içilen kahve, Kanuni Sultan Süleyman
leştiğini anlatmak devrinde Yemen’den ilkin İstanbul’a getirilmiş
ve içilmiştir. Daha sonraları tüccarlar eliyle Ana-
D) Cehaletin toplumu felakete sürükleyeceğini di- dolu’ya yayılmış ve İstanbul’un ve Anadolu’nun
le getirmek günlük hayatına girmiş.
Bu metnin konusu aşağıdakilerden hangisi-
dir?

A) Kahvenin zaman içinde geliştirilmesi

B) Kahvenin ekonomiye katkısı

C) Kahvenin Anadolu’daki tarihi

D) Kahvenin kültürümüzdeki yeri

142

7. Sınıf Metnin Anahtar Kelimeleri

Metnin Anahtar Kelimeleri
➤➤ Metnin konusunu en açık ve en net biçimde yansıtan kelime veya kelime gruplarına anahtar kelime denir.

➤➤ Metnin konusu hakkında ipucu verir.
➤➤ Metinde anlatılanları çağrıştırır.
➤➤ Bir tane olabileceği gibi birden fazla da olabilir.

Örnek:

İyimser, her şeyi en iyi yanından görür ve her durumdan iyi bir çıkış yolu umar. İyimser olmak aslında in-
sanlara olan inancın sonucudur. Bu dünya görüşüne sahip kişi bir zorlukla karşılaştığı zaman bu zorluğun
kendilerini yıpratacağını değil, olgunlaştıracağını düşünür. Kötümser ise bu zorluğu felaket sayar. Zorluğa
bağlı kötü senaryolar kurup içine düştükleri durumu daha da çekilmez hâle getirir.

Metnin Anahtar Kelimeleri: İyimser, kötümser.

Etkinlik 22

Kazanım: T.7.1.5. Dinlediklerinin/izlediklerinin konusunu belirler.
T.7.3.14. Görsellerden ve başlıktan hareketle okuyacağı metnin konusunu tahmin eder.
T.7.3.16. Metnin konusunu belirler.

1. Aşağıdaki metinlerin anahtar kelimesini belirtilen yerlere yazınız.

Korku, insanın varlığını koruma ihtiyacından doğuyor. Varlığımıza zarar verebilecek,
fiziksel ve ruhsal rahatımızı bozabilecek her şey ve her olay karşısında az veya çok
korku duyabiliriz. Bunların dışında alışmadığımız hâller, bilmediğimiz şeyler de biz-
de korku meydana getirebilir. Şüpheli ve gizemli şeyler de bazen yanılsamalarımızı
a harekete geçirerek gerçek olaylardan daha fazla korkutabilirler bizi.

Anahtar kelime: Korku

Hepimizin, istediğimizi söyleyemediğimiz ya da söylemek istemediğimiz şeyleri giz-
lemeye çalıştığımız anlarımız olmuştur. Ama her nasılsa ağzımızdan bir tek sözcük
bile çıkmadan karşımızdaki kişi bizi anlamıştır. İşte, bizi böyle ele veren şey beden
b dilimizdir. Çünkü yalnızca ağzımızla değil, bedenimizle de konuşuruz aslında.
Anahtar kelime: Beden dili

143

7. Sınıf Metnin Anahtar Kelimeleri

Etkinlik 22

2. Aşağıda verilen metinlerin anahtar kelimelerini ilgili yerlere yazınız.

Daha iyi bir dünyaya ulaşmak için sevgiyi yüreklerimizden eksik etmemek gereki-
yor. Çoluğumuzdan çocuğumuzdan başlayarak konumuzu komşumuzu da içine
alarak aralarında fark gözetmeksizin bütün insanları, olanca sevgimizle kucakla-
mamız gerekiyor. Ancak böyle bir sevgi hepimizin benliğini güvenle doldurabilir.
Birbirlerini seven ve birbirlerini sevdikleri için güvenle dolu insanların, fert olarak
a da toplum olarak da mutluluğu yakalamaları işten bile değildir.

Anahtar kelimeler: Sevgi, güven, mutluluk.

Şiir kelimelerle güzel biçimler kurmak sanatıdır. Bunun için kelimeleri tanımak,
sevmek, okşamasını bilmek gerek. Hangi kelime, hangi kelime ile yan yana geldi-
ğinde nasıl bir anlam, ışık doğar bunu bilmek gerekir. Mallarme’nin “Şiir, kelimeler
b dinidir.” demesi bundandır.
Anahtar kelimeler: Şiir, kelime.

Çocukluk döneminde artan vitamin ve mineral gereksinimlerinin karşılanamama-
sı hâlinde birtakım belirtiler ortaya çıkıyor. A vitamini yetersizliğine bağlı göz ve
deri hastalıkları, D vitamini ve kalsiyum yetersizliğine bağlı büyüme geriliği ve
diş sorunları, B grubu vitaminlerin yetersizliğine bağlı dudak yaraları ve ruhsal
sorunlar, C vitamini yetersizliğine bağlı dirençsizlik ve demir yetersizliğine bağlı
c kansızlık bunlardan bazıları. Bu nedenle vitamin ve mineral eksikliğine yol açma-

yacak şekilde beslenmek çok önemli.

Anahtar kelimeler: Çocukluk dönemi, vitamin, mineral, beslenmek.

Köpeklerin her kuyruk sallayışı sevinme belirtisi değil! Köpekler, hoşlandıkları bir
şeye yaklaşmak istediklerinde ya da tanıdıkları birini gördüklerinde kuyruklarını
sağa doğru sallıyor. Kaçınmak istedikleri bir şeyle, örneğin ürktükleri bir köpekle
d karşılaştıklarındaysa sola doğru sallıyor.

Anahtar kelimeler: Köpek, kuyruk sallama.

2-3 yaşlarındaki bebekler sözcükleri şaşırtıcı bir hızda öğrenirler. Araştırmacılara
göre, bu yaştaki bebekler de tıpkı yeni bir dil öğrenen yetişkinler gibi konuşma-
yı öğreniyorlar. Önce kolay ve sık kullanılan sözcüklerle başlıyorlar konuşmaya.
Daha sonra akılda tutması biraz daha güç olan ve az kullanılan sözcüklere geçi-
e yorlar.

Anahtar kelimeler: Bebek, konuşma, sözcük.

144

7. Sınıf Metnin Anahtar Kelimeleri KKT - 22 

1. Ülkemizin en bilindik çam türlerinden biridir sa- 4. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte kilit sistemlerin-
rıçam. Genellikle Türkiye’nin kuzey bölgesindeki de yenilikler oldu. Bu yeniliklerden biri de parmak
dağların İç Anadolu’ya bakan kesimlerinde yetişir. izi sistemiyle çalışan kilitler. Bu kilitleri kullana-
Genel yayılışı 1000 metrenin üzerindedir. Kars’ın cak kişilerin parmak izleri kilit sistemine önceden
Sarıkamış ilçesi civarında 2700 metreye kadar kaydediliyor. Bu kişiler kilidi açmak istediklerinde
görülebilir. Boyları 40 metreye kadar ulaşabilir. parmaklarını kilidin okuyucusuna yerleştiriyor. Ki-
Gövdeleri ve dalları diğer çamlara kıyasla daha lit sistemi parmak izini tanırsa kapı açılıyor.
incedir. Yaprakları karaçam ve kızılçama göre da-
Bu metni öğrencilerine okuyan Gökhan öğret-
ha kısa ve kıvrıktır. men, metnin anahtar kelimelerini “parmak izi, kilit
sistemi, teknoloji, yenilik” olarak belirlemiştir.
Bu metnin anahtar kelimesi aşağıdakilerden
hangisidir? Buna göre Gökhan öğretmenin bu kelimeleri
anahtar kelime seçmesinde kelimelerin hangi
A) Kızılçam B) Karaçam özelliği etkili olmuştur?
C) Sarıçam D) Çam ağacı
A) “Anahtar” sözcüğüyle anlamca ilişkili olmaları
2. Evler, bir nara benzer
Nar tanesi, sofalar. B) Akla gelen ilk anlamıyla kullanılmaları
Akşam, yol gibi gezer;
Sükûn, su gibi dolar. C) Metnin konusuyla ilgili ipucu vermeleri
Odada bir pancurun
Sofadadır güneşi D) Metinde tekrarlanıyor olmaları

(Sabri Esat Siyavuşgil)

Aşağıdakilerden hangisi, bu şiirin anahtar
sözcüklerinden biri değildir?

A) Ev B) Nar
C) Oda D) Sofa

3. Dost edinme ve dostluklarını koruma konusunda 5. Zamanın kıymetini insanoğlu ne yazık ki genç
yaşlardayken bilemiyor. Gençlere bakıyorum:
I II Kendilerinin bir şey öğrenmelerine yarayacak
en kıymetli zamanlarını boşu boşuna harcıyorlar.
çok özenlidir şempanzeler. Yiyeceklerini arkadaş- Harcanan para yeniden kazanılabilir. Ama boşuna
harcanmış zamanı tekrar geri alıp eski yerine ko-
III yamazsınız. O, boyuna akar gider. Siz uyursunuz,
zaman uyumaz; akışına devam eder.
larıyla paylaşır, birlikte oyunlar oynar, birbirlerine
şakalar yapar. Başlarına kötü bir olay geldiğinde Bu metnin yansıtmak istediği anlam için en
arkadaşlarının omzuna vurarak birbirlerini teselli büyük ipucunu veren kelime aşağıdakilerden
eder, birbirlerinin sırtını kaşır. Kısacası dostlukları, hangisidir?
insanlarınkine benzer.
A) Zaman B) Kıymet
IV C) Genç D) Para

Bu metinde numaralanmış sözlerden hangisi
anahtar kelime değildir?

A) I. B) II. C) III. D) IV.

145

7. Sınıf Metnin Başlığı

Metnin Başlığı

➤➤ Metnin konusunu özetleyen bir ya da birkaç sözcükten oluşan ifadelere başlık denir.

➤➤ Konu ve ana fikirle örtüşür.
➤➤ Ana fikrin en kısa ve yalın şeklidir.
➤➤ Paragrafın özeti niteliğindedir.
➤➤ Paragrafı kapsamalı ancak aşırı genellenmemelidir.

Örnek:

Sarı; ışığın, sevincin, üretim ve verimliliğin rengidir. Sevinç ve coşku verir. İlham vericidir. Gençliğin ve çe-
kiciliğin sembolüdür. Bilgi ve bilgeliği, toplumsal yaşamı ve birlikte yaşamayı temsil eder. Sonbaharın tüm
hüznünü içinde saklayan sarı, aynı zamanda özlemin de rengidir. Midenin ve sinir sisteminin de rengidir.
Sorumluluk ve yönetim gerektiren işlerde başarılı olan kişilerin tercih ettiği renktir.

Metnin Başlığı: Sarının Anlamı

El emeği, alın teri, göz nuru;
Bu kilimde üç çilenin yünü var;
Boşa değil şu kibri, gururu;
Yedi iklim dört köşede ünü var.

(Yetik Ozan)

Metnin Başlığı: Kilim

Etkinlik 23

Kazanım: T.7.1.7. Dinlediklerine/izlediklerine yönelik farklı başlıklar önerir.
T.7.3.23. Metnin içeriğine uygun başlık/başlıklar belirler.
T.7.4.12. Yazdıklarının içeriğine uygun başlık belirler.

1. Aşağıdaki şiirlere uygun başlık yazınız.

1 Anne 2 Papatyalar

Var mı onun gibisi, var mı söyle! Yaprakları kıvır kıvır,
Taşır seni dokuz ay, karnı burnunda O da ayrı bir güzellik.
Geceleri bölünür, uykusuz kalır Boy pos, boyun ipincecik.
Yıllar yılları kovalar zamansız Hem güzel, hem de nazlıdır
Saçlarına aklar düşer vefalımın Gelin yüzlü papatyalar,
Var mı onun gibisi, var mı söyle! Altın gözlü papatyalar.

(Ali Hakan Düz) (Tevfik Fikret)

146

7. Sınıf Metnin Başlığı

Etkinlik 23

2. Aşağıdaki metinlerin başlıklarını belirleyip noktalı yerlere yazınız.
1 Hayvanların Yaşam Süresi

Doğadaki her hayvanın yaşam süresi farklı. Birkaç saat yaşayanı da var, binlerce yıl ya-
şayanı da... Hayvanların yaşam süreleri vücut büyüklüğü, beslenme şekli, üreme şekli ve
genetik özellikleri gibi birçok etkene bağlı. Kendini avcılarına karşı koruyabilen hayvan-
lar da daha uzun yaşama şansına sahip. Bu nedenle, özellikle küçük canlılar hayvanat
bahçelerinde ya da evlerde daha uzun yaşıyor. Çünkü hastalanma, av olma ya da kaza
geçirme riskleri buralarda daha düşük. Ama bir yandan da fil ve balina gibi iri canlılar
genellikle doğada daha uzun yaşıyor.

2 Işık Kirliliğinin Olumsuz Etkileri
Işık kirliliğinin diğer çevre kirlilikleri gibi ekosistem üzerinde olumsuz etkileri var. Örneğin
yumurtadan yeni çıkan deniz kaplumbağaları yönlerini Ay ışığını kullanarak bulur. Ancak
bazen sahildeki aşırı aydınlatılmış yerlere doğru ilerledikleri için deniz kaplumbağaları
denize ulaşamaz. Geceleri göç eden kuşların da ışık kirliliğinden olumsuz etkilendikleri
düşünülüyor. Bunun yanı sıra birçok böceğin görme yetisi ışık kirliliği nedeniyle kısıtlanır.

3 Ebru Sanatı

Ebru sanatı, en eski Türk kâğıt süsleme sanatlarından biridir. Bu sanatta ebru sıvısının
üzerine serpiştirilen boyalarla oluşturulan desenler kâğıda aktarılır. Geleneksel sanatla-
rın hepsinde olduğu gibi ebruda da usta çırak ilişkisi oldukça önemlidir. Ebru sanatı,
20. yüzyılın başlarında Necmeddin Okyay’ın çiçekli ve akkâse ebruları geliştirmesiyle
birlikte süsleme sanatı olmanın ötesine geçerek başlı başına bir sanat hâline gelmiştir.
Günümüzde ebruculuk hem geleneksel yollarla hem de üniversitelerin güzel sanatlar bö-
lümlerinde öğrenilir.

4 Orman Yangınlarına Müdahale
Bir orman yangınına, yangın yayılmadan en kısa sürede müdahale etmek çok önemlidir.
Bu nedenle yangının görülmesi ve yerinin saptanması gerekir. Bunun için ormanları yük-
sekten gören yerlere yangın gözetleme kuleleri inşa edilir. Yangın gözetleme kulelerinin
çoğunda en az iki gözetleyici bulunur. Bazı yangın gözetleme kulelerindeyse yalnızca ka-
meralarla gözetleme yapılır. Ayrıca havadan uçak ve helikopterlerle de gözetleme yapılır,
gezici ekipler ormanları dolaşır ve telefon ihbarları değerlendirilir.

147

7. Sınıf Metnin Başlığı KKT - 23 

1. Yaylalarda gün sabahın erken saatlerinde başlar. 4. Biz insanlar, iklim değişikliğinin neden olduğu su-
Önce hayvanların yemleri verilir, bakımları yapılır suzluk gibi sorunlara çare aramayı sürdürürken
ve sütleri sağılır. Gençler hayvanları otlaklara gö- hayvanlar da yaşam savaşımlarını sürdürüyor.
türür. Koyun ve keçi yünlerinden ip eğirme, odun Mesela iklim değişikliğinin simgelerinden biri
ve ot toplama yaylacıların yaptığı diğer işlerden- olan kutup ayılarının yaşamak ve avlanmak için
dir. Gün boyu çalışıp yorulan yaylacılar için akşam buzullara gereksinimleri var. Sıcak yaz aylarında
sohbetleri vazgeçilmezdir. Bazı yörelerde gençler buzulların erimesinden dolayı yaşam alanları ve
akşamları toplanarak kendi aralarında eğlenceler av bulma şansları çok azalıyor. Tüm dünyada arı-
düzenler. ların da sayısının azaldığı açıklandı. Bunun için
de iklim değişikliğinden kuşkulanılıyor. Arıların
Bu parçaya getirilebilecek en uygun başlık azalması birçok bitkinin tohum ve meyve ürete-
aşağıdakilerden hangisidir? memesi anlamına gelir. Bu da hem insanlar hem
de hayvanlar için kötü haber demek.
A) Yaylada Yaşam
Bu parçaya getirilebilecek en uygun başlık
B) Yaylaya Yolculuk aşağıdakilerden hangisidir?

C) Yaylada Hayvancılık A) Canlıları Bekleyen Büyük Tehlike

D) Yaylada Hava B) Dünyadaki Hayvan Sayısının Azalması

2. Yok diye bu fâninin ne şöhreti, ne şanı, C) İklim Değişikliğinin Canlılara Etkisi
Hakir görme arkadaş karşındaki insanı!
Kalbi meslek aşkıyla tutuşur, yanar onun, D) Hayvanların Yaşam Savaşı
Başta Ata’m adını sevgiyle anar onun!
(Cemal Oğuz Öcal)
Bu şiir için aşağıdaki başlıklardan hangisi en
uygundur?

A) Doktor B) Öğretmen
C) Çiftçi D) Cumhurbaşkanı

3. Atatürk, gittiği her yere kitaplarını da götürürmüş. 5. Bale, dans kadar eski olmasa da 17. yüzyılda
Kitap okurken kâğıtlara ya da kitapların üzerine Fransa’da Kraliyet Dans Akademisi’nin kurulma-
notlar alırmış. Tüm yayınları izler, yurt dışından sıyla geniş kitlelerce tanınmaya başlamış. İtalya,
kitap sipariş edermiş. Ayrıca Atatürk askerlik, Fransa ve Rusya’da gelişen bale 18, 19 ve 20.
vatandaşlık, geometri gibi konularda kitaplar yaz- yüzyıllarda bir sahne sanatı olarak büyük ilgi gör-
mış ve önemli birçok kitabın dilimize çevrilmesini müş. Günümüzde bale sanatı her zamankinden
sağlamış. çok daha karmaşık bir hâl almış ve gösteriler çe-
şitlenmiştir.
Bu parça için en uygun başlık aşağıdakilerden
hangisidir? Bu metne getirilebilecek en uygun başlık aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Atatürk’ün Kişiliği
A) Bale Nedir?
B) Atatürk ve Askerlik
B) Bale Gösterisi
C) Atatürk ve Kitap
C) Bir Çeşit Dans: Bale
D) Atatürk’ün Yazarlığı
D) Balenin Tarihi

148

7. Sınıf Metnin Ana Düşüncesi / Ana Duygusu

Metnin Ana Düşüncesi / Ana Duygusu

➤➤ Yazarın okuyucuya vermek istediği asıl düşünceye ana düşünce denir.

➤➤ Paragraftan çıkarılacak sonuçtur.
➤➤ Metinde anlatılanları özetleyen en kapsamlı yargıdır.
➤➤ Paragrafın yazılma amacıdır.
➤➤ Kimi zaman metnin içinde doğrudan bir cümle olarak verilebilir.

Şiir, düşünceden çok duygu içerir. Bu yüzden şiirde verilmek istenen mesaj daha çok duygu üzerinden aktarılır.
Şiirdeki kavram, duygu ya da hayalin en genel ve kısa ifadesi ana duygu (tema) olarak adlandırılır. Şiirlerde aşk,
özlem, sevgi, pişmanlık, yalnızlık, ayrılık vb. duygular işlenir.

Örnek:

Her hadiseyi güler yüzle karşılayan bir adama, “Eh... Hayatta başarılı olduğun için sen tabii daima gülersin.
Ama biz öyle miyiz ya?” demişler. Adam, bir kere daha gülmüş: “Yanılıyorsunuz, hem de çok yanılıyorsunuz.
Ben hayatta başarılı olduğum için gülmüyorum. Tam tersine! Güldüğüm için hayatta başarılı oluyorum.” de-
miş.

Ana düşünce: Güler yüzlü insanlar hayatta daima başarılı olurlar.

Memleket isterim
Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun;
Kuşların çiçeklerin diyarı olsun.

Bu dizelerde şair, hayalini kurduğu memlekete
Memleket isterim duyduğu özlemi (hasreti) dile getirmiştir.
Ne başta dert, ne gönülde hasret olsun;
Kardeş kavgasına bir nihayet olsun.

(Cahit Sıtkı Tarancı)

Ana duygu: Memleket özlemi

149