De Stem

http://www.praatkaffee-destem.be/

DE STEM,
praatkaffee psychose

INLEIDING

Geconfronteerd worden met psychose is een beklijvende gebeurtenis. Voor wie een psy-
chose doormaakt, gaat het leven helemaal onderuit en het duurt vaak een hele tijd voor
het weer een beetje op de sporen geraakt. Maar ook voor familieleden en nabij betrokke-
nen, betekent psychose vertwijfeling, onzekerheid, veel vragen en weinig antwoorden. Ie-
dereen probeert op zijn manier een weg te vinden doorheen dit ingrijpende gebeuren.
De nabijheid van anderen kan hierin een hele steun betekenen. Vooral wanneer die ande-
ren zelf ook mensen zijn die weten waar het bij psychose om gaat… Precies deze nood aan
ontmoeting, informatie en contact met lotgenoten, ligt aan de basis van het Praatkaffee
Psychose.
Het Praatkaffee Psychose is er voor familieleden en mantelzorgers van mensen met een
psychotische kwetsbaarheid, al zijn ook hulpverleners en de personen om wie het draait
meer dan welkom. Dit kaffee is de plaats bij uitstek om mensen te ontmoeten en ermee
aan de praat te gaan.

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 2

PSYCHOSE

Psychose is een ernstige psychiatrische problematiek die gekenmerkt wordt door een
kwetsbare verhouding met de buitenwereld. Soms kan dit leiden tot crisismomenten die
gepaard gaan met bizarre ervaringen. Allerlei gedachten en waarnemingen die niet stroken
met de werkelijkheid en die een buitenstaander niet begrijpt worden dan voor waar aange-
nomen. Voor de persoon in kwestie zijn het echter pogingen om betekenis te verlenen aan
een wereld die hij niet begrijpt. Psychotische ervaringen zijn reacties op stressvolle ervarin-
gen waarmee iemand poogt om gevoelens en gedachten in balans te brengen met de we-
reld zoals hij die ervaart. Iemand die geneigd is om psychotische reacties te ontwikkelen op
stressvolle situaties, heeft een psychotische kwetsbaarheid.

Al naargelang het perspectief van waaruit men deze psychotische kwetsbaarheid bekijkt
worden verschillende klemtonen gelegd en eventueel oorzaken naar voor geschoven: gene-
tisch, psychologisch, sociaal, maatschappelijk, enz… Inmiddels weten we dat een eenzijdige
interpretatie en benadering van psychose niet bijzonder doeltreffend is. Deze eenzijdige
blik gaat vaak gepaard met stigmatisering of sociale uitsluiting en heeft als gevolg dat de
kwetsbaarheid enkel maar toeneemt. Dialoog of - wanneer men de verschillende partners
met hun eigen perspectief in acht neemt - trialoog is aan de orde.

Het lijkt logisch dat in de eerste plaats het perspectief van de persoon met zijn psychotische
kwetsbaarheid aan de orde komt. Dat ligt echter minder voor de hand dan het lijkt. Het
problematische van de psychose en de zorg die dit met zich meebrengt is voor de psycho-
tisch kwetsbare persoon zelf niet altijd evident. Velen schrijven hun problemen toe aan fac-
toren buiten henzelf: de samenleving, de onmiddellijke omgeving, de familie, vrienden,
werkgever, school en soms zelfs het eigen lichaam. In een poging om een antwoord te vin-
den op deze problemen ontwikkelt hij/zij oplossingen (gevoelens, gedachten, gedragingen)
die vaak getuigen van grote creativiteit maar helaas soms helemaal niet passen bij de ge-
bruikelijke antwoorden van de samenleving. Wanneer we deze oplossingspogingen misken-
nen vergroten we de kloof tussen hen en de buitenwereld. In zekere zin vragen mensen

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 3

met een psychotische kwetsbaarheid in de eerste plaats erkenning en respect voor hun
particuliere strijd met en in het leven.

Het perspectief van de naaste omgeving, familie en vrienden, is vaak heel verschillend. Hun
geduld wordt vaak op de proef gesteld in de confrontatie met het anders zijn van hun kind,
broer, zus, ouder of vriend met een psychotische kwetsbaarheid. Contacten en gesprekken
verlopen vaak moeizaam en soms conflictueus. Zij begrijpen niet wat er aan de hand is. Zij
ervaren de zogenaamde kwetsbaarheid als een bedreiging voor de toekomst van de per-
soon in kwestie, maar ook als een bedreiging voor hun eigen geluk. Angst, schuldgevoelens
en vertwijfeling doen hen – vaak tegen beter weten in – hunkeren naar een definitieve en
radicale oplossing, naar (echte) verandering, naar ‘genezing’.

Ook de wijze waarop de samenleving zich verhoudt tot de psychisch kwetsbare mens is niet
vanzelfsprekend: enerzijds is er de steeds toenemende trend om psychisch kwetsbaarheid
te erkennen als iets van iedereen (cfr ‘Te Gek’) en de zorg daarrond in te bedden in de da-
gelijkse maatschappelijke context (vermaatschappelijking van zorg). Anderzijds blijft in de
praktijk (en op de achtergrond) de hang naar ‘normalisatie’ en ‘empowerment’ bestaan.
Hierdoor wordt het vreemde van de psychotische ervaring ontkend en/of afgekeurd en
dreigt de ‘patient’ zijn rechten als kwetsbare en (soms) hulpbehoevende te verliezen. Ruim-
te maken en kansen scheppen voor die kwetsbare mens (kwartier maken) is een blijvende
uitdaging.

De hulpverlener van zijn kant wordt geacht oplossingen aan te reiken voor het ‘probleem’
van de psychose. Vaak komt de vraag om hulp niet van de persoon zélf maar van zijn omge-
ving. Zoals eerder aangegeven, verschilt hun perspectief vaak van wat de persoon met een
psychotische kwetsbaarheid zelf wilt en verwacht. De expertise van de hulpverlener ligt
echter niet in het bieden van sluitende antwoorden maar eerder in het bevorderen van een
(herstel)proces. Dit kan uitmonden in een (ver)nieuw(d) evenwicht (voor de psychisch
kwetsbare persoon én zijn omgeving) waarin zinvolheid en levensvreugde een plaats heb-
ben.

Nogmaals: het is duidelijk dat dit proces meerstemmig is en dat alle belanghebbenden een
betekenisvolle rol spelen. Dit blijkt trouwens duidelijk uit de spontane evolutie die De Stem,
praatkaffee psychose, doormaakt: daar waar De Stem aanvankelijk exclusief gericht was op
de familieleden en naasten van mensen met psychose blijkt steeds meer hoe belangrijk ook
de andere partners zijn: ook ‘patiënten’, hulpverleners en zelf ‘gewone’ geïnteresseerden
kunnen bijdragen tot de dialoog en hebben een ‘stem’ die de moeite waard is om beluis-
terd te worden.

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 4

DE STEM, praatkaffee psychose
ontmoeten, delen, inspireren

Vijf keer per jaar (niet in de vakantiemaanden) worden familieleden en mantelzorgers van
mensen met een psychotische kwetsbaarheid uitgenodigd naar DE STEM, praatkaffee psy-
chose. Ook andere betrokkenen zijn er welkom. DE STEM richt zich vooral (maar niet exclu-
sief) naar mensen uit de regio Noord-West-Vlaanderen. Binnen de informele sfeer van het
‘kaffee’ kunnen ze er mekaar ontmoeten, hun ervaringen, zorgen en verlangens delen en
mekaar begeesteren.
Om hen hierin bij te staan start elk praatkaffee met een kort inspiratiemoment onder de
vorm van een voordracht, een getuigenis, een panelgesprek, een kort filmpje, enz… van
maximum 45 minuten. Daartoe worden (ervarings-)deskundigen uitgenodigd om hun vra-
gen, inzichten en ervaringen met het publiek te delen. Wat daarna volgt is de hoofdbrok
van het gebeuren: het gezellige praatkaffee...
DE STEM, praatkaffee psychose, heeft plaats op de laatste dinsdag van de maanden januari,
maart, mei, september en november, telkens van 18u30 tot 22u00 in de bovenzalen van
het Cultureel Centrum De Valkaart, Albrecht Rodenbachstraat 42, 8020 Oostkamp. De toe-
gang is gratis.

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 5

DE STEM, praatkaffee psychose:
sinds 2010 een voorbeeld voor geheel Vlaanderen

Als antwoord op de verzuchting van vele familieleden van mensen met psychose om hun
ervaringen met elkaar te delen, en geïnspireerd door toen al bestaande praatcafé demen-
tie Het Labyrint (Brugge) richtten een groep betrokkenen - familieleden en vrijgestelde pro-
fessionals - in 2010 het praatkaffee psychose DE STEM op. Zij vormden de stuurgroep van
wat het eerste psychosencafé in Vlaanderen zou worden.

Het was van meet af aan duidelijk dat
DE STEM geen alternatief mocht zijn
voor de reeds bestaande vormingsini-
tiatieven in de regio, maar vooral een
plaats van ontmoeting. Het werd een
succes.

De gemiddelde opkomst van het praat-
kaffee bedraagt (nog steeds) 50 à 60
personen, enkele keren meer dan 100.

In 2011 kreeg DE STEM de Similes G3-
prijs (https://nl.similes.be) voor de
meest Gezinsvriendelijke Geestelijke
Gezondheidszorg.

In 2016 werd DE STEM opgenomen in
het Handboek Innovatieve Praktijken
(http://www.innopsy107.be) dat door
de federale overheid werd samenge-
steld.

Samen met enkele andere initiatieven lag DE STEM aan de basis van het Zorgcircuit Psycho-
se Noord-West-Vlaanderen (http://www.verbindendsprekenmetpsychose.com).

DE STEM kende sindsdien veel navolging in andere regio’s en provincies waar soortgelijke
initiatieven werden opgezet.

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 6

DE STEM, praatkaffee psychose
praktijk en organisatie

De werking en de tweemaandelijkse activiteiten van De Stem worden aangestuurd door
een groep geëngageerde vrijwilligers die allen op een of andere manier betrokken zijn bij
de problematiek van mensen met een psychotische kwetsbaarheid. Deze stuurgroep be-
staat uit familieleden, een aantal vrijgestelde professionals en enkele hulpverleners op
rust. Zij bepalen de strategie van De Stem en bereiden (in kleinere werkgroepjes) de activi-
teiten voor.
Bij de voorbereiding van de concrete kaffee’s worden vaak gasten uitgenodigd om als advi-
seur, spreker of moderator het evenement mee vorm te geven. Zorgvuldig wordt er op toe-
gezien dat daarin niet enkel professionelen een plaats krijgen maar ook zorggebruikers,
mantelzorgers en familieleden.
In principe worden deze gasten niet betaald voor hun diensten en doen zij dat op basis van
vrijwilligheid. Een enkele keer ontvangen zij een km-vergoeding en krijgen zij een boeken-
bon als blijk van appreciatie voor hun deelname. Uitzonderlijk (maximum 1x per jaar)
wordt een honorarium uitbetaald aan (bijvoorbeeld) muzikale of theatrale performers.
De Stem beschikt niet over eigen middelen en moet daarvoor beroep doen op de financiële
en/of materiële steun van haar partners, zoals o.m. Het Psychiatrisch Ziekenhuis OLV
(Brugge), het Psychiatrisch Centrum Sint-Amandus (Beernem), Covias vzw, de Mobiele Be-
handelteams (Brugge), Similes West-Vlaanderen, het Thuiszorgcentrum CM Brugge, de ge-
meente Oostkamp en andere...

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 7

http://www.praatkaffee-destem.be/

Contact

DE STEM, praatkaffee psychose
IBAN:BE80 0016 2302 1477
http://www.praatkaffee-destem.be/
[email protected]

Dirk Snauwaert
[email protected]

Lisbeth Scherpereel
[email protected]

Adres

Geert Gardin
Psychiatrisch Ziekenhuis Onze-Lieve-Vrouw
Koning Albert I-laan 8
8200 Brugge
[email protected]

© De Stem, praatkaffee psychose - 2019
Bij de opmaak van dit document werd de grootste zorgvuldigheid in acht genomen met betrekking tot de
verstrekte gegevens, de privacy van de vernoemde personen en de gebruikte foto’s. Eventuele opmerkingen

kunnen gemeld worden via [email protected].

DE STEM, praatkaffee psychose - pag. 8